6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre limited şirketlerde Yönetim ve temsil Canan KÜÇÜKALİ*
GİRİŞ
Ülkemizin Avrupa Birliği’ne tam üyeliğe aday ülke konumunda olması ve
müzakerelere başlanması sonucu, AB üyesi ülkelerin kanunlarına uyum
sağlama ve yeniliklere ayak uydurma amacıyla Türk Ticaret Kanunu’nun
değiştirilmesi ihtiyacı doğmuştur. Çiçeği burnunda diyebileceğimiz Yeni Türk
Ticaret Kanunu1 ile limited şirketlerin yapısında da köklü değişiklikler
yapılmakta, azınlık ve ferdi pay sahiplerine sağlanan koruma hakları
arttırılmakta limited şirketler daha çok sermaye şirketi niteliğine
büründürülerek, şahıs şirketi niteliğinden uzaklaştırılarak anonim şirketlere
yaklaştırılmakta, tercih edilebilir olması amaçlanmaktadır. Buna karşılık
limited şirketin karma yapısına uygun düşen ve şahıs şirketlerine has bazı
hükümleri korunmaktadır. Limited şirketlerin yönetsel yapısında da
profesyonelleşmeye fırsat veren seçilmiş organ sistemi ile yürürlükteki
Kanun’dan farklı bir yapı düşünülmektedir.
Bu çalışmamızda yürürlükteki TTK ve YTKK. hükümleri ışığında limited
şirketlerdeki idari yapı ve bu yapıya getirilmek istenen yenilikler
incelenmiştir.
I.TTK’DA LİMİTED ŞİRKETLERİN YÖNETİM VE TEMSİLİ
Türk Ticaret Kanunu’nun 503 – 556. maddeleri arasında düzenlenen
Limited şirketler, iki veya daha fazla hakiki veya hükmi şahıs tarafından bir
ticaret unvanı altında kurulan, ortaklarının sorumlulukları, koymayı taahhüt
ettikleri sermaye ile sınırlı ve esas sermayesi muayyen olan bir ortaklık
şeklidir. TTK m. 540 gereğince şirket sözleşmesinde aksine hüküm
bulunmadıkça ortaklar hep birlikte müdür sıfatıyla şirket işlerini idareye ve
şirketi temsile yetkili ve buna mecburdur. Şirketin yönetim ve temsili ortaklar
kuruluna bırakılmış olup, temsil müdürler vasıtasıyla gerçekleşir. Şirket
sözleşmesi veya genel kurul kararı ile idare ve temsil ortaklardan bir veya
*
Beyoğlu 1. Asliye Ticaret Mahkemesi Üye Hakimi
1 6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu R.G. 14.02.2011 , S: 27845 , Kanunu’un 1534. Maddesi
gereğince Kanun 01.07.2012tarihinde yürürlüğe girecektir.
Limited Şirketler • Canan KÜÇÜKALİ
99
birkaçına bırakılabilir. Kuruluştan sonra şirkete giren ortaklar, genel kurul
kararı olmadıkça, idare ve temsil yetkisine sahip ve mecbur değildirler2.
Yetkilerini kurul halinde kullanan, görev ve yetkileri Kanun yahut şirket
sözleşmesi ile belirlenen ve ortaklığın yönetim ve temsil organı olan idare
heyetinin bulunmaması fesih nedenidir3. Anonim şirketlerden farklı olarak
limited şirketlerde ortakların şirketi yönetim ve temsil hak ve görevleri vardır.
Bu yetkiler ortaklardan birine veya birkaçına veya üçüncü bir kişiye
bırakılmadığı sürece tüm ortaklar birlikte şirketi yönetir ve temsil eder.
Yönetim ve temsil kollektif şirketlere benzemektedir. Fakat kollektif şirketin
aksine limited şirketlerde aksi kararlaştırılmadığı takdirde ortaklar birlikte
yönetim ve temsil hak ve yükümlülüğüne sahiptir. TTK m. 160, kollektif
şirketlerde, ortakların herbiri ayrı ayrı şirketi idare hak ve vazifesini, sözleşme
veya ortakların çoğunluğu kararıyla, ortaklardan bir veya birkaçına yahut
hepsine verilebileceği, m. 161 ise sözleşme ile idare işleri bir ortağa
verilmişse, diğer ortaklarca sınırlanamayacağı ve azlolunamayacağı, ancak
vazifenin yerine getirilmesinde basiretsizlik, ağır ihmal veya idarede
iktidarsızlık gibi haklı sebeplerin varlığında ortaklardan birinin talebi ile
mahkeme kararı ile bu hakkının sınırlandırılması veya azlinin mümkün
olduğunu düzenler.
A.YÖNETİM
Yönetim, şirketin konusunu gerçekleştirmeye yönelik her türlü kararı,
önlemi, faaliyeti ve işlemi kapsar. Yönetim içerde karar alma, dış ilişkide
yürütme ile ilgilidir. Şirkette dış ilişkide yürütme yani şirketin temsilini ifade
eder. Şirkette bazı müdürlere sadece idare hakkı verilirken, bazı müdürlere
temsil yetkisi verilebilir. Her ikisine sahip müdürden bunlardan biri geri
alınabilir4. Şirketin yönetimi bölünebilir, sınırlandırılabilir.
Limited şirketlerde yönetimde oybirliği şarttır. Kurucu ortaklar özden
organ sistemini kabul ederken birbirlerini tanımakta, yani yönetim hakkına
ve temsil yetkisine sahip olacaklarını bilmektedirler. Oysa yeni ortak miras
veya cebri icra yolu ile geldiğinde, kim olduğu bilinmeyen bu kimseye de bu
hak ve yetkinin otomatik olarak verilmesi doğru olmaz. Sözleşme yeni ortağa
bu hak ve yetkiyi tanıdığı takdirde ayrıca karar almaya gerek yoktur5. Doktrin
kanuni düzenin varlığında ortakların işbölümü yapabileceklerini, bu
2 DOĞANAY, İsmail, Türk Ticaret Kanunu Şerhi, C. II, 4. Bası, Beta 2004, s. 1378, 1379,
1469;YILDIZ, Şükrü, Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Limited Şirketler Hukuku, Arıkan
Yayınevi, s. 244; ERMAN, Eyüp Sabri, “Limited Şirketlerde Teşkilat, Yönetim ve Sorumluluk”,
Yargıtay Dergisi, C.I, S. 4, s. 49; TEKİL, Fahiman, Limited Şirketler ve Kooperatifler Hukuku,
s.12, 45, 46.
3 DOĞANAY, age., C. II, s. 1468;BAHTİYAR, Mehmet, Ortaklıklar Hukuku, Gözden Geçirilmiş 2.
Bası, Beta, s. 118.
4 POROY, Reha/TEKİNALP, Ünal/ÇAMOĞLU, Ersin, Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, s. 958,
Güncelleştirilmiş 11. Bası, Vedat Kitapçılık İstanbul 2009.
POROY/TEKİNALP/ÇAMOĞLU, age., s. 958.
5 POROY/TEKİNALPl/ÇAMOĞLU, age., s. 955, 956.
İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 85 • Sayı: 2 • Yıl: 2011
100
durumda da birlikte yönetimden doğan sorumluluk ilkesinin var olduğu ve
ortakların birbirinin kararlarına müdahale edebileceklerini belirtir6.
B.TEMSİL
TTK m. 542, müdürlerin temsil yetkisi hususunda, anonim şirketlere dair
m. 321 hükümlerinin uygulanacağını düzenler. Madde, temsile yetkili
olanların şirketin konusuna dahil olan iş ve hukuki işlemleri şirket adına
yapma ve şirket unvanını kullanma hakkına sahip olduğunu belirtir. Kanuni
düzenlemenin aksi de kararlaştırılabilir. Temsil ve yönetim belli kişi veya
kişilere verilebilir. Bu durumda her ortak tek başına karar alabilir. Temsil
yetkisi varsa kullanabilir. Yönetimde ortaklar işbölümü yapabilecekleri gibi
temsilde çift imzayı kabul edebilirler. Özden organ sisteminden genel kurul
kararı veya ortaklık sözleşmesi ile vazgeçilerek, anonim şirketlerdeki gibi
seçimle yönetici ve temsilci belirlenebilir. TTK. m. 541 hükmünce ortak
olmayan müdürlerin yetki ve sorumlulukları hakkında ortak olan müdürlere
ait hükümler uygulanır.
Şirketi birlikte idare ve temsil eden ortaklardan birine belli konuya ilişkin
vekalet verilebilir7. Şirketin temsili konusundaki yetkilerin bir vekaletname ile
üçüncü kişi ya da kişilere devredilmesi müdürlerin vekil sıfatı ile şahsen
görme borçlarına aykırılık oluşturur8. Şirkette genel vekaletin, temsilde
mümkün olduğu ve kabul olunabileceği savunulmaktadır. Doktrin pasif
temsilde birlikte temsilin mümkün olmadığını belirtir9.
II.6102 SAYILI KANUN’DAKİ DÜZENLEMEYE GÖRE LİMİTED
ŞİRKETLERDE YÖNETİM VE TEMSİL
Limited şirketlerin yönetim ve temsili YTTK’nda m. 623-633 arasında
düzenlenmiştir. Kanun’un 6. Kısım 4. Bölümünde limited şirketin organları
sayılmış, genel kurulun ardından yönetim ve temsil başlığı altında I nolu
başlıkta müdürler düzenlenmiştir. YTTK m. 135 hükmü de, limited
şirketlerde yönetim organının, müdür veya müdürleri ifade ettiğini belirtir.
YTTK’da genel kurul ile yönetim kurulu arasındaki işlev ayrılığı
belirginleştirilmiş ve yönetim hakkını tüm ortaklara verme yerine, seçilmiş
yönetim düzeni kabul edilmiştir. Şirket organlarının yetkileri açıkça
gösterilmiş, şirketin yönetim ve temsilinin şirket sözleşmesiyle
düzenlenebileceği kabul edilmiştir. TTK’daki birlikte temsil kuralı terk
edilmiştir10. Şirketin yönetimi, sözleşme veya genel kurul kararı ile bölünüp
sınırlandırılabilmektedir. İsviçre kanunkoyucusunca limited şirketin bir
anlamda sınırlı sorumlu bir kollektif şirket gibi mütalaa edilmesi modern
6STEİGER, GMBH, m. 811 N. 15;Janggen/BECKER, m. 811 N.7 naklen
POROY/TEKİNALP/ÇAMOĞLU, age., s. 956.
7 POROY/TEKİNALP/ÇAMOĞLU, age., s. 956.
8 TEOMAN, “ Anonim Ortaklığın Temsili”, s. 84.
9Steiger, GmbH, m. 811 N, 18;Janggen/Becker, m. 711 N. 6, naklen POROY/TEKİNALP/ÇAMOĞLU,
age., s. 956.
10 YILDIZ, age., s. 244; YILDIZ, Şükrü, “Türk Ticaret Kanunu Tasarısının Limited Şirkete İlişkin
Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, YÜHFD C. II, S. 1, s. 451, Y. 2005.
Limited Şirketler • Canan KÜÇÜKALİ
101
öğretide taraftar bulmamış, limited şirketi kollektif şirkete yaklaştırmanın
şirketleşme politikasına uymadığı düşünülerek, profesyonelleşme amacı ile
seçilmiş yönetim organı sistemi getirilmek istenmiştir.
YTTK’nın 623. maddesinin gerekçesinde, “Yapısı sermayeye dayalı olan
şirketlerde, bu şirket kişisel öğeler taşısa da, yönetim, ortaklara kanunen bir
hak ve yüküm olarak bırakılmaz, seçilmiş, ortak olan veya olmayan kişilere ait
olmalıdır. İsviçre öğretisinde üçüncüden organ diye Türkçeye çevireceğimiz bu
sistem, hem üçüncü kişinin de organa seçilebileceğini hem de ortağa bu görevin
seçimle verildiğini ifade eder. Sistem, seçilen yönetim organında organ ilişkisi
ile borçlar hukuku ilişkisinin birbiri içinde olduğu görüşünü savunur ve bu
sebeple Alman öğretisinden ayrılır. Şirket sözleşmesi özden organ sistemine
uygun olarak düzenlenebileceği gibi ortaklık sıfatının sonucu olmayan bir
yönetime de yer verebilir.” denilerek asıl kuralın seçim olduğunu, müdürlerin
şirket ortakları dışından da seçilebileceğini belirtmektedir11.
A. MÜDÜRLER
Şirketin kuruluş başvurusu tüm müdürlerce imzalanır. YTTK m. 637
gereği şirketin sona ermesinde de; bu sona erme, iflas veya mahkeme
kararından başka bir sebeple meydana gelmişse müdürün, birden fazla
müdür varsa en az ikisinin, ticaret siciline tescil ve ilanı yaptırması gerekir.
Limited şirketlerde idare ve temsil yetkisine sahip ortak veya ortak
olmayan kişiler müdür olarak adlandırılır. YTTK m. 623, şirket yönetiminin
en az biri ortak olmak üzere müdür veya müdürlere bırakılabileceğini
düzenlemiştir. Kanun özden yönetim ilkesini bırakarak sözleşme ile atanma
kriterini getirmiştir. YTTK m 623 f. 1 “şirketin yönetimi ve temsili şirket
sözleşmesi ile düzenlenir.” hükmü ile TTK m. 540 düzenlemesinin aksini
vurgulamak istercesine bir düzenleme yapılmış, Kanun’un bu hükmündeki
cümle, amacını aşan bir cümle olmuştur. Çünkü sözleşme ile düzenleme
şirketin kuruluş safhasında geçerlidir. Kuruluş sonrasında şirketin tüzel
kişilik kazanması ve organların oluşması ile genel kurul, YTTK m. 616 f.1 (b)
gereği müdürlerin atanması ve görevden alınmaları konusunda yetkilidir. Bu
yetki genel kurulun devredilemez yetkileri arasındadır. Bu karar olağan
kararlardan olup toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğu ile alınır.
Şirket sözleşmesi ile farklı çoğunluk aranabilir. Maddeye, genel kurulun da
seçiminin işlenmesi gerekirdi.
