Hukuki Mevzuat - Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin İbrası Av. Gönül ÇELiKER

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin İbrası Av. Gönül ÇELiKER

GİRİŞ

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu, ortaklığın gerek içeride yönetimi,

gerekse dıfla karşı temsili bakımından ayrı bir önemi haizdir. Bu organı

meydana getiren üyeler ise kendilerine ait olmayan bir malvarlığının idaresi

ile yükümlü olup bu görevlerini gereği gibi yerine getirmemeleri halinde

ortaklık ile aralarında bulunan sözleşmenin ihlali sebebiyle tazminat

talebine maruz kalırlar. Çok doğaldır ki, ortaklık tazminat talebinden

feragat edebilir. işte böyle bir feragat, ibrada mündemiçtir1. ibra sayesinde,

hem yönetim kurulu üyeleri aklanmakta, hem de ortaklık bu üyeler

üzerinde bir nevi gözetim yetkisini elinde tutarak menfaatlerinin daha iyi

korunmasını sağlamaktadır. Bu bağlamda ibra, çok önemli bir ortaklık içi

denetim mekanizmasıdır2. Özellikle de yönetim kurulu üyelerinin çoğunluk

tarafından seçilip söz konusu makama getirildiği göz önüne alındığında, bu

kişilerin görevlerini yerine getirirken çoğunluğun değil, salt ortaklığın

menfaatlerini gözeteceğini düşünmek bir bakıma gerçeklikten uzak bir

yaklaşim olur.

işte bu çalıflmanın konusu, “Anonim Ortaklık Yönetim Kurulu

Üyelerinin ibrası”dır. Çalıflma, üç temel bölümden oluşmakta, her bölüm de

kendi içinde alt başlıkları ihtiva etmektedir. Birinci bölümde öncelikle

çalişmanın konusunun anlamlandırılmasına ve ilerleyen bölümlerde

hukuki niteliğinden hareketle bazı sonuçlara varmak gerekeceği için de

hukuki niteliğinin tanımlanmasına yer verilmıştir. ikinci bölümde, ibranın

6762 sayılı mevcut TTK3 düzenlemesindeki yeri incelenmıştir. Mevcut

düzenleme incelenirken konuya dair doktrinsel tartışma ve görüfllerden

yalnızca temel nitelikte olanlara yer verilmış; Avukatlık Staj Eğitimi

Yönergesi m. 29’a uygun olması amacıyla doktrinsel görüfller üzerinde fazla

durulmamıştır. Üçüncü bölümde ise, TBMM gündeminde bulunan TTK

Tasarısı ile getirilen yenilikler mümkün olduğunca ikinci Bölüm’deki

sistematiğe uygun şekilde ve TTK ile kıyaslanarak incelenmış, ilk kez

düzenlenen konulara ise ayrı başlıklar altında yer verilmiştir.

(1) Hirfl Ernst, Ticaret Hukuku Dersleri, 2.b.s., istanbul, 1946, s.319.

(2) Aytaç Zühtü, Anonim Ortaklıklarda ibra, Ankara, 1982, s.1-2.

(3) Kabul tarihi: 29/6/1956, RG’ de yayımlanma tarihi: 9/7/1956.

I. BiRiNCi BÖLÜM

iBRANIN ANLAMI VE HUKUKi NiTELiĞi

A. GENEL OLARAK iBRA

“ibra” kelimesi dilimize Arapça’dan geçmiş olup, “beri kılma, beraat

etme, temize çıkarılma, aklanma” anlamına gelmektedir.4

Borçlar Hukuku alanında ibra; alacaklı ve borçlu arasında yapılan iki

taraflı bir hukuki işlemdir. Alacaklı, kendisinin yapacağı tek taraflı irade

beyanı ile alacaktan vazgeçemez.5 Tüzelkişiler hukukunda ise ibranın daha

özel bir anlam taflıdığı kabul edilmektedir. Tüzelkişiler alanında ibra;

“tüzelkişinin yetkili organının irade açıklaması ile hesap veren organın

üyelerinin, yapmakla yükümlü oldukları işlemler dolayısıyla iktisadi ve

hukuki yönden aklanmaları” anlamına gelir.6 Böylece yetkili organın söz

konusu irade beyanı sonucunda hesap verme yükümü altındaki organın

üyeleri, bir yandan kendilerinin ilgili hesap dönemindeki işlemlerinin

onaylanması dolayısıyla sorumluluktan kurtarılmakta; diğer yandan da

kendilerine yönelik bir güven beyanında bulunulmaktadır. Bu itibarla da,

tüzelkişiler alanındaki ibrada, borçlar hukukundan farklı olarak, ibra

edilenin kabulüne ihtiyaç duyulmaz; yetkili organın tek taraflı irade beyanı

ibra sonucunun doğması için gerekli ve yeterli sayılır7.

