ANAYASAYA AYKIRILIK İTİRAZIMIZ

(Bu yazımız halen Yargıtay incelemesinde olan bir dava dosyamızda İtiraz olarak ileri sürülmüştür.)

Huzurda görülmekte olan davamızın konusu 506 sayılı SSK kanunu 26/1. maddesi uyarınca davacı SSK’ nun, sigortalı işçinin geçirdiği iş kazası sonucu meydana gelen bedensel sakatlığı ve tedavi giderleri için kazalı işçiye bağladığı maluliyet maaşının rücuan tahsilidir.

Her ne kadar 506 sayılı Yasanın 26/1. maddesi ile ilgili olarak müteaddit defalar Anayasaya aykırılık iddia olunmuş ve Anayasa Mahkemesince bu aykırılık iddiaları reddedilmiş ise de ;

Bildiğimiz kadarıyla en son müracaat üzerine Anayasa Mahkemesince 02.05.1991 tarihinde karar verilmiş olup ( E. 1990/ 28- K.1991/11, 2.5.1991), Anayasamızın 152.m. uyarınca aradan 10 yıldan fazla bir zaman geçmekle yeniden bu iddiayı gündeme getirmek fırsatı doğmuştur.

1) Hukukumuzda iş kazası ve meslek hastalığı 506 sayılı kanunun 11. maddesinde “ İş kazası aşağıdaki hal ve durumlardan birinde meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedence veya ruhça arızaya uğratan olaydır.” biçiminde düzenlenmiştir.

Bu maddeye bağlı olarak 506 sayılı K. 26. maddesinde ;

“Madde 26 - (Değişik fıkra: 20/06/1987 - 3395/2 md.) İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya işçilerin sağlığını koruma ve iş güvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi veyahut suç sayılabilir bir hareketi sonucu olmuşsa, Kurumca sigortalıya veya hak sahibi kimselerine yapılan veya ileride yapılması gerekli bulunan her türlü giderlerin tutarları ile gelir bağlanırsa bu gelirlerinin 22nci maddede belirtilen tarifeye göre hesaplanacak sermaye değerleri toplamı sigortalı veya hak sahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarlarla sınırlı olmak üzere Kurumca işverene ödettirilir. (Ek cümle: 29/07/2003 - 4958 S.K./28. md.) İşçi ve işveren sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır.

İş kazası veya meslek hastalığı, 3 üncü bir kişinin kasıt veya kusuru yüzünden olmuşsa, Kurumca bütün sigorta yardımları yapılmakla beraber zarara sebep olan 3 üncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara Borçlar Kanunu hükümlerine göre rücu edilir.

(Ek fıkra: 24/10/1983 - 2934/3 md.) Ancak; iş kazası veya meslek hastalıkları sonucu ölümlerde bu Kanun uyarınca hak sahiplerine yapılacak her türlü yardım ve ödemeler için, iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde kastı veya kusuru bulunup da aynı iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine Kurumca rücu edilemez.”

Hükmü yer almaktadır.
Bu hüküm uyarınca SSK tarafından iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle, sigortalıya veya hak sahibi kimselere yapılan veya ileride yapılacak olan her türlü giderlerin tutarları ile bağlanan gelirlerin ve Kanunda tarifeye göre hesaplanan sermaye değerleri toplamının ödetilmesi yönünde işveren aleyhine açılan rücu davalarında mahkemeler, işverenin kusuru oranına göre yapılan ve yapılacak olan ödemelerin işverenden alınarak Kuruma ödenmesine karar vermektedirler.

Bu husus, sigortacılığın genel prensipleri ile bağdaşmamaktadır. Zira sigortacılık ileride gerçekleşmesi ihtimali bulunan belli tehlikeler ( rizikolar ) dikkate alınarak toplanan primlerin belli mali araçlar ile değerlendirilmesi sonucunda oluşacak fonlardan, riskin gerçekleşmesi halinde sigortalıya ödeme yapılması ve bu şekilde belli risklerin teminat altına alınması esasına dayanmaktadır.

İnsanlığın geçirdiği sosyolojik, ekonomik ve teknolojik gelişim ve değişimler sonucu gündelik yaşamı kolaylaştığı ölçüde canına (yaşam hakkına) ve mallarına karşı ortaya çıkan tehlikeler de o ölçüde artmıştır. Bu tehlikeler kriminal olabileceği gibi tabii olaylar sonucu da ortaya çıkabilir. Bunlardan ayrı olarak hızlı ekonomik değişimlerin sonucu olarak enflasyonvb. konjonktürel gelişmeler nedeniyle de malvarlığı tehlike altına girebilmektedir. Yani insan yaşamı sosyolojik, tabii ve ekonomik risklerle doludur. Bu risklerden doğacak zararların telafisi için kişisel tasarruf, devlet yardımı veya kolektif yardımlaşma yöntemleri geliştirilmiştir.