TTK’nın ilke olarak “şirketin ortaklarca yönetim ve temsil” düzenlemesinin
küçük ölçekli bir şirket türü olan bu şirketlerde ortakları şirket yönetiminde
titiz davranmaya ve daha özenli bir yönetim gerçekleştirmeye sevkedeceği
düşünüldüğünde, 6102 sayılı Kanun düzenlemesinin yerinde olmadığı
kanaatindeyim. Kaldı ki, TTK.’nın düzenlemesinde de ortak olmayan müdür
şirket sözleşmesi veya genel kurul kararıyla ile getirilebilmektedir.
11 Gerekçede özden yönetim ilkesinin şirketi şahıs şirketi sınıfına sokacağı ve bunun sonucu da
limited şirketi kollektif şirkete yaklaştırma şirketleşme politikasına uymayacağı, yönetimde
profesyonelleşmenin ihtiyaçlara daha iyi cevap vereceği belirtilir. YTTK Gerekçesi s. 226.
İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 85 • Sayı: 2 • Yıl: 2011
102
YTTK ile tümüyle anonim şirketlere yaklaştırılan limited şirketlerde,
mevcut düzenlemedeki gibi müdürlere yer verilmesinin sebebi de
anlaşılamamaktadır. YTTK anonim şirkete ilişkin yönetim kurulunu
düzenlemiş ve limited şirketler için de m. 644 atfı ile anonim şirkete ait
düzenlemelerin uygulanacağını belirtmiştir. YTTK’nda yönetim, sorumluluk,
fesih ve yönetim kurulu kararlarının butlanına ilişkin, anonim şirket
hükümlerinin geçerli olduğu düzenlendiğinden, ayrıca m. 629’un atfı ile
temsil yetkisinin kapsam ve sınırlandırılması hakkında da anonim şirket
hükümlerinin uygulanacağı belirtildiğinden, anonim şirketin hemen hemen
aynı olan şahıs şirketliğinden arındırılmış bu şirket tipinde de, anonim
şirketlerle aynı düzenleme yapılabilirdi.
Şirketi temsil edecek imzalar genel kurul tarafından tespit, tescil ve ilan
olunur. Şirket sözleşmesi veya genel kurul kararıyla yönetim ve temsilin
bırakıldığı kimselerin yetki ve sorumlulukları hakkında da ortak olan
müdürlere ait hükümler uygulanır12. YTTK m 629 f. 1 delaletiyle m. 372
hükmü, Kanun’un 544. maddesindeki düzenlemenin tekrarı olup müdürler
işlemlerinde şirketin unvanı ile birlikte imzalarını kullanmak zorundadır13.
YTTK m. 629’un atfı ile m. 370 gereği şirket sözleşmesinde farklı bir
düzenleme olmadığı takdirde çifte imza kuralı geçerlidir. Çünkü imzaya yetkili
olanların belirlenmesi ve imza şekli anonim şirketlerdeki gibidir. Kanun’un
586 maddesine göre de şirketin kimin tarafından temsil edileceği, ticaret
siciline tescil esnasında belgelenmesi gerekir. Bu belirtilmemişse
müdürlerden herhangi ikisi birlikte ortaklığı temsil edebilir. Sözleşme ile
müdürlerin tümünün veya biri yahut birkaçının temsile yetkili olacağı
belirlenebilir. Şirket tek müdüre sahipse o kişi temsile yetkilidir14.
6102 Sayılı Kanun anonim şirketlere ilişkin toplantı yeter sayısını limited
şirketlerde öngörmemiştir. Madde 390 Anonim Şirketlerde üye tam sayısının
12 PULAŞLI, Hasan, Şirketler Hukuku Temel Esaslar, Güncelleşmiş 8. Baskı, Karahan Kitabevi, s.
527,528; Temsil yetkisi konusunda ortak olmayan müdürler konusunda doktrinde şirketin organı
olup olmadığı hususunda tartışma mevcuttur. Doktrinde ortak olmayan müdürlerin şirketin
organı olmadığı ticari mümessil olduğu doktrinde ileri sürülmekte idi. Domaniç ve Eriş’in organ
olmayıp ticari mümessil oldukları, Poroy ise tayin ile organ sıfatını kazandıkları şirketle aradaki
ilişkinin hizmet veya vekalet olmasının önemli olmadığı ve TTK 545’deki ticari mümessil ve
vekiller hakkında düzenlemenin bu görüşü desteklediğini belirtmektedir, DOMANİÇ/ARSLANLI,
age., s. 662, POROY/TEKİNALP/ÇAMOĞLU, age., s. 959; ERİŞ, age., 1576.
13 “Çeki ayrıca kendi adına da ciro ettiği hususunda çekte bir kayıt bulunmadığından bu
durumda ciro imzasının Limited şirketi adına atıldığının kabulü gerekir. Ancak, cirodaki imza
temsile yetkili organın imzası değil ise veya yetkili temsilci tarafından atılmamış ise bu ciro tüzel
kişiyi bağlamayacağından kişi şahsen sorumlu olur.” 12. HD E:2005/11929 K:2005/15797
T:15.07.2005; Daire başka bir kararında “Takibe konu bononun K. D. tarafından düzenlenmiş
olduğu ve bonoda şirket kaşesinin de bulunmadığı görülmektedir. Bu durumda, dava konusu
senedin davacı şirketi temsile yetkili kişinin imza ve şirket kaşesini taşımadığından, davacı
şirketin anılan senetten sorumlu olmayacağı gözetilmeden, yazılı gerekçelerle davanın reddi
doğru değildir.” Şeklinde karar verilmiştir. 11. HD, 1998/6026 E, 1998/7741 K, 12.11.1998 T.
www.meseyazilim.com, Erişim Tarihi: 12.11.2009.
14 YILDIRIM, Ali Haydar, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’na Göre Limited Ortaklık Müdürünün
Hukuki Durumu, s. 115, İzmir Güncel Yayınevi 2008.
Limited Şirketler • Canan KÜÇÜKALİ
103
çoğunluğunu aramaktadır. Limited şirketlerde ise m. 624 f. 3’e göre birden
fazla müdür bulunduğunda bunlar çoğunlukla karar alırlar.
1. Müdürlerin Özellikleri
TTK. müdürlerin şirket sözleşmesinde gösterilmesini şart koşmamış, fakat
şirketin kurulabilmesi için Sanayi ve Ticaret Bakanlığından alınan izin
sonrası şirket merkezindeki ticaret sicil memuruna verilen tescil talebine
ilişkin dilekçe ve buna dayanılarak yapılan ilanda şirket müdürlerinin
gösterilmesini düzenlemiştir15. YTTK m. 576 f. 1 b. (d)’ e göre şirket
sözleşmesinde müdürlerin adları, soyadları, unvanları ve vatandaşlıkları
bulunmak zorundadır. Yani müdürler şirket sözleşmesiyle atanmaktadır. Bu
bir yeniliktir.
Ticaret Sicili Tüzüğü m. 46 ya göre şirket dışından atanan müdürün de
ad ve soyadının yanında tabiiyetinin ve ikamet yerinin sicilde gösterilmesi
gerekir. Türkiye’de ikamet eden yabancı uyruklu ortak olmayan kişinin
limited şirkete müdür atanması halinde sicil memurluğuna kişinin Türkçe
tercümelinoter onaylı pasaport sureti, Emniyet Genel Müdürlüğü’nden alınan
ikametgâh teskeresi ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından alınan
çalışma izin belgesinin sicil memurluğuna sunulması gerekir.
Şirket sözleşmesinde de müdürler hakkında farklı nitelikler aranabilir.
Yeni Kanun, Anonim şirketlere ilişkin m. 359 f.3 deki “müdürlerden en az
birinin Türk vatandaşı olması, yönetim kurulu üyelerinin en az yarısının,
tüzel kişi adına tescil edilecek üyenin ve tek kişilik yönetimde tek üyenin
yüksek öğrenim görmesi”, şartlarını limited şirketler için aramamıştır.
Gerekçede “yönetimin yetkin kişilerden ve profesyonellerden oluşmasının
gerekli olduğu düşüncesiyle eğitim şartının getirildiği” belirtilerek, limited
şirketlere de bu şartın getirilmesi gerektiği yolunda eleştirilmektedir16.
Kanundaki madde gerekçesi ile madde içeriği uyumlu değildir. Buna karşılık,
eğitim gerektirmeyen örneğin zahire ticareti yapacak bir AŞ nin yönetim
kurulu üyelerinin bir kısmına yüksek öğrenim şartı getirilmesinin uygun
olmadığı yolunda haklı eleştiriler de getirilmektedir. Konusu ziraat işi veya
çiftçilik olan küçük çaplı kurulmuş bir limited şirket müdürünün yüksek
öğrenim görmüş olmasını istemenin hiçbir anlamı yoktur. Ülke koşulları ve
ülkemizde yaygın olan aile şirketleri yapısına uygun düşmemektedir.
Sözleşme ile limited şirketlerde de bu tür bir düzenleme de mümkündür17.
Şirkete üyeliği sona erdiren sebepler müdür olarak seçilmeye de engeldir
Müdürlerin işlem ehliyetine ilişkin YTTK’da bir düzenleme yoktur.
Anonim Şirketlere ait hükümlerin Limited şirketlere de uygulanacağı
kanaatindeyiz. Madde 359’da yönetim kurulu üyelerinin tam ehliyetli
15 DOĞANAY, age., C.II, s. 1468;PULAŞLI, age., s. 459.
16 YILDIZ, age., s. 250;YILDIRIM, age., s. 13; Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Toplantıları I II III, s.
85.
17 Türk Ticaret Tasarısı Toplantıları I-II-III, s. 325;ULAŞ, Işıl, “Uygulamacı Gözü ile Türk Ticaret
Kanunu Tasarısı’na Bakış”, Batider, XXXIII, S. 2, s. 195.
İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 85 • Sayı: 2 • Yıl: 2011
104
olmasına ilişkin hüküm gereği, bu kişiler, müdür olabilir. Tam ehliyetsizler
müdür olamazlar. Sınırlı ehliyetsizlere ilişkin Alman Hukukunda müdür
olamayacaklarına ilişkin kesin hüküm bulunmaktadır. İsviçre Hukukunda ise
hakim olan görüşe göre bu kişilerin müdür olarak atanmaları mümkündür.
YTTK. m. 390 f. 2. müdürlerin birbirlerini temsilen ve vekaleten oy
kullanamayacaklarını düzenler. Bu madde gereği, küçük veya kısıtlı veli veya
vasisi aracılığıyla toplantılara katılamayacağından müdür olamazlar. Sınırlı
ehliyetlilerin ve evli kişilerin müdür olmasına engel yoktur, fakat kendisine
yasal danışman atanan kişiler müdür olamazlar18. Devlet memurlarının da
şirket müdürü olmasına 657 Sayılı Kanun’un 28. maddesi engeldir.
TTK.’dan farklı olarak YTTK. m. 628, limited şirkette şirket
müdürlerinden en az birinin yerleşim yerinin Türkiye’de olması ve müdürün
tek başına şirketi temsil yetkisinin bulunmasını düzenlemiştir. Bunun
gerekçesi kabuk şirketlerin önüne geçilmek istenilmesi ve sorumlulardan en
az birinin Türk mahkemeleri önüne getirilebilmesidir19. Buna aykırı
davranıldığında sicil kayıtları ile uyum sağlama amaçlı getirilen düzenleme ile
Ticaret sicil müdürlüğü durumu öğrendiğinde şirkete uygun süre vererek bu
durumu düzeltmesini ister (YTTK m. 628/2). Aksi halde Ticaret sicil memuru
mahkemeden şirketin feshini ister. Bu süre genel kurulun toplanıp karar
alması ve tescil için gereken, uygun bir süre olmalıdır.
2. Müdürlerin Birden Fazla Olmaları Hali
Şirketin haklarını koruma amaçlı olarak müdürlerin birden fazla olması
halinde en az bir ortağın da müdürler kurulunda bulunması YTTK m. 623 de
düzenlenmektedir. Şirkette birden fazla müdür bulunması halinde, YTTK m.
624 hükmünce, müdürler kurul olarak görev yaparlar ve müdürlerden birisi
genel kurulca kurul başkanı olarak atanır. Müdürler kurulu başkanı, şirket
ortağı olmayabilir. Madde hükmü, başkanın genel kurulca atanması
kuralının kesin ve katı bir düzenleme olduğu, bunun yanı sıra sözleşme ile
atanabilmesi konusunda YTTK’da düzenleme yapılması gerektiği yolunda
eleştirilmektedir20. Gerçekten de Kurul başkanının sözleşmeyle de
atanmasında bir sakınca olmayacağı kanaatindeyim.
TTK.’nda müdürlerin toplanma nisabı düzenlenmemiştir. Birlikte idare ve
temsilin geçerli olduğu şahıs şirketi niteliğindeki bu şirkette oybirliği ile karar
alınması gerekir. YTTK m. 624 f. 3 hükmü ise müdürlerin çoğunluk ile
toplanıp karar alacağını ve getirilen yenilik ile başkanın üstün oy hakkının
olduğu düzenlenmiş karar alma şartlarını kolaylaşmıştır. Madde gerekçesine
göre, bu üstün oy “yönetimdeki kilitlenmeyi çözen ve şirketi çalışabilir
konumda tutan” bir araçtır21.
18 YILDIRIM, age., s. 9.
20 MOROĞLU, MOROĞLU, Erdoğan, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı, Değerlendirme ve Öneriler, s.
327, 5. Baskı, Vedat Kitapçılık, Ekim 2007.
Limited Şirketler • Canan KÜÇÜKALİ
105
Genel kurulca farklı bir karar alınmadıkça veya şirket sözleşmesinde
farklı düzenleme bulunmadığı takdirde müdürler kuruluna ait olan genel
kurulun toplantıya çağrılması, yürütülmesi tüm açıklama ve ilanları yapması
işlemleri kurul başkanına aittir. Olağanüstü toplantıya çağırma ise müdürler
kurulunun yetkisindedir22. YTTK’da; şartlar gerçekleştiğinde ortaklardan m.
603’deki ek ödemeyi istemek, m. 614’deki ortakların bilgi alma ve inceleme
haklarının şirket zararına kullanılma tehlikesi nedeniyle engellenmesi, m.
631’deki, m. 623 kapsamına girmeyen ticari mümessil veya vekilin görevden
uzaklaştırılması da müdürler kurulu kararı gerektirdiğinden kurul
başkanınca yapılamaz.
