YARGITAY HUKUK GENEL KURULU

E: 2006/19­260 K: 2006/251 T: 03.05.2006

İtirazin İptali Davasi • İcra Takibine Dayanak Yapilmayan Belgenin Davada İleri Sürülemeyeceği • Alacaklinin Kötüniyeti • Borçlunun İtirazinin Hakli Olmasi Durumu

(İİK. m/V. 67)

Özet: Alacaklının takip dayanağı yapa­bileceği güçteki belgeye takipte dayanmaya­rak, takip borçlusunun taraf olmadığı belge­lere dayanıp, bunlara yönelik itirazı bekle­dikten sonra itirazın iptali davasında söz ko­nusu belgeye dayanması hakkın kötüye kul­lanılması anlamındadır. Burada, genel hü­kümlere dayanılarak her türlü kanıt ile ispat olanağından da söz edilemez. Bu nedenle ta­kip dayanağı belgelerde imzası bulunmayan ve taraf olmayan borçlunun itirazının haklı olduğu sonucuna varılmalıdır.^(*)

Taraflar arasındaki "İtirazın İptali" davasından dolayı yapılan yargı­lama sonunda; Eskişehir Asliye 2. Hukuk Mahkemesince davanın kıs­men kabulüne dair verilen 13.07.2004 gün ve 2004/131­184 sayılı kara­rın incelenmesi Davalı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 19. Hukuk Dairesinin 25.05.2005 gün ve 2004/10944­2005/5818 sayılı ila­mı ile; (...Davacı vekili, müvekkili kurum ile dava dışı asıl borçlu arasında enerji bedeli alacağı ile ilgili akdedilen taksitlendirme protokolü kapsamın­da düzenlenen 1.336.241.000.­TL'lık bonoda davalının kefil olarak yer al­dığını, borcun ödenmemesi nedeniyle başlanılan takibe davalı yanın itira­zı üzerine takibin durduğunu belirterek anılan tutara yönelik itirazın ipta­liyle takibin devamına, % 40 oranında icra inkar tazminatının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili, müvekkilince imzalanan bononun teminat amaçlı düzen­lendiğini, icra takibine konu edilemeyeceğini bildirerek davanın reddine, % 40 tazminatın davacıdan tahsiline karar verilmesi gerektiğini savunmuş­tur.

Mahkemece, davalının kefil olarak imzaladığı bono nedeniyle borçtan sorumlu olacağı gerekçesiyle takip dosyasındaki 1.336.241.000.­TL asıl alacak ve 232.728.641 TL işlemiş faiz üzerinden itirazın iptaliyle, takibin devamına, belirtilen tutarlar toplamı üzerinden % 40 icra inkar tazminatı­

(*) Gönderen: Ali GÜNEREN (Yargıtay 21. Hukuk Dairesi Başkanı)

nın davalıdan tahsiline ve davalının tazminat isteminin reddine karar ve­rilmiş, hüküm davalı vekilince temyiz edilmiştir.

Davaya temel alınan icra takibinde elektrik abonman sözleşmesi ve borç müfredat tablosuna dayanılmıştır. Bonoya dayalı bir takip bulunma­maktadır. Davalının takip dayanağı belgelerde herhangi bir sıfatının bu­lunmadığı, takibin ise bonoya dayanmadığı gözetilmeden yazılı şekilde hü­küm kurulması doğru görülmemiştir...) gerekçesiyle bozularak dosya yeri­ne geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece ön­ceki kararda direnilmiştir.

TEMYİZ EDEN: Davalı vekili

HUKUK GENEL KURULU KARARI

Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra ge­reği görüşüldü:

Dava, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu'nun 67. maddesine dayalı iti­razın iptali istemine ilişkindir.

Alacaklı Tedaş tarafından, ödenmeyen elektrik ücretinin tahsili ama­cıyla taraf olmadığı abone sözleşmesi ve borç müfredat tablosu dayanak gösterilerek borçlu yanında aleyhinde ilamsız takipte bulunulan takip borçlusu davalı/kefilin yasal sürede borca itirazı üzerine eldeki itirazın iptali davası açılmış; Mahkemece icra takibinde dayanılmayan, dava sıra­sında alacağa delil olarak gösterilen, avalist olarak katıldığı 27.01.2003 tanzim 29.05.2003 vade tarihli bonoya göre davalının borçtan bono bede­li 1.336.241.000 lira ve bunun işlemiş 232.728.641 lira temerrüt faizi ile sorumlu olacağı kabul edilerek belirtilen miktarda itirazın iptaline ve % 40 tazminata karar verilmiştir.