İşte bunların arasında kolektif yardımlaşma düşüncesi Sigorta yöntemini ortaya çıkartmıştır. İktisat bilimindeki BÜYÜK ADETLER KANUNU ana teorisi gereğince her ne kadar sigorta kavramı kendi kendine yardım düşüncesine dayanıyorsa da, tehlikeler (RİSK) karşısında toplumun bir araya gelerek bu tehlikelerin neden olabileceği hasar ve zararlara karşı birlikte ve dayanışma içinde parasal önlem alma şeklinde anlaşılmalıdır. Bu kolektif dayanışma içinde bireylerden toplanan primlerin oluşturduğu büyük ölçekli parasal fonlar, çeşitli mali piyasalarda iktisat biliminin öngördüğü şekillerde akılcı ve verimli olarak işletilmek suretiyle daha da gelişmekte ve büyümekte, böylece bireylerin risk sonucu oluşan zararlarının telafisi mümkün olabilmektedir.

Sigorta kavramı öncelikle özel sigorta ve sosyal sigorta olarak olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır.
Bir başka ayırım ise ZARAR sigortaları (mal ve malvarlığı sigortaları) ve CAN sigortalarıdır.
CAN SİGORTALARI insan hayatı ile ilgili ölüm, kaza, sürekli sakatlık, hastalık, ihtiyarlama (emeklilik) gibi rizikoları teminat altına alan sigorta çeşididir. Bu tür sigortalarda ana ilke ( her ne kadar insan hayatının parayla ölçülmesi mümkün olmayan bir değeri olsa da) kişinin yaşamını etkileyen bir riziko karşısında zararın kısmen de olsa giderilmesine yönelik bir MEBLAĞ SİGORTASI olduğu tartışmasızdır.

506 sayılı SSK Kanununun
- 2. Bölümü İŞ KAZALARIYLA MESLEK HASTALIKLARI SİGORTASI
- 3. Bölümü HASTALIK SİGORTASI,
- 4. Bölümü ANALIK SİGORTASI,
- 5. bölümü MALULLÜK SİGORTASI,
- 6. Bölümü YAŞLILIK SİGORTASI,
- 7. Bölümü ise ÖLÜM SİGORTASI’nı düzenlemektedir.

Yasanın bu sistematiğinden de anlaşılacağı üzere SOSYAL SİGORTA, temel olarak KAMU çıkarlarının korunması amacına yönelik, ZORUNLU ve kaynağını sigorta akdinden değil, yasadan alan bir sigorta türü olmakla birlikte esas itibariyle CAN SİGORTASIDIR ve özel hukukta uygulamasını bulan temel can sigortası türlerinin tamamını kapsayan karma bir sigortadır.

SSK da her ne kadar Kamu Tüzel Kişiliğini haiz idari ve mali özerkliğe sahip, özel hukuk hükümlerine tabi bir kurum olsa da, aynı amaçla kurulmuştur. Özel sigortadan farkı, primlerin ihtiyari olarak değil yasa gereği zorunlu olarak toplanması ve kamunun menfaatinin korunmasıdır. Ancak Kurumun, iş kazası ve meslek hastalığı nedeniyle tamamen işverenden aldığı primlerle finanse ettiği gelirlerinde ve mal varlığında bir azalma meydana gelmemesi için sigortalı ya da murislerine yaptığı veya yapacağı ödemelerin yine işverenden tahsili yoluna gidilmektedir ki bu hareket biçiminin hiçbir hukuki dayanağı bulunmamaktadır.
Anayasa Mahkemesinin 1990/28 E. 1991/11 K. sayılı ve 02.05.1991 tarihli konu ile ilgili kararında 26. maddede getirilen yasal düzenlemenin, Kurumun iş kazasına uğrayan sigortalı işçiye kanunen yapmak zorunda olduğu yardımlar nedeniyle malvarlığında meydana gelen azalmayı kısmen veya tamamen gidermek olduğu belirtilmektedir.

Kanaatimizce bu görüş hatalıdır;


Öncelikle belirtmek gerekir ki, SSK ‘ nun malvarlığı büyük ölçüde İşveren ve işçi tarafından ödenen primlerden oluşmaktadır. Bu toplam primin yaklaşık 2/3’ lük kısmı ise işveren tarafından ödenmektedir.

İster özel ister sosyal sigorta olsun, sigortanın işlevini gereği gibi yerine getirebilmesinin en temel unsuru PRİMDİR.