3.Tüzel Kişi Müdürler
YTTK m. 623 f. 2 gereği tüzel kişiler de temsilci olabilir. Tüzel kişinin
gerçek kişi temsilcisi, şirketin temsilcisi olarak tescil ve ilan edilir. TTK m.
540 f. 4’ de aynı düzenleme yapılmıştır. Fakat YTTK ile tüzel kişinin
sorumluluğuna gidilmesi hususunda bir yenilik getirildiği belirtilmiştir23.
Birçok gerçek kişinin oluşturduğu tüzel kişiliğin, daha uzman yapıda olması,
aynı zamanda ortaklarının ölmesi, hastalanması gibi mazeretlere rağmen
tüzel kişinin yine de bağımsız faaliyetini sürdürmeye devam etmesi, şirket
yönetimini aksatmamak, sorumluluk açısından alacaklılarına karşı tüzel kişi
müdürün ekonomik olarak daha güçlü pozisyonda olmasını sağlamak, adına
bu durumun avantajlı olacağı düşünülebilir. Gerekçede tüzel kişi müdür
konusunda, TTK. düzenlemesine ve kaynağı olan İsviçre BK m. 811 f. 2’ye
hakim olan anlayışa sadık kalındığı belirtilmiş ve tüzel kişi yönetimin,
eşyanın doğasına ve yönetim organının yapısına aykırı olmadığı, belirtilmiştir.
Tüzel kişinin yönetim kurulu üyesi olarak sorumlu tutulmasına imkan
sağlanması ile şirkete, pay sahiplerine ve alacaklılara güvence verildiği Kanun
gerekçesinde belirtilmiştir24.
Tüzel kişi müdür, kendisini temsil edecek gerçek kişiyi belirlemek
zorundadır. Tüzel kişi temsilcilikte, yönetimdeki tüzel kişinin temsilcisini sık
değiştirmesi sonucu, limited şirkette sürekli yönetim değişikliği yaşanması
istikrarsızlığa neden olabilir. Bu nedenle yapılan düzenlemeyle tüzel kişinin
temsilcisi gerçek kişi tüzel kişi adına toplantıya katılmak üzere tescil ve ilan
edilecektir. Bunun sonucu, tüzel kişinin kurula her toplantıda farklı bir
temsilci göndererek birden çok oya sahip olması ve menfaatler dengesine
aykırı uygulaması son bulacaktır. Bu kişinin belirlenerek tescil ve ilan
edilmesindeki amaç, kurula her toplantıda tüzel kişinin farklı kişi göndererek
istikrarı ve kurulun çalışmasını önlemesini engellemektir.
22 PULAŞLI, age., s. 518.
24 Gerekçede büyük çaplı, çok uluslu şirketlerin temsilcileri arkasına gizlenmelerine hukukun
seyirci kalmasının adaletsizliğe ve hukuka olan güvenin sarsılmasına sebep olarak kanun
koyucuyu zor durumda bıraktığı belirtilmektedir. Bu fıkra ile çağdaş ve hakça bir düzenleme
yapılarak, tüzel kişi ile temsilcinin arasındaki bağın kesilerek temsilcinin eylem ve kararlarından
sorumlu tutulmaması şeklindeki yapay teori reddedilmiştir. Artık tüzel kişinin zayıf malvarlıklı
temsilcisinin sorumluluğu yetmeyecek, aynı zamanda şirkete gidilebilecektir. YTTK Gerekçe, s.
İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 85 • Sayı: 2 • Yıl: 2011
106
4.Müdürlerin Görev Süresi
Müdürlerin görev süresine ilişkin YTTK.’da herhangi bir hüküm
bulunmamaktadır. Oysa anonim şirketlerde m. 362’de yönetim kurulunun
esas sözleşmede hüküm bulunmadığı takdirde yeniden seçilebilme hakkı
bulunmak üzere en çok üç yıllığına seçilebileceğini düzenlemiştir. TTK m.
314’de de anonim şirketlere ilişkin bu düzenleme mevcuttu. Belli süre ile
seçilmiş müdürün tekrar seçilmesi mümkündür. Sözleşmede bunun aksi
kararlaştırılabilir. Birden fazla müdür varsa, müdürlerin farklı sürelerle
atanması da mümkündür25. Müdürlerin sayısı hususunda, YTTK.’nda
herhangi bir kısıtlama yoktur26.
III. TEMSİL YETKİSİNİN KAPSAM VE SINIRLARI
YTTK m. 629’da temsil yetkisinin kapsamı, sınırlandırılması, imza şekli
ile temsil ve ilanına ilişkin anonim şirket hükümlerine atıf yaparak m. 370-
373 hükümlerinin uygulanacağını belirtir. YTTK m. 370’deki aksi sözleşmede
öngörülmemişse temsil yetkisinin çift imza ile kullanılmak üzere yönetim
kuruluna ait olacağına dair hüküm tek müdürü olan şirketlerde
uygulanamaz ve bu müdürün imzası yeterlidir. Birden fazla müdür yetkili ise
çift imza kuralı geçerlidir. Temsil yetkisine sahip en az bir ortak müdürün
olması şartıyla bir veya daha fazla üyeye veya üçüncü kişiye devredilebilir27.
YTTK m. 629 f. 2 gereği tek ortak ile onun temsil ettiği şirket arasında
yapılan sözleşmeler yazılı olmak zorundadır. Bunun istisnası olarak
düzenlenen “piyasa şartlarına göre günlük, önemsiz sıradan işler” cümlesinin,
muğlak olduğu yolunda ve bunun yerine “esas sermaye payının belli bir
oranı” ölçüsünün kullanılması gerektiği hususunda eleştirilmektedir28.
Genel kural, şirketle işlem yapan üçüncü kişilerin korunması amacıyla
müdürlerin temsil yetkisinin sınırlandırılmamasıdır. TTK m. 321 ve bu
maddenin karşılığı olan YTTK m. 371 uyarınca temsil yetkisinin sadece
merkezin veya şubenin işlerine hasrolunması veya müdürlerce müşterek
kullanılmasına dair sınırlamalar, ticaret siciline kayıt ve ilan edilmek şartıyla
üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir.
YTTK ile getirilen bir yenilik ise teknolojik imkanlardan yararlanma
yolunun açılmasıdır. Sermaye şirketlerinde online yönetim kurulu toplantısı
yapılması imkanı ve öngörülen durumlarda toplantılara görüntü ve ses
aktarılması yoluyla katılma mümkün hale gelmektedir. Bunun için m. 1527
gereği, şirketin bir web sitesinin bulunması ve müdürlerin ve ortakların e
posta adresi alması gerekmektedir.
Şirketin gayesinin gerektireceği işlemler ile yalnız şirkete yararlı olan
hareketler veya şirket faaliyetlerinin normal olarak kapsayacağı işlemler de
25 YILDIRIM, age., s. 25.
26 YILDIZ, age., s. 244.
27 YILDIZ, age., s. 261;Tasarı m. 370 aksi şart koşulmamışsa çift imzanın gerekeceğini, m.373
yönetim kurulunun temsile yetkili kişileri belirleyeceğini düzenler.
28 MOROĞLU, age., s. 330.
Limited Şirketler • Canan KÜÇÜKALİ
107
temsilin kapsamına dahildir29. Müdürlerin yetkisinin sınırlanması, iyiniyetli
üçüncü şahıslara karşı hüküm ifade etmez. Sadece merkezin veya bir
şubenin işlerine hasrolunan temsil yetkisinin müştereken kullanılmasına dair
tescil ve ilan edilen sınırlamalar geçerlidir.
YTTK.’nda ultra vires kaldırılmakla beraber, istisnaen m. 371 f. 1
hükmünce temsil yetkisinde ultra vires kuralı kabul edilmiştir. Temsilcinin
şirket konusunu aşan işlemleri şirketi bağlar. Üçüncü kişiye karşı şirket
sorumludur. Sınırı aşan temsil yetkisine sahip kişiye şirket rücu edebilir.
Bunun istisnası üçüncü kişinin bunu bilmesi veya bilebilecek durumda
olmasıdır. Şirketin ehliyetinde ultra vires geçersiz; buna karşılık işlemin konu
dışı olduğu biliniyorsa veya bilinebilecek durumda ise ultra vires geçerlidir.
Şirketin hak ehliyetinin sınırını işletme konusu çizmemekte, şirketin imza
yetkisine sahip kimseye rücu edip edemeyeceğinin sınırını şirketin işletme
konu ve amacı belirlemektedir. Müdürün yaptığı işlemin faaliyet konusu
dışında olması halinde üçüncü kişinin bunu bilmesi hususunda bunu kimin
ileri sürebileceği, ortağın buna müdahale edip edemeyeceği hususu Kanun’da
açık değildir. Hangi işlemlerin şirketin faaliyet konusu içinde kaldığı nasıl
tespit edilecektir? Bu hususlar çözümlenmesi gereken bir problem olarak
görünmektedir.
Üçüncü kişinin iyiniyeti hususunda ise esas sözleşmenin ilanı tek başına
yeterli değildir. YTTK’da ultra vires kuralını kaldıran düzenlemede 1986
tarihli İngiliz Şirketler Kanunu 35, 35A hükmünden esinlenilmiştir30.
Düzenlemede ultra vires ilkesinin kaldırılması amaçlanmışsa da “şirket
yönetici ve temsilcilerinin işlem yaparken şirket amaç ve konusu içerisinde
işlem yapmaları gerekir” ilkesini çağrıştıran m. 371’e göre temsilci ve
yöneticilerin yine bu ilke doğrultusunda hareket etmeleri yolunda talimat
niteliğinde, şirketin rücu hakkını düzenlemektedir31. Burada da YTTK.’nun
temsil yetkisinde ultra vires kuralını kaldırmadığı görülmektedir.
Müdürlerin temsil yetkisi istisnalar dışında sınırlandırılamaz ve konulan
sınırlar iyiniyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez. Temsil yetkisi bir şube
veya merkeze hasrolunmuş ise üçüncü kişilere tescil ve ilan edilmesi halinde
ileri sürülebilir.
YTTK’da işletme konusu ile sınırlı sorumluluk ilkesi terkedilmiş ama
sonra şirket konusu ile sınırlı temsil yetkisi denilmiştir. Moroğlu’na göre bu
bir çelişkidir32.
Ticaret sicilleri sadece Kanun’un saydığı hallerde etkili bulunmakta,
limited şirketlerde ise m. 576 bunun zorunlu kayıtlardan olduğunu
düzenlemektedir. Şirketin işletme konusu sözleşmede belirtip ilan edildiğinde
üçüncü kişi bunu bilmelidir. Fakat YTTK sadece ilanın iyiniyet için yeterli
olmadığını düzenler. Madde 371’in gerekçesinde maddenin 354 hükmü ile
29 İsviçre Federal Mahkemesi 16.12.1960,ATF 95 II, s. 442; jdT 1970 I, s. 644; ATF 84 II, s. 170;
jdT, 1959 I, s. 57;ATF 38 II, s. 105;jdT 1912 I, s. 636, naklen, TEKİL, age., s. 46, dpn. 73.
30 YTTK Gerekçesi s. 112,www.tbmm.gov.tr, Erişim Tarihi:20.11.2009.
31 Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Toplantıları I-II-III, s. 58, 433; TEKİNALP, Ünal, “Sermaye
Şirketleri Reformu”, s. 12,İstanbul Ticaret Odası, İstanbul 2007.
32 MOROĞLU, age.,s. 158
İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 85 • Sayı: 2 • Yıl: 2011
108
uyumlu olduğunu, 354. maddenin gerekçesinde de tescilin her hüküm
yönünden olumlu işlevi haiz olmadığı belirtilir. Bu durumda m. 371 f. 2
hükmünün ne anlama geldiği anlaşılamamaktadır. İşletme konusu ilan
edilmesine rağmen yetersiz olacak, iyiniyete yetmeyecek dolayısıyla ultra vires
ilkesi yine varlığını koruyacaktır.
YTTK m. 587, şirket sözleşmesinde esaslı noktaları belirtilmiş ve
tanımlanmış şekilde şirketin işletme konusunun bulunacağı, tescil ve ilan
edilen şirket sözleşmesine maddede sayılanlar dışında m. 36 f. 1 hükmünün
uygulanmayacağı, yani, üçüncü kişiler hakkında hüküm doğurmayacağı
düzenlenmiştir. 6102 sayılı YTTK m. 36 hükmü, Ticaret siciline kayıt edilip
ticaret sicili gazetesinde ilan edilen kayıtların, üçüncü kişiler hakkında
hüküm doğuracağını ve üçüncü kişilerin hakkında sonuç doğurmaya
başlayan sicil kayıtlarını bilmediklerine ilişkin iddialarının dinlenemeyeceğini,
tescil veya ilan edilmemesine rağmen üçüncü kişilerce bunun bilindiği veya
bilmeleri gerektiği ispat edildiği halde üçüncü kişilere karşı ileri
sürülebileceğini düzenlemektedir. 354. madde gerekçesinde ise tescilin her
hüküm yönünden olumlu işlevinin bulunmadığı belirtilmektedir. Esas
sözleşmenin tümünün tescil ve ilanının sadece kamuyu aydınlatma ilkesi
gereği olduğu belirtilir33. Kanaatimce YTTK m. 36 f. 1, 3 hükümlerinde m. 354
ve 371 f. 2 c. 2 hükümleri dikkate alınarak kanundaki istisnaların
belirtilmesi gerekirdi.
YTTK m. 629 hükmü müdürlerin temsil yetkilerinin kapsamına yetkinin
sınırlandırılmasına imzaya yetkili olanların belirlenmesine imza şekli ile
bunların tescil ve ilanına anonim şirket hükümlerinin kıyasen uygulanacağını
düzenler. Anonim şirketlere ilişkin düzenlemeye baktığımızda esas sözleşme
ile atanmış veya genel kurul tarafından seçilmiş bir veya birden fazla kişiden
oluşan bir yönetim kurulu bulunduğunu, temsile yetkili en az bir üyenin
Türkiye’de ikameti ve Türk vatandaşı olması şartını aradığı görülmektedir.