Davalı tarafın temyizi üzerine Yüksek Özel Daire, davaya temel alınan icra takibinde elektrik abonman sözleşmesi borç müfredat tablosuna da­yanılması, bu belgelerde davalının herhangi bir sıfatının bulunmaması bonoya dayanan takip bulunmaması, karşısında yazılı şekilde hüküm te­sisinin doğru bulunmadığı gerekçesiyle kararı bozmuş; mahkemece takip dayanağı protokolden bononun düzenleneceğinin anlaşıldığı, İİK 68/1 anlamında belge olduğu, gerekçesiyle bono delil olarak kabul edilmek su­retiyle önceki kararda direnilmiş; hükmü davalı vekili temyize getirmiştir.

Direnme yoluyla Hukuk Genel Kurulu önüne gelen uyuşmazlık; ala­caklı yanca girişilen ilamsız icra takibinde dayanılmayan, borç sebebi ola­rak gösterilmeyen bonoya, itirazın iptali davasında delil olarak dayanılma olanağı bulunup bulunmadığı noktasında toplanmaktadır.

İlkin, itirazın iptali davasının hukuki niteliklerinin irdelenmesinde yarar vardır.

İtirazın iptali davası 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu'nun 67. madde­sinden yasal dayanağını almaktadır.

2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu'nun 4949 sayılı yasayla değişik "6­İtirazın Hükümden Düşürülmesi" ana başlıklı "A.İtirazın İptali" alt başlık­tı 67. maddesinde aynen;

"Takip talebine itiraz edilen alacaklı, itirazın tebliği tarihinden itibaren bir sene içinde mahkemeye başvurarak, genel hükümler dairesinde alaca­ğının varlığını ispat suretiyle itirazın iptalini dava edebilir.

Bu davada borçlunun itirazının haksızlığına karar verilirse borçlu; ta­kibinde haksız ve kötü niyetli görülürse alacaklı; diğer tarafın talebi üzeri­ne iki tarafın durumuna, davanın ve hükmolunan şeyin tahammülüne gö­re, red veya hükmolunan meblağın yüzde kırkından aşağı olmamak üzere, uygun bir tazminatla mahkum edilir.

İtiraz eden veli, vasi veya mirasçı ise, borçlu hakkında tazminat hük­molunması kötü niyetin sübutuna bağlıdır.

(Mülga fıkra: 17/07/2003 ­ 4949 S.K./103. md.)

Birinci fıkrada yazılı itirazın iptali süresini geçiren alacaklının umumi hükümler dairesinde alacağını dava etmek hakkı saklıdır."

Hükmüne yer verilmiştir.

Görülmektedir ki, itirazın iptali davası müddeabihi takip konusu ya­pılmış ve borcunun itiraz etmiş olduğu alacak olan bir eda davasıdır. Madde metninde de açıkça belirtildiği üzere takip alacaklısı tarafından ödeme emrine süresi içinde itiraz etmiş olan takip borçlusuna karşı genel mahkemede açılır ve genel hükümlere göre görülür. Alacaklı bu davada genel hükümler dairesinde alacağının varlığını ispat suretiyle itirazın ip­talini dava etmektedir.

İtirazın iptali davası itirazın hükümden düşürülmesi ana başlığı al­tında düzenlenmekte takip hukuku içinde ve takip talebiyle sıkı sıkıya bağlantılı ele alınmak gereken, sonucuyla takibin devamına etkili bir da­va türü olarak karşımıza çıkmaktadır ve takip talepnamesinde dayanılan borç ve borcun sebebi ile bağlılık asıldır. Öyle ki, genel hükümlere göre harca tabi olan itirazın iptali davasında alacaklı yan isterse takip talebin­de bulunurken yatırmış olduğu binde beş harcı geri alabilir ve itirazın ip­tali davası harcına mahsubunu isteyebilir (492 sayılı Harçlar Kanunu madde 28/a, 29/1, III).

Bu davada, ispat yükü kural olarak davayı açan alacaklıda olup, ala­caklı alacağını ispatla yükümlüdür. Genel hükümler dairesinde her tür­lü delille ispat edilecek alacak ta yine takip talepnamesine konu olan ve borçlu yanca itiraza uğrayan alacaktır. Zira, aynı maddede itirazın hak­sızlığı borçlu açısından, takibin haksız ve kötüniyetli yapılması da alacak­lı açısından tazminat müeyyidesine bağlanmıştır.