506 sayılı yasanın 73. maddesi Prim Oranlarını düzenlemiştir. Buna göre ;

A) İş Kazaları ile Meslek Hastalıkları sigortası priminin tamamı İŞVERENLER tarafından verilir. Bu primin nispeti %1.5 ten az, %7’ den fazla olamaz.
Bu sigortanın sağladığı parasal yardımlarla sağlık hizmetleri yararlanacak olanlar yasanın 12. maddesinde sayılmıştır.
B) a) Hastalık sigortası primi sigortalının kazancının % 11’ idir. Bunun %5’i sigortalı hissesi, %6’sı da İŞVEREN hissesidir.
Bu sigortanın sağladığı parasal yardımlarla sağlık hizmetleri ve yararlanacak olanlar yasanın 32. maddesinde sayılmıştır.
C) Analık Sigortası primi sigortalının kazancını %1’idir. Bu primin tamamı İŞVERENLER tarafından verilir.
Bu sigortanın sağladığı parasal yardımlarla sağlık hizmetleri ve yararlanacak olanlar yasanın 43. maddesinde sayılmıştır.
D) Malullük, Yaşlılık ve Ölüm Sigortaları primi, sigortalının kazancının %20’ sidir. Bunun %9’u sigortalı hissesi,% 11’i de işveren hissesidir.
Bu sigortanın sağladığı parasal yardımlar yasanın 52, 59 ve 65.m. maddelerde belirlenmiştir.
Görüldüğü gibi Yasa tek bir sosyal sigorta primi değil, belirli CAN SİGORTASI türlerine bağlantılı olarak birden çok sigorta primi öngörmüştür. Yine burada göze çarpan bir başka özellik ise İş Kazaları ve Meslek Hastalığı sigortası ile Analık sigortasının primleri tamamen İŞVERENE yüklenerek İŞÇİ lehine zorunlu sigorta sağlanmıştır.

Yine bu tablonun çarpıcı bir başka özelliği, sigortalı işçinin kazancının % 33.5 ila %39’ u SSK primini oluşturmakta ve bu primin 19.5-25’ inin İŞVERENE, 14’ ünün sigortalı işçiye ait olduğunu göstermektedir.

Böylece gerek sigortalı ve gerekse işverenlerden alınan SİGORTA PRİMLERİ karşılığında SSK sigortalılara parasal yardım ve sağlık hizmetleri sunmaktadır.

Özel hukuk uygulamasında da
A) İşveren Mali Mesuliyet Poliçesi ile işverenler iş kazaları sonucu kendilerine SSK ve sigortalı tarafından yansıyacak tazminat rizikosuna karşı
B) Ferdi Kaza Poliçesi ile şahıslar kaza sonucu ölüm, sürekli sakatlık ve tedavi giderleri rizikosuna karşı
C) Hayat, Sağlık ve Özel Emeklilik Poliçesi ile ödenen primler karşılığında emeklilik tazminatı,sağlık harcamaları ve ecelle ölüm halinde lehdara poliçe koşullarında ödeme yapılmaktadır.



Bu durumda :
İŞVEREN KANUNİ ZORUNLULUK SONUCU SSK’ NA PRİMLER ÖDEMEKTE ve böylece işverenin de mal varlığında bir azalma olmakta, buna karşılık 26/1. m. uygulaması nedeniyle kusuru nispetinde SSK tarafından yapılan yardımları tazmin etmekle yükümlü tutulmakla, malvarlığındaki azalma bu suretle daha da artmaktadır.

506 sayılı Kanun, özü itibariyle kamu düzeni ile ilgili olup, Sosyal Devlet ilkesinin gereğini yerine getirmekle birlikte, yine temelde SİGORTA HUKUKU genel ilkeleri doğrultusunda işlemektedir.

SSK tarafından sigortalı işçilere sağlanan yardımlara ve gerek işçi ücretinden kesilen ve gerekse işveren tarafından ödenen toplam sigorta priminin rizikolara göre dağılımına bakıldığında, bunların, kaza, hastalık, emeklilik, can sigortası gibi sigorta türleri ile ilişkili olduğu görülür. Sigortanın temel prensibi, sigortalının sigortacıya ödeyeceği belli bir prim karşılığında bir takım rizikoların neden olacağı zararın sigortacı tarafından karşılanmasıdır.

SSK, topladığı bu primleri işletmekte, nemalandırmak ve malvarlığını artırmak suretiyle işçiye yapacağı yardımlara bir fon oluşturmaktadır. İş Kazası sonucu işçiye veya ölüm halinde hak sahiplerine yapılan yardımlar bu fondan karşılanmaktadır ki özel hukuka tabi sigorta şirketleri de aynı yolu izlemektedir.