Fakat esas sözleşmede aksi öngörülmemişse temsil yetkisi çift imza ile
kullanılmak üzere yönetim kuruluna aittir34. Müdürler şirket sözleşmesi ve
genel kurul kararı ile bağlıdırlar. Fakat bu sınırlama üçüncü kişileri
bağlamaz. Şirket müdürünün şirket maksadı kapsamında yaptığı bütün
işlemler şirketi bağlar. Müdürler şirket adına yaptıkları işlemlerde şirketin
ticaret unvanına kendi isimlerini koymak zorundadırlar. Temsil yetkisindeki
değişiklikler de ticaret siciline kaydedilmesi gerekir35. Müdürün görev ve
yetkisi, şirketin idaresine ilişkin eylem ve işlemlerin yapılmasına ilişkindir.
Olağan yönetim dışında kalan eylem ve işlemlerin genel kurul kararı ile
yapılması gerekir36.
34 Anonim şirketlere ilişkin m. 359 hükmündeki temsilcinin bir tanesinin Türk vatandaşı olması
ve Türkiye’de ikamet etmesinin çift imza kuralı karşısında anlamsız olduğu konusunda
eleştirilmektedir. MOROĞLU, age., s. 149.
35 HİRŞ, age., s. 347.
36 ERMAN, agm., s. 57.
Limited Şirketler • Canan KÜÇÜKALİ
109
A.TEK ORTAKLI LİMİTED ŞİRKETTE YÖNETİM VE TEMSİL
TTK’ya göre şirket ortağının tek kişi kalması fesih sebebi iken YTTK’ya
göre birden fazla ortaklı şirkette ortak sayısı bire düşse de fesih davası
açılamaz. Şirket faaliyetine devam eder. Bu durum ticaret siciline tescil ve
ilan edilir. Bu bildirim yapılmazsa idare heyeti ve ortak olan şahıs
sorumludur37. YTTK ile AET nin 89/667 sayılı şirketlere ilişkin 12.
Yönerge’sinin tanıdığı imkan sayesinde tek kişilik şirket kurulabilmektedir38.
Tek kişilik şirket kurulması halinde ortağın malvarlığı ile şirketin
malvarlığının birbirinden ayrı değerlendirilmesi gerekir. Fakat tek kişilik
şirkette tek ortak ve idareci olan kişinin şirketi kötüye kullanması sonucu
üçüncü kişilerin zarara uğratılması tehlikesi doğabilir39. Bu nedenle tek
kişilik şirket sahibinin aynı zamanda şirketi temsil etmesi nedeniyle üçüncü
kişilerle yaptığı işlemlerin kendi hesabına mı yoksa şirket hesabına mı
yapıldığı hususunu açıklaması gerekir. Bu açıklık ilkesinin gereğidir. Aksi
halde üçüncü kişinin korunması amacıyla işlemi kendi adına yaptığı kabul
edilmelidir. Zarar durumunda iyiniyetli üçüncü kişi ortağın bütün
malvarlığına ve şirketteki payına da elkoymuş olur40.
YTTK’nın tek ortak ile şirket arasındaki sözleşmelere ilişkin Yönerge’nin
5. maddesinden daha kapsamlı olarak düzenleme yapılmış, m. 371 ve 629 da
“şirketi temsil etsin veya etmesin” denmesi nedeniyle tek kişilik limited
şirkette ortak aynı zamanda müdür ise yazılı şekilde işlem yapılması gerektiği
düzenlenmiştir. Yazılı şekle aykırılık halinde 12. Yönerge’de yaptırım
düzenlenmemesine karşın, YTTK’da m. 359 ve 629 geçerlilik şartı olarak
düzenlemiştir41.
B.ŞİRKETLER TOPLULUĞUNDA YÖNETİM VE TEMSİL
YTTK ile yeni getirilen şirketler topluluğunda yönetimle ilgili maddelere
baktığımızda, bağlı şirketin yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğunun
bertaraf edilmesi için m. 202 f. 5 hakim şirket ile sözleşme yapacağını, yine
m. 204 de düzenlenen bağlı şirketin ödeme gücünü açıkça aşan veya
tehlikeye düşürebilecek ya da önemli varlıklarını yitirmesine sebep olabilecek
talimat verilemeyeceğini düzenlemektedir. Bağlı şirketin m. 406 hükmünce
özel denetçi atanmasını mahkemeden isteme hakkı mevcuttur.
37 ARSLAN, İbrahim, Tek Kişilik Anonim ve Limited Şirket, s.121, Konya 2008.
38 Twelfth Council Company Law Directive 89/667/EEC of 21 December 1989 on singlemember
europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31989L0667:EN:HTML,Erişim
Tarihi:11.02.2010.
39 ARSLAN, age., s. 52.
40 ARSLAN, age., s. 55.
41 ARSLAN, age., 158; Tekinalp temsil edilen olarak şirketin onayı alınmamışsa askıda
hükümsüzlük olduğunu belirtir. TEKİNALP, Ünal, “Tarihi Gelişim İçinde Tek Ortaklı Şirketler
Sorunsalı ve Türk Hukukunun Bu Konudaki Açılımı” Prof Dr Hüseyin Ülgen’e Armağan, İstanbul
2007, s. 605.
İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 85 • Sayı: 2 • Yıl: 2011
110
YTTK m 202’deki durum, bir şirketin diğer bir şirket üzerinde hakimiyeti
hukuka aykırı olarak kullanılması ve m. 203’deki tam hakimiyet
durumlarında öngörülmemiştir. 202. maddesinde hakimiyet altındaki şirketin
kaybına sebep olacak şekilde yapılan işlemlerde şirket yöneticilerinin
müteselsilen sorumlu olacağı ve maddenin (d) bendinde kayba sebebiyet
veren işlem veya önlemin aynı koşullar altında bulunan ve tedbirli bir
yöneticinin özeniyle, şirket menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak
gözeten bağımsız bir şirketin yönetim kurulu üyeleri tarafından da
yapılabileceği veya yapılmasından kaçınabileceği hallerde tazminat
istenemeyeceği düzenlenmiştir. 6102 sayılı YTTK m. 203’de ise bir şirketin
diğer şirkete tam hakimiyeti altında, bağlı şirket hakim şirketin yönetim
kurulu talimatına uymak zorunda olduğunu, 204. maddesinde bağlı şirketin
ödeme gücünü aşan onu tehlikeye düşürecek talimatları veremeyeceği
istisnasını düzenlemektedir.
IV.MÜDÜRLERİN GÖREV YETKİ VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ
YTTK m. 624’e göre tek olan müdür genel kurulu toplantıya çağırma,
genel kurul toplantılarının yürütülmesi, açıklama ve ilanları yapma yetkisine
sahiptir. Şirketin işlerinin yürüyebilmesi için gerekli asgari yönetim işleri için
müdürün karar almasına gerek yoktur. Defterlerin tutulması42, gerekli tescil
ve ilan işlerinin yaptırılması, memur ve işçilerin tayini, yıllık rapor ve finansal
tabloların düzenlenmesi43, şirket ortağınca açılan davanın diğer ortaklara
gecikmeksizin bildirilmesi, esas sermaye geçişleri için ticaret siciline
başvurma gibi işler bu tür işlerdir. Şirket sözleşmesi ile ortaklara ek ödeme
yükümlülüğü getirildiği takdirde müdürler bunu talep etmek durumundadır.
YTTK m. 603 gereğince esas sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamı
ortaklık zararını karşılayamazsa, ortaklık bu ek ödemeler olmaksızın
işlemlerini yerine getiremez ise veya ortaklık sözleşmesinde belirtilen ve
özkaynak ihtiyacı doğuran başka bir durumun gerçekleşmesi halinde müdür
ortaklardan ek ödemeleri talep edebilir. Tür değiştirmede de m. 186 gereği,
yönetim kurulu, genel kurulun onayına tabi yazılı bir tür değiştirme raporu
düzenlemekle görevlidir.
A.MÜDÜRLERİN DEVREDİLEMEZ VE VAZGEÇİLEMEZ GÖREVLERİ
YTTK m. 625’e göre müdürler sözleşme ve kanunun genel kurula yetki
vermediği bütün konularda yetkilidir. Maddeye göre; şirket müdürleri kanun
ve şirket sözleşmesinde genel kurula verilen yetkiler dışında bütün konularda
yetkilidir. Ayrıca maddede sekiz bend halinde müdürlerin vazgeçilemez ve
devredilemez yetkileri sayılmıştır. Bu yetkiler ne esas sözleşme ile ne de bir
kararla genel kurula veya kurullara ve komitelere devredilemez. Bu
yetkilerden feragat edilemez. Bunlar; Şirketin üst düzeyde yönetilmesi ve
42 Defterlerin tutulması dışında saklanması da müdürlerin görevi olup, Kanundaki 10 yıllık
saklama yükümlülüğü VUK.’na paralel olarak Tasarıda 5 yıla indirilmiştir. YILDIRIM, age., s.
130.
43 YTTK m. 514 gereğince Finansal tabloların bilanço gününü izleyen 3 aylık süre içinde
hazırlanması gerekir.
Limited Şirketler • Canan KÜÇÜKALİ
111
yönetimi44 ve bunlar için gerekli talimatların verilmesi, şirketin yönetim
örgütünün belirlenmesi, yönetim için gerekli olduğunda muhasebe finansal
denetleme ve planlamanın yapılması, şirket yönetiminin bazı bölümlerinin
devredildiği kişilerin, sözleşme iç tüzük ve talimatlara uygun davranıp
davranmadıklarının denetimi, küçük limited şirketler hariç risklerin erken
teşhisi ve yönetimi komitesinin kurulması, şirket finansal tablolarının yıllık
faaliyet raporunun ve gerekli olduğu takdirde, topluluk finansal tablolarının
ve yıllık faaliyet raporlarının düzenlenmesi, genel kurul toplantısının
hazırlanması ve yürütülmesi, şirketin borca batık olması halinde mahkemeye
bildirimde bulunma, şirket sözleşmesinde müdürlerin aldıkları belirli
kararları ve münferit sorunları genel kurul onayına sunma, devredilemez ve
vazgeçilemez görevleridir. Genel Kurulun onayı müdürlerin sorumluluğunu
ortadan kaldırmaz, sınırlandırmaz. BK m. 43 ve 44 hükümleri saklıdır45.
YTTK ile getirilen bu yeni düzenlemeye ilişkin madde gerekçesinde
duraksamaya sebep olan kararların alınmasında bunun genel kurul ile uyum
sağlama ve destek alma amaçlı olduğu belirtilir46. Anonim şirketlere ilişkin m.
375 de böyle bir düzenleme olmaması limited şirketin şahıslararası şirket
yönüne ilişkin olabilir.
Şirkette bir müdür olduğu takdirde o müdür, birden fazla ise müdürler
kurulu, genel kurul kararlarına karşı kararın alınmasından itibaren üç ay
içinde dava açabilir. Sözleşme ile de değiştirilmesi mümkün olmayan bu süre
hak düşürücü bir süredir47. Müdürler kurulunun aldığı ortak karar ile masraf
şirket tarafından karşılanarak bu iptal davası açılabilir. Alınan genel kurul
kararı müdürlerin kişisel hukuki sorumluluğunu gerektiriyorsa onların her
biri de masrafları kendilerine ait olarak bu davayı açabilir. Sorumluluğunu
gerektirmedikçe müdür tek başına bu davayı açamaz. Mahkeme, iptal
davasında davalı şirketin talebi ile şirketin muhtemel zararlarına karşılık
davacıların belirlediği miktar ve nitelikte teminat göstermesini isteyebilir. İptal
davası müdürler tarafından açıldığında teminat istenmez. Davalı şirket,
mahkeme esasa girmezden önce bu teminatı talep etmelidir48. Müdür
atanmasına ilişkin genel kurul kararı yokluk veya butlan yaptırımına tabi ise
ticaret sicil müdürünce başvuru reddedilir. İptali kabil ise ticaret sicil
memuru resen hareket ederek tescilden kaçınamaz.
44 YTTK m. 625’deki “yönetim ve yönetilmesi” ifadesi yersiz olup, m. 375’deki “şirketin üst
düzeyde yönetimi ve bunlarla ilgili talimatların verilmesi” şeklindeki düzenlemeye uygun olarak
düzeltilmesi uygun olacaktır. Gerekçede şirketin üst düzeyde yönetimi “genel işletme politikası
başta olmak üzere, yatırım, finansman, temettü gibi politikaların hedeflerinin karara
bağlanması, bunlara ulaşılması için seçilen araçların gösterilmesi, hedeflere ulaşılıp
ulaşılmadığının veya ulaşılıp ulaşılamayacağının belirlenmesi, bütçe uygulamalarının kontrolü
Erişim Tarihi:28.11.2009
45 YILDIZ, age., s. 256, 11.01.2011 tarihli 6098 Sayılı Yeni Borçlar Kanununumuzda 51 ve 52.
Maddelerinde düzenlenmiştir.
46 YTTK gerekçesi, s. 227,www.tbmm.gov.tr, Erişim Tarihi:28.11.2009.
47DOĞANAY, age., C.II, s. 1458;POROY/TEKİNALP/ÇAMOĞLU, age.,s. 403;YILDIZ, age., s. 241.
48 YILDIZ, age., s. 241.
İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 85 • Sayı: 2 • Yıl: 2011
112
B.ÖZEN VE BAĞLILIK YÜKÜMÜ, REKABET YASAĞI
YTKK’nda, yönetimin özen yükümü ve şirket menfaatini gözeterek diğer
menfaatlerden üstün tutması öngörülmüştür. Özen iş ve işlemlerde
gösterilmesi gereken dikkat, ihtimam ve bilimselliktir. YTTK; pazar
araştırması, finansal durum değerlendirmesi, borçlara ve etiğe uygunluk
incelemesi yapılmasını buna dahil etmiştir. 626. maddeye göre müdürler ve
yönetimle görevli kişiler, görevlerini tüm özeni göstererek yerine getirmek ve
şirket menfaatlerini dürüstlük kuralları çerçevesinde gözetmekle
yükümlüdürler. Hükümde şirketler topluluğu ile ilgili m. 203 ve 205 deki
istisnai durumlarını dikkate almıştır49. Anonim şirketler için getirilen bir
yenilik olarak yöneticilerin görevlerini yerine getirirken özenle hareket ettikleri
karinesi nedeniyle ispat külfetinin aksini iddia edene ait olacağına ilişkin
getirilen yenilik limited şirketlere ilişkin düzenleme olan m. 626 da
düzenlenmemiştir50.
