Hukuk Nedir? Hukukçu Kimdir?

[Av.Emrah Yavuzcan]

Kelime anlamı

Hukuk kelimesi Arapça "hak" kökünden gelir ve hak kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda "hak" kelimesinin çoğulu "ah'kak"tır. Türk Dil Kurumu'na göre hukuk kelimesi, "Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım gücünü belirleyen yasaların bütünüdür". Bunun dışında hukukun "haklar" anlamı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, dostluk anlamında da kullanılır.

Teknik anlamı

Hukuk dönemden döneme değiştiği için hala doyurucu bir tanım yapılamamıştır. Kant "Hukukçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar" der. Günümüzde en çok kabul edilen tanımı ise: "Belirli bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması devlet zoruna (müeyyide) bağlanmış kurallar bütünüdür".

Bilimsel bir disiplin olarak hukuk, kendi içinde temel olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri konu alan kısmına Özel Hukuk, kişiler ile devlet veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Kamu Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Hukuk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku kamu hukukunun başlıca alt dallarıdır.

Hukuk kuralları ve özellikleri

Hukuku diğer toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik devlet tarafından güvenceye alınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır.Hukuk kuralları insan davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun değer yargılarını taşır.Soyutluk ve genellik özelliği sayesinde benzer nitelikteki bütün durumlarda uygulanması sağlanır.

Yaptırım (müeyyide):

Hukuk alanında yaptırım kamu gücü ile uygulanır.Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek için kullanılır.Hukuk düzenini sağlamayı ve korumayı amaçlayan yaptırımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde yerine geitirilir.

Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır.Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları engellemek için kullanılır.

Ceza hukukunda ölüm, hapis ve para cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, parti kapatma; vergi hukukunda vergi ve kaçakçılık cezaları gibi değişik hukuk dallarında değişik yaptırımlar vardır.

Hukukun dayanağı

Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir.Bunları sıralamamız gerekirse; bilinçi bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar.Bu kuramların bazılar felsefik değil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya politik görüşleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır.

Dayanağı: Bilinçli irade

* Genel irade kuramı'na göre hukuk toplumdaki insanların karşılıklı olarak birbirleriyle anlaşmalarını dayanak alır ve bunun sonucunda hukuka, toplumsal sözleşme olarak bakar.İnsanların anlaşarak ortaya çıkardığı bu toplumsal sözleşmeye uymaları kendileri için ödev olarak görülür.
* Tansırsal irade kuramı hukuku Tanrı'ya dayandırır ve ancak onun istemesi dahailinde ortadan kalkar.Hukuka uyma zorunluluğu, onu Tanrı'nın yansıması olarak gördükleri içindir.
* Kişisel irade kuramı ise Devletin iradesine dayandırır.Hukuk devlet ve onu temsil eden güçler içindir.
* Her yaptığımızdan kendi öz ve hür iradelerimiz sorumludur.Ancak günümüze kadar bu kuramları tamamen çürüten ve yok sayan birçok olay olmuştur.Bu olaylardan ötürü yeni verilen hükümlerde iyiniyet şartına bakılmaktadır.Eğer bir durum olduğunda kişinin ehliyeti bulunuyorsa vede ortada bir yanlışlık varsa en son olarak iyiniyet durumunun olup olmadığına bakılır ve gerekli duruma göre işlemler yapılır.

Dayanağı: Bilinçdışı irade

* Tarihsel hukuk kuramı, hukuku ulusların tarihlerine dayandırır.Hukuk bir ulusl doğar yaşar ve gelişir, bir yasa koyucunun iradesine bağlı değildir.

* Doğal hukuk kuramı'na göre ise doğal hukukun insan var olmadan önce de var olduğunu ve insnaların yaptığı hukukun bu doğal hukuka uygun olması gerekir.İnsan hakları doğal hukuk kuramına göre değerlendirilir.Örnek olarak insanların doğal olarak sahip olduğu yaşam hakkı değiştirilemez veya kaldırılamazlar.

Pozitivist kuramlar

Bazı pozitivistler hukukun devlet iradesinden doğduğunu bazıları ise sosyal bir durum olduğunu söylerler.Marks'ın hukuk alanında ki düşünceleri de pozitivist kuramlar arasına girer.Ona göre tüm toplumsal olaylar ekonomik olaylara dayanmakta, dolaylı olark hukuku toplumsal olaylara dayandırmaktadır.

Hukuk sistemleri

Hukuk biliminde biçim, öncelikler ve ilkeler doğrultusunda bazı sistemler ortaya çıkmıştır.