Sosyal sigortaların yapısı gereği, bu tür rizikolara karşı hem işçi hem işveren prim ödemektedir, yani aynı rizikoya karşı işçi kendisine ait primi öderken, işveren de adam çalıştıranın kanuni sorumluluğu ilkesi gereğince ve 506 sayılı yasanın düzenlemesi nedeniyle SSK’ na prim ödemektedir. Burada aynı rizikoya karşı işçi ve işveren tarafından ayrı ayrı sigorta işlemi yapıldığı görülmektedir.

506 S.K. 73 maddesinde

- İş kazaları ve meslek hastalıkları sigortası priminin tamamı işverenler tarafından verilir.
Hükmünü amirdir. Yasanın lafzından da anlaşılacağı üzere İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI ayrı bir SİGORTA TÜRÜ olarak ifade edilmiştir.

Bu durumda iş kazaları ve meslek hastalığı için işçiden hiçbir prim kesilmemekte olduğundan genel sigorta hukuku açısından burada sigorta ettiren: İŞVEREN, sigortalı : İŞÇİ ve sigortacı ise SOSYAL SİGORTALAR KURUMU’ dur.

Öyleyse genel sigorta hukuku prensipleri gereğince ve özellikle CAN SİGORTALARINDA TTK nun 1301 ve 1338. m düzenlemelerine bakıldığında sigortacının sigorta ettirene rücu imkanı bulunmadığı, dolayısıyla kanuni halefiyetin olamayacağı açıktır. Özellikle Can sigortalarında yani kazaen ölüm veya maluliyet rizikolarına karşı yapılan sigortalarda rizikonun gerçekleşmesi üzerine sigortacı tarafından yapılan ödeme, bir TAZMİNAT değil, bir MEBLAĞ ödemesidir.



Nitekim anaya Mahkemesinin anılan kararında :

“ SSK’ nun sigortalıya veya hak sahiplerine yaptığı yardımlar dolayısıyla İŞVERENE başvurması rücu hakkını kullanmaya yönelik olup,Kurum’un işverene başvurma hakkı kanuni halefiyettir. Kanuni halefiyet ilkesi, işverenin Kurum karşısındaki sorumluluğunun da sınırlarını belirler. Kurum’un ödettirme hakkının en üst sınırı, sigortalının ve onun hak sahibi kimselerinin sorumlulardan isteyebileceği miktar olup, kazaya uğrayan sigortalı, ölümü halinde hak sahibi kimselerine karşı olağan biçimde sorumlu bulunduğu miktarın üstünde bir MEBLAĞ ödemek zorunda değildir.”

Görülmektedir ki, Yüce Mahkeme de SSK’ nun yaptığı ödemenin bir MEBLAĞ ÖDEMESİ olduğunu belirtmekte ancak işçiye veya hak sahiplerine yapılan ödemenin işverene rücu edilebilmesinin yasal dayanağı olarak 26/1. m. düzenlemesini işaret etmektedir. Bu görüş yukarıda açıkladığımız genel sigorta hukuku prensiplerine tamamen aykırıdır. SSK’ nun bir kamu kuruluşu olması ve mali yapısını güçlü tutmak durumunda bunması gerektiği, dolayısıyla da SSK tarafından yapılan bu kabil ödemelerin SSK’nun mal varlığında azalmaya neden olacağı, bunun telafisinin ise işverene rücu edilmesi gerektiği gibi nedenler, genel hukuk ve genel sigortacılık prensiplerinin üstünde değildir, olmamalıdır.

SSK’ nun görevi, gelirlerini rantabl bir biçimde yönetmek, nemalandırmak suretiyle çoğaltmak ve neticede rizikoların gerçekleşmesi üzerine de hak sahiplerine ödemede bulunmaktadır. Çeşitli neden ve gerekçelerle SSK’nun mali yapısının, ekonominin bilimsel yöntemlerini ve akılcı sosyal politikaları da uygulamak suretiyle düzgün işletilmesi mümkündür. Bu evrensel ekonomik ve sosyal politikalara aykırı olarak işlemde bulunulması nedeniyle ( özellikle sağlık harcamalarında basın vasıtasıyla hiç de yabancı olmadığımız usulsüzlükler ve yolsuzluklar nedeniyle Kurum’ un ağır maddi zararlara uğratılmış olması) mali yapısının güç kaybetmesinin sorumluluğunu ve bunun telafisinin işverenlere yükletilmesi SOSYAL DEVLET ANLAYIŞIYLA BAĞDAŞMAMAKTADIR.

Kaldı ki,SSK tarafından iş kazası ve meslek hastalığı faslından tahsil edilen primlere oranla SSK tarafından işçiye ve hak sahiplerine yapılan ödemeleri karşılayan FONUN zarar etmediği, ve SSK’ nun 2003 yılı faaliyet raporunda da aşağıda rapordan aynen alıntılandığı üzere 2003 yılı 154.553.962,6 Milyon TL. gelir fazlası ile sonuçlandığı görülecektir.