Diğer taraftan, İİK’nın 67. maddesinin son fıkrasında alacaklının iti­razın tebliği tarihinden itibaren bir yıl içinde itirazın iptali davası açama­mışsa umumi hükümler dairesinde alacağını dava etme hakkının saklı olduğu ifade edilmiştir. Bu da bir yıllık süre içinde açılan itirazın iptali davası ile süre geçirildikten sonra açılan alacak davaları arasında her iki­si de genel hükümlere tabi olmakla birlikte ispat yöntemleri ve hukuki sonuçlan bakımından bir fark olduğunu ortaya koymaktadır. Zira, süre­si içinde açılan dava itirazın iptali davasıdır ve itirazın iptali davasının ka­zanılması halinde borçlunun itirazı iptal edilmiş olur. Bunun üzerine ala­caklı itiraz üzerine durmuş olan icra takibine devam edilmesini isteyebi­lir. Süresinden, sonra açılan davada ise itirazın iptali değil alacağa hük­medilmesi istenecektir ve verilen kararın takibe etkisi bulunmamaktadır. Şu durumda takibe etkili itirazın iptali davasında ispat edilecek olanın ta­kibe ve borçlunun itirazına konu alacak olduğu, bu alacağın sebebinin değiştirilme olanağının itirazın iptali davası için bulunmadığında kuşku bulunmamaktadır.

Genel hükümlere göre her türlü ispat olanağının varlığı, takip talep­namesinde yer alan borç sebebinden ve takip dayanağından uzaklaşmak anlamında düşünülmemelidir. Burada sadece İcra Hakimliğinin dar yet­kisi nedeniyle inceleyemediği delillerin genel mahkemede serbestçe ancak borca bağlı olarak ileri sürülmesi olanağının varlığı söz konusu olmakta­dır. Şu durumda bizatihi kendisi bir borç sebebi ve dayanağı teşkil eden ancak takipte dayanılmayan bononun ispat vasıtası olarak itirazın iptali davasında kullanılması davanın açıklanan niteliği ile bağdaşmamaktadır.

Somut olayda; alacaklı, dava dışı asıl borçlu ve takipte borçlu göste­rilen davalı hakkındaki ilamsız takibinde davalı takip borçlusunun taraf olmadığı "abone sözleşmesi" ve "borç müfredat tablosu" nu borcun sebebi ve takip dayanağı olarak göstererek; "3.012.256.664 TL kurum alacağının icra giderleri, avukatlık ücretiyle 08.09.2003 tarihinden itibaren işleyecek % 57 temerrüt faizinin KDV’siyle birlikte tahsilini" istemiştir. Bu belgeler­de davalı takip borçlusu taraf değildir. Nitekim, belgelerde borçlu olarak imzası olan asıl borçlu takibe itiraz etmemiş, takip onun hakkında kesin­leşmiştir. Davalı ise böyle bir borcu olmadığını bildirerek takibe itirazda bulunmuştur.

Alacaklı eldeki itirazın iptali davasını açarken takipte dayanak olarak göstermediği ve 1.336.241.000 TL’lik bir borcu içeren kambiyo senedine ve 27.01.2003 tarihli protokole dayanmıştır. 29.01.2003 tarihli protokol­de de davalının imzası yoktur. Bonoda ise asıl borçlu yanında senedi ava­list olarak imzalamış; alacaklının itirazın iptali istemi de mahkemece bu senede dayanılarak kabul edilmiştir. Oysa yukarıda açıklanan ilkeler ışı­ğında takip konusu borç abone sözleşmesine ve borç ödeme tablosuna ilişkilendirilen borçtur. Davalının miktarı bile farklı olan bu borcu, ava­list olarak imzaladığı bono ile ilişkilendirmesini ve itiraz etmemesini bek­lemek hayatın olağan akışına uygun olmadığı gibi, yasal olarak ta dava­

lının itirazının haksızlığını kabul olanağı bulunmamaktadır. Alacaklının takip dayanağı yapabileceği güçteki belgeye takipte dayanmayarak, takip borçlusunun tarafı olmadığı belgelere dayanıp, bunlara yönelik itirazını bekledikten sonra itirazın iptali davasında bu belgeye dayanması da, ge­nel hükümlere dayanılarak her türlü delille ispat olanağına yanlış anlam vererek ve buna sığınarak, hakkın kötüye kullanılması sonucunu doğur­maktadır. Bunun ise yasaca korunması beklenemez. Sonuçta; takip da­yanağı belgelerde davalı/takip borçlusu taraf olmadığına, imzası da bu­lunmadığına, takibe ve itiraza konu alacağı ispata yönelik başkaca delil ileri sürülmemiş olmasına göre davalı itirazında haklıdır.

Mahkemece, davanın reddi yerine, aksine gerekçelerle kabulü usul ve yasaya uygun bulunmamış, yukarıda ve daire kararında açıklanan gerek­çelerle direnme kararının bozulması gerekmiştir.