6102 sayılı YTTK’nın m. 626 f. 3 hükmünce müdürler de ortakların
bağlılık borcuna tabiidir. Müdürlerin ortaklarla aralarındaki ilişkiler güvene
dayanan ilişkilerdir. Bunun sonucu da müdürlerin şirkete karşı sadakat
borcu vardır. Müdürler şirketin ve ortakların çıkarlarını kendi çıkarlarından
önde görmelidir51. Anonim şirketlere ilişkin ortakların şirkete borçlanmalarını
yasaklayan 358. maddesi m. 644 f. 1 (b) atfı nedeniyle limited şirketler
hakkında da uygulanacaktır. Ortaklara ilişkin getirilen yasak bu madde
gereği yönetim kurulu üyeleriyle onların yakınlarına da genişletilmiştir.
Anonim şirketlerine ilişkin bu madde YTTK’nun m. 626 f. 3 ve m. 613 f. 2
gereği limited şirketlere de uygulanacaktır. Bu maddeye göre müdürler de
ortaklar gibi bağlılık borcu ile yükümlüdür.
Müdür olan bir ortak, TTK m. 547’de belirtildiği gibi diğer ortakların izni
olmadan şirketin uğraştığı ticaret dalında kendisi ve ne de başkası hesabına
iş göremez. Başka bir işletmeye mesuliyeti tahdid edilmemiş ortak,
komanditer ortak veya limited şirketin üyesi sıfatıyla katılamaz. Bu yasak,
sözleşmeyle bütün ortaklara yayılabilir veya ortakların oybirliği ile kısmen
veya tamamen ortadan kaldırılabilir52. Sözleşmede aksi öngörülmemişse ve
diğer ortakların yazılı izni yoksa müdürler şirketle rekabet oluşturan bir
faaliyette bulunamazlar. Şirket sözleşmesi ortakların onayı yerine genel
kurulunun onay kararını öngörebilir. Bu m. 621 f. 1 (g) de düzenlenen
önemli kararlar kapsamında olup temsil edilen oyların en az üçte ikisinin ve
oy hakkı bulunan esas sermayenin tamamının salt çoğunluğunun birarada
bulunması ile alınır.
Diğer ortakların muvafakati durumu haricinde, TTK. m. 547 limited
şirketlerde yöneticiler için rekabet yasağını düzenler. Sözleşme ile diğer
49 Bkz. Yukarıda s.27, 28.
51 İMREGÜN, age., s. 232.
52 KARAYALÇIN, Yaşar, Ticaret Hukuku Dersleri, s .364, 374, Ankara 1965 ;DOĞANAY, C.II, s.
1480; TEKİL, age., s. 20, 48.
Limited Şirketler • Canan KÜÇÜKALİ
113
ortaklara da yayılabilen bu yasak, başka bir işletmeye yalnız sınırlı sorumlu
ortak değil, aynı zamanda komanditer olarak ve limited şirket üyesi olarak da
katılmama şeklindedir. Kollektif şirkete kıyasla TTK müdürler için daha ağır
bir rekabet yasağı koymuştur. Kollektif şirkette m. 172 gereği bir başka
şirkete sorumluluğu sınırlı ortak olarak girmeyi yasaklamazken m. 347
komanditer veya limited şirket ortağı olmayı yasaklamıştır53. YTTK ise m. 626
f. 2 ise şirket sözleşmesi ile veya diğer ortakların yazılı izni ile bu yasağın
kaldırılabileceğini düzenler. Şirket sözleşmesi ortakların onayı yerine ortaklar
genel kurulunun onay kararını öngörebilir.Rekabet yasağı bağlılık
yükümünün sınırı rekabet yasağıdır. Sınırlı sorumluluk ilkesiyle, ortaklık
haklarının sermayeye bağlanması şirkette ortağın rekabet yasağı altına
alınmasının ancak sözleşmede açık hüküm bulunduğu takdirde mümkün
olduğu şeklindedir. 6102 sayılı Kanun ultra viresi kaldırmıştır. Şirket
müdürlerinin rekabet yasağı alanının şirketin işletme konusuna giren ticari
işlem türü ile sınırlandırılmış olması yerinde bir düzenleme değildir. Rekabet
yasağının şirketin fiilen yürüttüğü işlere hasredilerek sınırlandırılması daha
isabetlidir.
C.EŞİT İŞLEM
YTTK m. 627, “Müdürler ortaklara eşit şartlar altında eşit işlem yaparlar.”
hükmünü getirmektedir. Şirket organlarının eşit işlem ilkesine uygun
davranması bir yükümlülük olarak benimsenmiş bu şekilde ortakların
durumu güçlendirilmiştir54. Bu müdürlerin ortaklar hakkında tarafsızlığına
ilişkin bir düzenlemedir. Kanun gerekçesinde şirketler hukukunun taşıyıcı
kolonlarından biri ve yönetimle görevli olanların iş, işlem ve kararlarına yön
veren bir ilke hem de ilişkileri adalet temelinde değerlendirilen bir düzenleyici
olarak görülen bu ilke, ortaklara yöneliktir. Madde İsviçre tasarısından
esinlenmiştir. Ortaklar arası ilişkilerde eşitlik ilk şirket sözleşmesiyle
bozulabildiği gibi tüm ortakların onayı ile de bu mümkündür. Yönetimin
karar ve eylemlerinde bu ilkeye uymaları işlem ve kararların geçerliliğinin
yanı sıra sorumluluğun da gereğidir.
Genel kurulun devredilemez yetkilerine ilişkin alınan müdür kararları,
esas sermaye artırımı veya ortakların yeni pay alma haklarını kısıtlayan
kararlar gibi kararlar da geçersizdir. YTTK m. 627’de düzenlenen eşit işlem
yükümüne aykırı kararların müeyyidesi, m. 391’e göre geçersizliktir. Batıl
olan bu kararlara karşı mahkemeye başvurularak tespit yaptırılabilir.
Sermayenin korunmasını gözetmeyen, pay sahiplerinin vazgeçilmez haklarını
ihlal ederek kısıtlayan, diğer organların devredilemez yetkilerine giren
kararlar batıldır. Moroğlu, yerinde bir eleştiri ile eşit işleme aykırı olan
yönetim kurulu kararının iptal edilebilir olmasında bunun bir süreye bağlı
olmaksızın ileri sürülmesinin hukuk güvenliğini zedeleyeceğini ve sakıncalı
olduğunu belirtir. Ayrıca pay sahiplerinin vazgeçilemez haklarını kısıtlayan
53 TEKİL, age., s. 16; POROY/TEKİNALP/ÇAMOĞLU, age., s. 963.
54 YILDIZ, age., s. 244; YILDIZ, agm., s. 451.
İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 85 • Sayı: 2 • Yıl: 2011
114
yönetim kurulu kararlarına ilişkin fıkraya üçüncü kişilerin de kişisel hak ve
çıkarları açısından katılması gerektiğini belirtir.
D. ÜCRET, HUZUR HAKKI GİDERLERİ TALEP ETME HAKKI
TTK.’nun kabul ettiği özden organ sisteminde müdürler ücret ve huzur
hakkı isteyemezler. Temsil yetkisi bütün ortaklarca kullanıldığı takdirde
müdürler sadece yaptıkları masrafları isteyebilirler. Bunun sebebi idarenin
kanun gereği ortaklara yüklenmesidir. Seçim sisteminde ise ücret ve diğer
mali haklara sahiptirler55. Seçilmiş yönetim sistemini kabul eden YTTK’da da
m. 616 f.1 (c) bendi müdürlerin ücretlerinin belirlenmesi ve ibralarını, genel
kurulun yetkileri arasında saymıştır. YTTK. sistemini benimsediğinden şirket
sözleşmesi ile müdürler masrafın yanısıra kar payı, ikramiye, huzur hakkı ve
ücret alabilir56.
E.MÜDÜRLERİN ORTAKLARA BİLGİ VERMESİ
Ortakların bilgi alma ve inceleme haklarına ilişkin YTTK m. 614,
ortakların, müdürlerden şirketin bütün işleri hakkında bilgi isteyebileceğini
düzenler. Bunun için ortak sıfatının olması yeterlidir. Bu talep için istenilen
bilginin konusunun belirtilmesi ve talebin somut olması gerekir. Kanun bilgi
alma ve inceleme hakkından sözettiği için Alman hukukunda olduğu gibi
soru sorma dışında şirket defter ve belgelerini de inceleme hakkı da bu
kapsamdadır57. Müdürler, m. 614 f. 2 gereği bu bilginin şirketin amacına
aykırı kullanılması tehlikesinin varlığında bilgi vermekten kaçınabilir. Talepte
bulunan ortak, şirketle rekabet ediyorsa bu tehlike mevcut olabilir Burada
ortağı_______n bilgi sahibi olmasındaki menfaat ile ortaklığın rekabet etme gücünü
sürdürme amacıyla saklamak zorunda olduğu sırların gizli kalmasındaki
menfaat arasındaki dengeyi sağlamak gerekir. Bilgi alma hakkı geniş
kapsamlı olduğundan ortakların bu haklarını kullanırken şirkete daha az
zarar verecek, şirketin işleyişine daha az engel olacak bir yolu seçmeleri
gerekmektedir. Bilgi alma hakkı emredici şekilde düzenlenmediğinden
sözleşme ile bunun aksi kararlaştırılabilir58. Ortakların bilgi almasını
engelleyen müdür hakkında ortak mahkemeye başvurarak dürüstlük kuralı
çerçevesinde hakkını arayacaktır. 548. maddenin atıf yaptığı BK m. 531’ e
göre bilgi alma hakkı sözleşmeyle kaldırılamaz59.
YTTK m. 598 esas sermaye paylarının geçişlerinin tescil edilmesi için
şirket müdürleri tarafından ticaret siciline başvuru yapılacağını belirtmiş, bu
55 POROY/TEKİNALP/ÇAMOĞLU, age., s. 962.
56 YTTK m. 371’in eleştirisinde, f. 1 de kanuna ve esas sözleşmeye aykırılık denilmesine karşılık
,f. 4 de ise esas sözleşmeye ve genel kurul kararına aykırılık denilerek hükümde ve fıkralar
arasında çelişkiye düşüldüğü belirtilirTicaret Kanun Tasarısı Toplantıları I-II-III, s. 444.
57 BİLGE, Mehmet emin, “Limited Şirketlerde Ortakların Bilgi Alma Hakkı, Yürürlükteki Türk
Ticaret Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Hükümleri Çerçevesinde”, AÜEHFD, C.IX, S.1-2
2005, s. s. 433-437,”Yazar her ne kadar Kanunda müdür denilmişse de bilgi verme
yükümlüsünün şirket olduğu, Alman hukukundaki düzenlemenin de bu şekilde olduğunu
belirtmektedir.(GmbHG& 51a).
58 BİLGE, agm., s. 444-447.
59 BİLGE, agm., s. 430,431; 6098 sayılı BK ‘nda aynı husus 631 maddesinde düzenlenmiştir.
Limited Şirketler • Canan KÜÇÜKALİ
115
başvuru için otuz günlük süre belirlemiş, fakat bu sürenin başlangıcı
hususunda bir düzenleme yapmamıştır. Kanaatimce burada da genel kurulca
devrin onaylanması ile bu süre başlamaktadır. YTTK m. 373 f. 2, temsile
yetkili kişilerin seçim ve atanmalarına ilişkin hukuki sakatlıkların onlar
tarafından bilindiğinin ispat edilmesi gerektiği kuralı ile işlem güvenliği ile
adaleti sağlamayı amaçlamıştır60.
F. MÜDÜRLERİN BİLGİ ALMA VE İNCELEME HAKKI
YTTK m. 392 f. 1 hükmü, anonim şirketlere ilişkin her yönetim kurulu
üyesinin şirketin tüm iş ve işlemleri hakkında bilgi isteyebileceği, soru
sorabileceği ve inceleme yapabileceğini bunun reddedilemeyeceğini, f. 2
hükmü de şirket yönetimi ile görevlendirilenlerin de bilgi verme yükümünün
olduğu, talebi reddedip soruları cevapsız bırakamayacağını düzenler. Yine
aynı madde f. 3, yönetim kurulu başkanı izni ile yönetim kurulu toplantıları
dışında şirket yönetimi ile görevlendirilen kişilerden işlerin gidişi, belirli
münferit işler hakkında bilgi alabileceği şirket defter ve belgelerinin
incelenmeye sunulmasını şirket yönetim kurulu başkanından isteyebileceğini
düzenler. 629. Maddenin atfı ile limited şirketlerde de bu düzenleme
uygulanacaktır.
V. MÜDÜRLERİN İBRASI
TTK m. 539 genel kurulun devredilemez yetkileri arasında müdürlerin
tayin ve azlini ve ibrasını düzenlemektedir. YTTK.’nda da m. 616 f.1 (b)
müdürlerin atanma ve görevden alınmasını, (c) bendi müdürlerin ücretlerinin
belirlenmesi ve ibralarını, (ı) bendi müdürün şirketin kendi paylarını iktisabı
konusunda yetkilendirilmesini ve kuruluş veya yönetim işlerinden dolayı
müdürlere karşı tazminat talep etme hakkı genel kurulun yetkileri arasında
saymıştır. Genel Kurul m. 413 f. 2 gereği gündeme bağlı kalınarak, m. 620.
gereğince toplantıda temsil edilen oyların çoğunluğu ile müdürleri ibra
edebilir. Müdürlerin sorumlulukları kuruluş işlemleri veya esas sermayenin
arttırılmasına ilişkin ise, müdürler şirketin tescilinden itibaren 4 yıl boyunca
ibra edilemezler. Bu süre sonrasında ise ibra için m. 559 uyarınca esas
sermayenin 1/10 nun ibra edilmeme yönünde oy kullanması halinde ibra
mümkün değildir. Şirket yönetimine katılanlar bu oylamaya katılamaz.
Haksız olarak ibra edilmeyen müdür, mahkemeden ibra edilmesini ister.
Müdürlerin açık veya örtülü ibrasının sonucu olarak haklarında sorumluluk
davası açılamaz.
VI. MÜDÜRLERİN GÖREVDEN ALINMASI, YÖNETİM VE TEMSİL
a YETKİSİNİN GERİ ALINMASI VE SINIRLANDIRILMASI
Limited şirketlerde müdürlerin görevi istifa ve azil şeklinde sona erebilir.