Roma hukuku

Kara Avrupası ülkelerinin yanında Türkiye'nin de uyguladığı sistemdir.Bu sistemde hukuk, yurttaşlar arasındaki ilişkileri düzenlemeyi öncelikli hale getirmiştir.Bu sebeple Medeni Hukuk diğer sistemlere göre çok daha ileri düzeydedir.Bu sistemlerde hukuk özel hukuk ve kamu hukuku olarak ikiye ayrılır.Hukuku yaratan yasa koyucular yapar. Continental-law da denir.

Ortak hukuk

Anglo-Amerikan ülkelerinde uygulanan sistemdir. XI. yüzyılda İngiltere'de gelişmiştir.Roma hukuk sistemi gibi hukuku bölümlere ayırmaz ayrıca hukuk yaratıcısı olarak yargıçları görürler. Fakat gelişme ve teknolojinin getirdiği yenilikler yüzünden ortaya çıkan eksiklikler çıkarılan yasalarala giderilmeye çalışılmıştır. Hukuk fakültelerinde Common-law adıyla anılır.

İslam hukuku

Dinsel ilkelere dayanır ve hukukun yaratıcısı olarak Kur'an görülür ayrıca çıkan bazı eksikliklerde Peygamberin sözleri ve davranışları (Sünnet) dikkate alınır. Kıyas (analoji) ve İcma (mahkeme içtihatları ve bilimadamlarının görüşleri) hukukun oluşumunda önemli paya sahiptir. Osmanlı İmparatorluğunda da uygulanan bu sistem 1926'da çıkarılan Medeni Kanun ile Türkiye'de son bulmuştur.

Osmanlı imparatorluğunda uygulanan hukuk sistemi bir padişahın varlığından dolayı batıdaki gibi monarşik algılansa da şeyhulislamın bir padişahı görevden alabilme yetkisinin varlığı islam hukukunun ne derece de uygulandığını gösterir

Günümüzde İslami kuralların uygulandığı ülkeler olmakla birlikte, hukuk olarak İslam Hukukunun uygulandığı bir ülke yoktur.

İslam hukuku, içtihatlar ile en parlak zamanını yaşadıktan sonra bu (içtihat) kapının kapatılmasıyla pasifleşmiştir.

Sosyalist hukuk

Rusya komünist devriminden sonra sosyalist ülkelerde uygulanan sistemdir.Daha çok ekonomik koşullara dayanır ve en önemli dayanağı mülkiyet hakkının kişilere değil topluma ait olmasıdır.Bireyler arasındaki özel hukuktan çok toplum çıkarları gözetilmiştir.Ayrıca Marksist ve Leninist düşünceye göre sosyalist hukuk geçici bir durumdur ve toplumu düzenlemek içindir ve toplum komünist düzene geçtiği zaman yaptırıma dayanan bir hukuk sistemine gerek kalmayacaktır.Komünizmin Avrupa'da çökmesinden sonra sosyalist hukuk sistemide olumsuz yönde etkilenmiştir.

Devletler hukuku

Devletlerin birbirleri arasındaki ilişkiyi düzenleyen hukuk dalıdır.Kaynağı temel hukuk ilkeleri, uluslararası andlaşmalar ve uluslararası yargı makamlarının verdikleri kararlardır.Realist anlayışa göre uluslararası hukukun aktörleri devletlerdir.Ancak özellikle Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile devletler, vatandaşlarının da uluslararası mahkemelere başvurmasına izin vermişler ve bu mahkemelerin kararlarına uyacaklarını ilan etmişlerdir.

Özellikle ikinci dünya savaşından sonra kurulan birçok uluslararası örgüt kendi hukuklarını evrensel ilkeler doğrultusunda oluşturmakta ve uygulamaktadır.Bunun en somut örnekleri Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği'dir.

Açık kodlu wikipedia'dan alıntılanmıştır.

[Av.Emrah Yavuzcan]

Hukuk

ÖSS–PUAN TÜRÜ: EA

Programın Amacı

Hukuk programının amacı, toplumda bireylerin birbirleri ile ve devletle veya devletlerin birbirleriyle ilişkilerini düzenleyen yasaların uygulanması sırasında ortaya çıkacak anlaşmazlıkların çözümü konusunda çalışacak hukukçuları yetiştirmek ve bu alanda araştırma yapmaktır.