SSK.nun 2003 yılı faaliyet raporunun İş kazası ve meslek hastalığı sigortası ile ilgili GELİRLER kısmı aşağıya aynen alınmıştır.

“2003 yılında İş Kazaları ile Meslek Hastalıkları Sigortasının gelirleri tahakkuk bazında 2002 yılı mukayeseli olarak aşağıda gösterilmiştir.
Tablo No: 14
Fark
Gelirler (Milyon TL.) 2002 2003 Miktar %
Prim Gelirleri 691.441.040,8 987.910.844,7 296.469.804 43
Fon ve Diğer Gelirler 21.822.121,5 27.673.960,1 5.851.839 27
Toplam 713.263.162,2 1.015.584.804,8 302.321.643 42

2003 yılında İş Kazaları ile Meslek Hastalıkları Sigortasının gelirleri geçen yıla nazaran % 42 oranında artış göstermiştir.
f) Gelir-Gider Dengesi:
2003 yılında İş Kazaları ile Meslek Hastalıkları Sigortasının gelir-gider dengesi aşağıda gösterilmiştir .



Tablo No: 15

Giderler (Milyon TL.) Gelirler (Milyon TL.)
Tedavi Giderleri 14.294.328,2 Prim Gelirleri 987.910.844,7
Sigorta Giderleri 823.574.796,0 Fon ve Diğer Gelirler 27.673.960,1
Yönetim Gid.His. 23.161.718,0
Gider Toplamı 861.030.842,2
Gelir Fazlası 154.553.962,6
Toplam 1.015.584.804,8 1.015.584.804,8
Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere 2003 yılında İş Kazaları ile Meslek Hastalıkları Sigortası, 154.553.962,6 Milyon TL. gelir fazlası ile sonuçlanmıştır.”

SSK’ nın zararının SAĞLIK , HAYAT VE EMEKLİLİK BRANŞLARINDA olduğu ekte sunduğumuz 2003 yılı faaliyet raporu ve Kurum verilerinden açıkça anlaşılmaktadır. Dolayısıyla Kurumun mali yapısının bozulması , iş kazaları ve meslek hastalığı faslından doğmadığı gibi bu fasıldan elde edilen gelirlerin diğer sigorta fasıllarında kullanılması da mümkün olmadığı nedeniyle, Kurumun zararının sonucunu işverenlere yüklemek haksızlıktır.Kurumun mali yapısını güçlü tutmak, devletin görev ve sorumluluğundadır. Yıllar yılı siyasi mülahazalarla emeklilik yaşı uygulaması sonrasında 1 sigortalının neredeyse 1 emekliye bakmasının sorumluluğu da işverenlerde değildir.

Yukarıda da açıkladığımız üzere, İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI primi tamamen işveren tarafından ödenmektedir. 26/1. maddenin düzenlemesine bakıldığında peşin sermaye değerlerinde meydana gelen artışlar dahi işverene yansıtılacaktır. Ancak işveren tarafından bu FASILDAN ödenen sigorta primi, SSK tarafından nemalandırıldığı halde, rücuan tazminat taleplerinde bu prim sanki hiç ödenmemiş gibi işlem yapılmakta ve peşin sermaye değerlerinde meydana gelen artışlar aynen işverene yansıtılmaktadır. Öyleyse İŞVEREN TARAFINDAN ÖDENEN PRİMLERİN ANLAMI NEDİR? İŞVEREN TARAFINDAN İŞ KAZALARI VE MESLEK HASTALIKLARI SİGORTASI İÇİN ÖDENEN PRİMLER, TAMAMEN SSK’NUN KASASINA GİRMEKTE VE SSK lehine bir SEBEPSİZ ZENGİNLEŞME yaratmaktadır. Zira rücuan tazminat hesaplarında işveren tarafından ödenen primler hiç nazara alınmamaktadır. Bunun sosyal politikalarla, Sosyal Devlet ilkesiyle ve kamu yararı ile açıklanması mümkün değildir.
Böylece SSK, ömür boyu işçiye veya ödeyeceği sürekli işgöremezlik ödeneğinin tamamını bir defada ve peşin olarak işverenden almaktadır. Bu düzenleme sonucunda SSK tarafından açılan rücu davaları sonunda işverenler son derece yüksek tazminatlar ödemek zorunda kalmaktadır. Bu tür davalarda kusur belirlemesi işi de yargı organlarınca tamamen hiçbir hukuki düzenlemede belirlenmemiş ve ne gibi hukuki, bilimsel ve teknik ölçütlere göre tayin edildiği meçhul olarak hukuk, adalet, hakkaniyet ve insaf ölçütlerinden ari bir biçimde tamamen bilirkişilerin kendi inisiyatiflerine ve sübjektif görüşlerine terkedilmiş durumdadır.