Ayrıca yönetim kurulu üyeleri için kanunda belirlenen kendiliğinden sona
erme hükümlerinin de burada uygulanabilmesi hususunda doktrinde
İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 85 • Sayı: 2 • Yıl: 2011
116
görüşler vardır61. Esas sözleşmede aranan vasıfların yitirilmesinde üyeliğin
sona ermesi getirilen bir yeniliktir.
A.KENDİLİĞİNDEN SONA ERME
Anonim şirketlerde Yönetim Kurulu üyeliğinin boşalması halinde YTTK
m. 363 f. 1 Yönetim Kurulunun kanuni şartları taşıyan birini geçici olarak
seçeceğini ve ilk genel kurulun onayına sunacağını, genel kurulca onaylandığı
takdirde selefinin yerine süresini tamamlayacağını belirtir. YTTK m. 363 f. 2
de, “yönetim kurulu üyelerinden birinin iflasına karar verilir veya ehliyeti
kısıtlanır ya da bir üye üyelik için gerekli kanuni şartları yahut esas
sözleşmede öngörülen nitelikleri kaybederse, bu kişinin üyeliği, herhangi bir
işleme gerek olmaksızın kendiliğinden sona erer” hükmü düzenlenmiştir.
Müdür sıfatı, müdürün ölmesi, iflas etmesi, medeni haklarını kullanma
ehliyetini kaybetmesi veya ehliyetinin kısıtlanması, ya da üyelik için gereken
kanuni şartları kaybetmesi durumunda kendiliğinden sona erer. Müdürler
arasında mutlaka bir ortak bulunma mecburiyeti nedeniyle ortaklığın sona
ermesi nedeniyle müdürlük görevi de sona erecektir62. Şirket sözleşmesi ile
belli bir yaşa ulaşma, uzun süre yurt dışında kalma, mesleki faaliyetin
bırakılması gibi özel nedenler de şartlar gerçekleştiğinde sona erme sebebi
olabilir.
YTTK’da, kanuna, şirket sözleşmesine ve dürüstlük kuralına aykırı genel
kurul kararlarının iptali davası açılabileceği TTK.’da olduğu şekilde
düzenlenmiştir. 622. maddenin atfı gereği m. 445’e göre müdürün
atanmasına ilişkin genel kurul kararından itibaren 3 ay içinde, bu kararın
iptali için mahkemeye başvurulabilir. İptal edilinceye kadar müdür
müdürlükten doğan tüm hak ve yetkilerini kullanır. 449. maddesine göre
mahkeme kararı ile bunun aksi de mümkün olabilir. İptal kararına kadar
müdürlerin üçüncü kişilerle yaptıkları işlemler ortaklığı bağlar. Ticaret
siciline tescil ile m. 373 gereği ortaklık kural olarak müdürün üçüncü
kişilerle yaptıkları işlemlerin geçersizliğini ileri süremez63.
B. İSTİFA
Müdürler tek taraflı olarak görevlerinden istifa edebilirler. Aradaki
sözleşme vekalet sözleşmesi niteliğinde sayıldığı takdirde uygun olmayan bir
zamanda istifa eden müdür hakkında BK. m. 396 f. 2 ‘ye göre şirketin bu
yüzden uğradığı zarar istenebilir64. 403 f. 3 hükmünde denetçi tarafından
sınırlı olumlu görüş verildiğinde yönetimin istifası düzenlenmiştir. Denetçi
denetimin sonucunu bir görüş bildirerek yazılı belirtir. Maddede denetçinin
raporunda olumsuz görüş veya sınırlı olumlu görüş bildirdiği takdirde
müdürlerin istifası düzenlenmiştir.
61 PULAŞLI, s. 1125.
62 YILDIZ, age., s. 247.
63 YILDIRIM, age., s. 22,23.
64 YILDIZ, age., s. 248. BK.396/2: “Vekaletten azil ve ondan istifa her zaman caizdir. Şu kadarki
münasip olmayan bir zamanda vekaletten azil veya ondan istifa eden kimse diğerinin zararını
zamin olur.”, 6098 Sayılı YBK.. 512. Maddesi aynı düzenlemeyi yapmaktadır.
Limited Şirketler • Canan KÜÇÜKALİ
117
C.TEMSİL YETKİSİNİN GERİ ALINMASI (AZİL)
YTTK m. 629 temsil yetkisi ve sınırlandırılmasında aynı şekilde anonim
şirketlere gönderme yapmıştır. 630. madde, bütün müdürlerin görevden
alınması veya yetkilerinin kısıtlanmasının genel kurul kararıyla mümkün
olduğunu belirtir. Ortak olan ve olmayan sözleşme ile veya genel kurul
kararıyla seçilen bütün müdürlerin genel kurul kararıyla yönetim hak ve
yetkileri kısıtlanabilir veya kaldırabilir65. Bu karar 620. Maddedeki düzenleme
ile toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğuyla alınabilir66. Maddenin 2.
fıkrasında ise her ortağın haklı sebeplerin varlığı halinde yöneticilerin yönetim
hakkının ve temsil yetkisinin kaldırılmasını ve sınırlandırılmasını
mahkemeden isteyebileceği düzenlenmektedir
6762 Sayılı Kanun m. 543’e göre temsil yetkisinin geri alınması açısından
ortak müdürler hakkında kanunun kollektif şirketlere ilişkin 161 ve 162.
madde hükümleri uygulanır. Kollektif şirketlere ilişkin bu maddelere göre
yetki sözleşme ile verilmişse bunun sınırlandırma ve geri alınması diğer
ortaklar tarafından gerçekleştirilemez. Haklı sebeplerin varlığı halinde
ortaklardan birinin isteği ile ancak mahkeme tarafından karar verilir.
Müdürün görevin yerine getirilmesinde basiretsizlik, ağır ihmal veya
yönetimde iktidarsızlık gibi durumlar haklı sebeplerdir. Ortak olan müdürlere
sözleşme ile müdürlük verilmiş ise, onun idare, hak ve vazifesi diğer ortaklar
tarafından sınırlanamaz ve azlonulamaz. Yetki sözleşme ile değil de ortaklar
kararı ile verilmişse çoğunluğun azil yetkisi vardır. Çoğunluk sağlanamazsa
her ortak şirket sözleşmesi hükümlerinin ihlal edildiğinden bahisle
mahkemeye başvurabilir67. Buna karşılık ortak olmayan müdür genel kurulca
her zaman azlolunabilir. Azlolunan müdürün sözleşmeden doğan hakları
saklıdır. Şirket sözleşmesi veya genel kurul kararı ile şirketin idare ve temsili,
ortak olmayan bir kimseye veya kimselere bırakılmışsa, bu kişilere yetki ve
sorumlulukları hakkında ortak olan müdürlere ait hükümler tatbik olunur.
Ortak olmayan müdürler, haklı sebep olsun olmasın anonim şirketlerdeki gibi
genel kurul kararı ile her zaman azlonulabilir. YTTK m. 630 gereği genel
kurul, ortak olsun olmasın müdürleri görevden alma yetkisine sahiptir. YTTK
ile kanundaki bu ayırım kalkmıştır.
Yürürlükteki Kanuna göre şirket ortakları müdür sıfatıyla şirket
ortaklarını idare ve şirketi temsile yetkili olup ortaklar hakkında 6183 sayılı
Kanun uyarınca yapılacak takip m. 35 hükümlerine göre sermaye hisseleri
oranında olmayıp, mükerrer m. 35 gereğince müşterek ve müteselsil
sorumludur. Amme alacağının tamamından sorumlu olurlar. Şirket
sözleşmeyle veya ortaklar kurulu kararıyla bu yetkiyi ortaklardan birine veya
birkaçına bırakabilir. Bu durumda kanuni temsilci sıfatıyla bu kişiler
sorumlu olurlar68.
65 YILDIZ, age., s. 249; TEKİL, age., s. 12, 46.
66 YILDIZ., age., s. 249.
67 TEKİL, age., s. 47;YILDIZ, age., s. 249.
68 OLGUN, Sevinç, “Limited Şirket Borçlarından Dolayı Ortakların Sorumluluğu”, Terazi Aylık
Hukuk Dergisi, Y.2, S. 11, s. 48, Temmuz 2007;YILDIZ, age., s. 266.
İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 85 • Sayı: 2 • Yıl: 2011
118
VII. HAKSIZ FİİL
TTK m. 336, kanun ve şirket sözleşmesinin belirlediği görevleri kasten
veya ihmal sonucu yapmayan yönetim kurulu üyelerinin, şirkete karşı
sorumlu olduğu ve bu sorumlulukta BK. m. 528 ve m. 321’deki ölçülerin göz
önüne alınacağı düzenlenmiştir. Yönetim kurulu üyeleri şirkete karşı
müteselsilen sorumlu olup eğer bu görev belli kişi veya kişilere verilmişse bu
takdirde müteselsil sorumluluk doğmayıp sadece bu kişiler sorumludur.
Kasıt ve ihmalin tayin ve takdirinde TTK m. 320 delaletiyle BK m. 528
gereğince yönetim kurulu üyelerinin şirket işlerinde gösterecekleri dikkat ve
basiret hakkında BK m. 390 delaletiyle aynı Kanun m. 321’deki ihtimam
ölçüsünün esas alınması lazımdır. TTK m. 336, sorumluluğa ilişkin olarak
hisse senedi bedelinin pay sahibince ödenen bedelin doğru olmaması,
dağıtılan kar paylarının hakiki olmaması, kanunen tutulması gerekli
defterlerin tutulmaması veya düzensiz tutulması, genel kurul kararlarının
sebepsiz yerine getirilmemesi, kanun veya ana sözleşmedeki görevlerin kasıtlı
yahut ihmalen yerine getirilmemesi hallerini saymıştır.
Müdürlerin haksız fiillerinde haksız fiili gerçekleştiren kişilere rücu
etmek hakkı saklı kalmak üzere şirket sorumludur69. YTTK. m. 632’ de
limited şirketlere ilişkin haksız fiillere ilişkin düzenleme yapmıştır. Şirketin
yönetimi ve temsili ile yetkilendirilen kişinin şirkete ilişkin görevlerini yerine
getirmesi sırasında işlediği haksız fiile ilişkin şirketin sorumlu olacağı
düzenlenmiştir.
XIII. MÜDÜRLERİN İŞLEMLERİNDEN SORUMLULUĞU
Müdür, şirket sözleşmesi, genel kurul kararı veya kanunla verilen görevi
gereği gibi yapmak zorundadır. Şirket işlerinde kendi işleri için gerekli olan
dikkat, basiret ve özeni göstermesi gerekir. TTK m. 556’nın atıfta bulunduğu
m. 342’ye göre müdür görevini gereği gibi yerine getirmez veya hiç yerine
getirmezse yönetim kurulu üyelerinin tabi olduğu hükümler gereği şirkete,
pay sahiplerine ve şirket alacaklılarına karşı sorumludur. İşi savsamak,
yapmamak gibi hafif kasıtsız hareketleri sorumluluk gerektirir. Şirket akdine
dayanan ve ortaklar arasında açılmış bulunan bütün davalar ile şirketin
müdürleri, temsilcileri, denetçileriyle şirket veya ortaklar arasındaki
davalarda, BK. m. 126 f. 4 uyarınca, 5 senelik zamanaşımı uygulanır70.
A.MÜDÜRLERİN HUKUKİ SORUMLULUĞU
Yönetim ve denetim görevini yapanların hukuki ve cezai sorumlulukları
hakkında anonim şirketlere ilişkin hükümler uygulanır. TTK m. 556 limited
şirket müdürlerinin cezai ve hukuki sorumluluğu hakkında anonim şirketin
bu konudaki hükümlerinin uygulanacağını öngörmektedir. TTK. 342 de
müdürün kanun ana sözleşme veya işgörme koşullarını saptayan diğer
69 TEOMAN, Ömer, “Yönetim Kurulu Üyesinin Sorumluluğu”, Yaşayan Ticaret Hukuku, C.I, Hukuki
Mütalaalar, Kitap 5:1992-1993, 2. Tıpkı Bası, Beta, s. 89; DOĞANAY, C. I, s. 1009; ERMAN, agm.,
s. 58.
70 6098 sayılı YBK. m. 147 f. 4 aynı düzenlemeyi yapmaktadır.
Limited Şirketler • Canan KÜÇÜKALİ
119
hükümlerle yükletilen yükümlülükleri gereği gibi veya hiçbir şekilde yerine
getirmemesi halinde yönetim kurulu üyelerinin tabi oldukları hükümler
gereğince şirkete, pay sahiplerine, şirket alacaklılarına karşı sorumlu olacağı
ilkesi kabul edilmiştir71.
YTTK m. 644 anonim şirket yönetim ve tasfiye memurlarının
sorumluluğunu düzenleyen m. 553 hükmünün limited şirketler hakkında da
uygulanacağını düzenler. Müdürler yükümlülüklerini ihlal ettiğinde şirkete,
ortaklara ve şirket alacaklılarına karşı verdikleri zarardan sorumludurlar.
Yetki devrinde devredilen kişi yaptığı işlemde özen göstermiş olduğunu ispat
ettiği halde müdürün sorumluluğu doğmaz. Müdürün kontrolü dışındaki
yolsuzluk, sözleşmeye veya kanuna aykırılık durumunda sorumluluğu
yoktur. Pay sahiplerinin ve alacaklıların tazminat talebi halinde, TTK. m. 309
düzenlemesinin aksine müdürlerden doğrudan ve dolaylı zararları talep
edilebilir. Ucu açık olmaması gerekçesi ile böyle bir düzenleme yapılmıştır.
İsviçre Borçlar Kanunu m. 754 de genelleme yapılmamıştır.
Zararın tazmininde YTTK, farklılaştırılmış teselsülü bir yenilik olarak
getirmiştir. Kanunun 557 müdürlerin birden çok kişinin aynı zararı tazminle
yükümlü olmaları halinde, bunlardan herbirinin kusuruna ve durumun
gereklerine göre, zarar kişisel olarak kendisine yükletilebildiği ölçüde, bu
zarardan diğerleriyle birlikte müteselsilen sorumlu olacağını düzenleyerek
adil bir düzenleme yapmıştır. Davacı birden çok sorumlu kişiyi zararın
tamamı için birlikte dava edebilir ve hakimin aynı davada her bir davalının
tazminat borcunu belirlemesini isteyebilir. Birden çok sorumlu arasındaki
başvuru, durumun gereklerine göre hakim tarafından belirlenir. Buna karşın
düzenlemenin üçüncü kişilerin işlem güvenliğini sarsabileceği, dışa karşı
sorumluluğun TTK’daki gibi mutlak teselsül ilkesine göre düzenlenmesi
gerektiği yolunda eleştiriler de getirilmektedir72. Kanaatimce Kanun
gerekçesinde belirtildiği gibi getirilen ilke sorumluluğun paylaştırılmasında
daha adildir.