Eğitim Süresi ve Okutulan Belli Başlı Dersler

Hukuk programında hukuk felsefesi ve sosyolojisi, Türk hukuk tarihi, anayasa hukuku, Roma özel hukuku, medeni hukuk, idare hukuku, devletler umumi hukuku, İslam hukuku, borçlar hukuku, ceza hukuku, ticaret hukuku ve vergi hukuku gibi meslek dersleri verilir.

Gereken Nitelikler

Hukuk fakültesinde başarılı olabilmek için öğrencinin lisede aldığı felsefe, mantık, sosyoloji, kompozisyon ve Türkçe derslerinde başarılı olması beklenir.

Hukuk fakültesi mezunları hangi alanda çalışırlarsa çalışsınlar üstün bir akademik yeteneğe, ikna gücüne, sağlam bir mantık ve seziye sahip olmalıdırlar. Hukuk fakültesine girmek isteyenler hukukun, sorumluluğu çok fazla olan bir meslek alanı olduğunu, sürekli çalışma, okuma ve araştırma gerektirdiğini öncelikle kabul etmelidirler. Sabır ve anlayış da bu alanda başarı için gerekli niteliklerdir.

Mezunların Kazandıkları Ünvan ve Yaptıkları İşler

Hukuk fakültesinde 4 yıllık lisans programını tamamlayanlar 'Lisans Diploması' almaktadırlar. Hukuk fakültesini bitirenler genellikle 'Hakim', 'Savcı' ve 'Avukat' unvanları ile çalışmaktadırlar.

Hakim Mahkemede, vatandaşlar arasında çıkan anlaşmazlıkların hukuk kuralları çerçevesinde çözülmesine çalışır.

Hakim veya savcı olabilmek için bir hukuk fakültesini bitirdikten sonra mahkemelerde staj yapmak gereklidir. Hakim veya savcı olmak isteyen bir kimse hukuk fakültesini bitirdikten sonra Adalet Bakınlığına başvurur. İsteklilerin ihtiyaçtan fazla olması halinde stajyer atamalarında hukuk diplomasının derecesine bakılır. Aynı dereceye sahip olanlar arasında önce başvuranlar sonrakilere, doktora yapmış olanlar hepsine tercih edilir. Stajyerlik dönemini bitirenlerin atanacakları yer kura ile belirlenir.

Hakimlere ve savcılara, kendi yasaları hükümlerince bazı maddi ayrıcalıklar tanınmıştır. Bu ayrıcalıklar, iki yılda bir ilerleme (diğer memurlar 3 yılda bir derece ilerlemesi yapar) , maaşlarının yarıdan fazlası kadar tazminattır.

Hakimlerin görevleri gereği, siyasal etkilerden uzak tutulmaları ve kendilerini güvenlikte hissetmeleri için bazı önlemler alınmıştır. Sözgelişi, kendileri istemedikçe, hastalık veya yüz kızartıcı bir suç işlemiş olma durumları dışında, Anayasa'da gösterilen yaştan önce işten çıkarılamazlar, emekliye ayrılamazlar.

Avukatlık genellikle serbest yürütülen bir meslektir. Avukatlar insanların hukuki sorunlarıyla uğraşırlar. Avukat kendisine başvuranın şikayetini dinler, gerekirse davanın açılması için yol gösterir, savunmayı hazırlar ve mahkemede yargıca yazılı ya da sözlü olarak sunar, davayı kovuşturur, gerekirse olay yerine gidip keşif yapan mahkeme heyetine katılır.

Avukat olmak isteyen bir kimsenin hukuk fakültesini bitirdikten sonra bir yıl staj yapması gerekir. Staj süresinin yarısı mahkemelerde yarısı tecrübeli bir avukatın yanında geçer, Eğitimini başarı ile tamamlayan bir avukat bir yazıhane açarak dava kabul etmeye başlayabilir. Bazı avukatlar kamu kuruluşlarında ve özel kuruluşlarda avukat veya hukuk müşaviri olarak görev alırlar.

Her avukat, avukatlık mesleğini yürütmek için meslek üyelerinin çalışmalarını denetleyen bir kuruluş olan Türkiye Barolar Birliğine kaydolmak zorundadır.

Avukatlık mesleğinde iş bulma olanağı, bulunan bölgenin ekonomik ve toplumsal koşullarına ve avukatın yeteneklerine bağlıdır.

Bunun dışında, hukuk fakültesini bitirenler hukuk danışmanlığı, noterlik, müfettişlik, hariciye meslek memurluğu gibi mesleklerde de iş bulabilmektedirler.

[Av.Emrah Yavuzcan]

“Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere.”

Dig. 1.1.10.1 Ulpianus 1 reg.