Bu durumda işverenin hem prim ödeyerek hem de riskin gerçekleşmesi halinde Kurum tarafından ödenen meblağları tekrar Kuruma ödemek zorunda kalmakla ASIL OLARAK İŞVERENİN MAL VARLIĞINDA İKİ KEZ AZALMA MEYDANA GELMEKTE, zararı artmaktadır. Oysa ki İşverenin prim ödemesindeki amaç, bu tür risklere karşı mal varlığında azalma olmasını engellemektir.

Bu konuda bir diğer sakınca da, Kurumun hak sahiplerine ileride yapacağı ödemeleri dahi bir defada ve peşin olarak işverenden tahsil etmesidir. 26 maddedeki bu düzenleme ile SSK bir kez daha sebepsiz zenginleşmiş olmaktadır.

Bu uygulamanın genel anlamda sigorta mantığı ile açıklamak mümkün değildir. Çünkü primin tamamı işverence karşılanan iş kazası ve meslek hastalığı sigortasının, sigorta kavramına uygun olarak kasıt ve suç unsurları dışındaki bütün riskleri karşılaması gerekir. Sosyal Sigorta haksız fiil sorumluluğuna dayanmaksızın sigortalının menfaatlerini garanti altında bulunduran bir rejim olduğuna göre vukubulan bir iş kazasında ayrıca haksız fiil sorumluluğuna dayanarak tazminata hükmedilmesi olası değildir.

Son yapılan değişikle 26. maddeye kaçınılmazlık unsurunun dikkate alınacağına dair getirilen düzenleme ise konuya çözüm getirmekten çok uzaktır. Zira bu unsurun varlığı veya yokluğunun tayini ile kusur derecelendirilmesine yansımasının tespiti yine bilirkişilerin sübjektif değerlendirmelerine terkedilmiş durumdadır.

Yine Yüce Mahkemenin anılan kararında

26. m. gibi bir düzenlemenin olmaması halinde işverenlerin, nasıl olsa sigorta primi ödüyorum, kaza olursa da SSK işçinin tazminatını öder rahatlığı içinde işyerinde işgüvenliği tedbirlerini alma sorumluluk ve yükümlülüğünü yerine getirmeyeceği peşin hükmü içindedir. Keza bu kararda Anayasanın eşitlik ilkesine de aykırılığın olmadığı çünkü kamu yararının gerektirdiği durumlarda eşitlik ilkesinin olamayacağı, Anayasanın 2,49 ve 60.m. kurallarının, SSK’ nun yararının üstün tutulması gerektiği belirtilmektedir.

Dünyamız ekonomik, teknolojik ve sosyal alanlarda akıl almaz değişimlere sahne olmaktadır. Ülkemizin de değişimlerden etkilenmemesi, nasibini almaması söz konusu değildir. Bu meyanda işverenlerin zihniyetlerinde de olumlu yönde çok önemli değişimler olmuştur. İşverenlerin, işçisinin iş kazası geçirmemesi için önlem almadığı söylenemez. Örneğin bir fabrika veya işyeri açılırken Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından Çalışma Belgesi almak zorunludur. Bu belge işyerinde işçi sağlığı ve işgüvenliği kurallarına uygunluk halinde verilmektedir. İşyerleri Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca işçi sağlığı ve işgüvenliği kuralları açısından sürekli denetlenmekte, eksiklik görülmesi halinde çok ciddi idari para cezaları ile cezalandırılmaktadır. Kaldı ki İş kazaları, işverenin üretimini ve verimini düşürmektedir. Bu gün özellikle imalat sektöründe kalifiye bir işçinin yetişmesi için işveren çok ciddi yatırımlar yapmaktadır. Artık Özel Sigorta Şirketleri işveren mali mesuliyet sigortasından tutun da, hayat sağlık ve emeklilik gibi pek çok alanda hizmet vermektedir. Bütün bu gelişim ve değişimler, çalışma hayatında SSK’ nun yükünü azaltıcı mahiyettedir.

