Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının Türkiye'deki yaptırımları

[Av.Nuran Özmen Atay]

1961 Anayasasının 65.maddesi uyarınca da “Usulüne uygun olarak yürürlüğe konulmuş milletler arası antlaşmalar kanun hükmündedir” nitekim aynı madde 1982 Anayasasında da dile getirilmiştir. Bu ifadeden hareketle 1982 Anayasasına göre de uluslar arası sözleşmelerin kanun hükmünde olduğu açıktır. Ancak Anayasanın 90.maddesinin son fıkrasının ikinci cümlesi tereddüt yaratmıştır. Buna göre; uluslar arası sözleşmeler hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine başvurulamaz.
Bu görüşe göre uluslar arası sözleşmelere kanun üstü güç kazandıran öncelikle Anayasanın kendisidir. Anayasaya göre, tüm kanunların Anayasal denetimi için Anayasa Mahkemesine başvurulabilir. Oysa uluslar arası sözleşmelerin Anayasaya aykırılığı ileri sürülerek Anayasa Mahkemesine gidilemez. Bu kuralı koyan da Anayasa koyucudur. Bir kanunun, Anayasaya aykırılığının ileri sürülmemesi, o kanunu sıradan kanun olmaktan çıkardığı gibi, Anayasaya eşdeğer bir güç kazandırır. Çünkü Anayasa ile çelişse bile yürürlüğüne devam ettirir.

Bu düşünce gurubunu dahil edebileceğimiz bir düşünceye göre; uluslar arası sözleşmeler Anayasanın bile üstündedir. Çünkü uluslar arası sözleşmeler Türkiye Cumhuriyeti Devletini bağlayıcı şekilde imzalanmaktadır. Bu bağlamda, sözleşmenin karşı tarafı için sizin yasama-yürütme-yargı erklerinin ve anlayış farklarının önemi yoktur. Sözleşme ne sebeple olursa olsun uyulması tümden Devlet’i yükümlük atına sokar. Bu sebeple Devletin tüm organlarının, sözleşmeye yaklaşımı Devleti sorumluluk altına

sokmayacak şekilde olmalıdır. Sözleşmenin yasaya hatta Anayasaya aykırı olması Devletin yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi elbette öncelikle uluslararası bir sözleşmedir. Ancak bu sözleşmenin diğer sözleşmelerden farkı, içerdiği hakların evrenselliği yanında taahhüt altına alınan yükümlülüklerin maddi edimlerden ziyade hukuki yükümlülükler olmasıdır. Bunun yanında anılan kararların takip ve denetimini yapan teknik anlamda bir yargı organına ve yargı karlarının takip ve infazını yapan idari bir organa sahip olduğu da dikkate alınınca, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin uluslararası hukuki bir üstün norm olduğunu söylemek olanaklıdır. Sözleşmeye ve-veya protokollere onay veren Devletler; 1.Maddedeki amir hüküm gereği adeta ulusal egemenlik haklarını bu uluslararası oluşuma devretmektedirler. Kaldı ki anılan hakların büyük bölümü içerik olarak zaten demokratik devletlerin Anayasalarıyla düzenlenen haklardandır. Örneğin bu hakların hemen hemen tamamı Anayasamızda da güvence atın alınmıştır. Ancak buna rağmen, sözleşmeci Devletler yönünden bu haklara iç hukukta verilen önem ve anlamdan ziyade Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından verilen önem ve anlam belirleyici olmaktadır. Yine bu hakların ihlal edilip edilmediği noktasındaki değerlendirmenin sözleşmeci Devletin tüm organlarını-erklerini (yasama-yürütme-yargı) kapsar şekilde yapılabilmesi, egemenlik hakkından feragat olarak tanımlanabilir. Bu sebeple Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin hukuki niteliğini Avrupa ailesinin; ortak değerlerini düzenleyen uluslararası yasa olarak tarif etmek gerekir.
Hukuki bakış açısı olarak paylaşmak istedim.
Saygılar...
(Kaynak:Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin İç Hukuktaki Yeri - Osman Ermumcu, Konya 1.İdare Mahkemesi Başkanı)

(Yönetimin Notu: Lütfen alıntı yaparken kaynak gösterelim.)