“Hukukun prensipleri şunlardır: dürüst yaşamak, başkasına zarar vermemek, herkese hakkını tanımak.”

[A.C.H.]

Öğretici ve güzel olmuş paylaştığınız bilgiler,
kendi adıma çok teşekkür ederim umarım benim gibi bir çok arkadaşıma da faydalı olur...

[Faruk Atik]

Verdiğiniz bu değerli bilgiler için size teşekkürü bir borç bilirim.Binaenaleyh bana Hukuk hakkındaki bilgi hazneme bilgi kattınız.
Saygılar.

[Av.Umut Elçiçek]

“Iuris praecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedere, suum cuique tribuere.”

Dig. 1.1.10.1 Ulpianus 1 reg.

“Hukukun prensipleri şunlardır: dürüst yaşamak, başkasına zarar vermemek, herkese hakkını tanımak.”

Türk toplumunda, Türkiye'de keşke keşke bu prensipler temel prensip olarak bellense. Türk hukuk tarihinde ve Türk toplumsal yaşamında pratik olarak kanımca pek de başarılı olunamamış bu bahiste. Romalılar becermiş galiba, darısı başımıza.

[Av.Umut Elçiçek]

Bu arada kendi fikrimi belirtmem gerekirse hukuk, toplumun "düzen"li, güvenli ve adaletli yaşam sürdürmesini sağlayan mekanizma, hukukçu ise düzenin, güvenin ve adaletin temin edilmesinden yana olan düşünürdür. "Düzen" , düşündürücü... İkinci cümlemdeki düzen geniş anlamda ama birinci cümledeki dar anlamda, hatta tek bir anlamı var malesef. Konu nefis ve bilgilendirici. Teşekkürler.

[slmhlm]

Zevkle okudum, teşekkürler.

[litigation]

Hukuk nedir? Hukuk ne demektir? Bunların tanımı yukarıda yapılmış. Peki hukuk ne değildir;
Kısaca hukuk kelimesinin kökeni HAK kelimesinden gelir. HAK, ALLAH'ın isimlerinden biridir. İşte sırf bu yüzden dahi çok önemlidir. Temelinde adalet, adil olma kavramlarını barındıran HUKUK, bir kişi veya zümrenin bir diğerine adil olmayan şekilde davranmasına neden olan hareketleri koruyan bir sistem değildir. Güçlünün güçsüzü ezdiği bir sistem değildir. Ahlakı değil, ahlaksızlığı koruyan bir mekanizma değildir.

[Av.Feyz Pazarbaşı]

Hukuk kavramını kısaca; Toplumun gerisinde hukuk, toplumla paralel hukuk ve toplumun ilerisinde hukuk olarak ayrıştırabiliriz. Hukuk sosyolojisinde; Toplumun çoğunun yaptığı harekete NORMAL, çoğunun kabul etmediği davranışa ise ANORMAL deniliir.
Toplumun gerisindeki hukuk kavramından; Toplumun çoğunluğunun kabul ettiği kuralların kabul edilmediği hukuk kurallarını (örnek: toplumda hırsızlık normal bir davranış olarak alıgılanırken bunun suç sayılması), topluma paralel hukuk kavramından toplumun davranışlarına tamı tamına uyan hukuku (örnek: dolandırıcık toplumca kınanıyorsa, mevzuatında bunun suç olduğu toplumu), toplumun ilerisindeki hukuktan ise henüz toplum tarafından kabul görmemesine rağmen onlara uygulanan hukuk kurallarını (örnek: herhangi bir fiil toplumca henüz suç değilken, onu suç/ayıp olarak nitelendire mevuatı) anlayabiliriz. Tabii ki bunların ideali toplumun tüm ihtiyaçlarını tanımlayabilen hukuk kurallarıdır. Biz hukukçular tam burada hukuku; "Olan hukuk" ve "Olması gereken hukuk" diye ayırt ederiz.
Biz hukukçular için ideal olanı olması gereken hukuk ve toplumun örf, adet ve ahlak anlayışı ile örtüşen hukuktur. Modern hukuk anlayışı budur. Aslında biz hukukçular genellikle toplumun gerisinde kalan hukuk ile mücadele ettiğimizden, politikacılar, siyasi güç, özetle otorite ve bazen de halk ile ters düşer onlara antipatik görünürüz. Çünkü bizim asıl hedefimiz "olması gereken hukuktur". Bu nedenle bir hukukçuya "git politikaya gir, öyle derdini anlat" denilmez. Çünkü onun niyeti politika yapmak değil, olması gereken hukukun tecelli etmesidir...
Saygılar.