İş kazası meslek hastalığından dolayı işverenin sorumluluğuna giderken dayanılan gerekçe her zaman Kurumun malvarlığında azalmanın önlenmesidir. Bu sorumlulukta Borçlar Kanununun genel hükümlerinden hareketle istihdam edenin sorumluluğu objektif sorumluluk ilkeleri ve giderek yargı kararlarındaki risk teorisi tehlike sorumluluğu gibi kavramlarla değerlendirilerek işverenin sorumluluğu giderek genişletilmektedir.
Yeri gelmişken, özel sigortacılıkta 26. madde nedeniyle uygulamaya konulan İşveren Mali Mesuliyet Sigortası Genel Şartlarının 3/a. maddesi, Kasden ika olunan veya bilerek sebebiyet verilen olaylar sonucu doğacak zarar ve ziyan taleplerinin POLİÇE TEMİNATI DIŞINDA KALACAĞINI belirtmektedir. Doğru olan uygulama da budur. İş kazasının meydana gelmesinde işverenin KASTI yok ise sigorta ettiren konumundaki işverene rücu edilememelidir. Suç sayılır eylem dendiğinde ise İşçi Sağlığı ve İşgüvenliği Tüzük ve Yönetmeliklerinde belirlenen kurallara ihmal nedeniyle aykırılığın da suç sayılır (taksirli) bir eylem olarak değerlendirilerek rücu imkanı yaratılmış olacaktır ki, bu düşünce tarzı sigortacılığın genel prensiplerine aykırıdır.

Bu nedenlerle Sigorta Hukukunun Genel ilkelerine aykırı, primlerini de ödemesine rağmen bu primler yok sayılarak üstelik de peşin sermaye değerlerindeki her artış yansıtılmak suretiyle iş kazası sonrası SSK tarafından işçiye veya hak sahibine yapılan ödemelerin işverene kusuru nispetinde de olsa rücu edilmesinin hiçbir haklı ve hukuki gerekçesi yoktur. Nitekim anılan Yüce Mahkeme kararına Sayın Güven Dinçer tarafından verilen muhalefet şerhinde de :

“ Sosyal Sigortanın özel sigortadan farklı olması, sigortanın temel özelliği ve kuruluş nedeni olan risk karşılaması işlevini kaldırmaz. Sosyal Güvenliğin Devletçe düzenlendiği ve sağlandığı bir sistemde sosyal riskin de bu sistem tarafından karşılanması gerekir. Risk karşılanmayan ve yalnız prim tahsil edilen bir sistem, adı sigorta da olsa özel kişilere ait kaynaklara yasa yoluyla karşılıksız el koymadır.”

Denilmektedir ki bu görüş özellikle günümüzdeki ekonomik ve teknolojik gelişmeler ve sosyal politikaların değişimi gibi etkenler neticesinde son derece yerinde tespitleri içermektedir.



Açıklanan nedenlerle 506 sayılı SSK K. 26. maddesi,

- Anayasamızın 2. maddesine aykırıdır çünkü, iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili sigorta primini tamamen işveren ödediği halde bu prim yok sayılarak ve SSK’ nun sebepsiz zenginleşmesi sağlandığı gibi, oluşan zarar dolayısıyla işveren sorumlu tutulmaktadır, ADİL DEĞİLDİR.
- Anayasamızın 5. Maddesine aykırıdır çünkü, sigorta primi ödediği halde sigortanın sağladığı hiçbir olanaktan işveren yararlanamamaktadır. Sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmamaktadır.
- Anayasamızın 10. maddesine aykırıdır, çünkü SSK’ nu özel sigorta şirketlerine üstün tutmaktadır. Ancak bu yapılırken Sigorta Hukukunun Genel İlkeleri ihlal edilmekte, özellikle Can Sigortalarında sigorta ettirene rücu edilemeyeceği ilkesi yok sayılmaktadır. Sosyal Sigortanın sosyal devlet ilkesinin bir gereği olması ve bu nedenle kamu yararı söz konusu olduğundan eşitlik ilkesinin zedelenmediğini söylemek mümkün değildir. Sosyal Sigorta devlet eliyle yürütülen zorunlu bir kamu hizmeti olmakla, bu hizmetin ifası için işverenlerden karşılıksız bir ödenti alınması, bu ilkeyle izah edilemez.

-Anayasamızın 11. maddesine aykırıdır çünkü, Anayasamız, kanunların anayasaya aykırı olamayacağını ifade ederken, aynı zaman adalet anlayışı içinde, kamu yararı ve toplumda mevcut dengeleri gözeterek yasama faaliyetlerinin yürütülmesini, Devletin ise, kişinin temel hak ve özgürlüklerini, sosyal hukuk devleti ve adalet anlayışı ile bağdaşmayacak surette sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmakla yükümlü olduğunu belirtmektedir. SSK’ nun idari ve mali yapısının güçlü olması hususunda Devletin gerekli düzenlemeleri ve önlemleri alması gerekmektedir. Dolayısıyla da SSK’ nun SSK. K. 26m. göre yaptığı ödemelerin SSK’ nn mali yapısını bozması söz konusu olamaz.

- Anayasamızın 13. maddesine aykırıdır çünkü, çalışma temel hak ve hürriyeti bu düzenleme ile kamu yararı ilkesine sığınılarak sınırlandırılmaktadır.