fiu durumda ibra, anonim ortaklık yönetim kurulu üyeleri için

ayrıcalıklı bir öneme sahiptir. Nitekim ibra kararı sayesinde, ilgili dönem

içerisinde yapılan ve bilançoda gösterilen işlemlerden dolayı ibra edilenlere

karşı artık rücu hakkı kullanılamayacak ve muhtemel zararlar dahi

aranmayacaktır. Nitekim bu yöndeki Bir Yargıtay kararı şu şekildedir:

“…Türk-isviçre Hukuku’nda anonim ortaklığın en yüksek organı

tarafından verilen ibra kararı, yönetim kurulunun ve denetçilerin yıllık

raporlarının, kar-zarar hesabını içeren menfi borç ikrarı niteliğinde olup

ortaklığın o yıla ait işlemlerden dolayı hiçbir tazminat talebi kalmadığı,

başka bir deyimle ilgili hesap dönemi sebebiyle anonim ortaklığın yönetim

kurulu üyeleri haklarında artık tazminat davası açamayacağı sonucunu

doğurur…” (11.HD. T. 24.06.1976, E.1976/2890, K.1976/3333)

2982 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

(4) Devellioğlu Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, 23.bs, Ankara, Aydın Kitabevi Yayınları,

2006, s.403.

(5) Eren Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Gözden Geçirilmış 8.bs, Beta, 2003, s.1222-1223.

(6) Akdağ Güney Necla, Türk Hukukunda Anonim fiirket Yönetim Kurulu Üyelerinin Hukuki

Sorumluluğu, istanbul, Vedat Kitapçılık, 2008, s.225.

(7) Akdağ-Güney, a.g.e., s.225.

B. iBRANIN HUKUKi NiTELiĞi

ibranın hukuki niteliği hususunda mukayeseli hukukta farklı

düzenlemeler mevcuttur. Türk Hukuku’nda ise bu hususa dair kanunda

herhangi bir düzenleme bulunmamakla beraber Türk Hukuk uygulaması ve

doktrinin neredeyse tama yakın yüzdesi ibrayı “menfi borç ikrarı” olarak

nitelendirmektedir8. Genel Kurulun, görevi gereği hesap verme yükümü

altında bulunan yönetim kurulunun herhangi bir savsaklamasının,

sorumluluk ihlalinin bulunmadığı sonucuna ulaflması “menfi borç ikrarı”

olarak telakki edilir9. ibranın menfi borç ikrarı olması sonucunda, ortaklığın

tazminat alacağı son bulmaktadır. Bundan böyle, haklarında ibra kararı

alınmış olan yönetim kurulu üyelerine karşı ortaklığın sorumluluk davası

açma imkânı ortadan kalkar. Yani; alacaklı konumundaki ortaklık bu

kararı ile varlığı flüpheli veya çekişmeli olan bir alacağını karşı taraftan

talep etmeyeceğini belirterek, muhtemel bir borcu tek taraflı olarak sona

erdirmektedir. Ancak bu durum yalnızca ortaklık bakımından geçerlidir;

ortaklık alacaklıları ve pay sahipleri (ibra kararına olumlu oy veren pay

sahipleri hariç olmak üzere) açısından söz konusu olamaz. Zira yönetim

kurulu üyeleri sadece ortaklığa karşı değil, alacaklılara ve pay sahiplerine

karşı da sorumludurlar. Pay sahiplerinin ve alacaklıların söz konusu dava

hakkı, ortaklığın dava hakkından bağımsız bir dava hakkıdır10.

Bu tek taraflı irade beyanı aynı zamanda “yenilik doğuran hak”

niteliğini haizdir11. Bunun doğal sonucu olarak da ibra kararı, kabulü

gerekmeyen, karşı tarafa varması ile hüküm doğuran ve bir kez

kullanıldıktan sonra artık tek taraflı olarak kendisinden dönülemeyen bir

özellik sergiler. işte bu yönüyle anonim ortaklıktaki ibra, yukarıda da

bahsedildiği gibi borçlar hukuku alanındaki ibradan farklılaflmaktadır.