TTK. m. 341 gereği Yönetim Kurulu aleyhine hukuki sorumluluk davası
açılabilmesi için anonim şirket genel kurulunda bu hususun görüşülmüş ve
çoğunluk tarafından davanın açılması kararlaştırılmış ya da esas sermayenin
1/10 unu temsil eden azınlığın dava açılmasını istemesi gerekir73.
Sorumluluk davası, ortaklar, şirket alacaklıları ve şirket tarafından açılabilir.
Bu dava için genel kurulun kararı gerekir. Şirket tarafından müdürler
aleyhine açılacak davanın ortak sayısı yirmiyi aşan şirketlerde denetçiler,
yirmi veya daha az ortaklı şirketler için diğer ortaklar tarafından birlikte
açılmasına ilişkin, kanundaki düzenleme YTTK’nda bulunmayıp ortak sayısı
71 “Limited şirket müdürü, hukuken kendisine yüklenilen yükümlülükleri hiç veya gereği gibi
yerine getirmemesi halinde, şirkete paysahiplerine ve ortaklık alacaklılarına karşı sorumludur.
Kar paylarınızimmetine geçirmesi halinde bu meblağın tahsili hususunda paysahiplerinin dava
açma haklarının vardır. Ancak şirket yararına tazminata hükmedilmesi gerekir.”11.
HD.03.05.2004 T,2003/11084 E, 2004/4876 K, BATİDER, Y. 2005, C.XXIII, S.2, s. 260,261.
72 ULAŞ, agm., s. 199.
73 İMREGÜN, age., s. 247, 248;TEOMAN, s. 5, “Yaşayan Ticaret Hukuku, C.I, Hukuki Mütalaalar,
Kitap 6, Beta 1994.
İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 85 • Sayı: 2 • Yıl: 2011
120
önem taşımaz74. TTK m. 556. Limited şirket yöneticisinin cezai ve hukuki
sorumluluğu açısından anonim şirket hükümlerinin uygulanacağını düzenler.
Buna göre müdürler aleyhine dava açmak genel kurula aittir. Genel kurulca
dava açılmamasına karar verilip de esas sermayenin 1/10 unu temsil eden
pay sahipleri dava açılması hakkında oy kullanırsa şirket bu karar tarihinden
itibaren bir ay içinde dava açmaya mecburdur. Süre kaçırılsa dahi dava
açılabilir. Denetçiler de bu davayı açabilir.75.
Yönetim kurulu üyelerinin görevlerini yaparken şirkete verebilecekleri
zarara ilişkin sigorta yapılması YTTK ile getirilen bir yeniliktir. Anonim
şirketlere ilişkin, m. 361 batıda yaygın olan bu sigortanın zararların
karşılanmasından çok profesyonel sorumluluk bilincine sahip ve görevin
gereklerine uygun yetenekleri haiz kişilerden oluşan yönetimin oluşmasında
etkendir. Gerekçede ülkemizde Türk sigorta endüstrisinin bu yükü
taşıyamayacağı bu nedenle riskin yurtdışına reasüre edilmesinin
düşünülmesi, fakat yine de bu başlangıcın dahi yavaş ve tedricen de olsa
ihtiyaçlara cevap verme imkânının toplumsal politika ve yarar açısından
ihmal edilemez bir katkı olduğunu belirtir76. Bu düzenleme de limited
şirketler hakkında da uygulanacaktır.
B. MÜDÜRLERİN CEZAİ SORUMLULUĞU
İlk idare meclisi ve denetçilerin ihmalinde müteselsilen sorumlu
olduklarına dair TTK m. 308 düzenlemesi sonucu cezai sorumluluklarında
TCK m. 257 uygulanmaktadır. YTTK ile getirilen bir yenilik ile m. 562 suç ve
cezaları belirterek müeyyideleri düzenlemiştir. Kanunda müdürlerin defter
tutma, belgelerin kopyasını sağlama, gerekli onayları yaptırmama, kanuna
aykırı hareket ve beyanda bulunma, gerekli ilanları yaptırmama gibi maddede
sayılan görevlerinin yerine getirilmemesi halinde, hürriyeti bağlayıcı ve adli
para cezalarına hükmedileceği düzenlenmiştir. YTTK m. 562 f. 11 hükmünde
de m. 1524 deki web sitesini Kanun yürürlüğe girmeden üç ay önce
oluşturmayan müdürlerin ve web sitesine konulması gereken içeriği usulüne
uygun olarak koymayan müdürler hakkında da verilecek cezalar belirtilmiştir.
563. madde bu suçların şikayete bağlı olmadığı ve resen takip edileceği
düzenlenmiştir. Ayrıca, kasten işledikleri suçlardan dolayı yargılanıp hürriyeti
bağlayıcı cezaya mahkum olan müdürler bu suçlara ilişkin TCK. m. 53 deki
haklardan yoksun bırakılır. Kanun’daki güvenlik tedbiri olarak düzenlenen
74 KARAYALÇIN, age., s. 374, 364; TEKİL, age., s. 49.
75 ERMAN, age., s. 59; “Dava konusu satış işlemi limited şirketi tek başına temsile yetkili müdür
tarafından yapılmış ve bu satış işlemi nedeniyle şirket ile birlikte ortakları da dolaylı olarak
zarara uğramışlardır. Dosya içerisinde şirkete yeni bir müdür veya temsilci atandığına dair
herhangi bir bilgi veya belge bulunmamaktadır. Yani şirket temsilcisi ile iptali istenen işlemi
yapan aynı kişidir. Şirket müdürü olan bu kişiden, kendi eylemi sonucu oluşan zararın
giderilmesi için dava açması beklenemez. Şirket müdürü tarafından yapılan satış işlemi ve
sonuçları limited şirket ortaklarını doğrudan ilgilendirdiğine ve zarara uğramalarına neden
olduğuna göre, münferit olarak dava açabilirler. O halde yerel mahkemece verilen direnme
kararı bu nedenle usul ve yasaya uygundur.” Şeklinde karar vermiştir. YHGK 2005/1-686 E,
2005/728 K 14.12.2005 T.
Limited Şirketler • Canan KÜÇÜKALİ
121
haklardan yoksun kalır ve TCK m. 53 f. 1 (d), hükmünce cezası infaz
edilinceye kadar şirket müdürlüğü yapamazlar.
C. MÜDÜRLERİN SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN DAVALARDA GÖREV VE
YETKİ
Müdürlerin sorumluluklarına ilişkin açılacak davalarda sulh hukuk
mahkemesi görev alanında kalan davalar bu mahkeme, bunun üstündeki
davalar asliye ticaret mahkemesinde görülür. Bu davalar HUMK 9.md. gereği
müdürün yerleşim yeri veya YTTK m. 561 gereği şirket merkezinin bulunduğu
yerde açılabilir.
D. ZAMANAŞIMI
YTTK m. 611, TTK. m. 535 hükmünün tekrarıdır. Haksız yere kar alan
ortak veya müdürün bunları geri vermekle yükümlü olduğunu, iyiniyet sahibi
oldukları takdirde ortak veya müdürün geri verme borcunun, şirket
alacaklılarının haklarını ödemek için gereken miktarı aşamayacağını ve geri
alma hakkının paranın alındığı tarihten 5 yıl, iyiniyete dayanan hallerde 2 yıl
sonra zamanaşımına uğrayacağını düzenler. YTTK m 560 gereği tazminat
davası sorumlu ve zararın öğrenilmesinden itibaren iki yıl ve zarar doğuran
eylemin meydana gelmesinden itibaren beş yıl olarak düzenlenmiş, eylem suç
oluşturduğu halde ceza dava zamanaşımı uygulanacaktır. Hernekadar
TTK.m. 451- 2. bendi “infisah eden şirketin malları, borçları tediye veya temin
edilinceye kadar ayrı olarak ve devralan şirket tarafından idare olunur.”
demekte ise de bu devralınan şirket alacaklılarına karşı sorumluluk
açısındandır. Şirketin terkini yapılmadıkça devralınan şirketin yönetim
kurulu görev ve sıfatını korur77.
YTTK m. 574 uyarınca ortak sayısı bire indiğinde sonucu doğuran işlem
tarihinden itibaren 7 gün içinde müdürlere yazılı olarak bildirilir. Müdürler
bildirimi aldıkları tarihten itibaren 7 gün içinde şirketin tek ortaklı limited
şirket olduğunu, tek ortağın ad, soyad, vatandaşlık ve yerleşim yerini tescil ve
ilan ettirirler. Aksi halde müdürler sorumlu olurlar. Moroğlu Tasarı’nın
eleştirisinde müdürlerin bu bildirimi yapmamalarının tazminatın yanı sıra,
para cezası yaptırımını da öngörmesi gerekeceğini, ayrıca tek ortağa ilişkin
bilgilerin bildirilmesine ilişkin cümlenin gereksiz olduğunu bunun zaten
şirket sözleşmesi ile tescil ve ilan olunduğunu belirtmektedir78.
YTTK’da kamu tüzel kişilerinin temsilcisi yönetimdeki kişinin üçüncü
kişilere verdiği zarar düzenlenmiş, kamu tüzel kişisi olmayan tüzel kişisine
ilişkin bu konuda düzenleme yapılmamıştır. Tek kişilik şirkette yönetim
kurulu hususundaki yenilik, anonim şirkette yönetim kurulunun asgari üye
77DOMANİÇ, Hayri, Anonim Şirketler, s. 368, Eğitim Yayınları
78 MOROĞLU, Erdoğan, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Değerlendirme ve Öneriler, s. 171, İstanbul
Barosu Yayınları, 1. Basım, Mayıs 2005;MOROĞLU, age., s. 303; Yazar maddenin “ortak sayısı
bire inerse bu durum yedi gün içinde sicile tescil ve ilan ettirilir. Aksi halde müdürler doğacak
zararlardan sorumlu olacakalrı gibi haklarında 100 günden 200 güne kadar adli para cezası
uygulanır.” Şeklinde olması gerektiğini belirtir.
İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 85 • Sayı: 2 • Yıl: 2011
122
sayısının bire indirilmesi ve yönetim kurulu üyesi olmak için ortak olma
şartını kaldırmasıdır. Fakat limited şirketlerde bu şart bulunmaktadır79.
YTTK m. 1524 elektronik işlemler ve bilgi toplumu başlığı altında sermaye
şirketlerinin web sitesi oluşturması ve şirket işlemlerine ilişkin sitede
yayınlanacak işlemleri belirtmiş, buna uymamanın kanuna ve Yönetim
Kurulunun görevi yerine getirmemesi sonuçlarını doğuracağı hususunda
düzenleme öngörülmüştür. Bu limited şirket müdürlerini de kapsamaktadır.
Maddenin yaptırımı konusunda eleştirilmektedir. “Kanuna aykırılığın bütün
sonuçlarını doğurur” lafzı ile genel kurulun toplantıya çağrı ilanının web
sitesinde yayınlanmaması bunun iptalini gerektirmeyip, işlemin askıda
hükümsüzlük niteliğinde olması gerekir80.
IX. MÜDÜRLERİN KARARLARININ BUTLANI
YTTK m. 644 yaptığı atıf sonucu anonim şirket müdürleri kararlarının
butlanına ilişkin m. 391’in limited şirket müdürlerinin kararlarında da
uygulanacağı düzenlenmiştir. Ortaklar, müdürlerin kararlarına karşı iptal
davası açamazlar. Batıl kararların tespitini mahkemeden isteyebilirler.
Maddede örnek göstererek batıl kararlar gösterilmiştir. Meşru menfaati
olanlar belli bir süreye bağlı olmaksızın bu tespit davasını açabilir81.
TTK m. 334 Yönetim kurulu üyesinin şirketle işlem yapma yasağına
aykırı davranması halinde şirketin işlemin batıl olduğunu iddia edebileceğini
düzenler. YTTK m. 395 hükmü de yönetim kurulu üyesinin genel kuruldan
izin almadan şirketle kendi veya başkası adına, herhangi bir işlem
yapamayacağı aksi halde şirketin bu işlemin batıl olduğunu ileri sürebileceği,
diğer tarafın ileri süremeyeceğini düzenler. Maddenin 2. fıkrası Yönetim
kurulu üyesinin m. 393’ de sayılan yakınları kendisini ve bu yakınlarının
ortağı olduğu şahıs şirketi ve en az yüzde yirmisine katıldıkları sermaye
şirketleri, şirkete nakit ve ayın borçlanamayacağı bu kişiler için şirketin
kefalet, garanti ve güvence veremeyeceği sorumluluk yüklenemeyeceği ve
bunların borçlarını devralamıyacağı aksi halde şirketi alacaklısı olan bu
kişinin şirkete borçlanılan tutar için doğrudan takip edilebileceğini düzenler.
YTTK. m. 644 atfı ile m. 395 hükmü burada uygulanır.
X . SERMAYE KAYBI VE BORCA BATIKLIK
Şirketin borca batık olması halinde müdürlerin bu durumu mahkemeye
bildirmesi devredilemez ve vazgeçilemez yetki ve görevlerindendir. YTTK m.
633 atfı ile m. 376’daki anonim şirketlere ilişkin düzenleme burada da
uygulanır. Yönetim kurulu tarafından yapılacak işlemler müdürlerce
yapılacaktır82. Müdürler, m. 633’ün m. 376’a yapılan atıf gereği son yıllık
79 YILDIZ, age., s. 249; ÇAĞA, agm., s. 472.
80 MOROĞLU, age., s. 192, Baro yayını.
81 YILDIZ, age., s. 253; Limited şirket temel yapısına aykırı olarak elliden fazla ortak belirlenmesi
veya müdürlerin en az birinin ikametgahının Türkiye’de olması şartının uygulanmayacağına
karar vermesi gibi haller buna örnek olabilir.