- Anayasamızın 49. maddesine aykırıdır çünkü, 26. maddenin uygulanması sonucunda, sigorta primi ödediği halde sigortanın hiçbir korumasından yararlanamayan işverenin karşına çıkan tazminat miktarları küçük ve orta ölçekli bir imalatçının sermaye yapısını sarsacak durumdadır. Unutulmamalıdır ki, işyeri (işveren) yoksa çalışacak işçi de olmaz.

- Anayasamızın 60. maddesine aykırıdır çünkü, Herkes Sosyal Güvenlik Hakkına sahip ise ve eğer SSK bir sigortacı ise sigorta primi tahsil ettiği halde, bu primi yok sayarak zarardan işveren sorumlu tutamaz. Bu düzenleme, kamu yararı ile de açıklanamaz. Keza Devlet eğer bu(sosyal) güvenliği sağlayacak gerekli tedbirleri almak ve teşkilatı kurmakla yükümlü ise, adalete, eşitlik ve evrensel hukuk ilkelerine aykırı düzenlemeler getiremez. İş Kazalarını önlemek hususunda daha etkin çalışmak, denetlemek, ağır para cezaları getirmek gibi yöntemler denenebilir ise de, karşılıksız olarak tahsil ettiği sigorta primlerini yok sayarak rücu edemez.



Av. N. Fırat Bayındır









506 sayılı yasa
Madde 26 - (Değişik fıkra: 20/06/1987 - 3395/2 md.) İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya işçilerin sağlığını koruma ve işgüvenliği ile ilgili mevzuat hükümlerine aykırı hareketi veyahut suç sayılabilir bir hareketi sonucu olmuşsa, Kurumca sigortalıya veya haksahibi kimselerine yapılan veya ileride yapılması gerekli bulunan her türlü giderlerin tutarları ile gelir bağlanırsa bu gelirlerinin 22nci maddede belirtilen tarifeye göre hesaplanacak sermaye değerleri toplamı sigortalı veya haksahibi kimselerin işverenden isteyebilecekleri miktarlarla sınırlı olmak üzere Kurumca işverene ödettirilir. (Ek cümle: 29/07/2003 - 4958 S.K./28. md.) İşçi ve işveren sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır.

İş kazası veya meslek hastalığı, 3 üncü birkişinin kasıt veya kusuru yüzünden olmuşsa, Kurumca bütün sigorta yardımları yapılmakla beraber zarara sebep olan 3 üncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara Borçlar Kanunu hükümlerine göre rücu edilir.

(Ek fıkra: 24/10/1983 - 2934/3 md.) Ancak; iş kazası veya meslek hastalıkları sonucu ölümlerde bu Kanun uyarınca hak sahiplerine yapılacak her türlü yardım ve ödemeler için, iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde kasdı veya kusuru bulunup da aynı iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine Kurumca rücu edilemez.

5510 sayılı yasa
İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI İLE HASTALIK BAKIMINDAN İŞVERENİN VE ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN SORUMLULUĞU
Madde 21- İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse, Kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine bu Kanun gereğince yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tutarlarla sınırlı olmak üzere, Kurumca işverene ödettirilir. İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır.
İş kazasının, 13 üncü maddenin ikinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sürede işveren tarafından Kuruma bildirilmemesi halinde, bildirim tarihine kadar geçen süre için sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği, Kurumca işverenden tahsil edilir.
Çalışma mevzuatında sağlık raporu alınması gerektiği belirtilen işlerde, böyle bir rapora dayanılmaksızın veya eldeki rapora aykırı olarak bünyece elverişli olmadığı işte çalıştırılan sigortalının, bu işe girmeden önce var olduğu tespit edilen veya bünyece elverişli olmadığı işte çalıştırılması sonucu meydana gelen hastalığı nedeniyle, Kurumca sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik ödeneği işverene ödettirilir.
İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücû edilir.
İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık; kamu görevlileri, er ve erbaşlar ile kamu idareleri tarafından görevlendirilen diğer kişilerin vazifelerinin gereği olarak yaptıkları fiiller sonucu meydana gelmiş ise, bu fiillerden dolayı haklarında kesinleşmiş mahkûmiyet kararı bulunanlar hariç olmak üzere, sigortalı veya hak sahiplerine yapılan ödemeler veya bağlanan gelirler için kurumuna veya ilgililere rücû edilmez. Ayrıca, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölümlerde, bu Kanun uyarınca hak sahiplerine bağlanacak gelir ve verilecek ödenekler için, iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde kusuru bulunan hak sahiplerine veya iş kazası sonucu ölen kusurlu sigortalının hak sahiplerine, Kurumca rücû edilmez.