[Av.Başak Şahin]

Eklemek gerekir ki, uluslararası sözleşmelere uygun olarak mevzuatı düzenlemek yasama organının görevidir. Yargı organı ise ortaya çıkan uyuşmazlıklarda yasayı uygular. AİHS mahkemeleri bağlamaz ama kabul eden ülkenin yasa koyucularını bağlar. Örneğin bizde AİHS'ne uygun olarak DGM'ler kapatılmıştır.

[dogukansavas]

Eklemek gerekir ki, uluslararası sözleşmelere uygun olarak mevzuatı düzenlemek yasama organının görevidir. Yargı organı ise ortaya çıkan uyuşmazlıklarda yasayı uygular. AİHS mahkemeleri bağlamaz ama kabul eden ülkenin yasa koyucularını bağlar. Örneğin bizde AİHS'ne uygun olarak DGM'ler kapatılmıştır.

Sayın Başak, lütfen yapmayın. Böyle birşeyi nasıl söyleyebilirsiniz?

Anayasamızın 90. maddesine 2004 yılında eklenen aşağıdaki cümle varken sizin dediğiniz şekilde bir uygulama yapılamaz. AİHS Türk mahkemelerini, icra dairelerini, kaymakamları, belediye başkanlarını herkesi bağlar.

İlgili hüküm: (Ek cümle: 7.5.2004-5170/7 md.)Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır.

[LEVENTAYDİNNN]

merhaba benım sorum şu
şu anda anlaşmalı evlilik yaptıgım alman kız benı polise sikayet edecekmis almanyaya giriş yasagi koyduracakmis böyle birşey varmı
yada benı sıkayet etse hangi konularla karsılasırım yanı almanyaya giremem mi cok büyük sorun olurmu bana

[şahin aksu]

Sayın AV. Başak'a katılıyorum. Normlar hiyerarşisinin en üstünde anayasa vardır. Doktrinde adı geçen ve anayasa m.90 da belirtilen durum bazı meslektaşlarımın kafasını karıştırmış sanırım. Orada belirtilen hal, AİHS'nin anayasadan üstün olduğu değil, temel hak ve hürriyetlerle ilgili çakışan durumlarda AİHS'ne üstünlük tanınacağıdır. Burada amaç, en önemli konu olan temel hak ve hürriyetleri tüm dünyada tekdüze hale getirmek ve korumaktır. AİHS' ne aykırılığın cezası tazminat, uyarı, kınama ile sınırlıdır. Bunun dışında devlet gibi bir kuruma, başka bir yaptırım zaten mümkün değildir. Sonuç olarak, T.C Devletinde yüksek olan Anayasamızdır.

[hazar13]

mrb lar sizden benim için çook nemli olan bi bilgi almak istiyorum 2003 -2004 de insan hakları mahkemesine başvurduk bize bı fax geldi dosya takip numası verildi ama ozamndan beri sorguluyoruz herhangi bi kayıt yok davamanız sizce ne durumda halen incelnmemişmi veya kapanmışmı bız avuata ne kadar soruyoruz bıze sorgulama ekranında sorun bişey varsa çıkar diyor beklmedeyiz diyoz bu konu ne kadar doğru saygılar tşkler .

[Çobanoğlu]

Eğer dilekçeniz incelenmeye değer bulunmuş olsaydı, şimdiye karar bir karar verilirdi diye düşünüyorum. AİHM'de dosya takip numaranızı nereden sorguluyorsunuz? Böyle bir site var mı? Müracaat avukatınız tarafından mı oldu? Müracaat tarihinden sonra AİHM başvuru dilekçesinde belirtilen adreste bir değişiklik oldu mu? AİHM müracaatınızla ilgili bir problem vardır mutlaka.