82 MOROĞLU, age., s. 192, Baro yayını.
Limited Şirketler • Canan KÜÇÜKALİ
123
bilançodan sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısının zararlar
sonucu karşılıksız kalması durumunda genel kurulu hemen toplantıya
çağırmak ve uygun gördüğü takdirde gerekli önlemleri kurula sunmakla
yükümlüdür. Bu önlemler sermaye artırımı, bazı üretim bölüm ve birimlerinin
kapatılması, ya da küçültülmesi, iştiraklerin satışı, pazarlama sisteminin
değiştirilmesi olabilir. Müdürler mahkemeye başvurmadan önce kanuni yedek
akçeler dışındaki açık yedek akçelerle de zararın kapanmaması ve bu zararın
sermaye ve kanuni yedek akçeler toplamının yarısını geçmesi gerekir83. Bu
durumda müdürlerin genel kurulu toplantıya hemen çağırarak şirketin
finansal yönden kötüye gittiğini kurula anlatıp rapor sunması sebepleri
göstererek çare sunması gerekir. Aksi halde müdürlerin hukuki sorumluluğu
doğar.
A. BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ
YTTK m. 633. de düzenlenen bildirim yükümlülüğü anonim şirketlere
ilişkin m. 376 da düzenlenmiştir. TTK m.324 yerine düzenlenmiştir. Son yıllık
bilançodan sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının yarısının zararlar
sonucu karşılıksız kaldığının anlaşılması halinde yönetim kurulu genel
kurulu hemen toplantıya çağırmaya ve uygun gördüğü gerekli önlemleri
kurula sunmak zorundadır. Sermaye arttırımı, bazı üretim birimlerinin
kapatılması ya da küçültülmesi, pazarlama sisteminin değiştirilmesi gibi
önlemler bazılarıdır. Bu maddeye dayanarak limited şirket müdürü kötü
durumda olan şirketin durumunu tüm açıklığıyla genel kurulda anlatır ve
rapor verir. Zarar sebeplerini ve tedavi çarelerini önerir. Genel kurulun
çağrılmasında ihmal edilmesi halinde azlık da bu çağrıyı yapabilir84.
B. İFLASIN BİLDİRİLMESİ VE ERTELENMESİ
TTK m. 546’nın atfı gereği m. 324 hükmü şirketin mali durumunu
bozulması durumunda müdürlerin toplanarak genel kurula durumu bildirme,
ara bilanço düzenlemesi ve mahkemeye bildirerek şirketin iflasını veya
müdürlerin talebi ile iflasın ertelenmesini düzenlemektedir.
YTTK. m. 376 f. son hükmünce, müdürler şirketin borca batık olduğuna
dair emareleri gördüklerinde bir bilanço çıkararak denetçilere sunmak
zorundadır. Denetçiler de yedi gün içinde görüş ve önerilerini müdürlere iletir.
Rapordan aktiflerin alacakları karşılamayacağı anlaşılıyorsa, müdürler
durumu şirketin merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret mahkemesine
bildirerek şirketin iflasını ister. YTTKı m. 377 hükmünce müdür iflas
istemiyle birlikte mahkemeye bir iyileştirme projesi sunup erteleme isterse,
iyileştirme projesi denetçinin iyileştirme önerilerine de yer veriyorsa projenin
gerçekleştirilmesi için gerekli olan özsermaye dâhil nesnel ve gerçek
kaynakları içeriyor, ayrıca İİK m. 179 f. 1’deki85 nitelikleri haiz bulunuyor ve
85 İİK m. 179 f. 1 hükmü, sermaye şirketleri ile kooperatiflerin borçlarının, aktifinden fazla olduğu
idare ve temsil ile vazifelendirilmiş kimseler veya şirket ya da kooperatif tasfiye halinde ise
tasfiye memurları veya bir alacaklı tarafından beyan ve mahkemece tespit edilirse, önceden
İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 85 • Sayı: 2 • Yıl: 2011
124
önlemlerin alınması halinde şirketin durumunun düzeltilmesi mümkün
görülüyorsa mahkeme iflası, uzatmalar dâhil hiçbir şekilde üç yılı geçmeyecek
şekilde erteler. İflasın ertelenmesi talepleri öncelikle ve ivedilikle
sonuçlandırılır. Görüldüğü gibi şirketin borca batık olması halinde de YTTK
müdürlere bilanço çıkartmak, şirketin iflasını istemek, iyileştirme projesi
sunarak erteleme isteyebilmektedir.
SONUÇ
TTK.’nda yapılan değişikliklere bakıldığında, YTTK ile limited şirketlerin
yönetimi ve temsiline ilişkin en göze çarpan fark, ortakların şirketi birlikte
yönetme ve temsili kuralından vazgeçilmesi ve birisi ortak olmak ve
Türkiye’de ikamet etmek şartıyla müdürlerin seçimle getirilmesidir. YTTK. ile
Genel Kurul ile yönetim arasındaki işlev farkı öne çıkartılmış TTK’daki “Aksi
kararlaştırılmadıkça ortaklar hep birlikte müdür sıfatıyla şirket işlerini idareye
ve şirketi temsile mezun ve mecburdurlar.” kuralı terk edilmiştir. Küçük ölçekli
bir anonim şirket niteliğine dönüştürülen limited şirketlerde yönetimin
şirketleşme politikasına uygun yetkin kişilerden oluşan seçilmiş müdürlerin
faaliyeti ile şirket yönetiminde profesyonel yönetim ve tam şeffaflık
amaçlanmıştır. Özden yönetim ilkesinin, tüm ortaklara yönetim hakkını
vermesi ve gerektiğinde kendiliğinden işler hale gelerek ortakları
beklemedikleri güçlüklerle karşı karşıya bırakması nedeniyle bırakılmış
seçilmiş yönetim ilkesi tercih edilmiştir.
YTTK. ile şirketin temsil ve yönetiminin sağlanması için müdürlerin
şirket sözleşmesiyle belirlenmesi hükmü getirilmiştir. Müdürler şirketin
maksat ve mevzuuna dâhil her nevi işleri ve hukuki muameleleri şirket adına
yapmak ve şirket adını kullanmak hakkını haizdir. Kuruluş sonrası şirkete
giren ortak genel kurul ayrı bir karar almadıkça şirketi yönetim ve temsile
yetkili ve mecbur değildir. Şirketin yönetimi, sözleşme veya genel kurul kararı
ile bölünebilir ve sınırlandırılabilir. YTTK ile tüzel kişi müdür olunabilmenin
yanısıra yenilik olarak tüzel kişiliğin sorumluluğuna gidilebilmesi yolu
açılmıştır. Birden fazla müdürün bulunduğu limited şirkette bir başkanın
bulunacağı, müdürlerin kurul halinde çalışacağı düzenlemesinde bir yenilik
olarak kurulun kararlarında başkanın oyunun üstün olması hükmü
getirilmiş bununla kurulun kararlarını almasında işlerlik amaçlanmıştır.
Seçilmişliğin sonucu olarak müdürler yeni düzenleme ile ücret kar payı,
ikramiye, huzur hakkı ve masrafları alabileceklerdir. Tek kişilik şirket
kurulabilmesi imkanı getirilmiş, şirketle yönetici konumunda olan tek ortağın
yaptığı işlemlerin yazılı olması şartı getirilmiştir. Müdürlerin görev süresinin
takibe hacet kalmaksızın bunların iflasına karar verileceğini, ancak idare ve temsil ile görevli
kimseler ya da alacaklılardan biri, şirket veya kooperatifin mali durumunun iyileştirilmesinin
mümkün olduğuna dair bir iyileştirme projesini mahkemeye sunarak iflasın ertelenmesini
isteyerek mahkemece proje ciddi ve inandırıcı bulunursa, iflasın ertelenmesine karar verileceğini,
iyileştirme projesinin ciddi ve inandırıcı olduğunu gösteren bilgi ve belgelerin de mahkemeye
sunulmasının zorunlu olduğunu düzenler. Mahkeme, gerekli görürse idare ve temsille
vazifelendirilmiş kimseleri ve alacaklıları dinleyebilir.
Limited Şirketler • Canan KÜÇÜKALİ
125
ne kadar olacağı hususunda da YTTK.’nda herhangi bir hüküm
bulunmamaktadır. Anonim şirketlere ilişkin hükmün uygulanması gerektiği
düşünülmektedir.
Şirketin iştigal konusu ile bağlı olma ilkesinin kaldırılmasına rağmen
müdürlerin üçüncü kişilerle işlemlerinde bunun aranması sonucu şirketin
işlemlerinde ultra vires kaldırıldığı, buna karşın müdürlerin üçüncü kişilerle
işlemlerinde devam ettiği görülmektedir. Şirketin ehliyetinde ultra vires
geçersiz; buna karşılık işlemin konu dışı olduğu biliniyorsa veya bilinebilecek
durumda ise ultra vires geçerlidir. Müdürün yaptığı işlemin faaliyet konusu
dışında olması halinde üçüncü kişinin bunu bilmesi hususunda bunu kimin
ileri sürebileceği, ortağın buna müdahale edip edemeyeceği hususu YTTK’nda
açık değildir. Şirket organlarının eşit işlem ilkesine uygun davranması bir
yükümlülük olarak benimsenmiş ve ortakların durumu güçlendirilmiştir.
Kanun ile getirilen başka bir yenilik, m.630 gereği ortak olsun veya olmasın
genel kural, genel kurulun müdürleri görevden alma yetkisinin bulunmasıdır.
Ayrıca görevden alınmada müdürün ortak olup olmaması ayırımı
kaldırılmıştır.
TTK’nın ilke olarak “şirketin ortaklarca yönetim ve temsil” düzenlemesinin
küçük ölçekli bir şirket türü olan bu şirketlerde ortakları şirket yönetiminde
titiz davranmaya ve daha özenli bir yönetim gerçekleştirmeye sevkedeceği
düşünüldüğünde, Kanun’un seçimle getirme düzenlemesinin yerinde olup
olmadığı tartışılabilir. Kaldı ki, TTK.’nın düzenlemesinde de müdür şirket
sözleşmesi ile getirilebilmektedir.
KAYNAKÇA
ARSLAN, İbrahim, Tek Kişilik Anonim ve Limited Şirket, Konya 2008.
BAHTİYAR, Mehmet, Ortaklıklar Hukuku, Gözden Geçirilmiş 2. Bası, Beta
BİLGE, Mehmet Emin, “Yürürlükteki Türk Ticaret Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu Tasarısı
Hükümleri Çerçevesinde Limited Şirketlerde Ortakların Bilgi Alma Hakkı,” AÜEHFD, C.IX, S.1-2
2005
DOĞANAY, İsmail, Türk Ticaret Kanunu Şerhi, C. II, 4. Bası, Beta 2004
ERMAN, Eyüp Sabri, “Limited Şirketlerde Teşkilat, Yönetim ve Sorumluluk”, Yargıtay
Dergisi, C.I, S. 4.
DOMANİÇ, Hayri, Anonim Şirketler, Eğitim Yayınları.
HİRŞ, Ernst, Ticaret Hukuku Dersleri, 2. Bası, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul 1946.
İMREGÜN, Oğuz, Anonim Ortaklıklar, Yenilenmiş 4. Bası, İstanbul 1989.
KARAYALÇIN, Yaşar, Ticaret Hukuku Dersleri, Ankara 1965.
MOROĞLU, Erdoğan, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Değerlendirme ve Öneriler, İstanbul
Barosu Yayınları, 1. Basım, Mayıs 2005 (Baro Yayını)
MOROĞLU, Erdoğan, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı, Değerlendirme ve Öneriler, 5. Baskı,
Vedat Kitapçılık, Ekim 2007
POROY, Reha/
TEKİNALP, Ünal/
ÇAMOĞLU, Ersin/Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, Güncelleştirilmiş 11. Bası, Vedat
Kitapçılık İstanbul 2009, 11. Bası.
PULAŞLI, Hasan, Şirketler Hukuku Temel Esaslar, Güncelleşmiş 8. Baskı, Karahan Kitabevi
PULAŞLI, Hasan, “Limited Şirketler Hukukundaki Güncel Gelişmeler ve Türk Ticaret
Kanunu Tasarısındaki Bazı Sorunlar”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, Haziran 2009, C. XXV,
S. 2.
TEKİL, Fahiman, Limited Şirketler ve Kooperatifler Hukuku, İstanbul 1994.
İSTANBUL BAROSU DERGİSİ • Cilt: 85 • Sayı: 2 • Yıl: 2011
126
TEKİNALP, Ünal, “Tarihi Gelişim İçinde Tek Ortaklı Şirketler Sorunsalı ve Türk Hukukunun
Bu Konudaki Açılımı” Prof Dr Hüseyin Ülgen’e Armağan, İstanbul 2007, s.579-610.
TEOMAN, Ömer, “Yaşayan Ticaret Hukuku, C.I, Hukuki Mütalaalar, Kitap 6, Beta 1994.
TEOMAN, Ömer, “Anonim Ortaklığın Temsili”, Yaşayan Ticaret Hukuku, C. I, Hukuki
Mütalaalar, Kitap 7, 1995-1996, İstanbul 1997.
TEOMAN, Ömer, “Yönetim Kurulu Üyesinin Sorumluluğu”, Yaşayan Ticaret Hukuku, C.I,
Hukuki Mütalaalar, Kitap 5: 1992-1993, 2. Tıpkı Bası, Beta.
OLGUN, Sevinç, “Limited Şirket Borçlarından Dolayı Ortakların Sorumluluğu”, Terazi Aylık
Hukuk Dergisi, Y.2, S. 11, Temmuz 2007
ULAŞ, Işıl “Uygulamacı Gözü ile Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’na Bakış”, Batider, XXXIII,
S. 2, s.189-210.
YILDIRIM, Ali Haydar, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’na Göre Limited Ortaklık Müdürünün
Hukuki Durumu, İzmir Güncel Yayınevi 2008.
YILDIZ, Şükrü, “Türk Ticaret Kanunu Tasarısının Limited Şirkete İlişkin Hükümlerinin
Değerlendirilmesi”, Yedi Tepe Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt II, Sayı 1, 449, Yıl 2005.
Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Toplantıları I-II-III.
ELEKTRONİK KAYNAKLAR
http://eurex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31989L0667:EN:HTML
Makale