isviçre hukukunda da ibra, yüküm altındaki yönetim kurulu üyelerine

yönelik, onları sorumluluktan muaf kılma açıklaması anlamı taşıması

suretiyle Türk hukukunda kabul edilen menfi borç ikrarı nitelemesine

uymaktadır. Buna karşılık Alman Hukuku’nda; ibra sadece bir “güven

açıklaması” olarak değerlendirilmekte ve bundan daha öteye gidememek-

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 2983

(8) Ansay Tuğrul, “Anonim fiirketlerin Ehliyeti, idare Meclisinin ibrası, idare Meclisi Aleyhine Mesuliyet

Davası ve Yargıtay Hukuk Genel Kurul Kararı”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 1966, C.3, S.3, s.422;

Çamoğlu Ersin, Anonim Ortaklık Yönetim Kurulu Üyelerinin Hukuki Sorumluluğu, 1.b.s., Ankara, Banka ve

Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1972 s.198; Aytaç, a.g.e., s.48; Eriş Gönen, Açıklamalı-içtihatlı TTK,

Ticari işletme ve fiirketler, 3.b.s., C.2, Seçkin, 2004, s.2166; Moroğlu Erdoğan, “ Anonim Ortaklıkta Yönetim

ve Denetim Kurulu Üyelerinin ibralarının Zamanı, Kapsamı ve Geri Alınması”, Banka ve Ticaret Hukuku

Dergisi, S.2, 2001, s.5; Yargıtay da verdiği kararlarda doktrindeki baskın görüflü benimsemış bulunmaktadır.

Örneğin bkz.; 2. sayfadaki 11.HD. T. 24.06.1976, E.1976/2890, K.1976/3333 kararı.

(9) Siegert Harald, Die Entlastung in der Aktiengesellschaft nach deutschem Recht und Vergleich mit

dem französischen und schweizerischen Recht, Kleve, 1966, s.102.

(10) Akdağ Güney, a.g.e, s.226.

(11) Helvacı Mehmet, Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyesinin Hukuki Sorumluluğu, 2.bs., Beta,

2001, s.137; Kendigelen Abuzer, Hukuki Mütalaalar, 3. bs., C.2, Arıkan, 2006, s.273.

tedir. Dolayısıyla bu hukuk sisteminde yönetim kurulu üyelerinin ibra

edilmemesi, bu kişiler için artık yönetimden çekilmeleri ve işlerine son

verilebilmesi yönünde önemli bir gerekçe yaratır12.

II. iKiNCi BÖLÜM

ANONiM ORTAKLIK YÖNETiM KURULU ÜYELERiNiN iBRASINA DAiR

TTK DÜZENLEMESi

A. ANONiM ORTAKLIKTA iBRA SONUCUNU DOĞURMAYA YÖNELEN

HUKUKi VASITALAR

1. Açık ibra Kararı:

Açık ibra, genel kurul gündeminde ibraya ilişkin bir madde bulunması

halinde, bu maddeye müsteniden alınan ibra kararıdır. Bu kararda genel

kurul, yönetim kurulu üyelerini ibra edip etmediğini açıklamak

zorundadır13. Nitekim genel kurul, yönetim kurulu üyesini ilgili hesap

dönemine ilişkin sorumluluktan kurtarma yönünde bir irade ortaya

koyduğunu açık ibra kararı ile sabitleştirmekte, bu iradesini söz konusu

kararına aksettirmek suretiyle somutlaştırmaktadır.

Mevcut Ticaret Kanunumuzda açık ibraya yer verilmemiştir. Diğer bir

ifadeyle, TTK’da düzenlenen ibra, ibra varsayımı, yani örtülü ibradır. Fakat

bu durum, genel kurulun irade serbestliği ilkesi ve BK m.19-20

hükümlerine uygun olarak açık ibra kararı almasına hukuki bir engel

oluşturmaz14.

Bu tür ibranın ibra varsayımından ayrıldığı en temel nokta, genel

kurulun ibra iradesini ortaya koymakta daha serbest oluşu ile açıklanabilir.

Gerçekten de genel kurul bu kararında bazı kişileri veya olayları ibra

dişında tutabilir; hatta ibra kararını faaliyet döneminin yalnızca bir kısmına

hasredebilir.

Buna göre, açık ibra kararının iki şekilde alınması olanaklıdır:

a. Genel ibra

Hiçbir sınırlama yapılmaksızın alınan ibra kararları, genel ibra

niteliğindedir15. Bu durumda ibra kararı, bütün yönetim kurulu üyelerini ve

bu kişilerin söz konusu faaliyet dönemindeki bütün işlemlerini kapsar.

Kural olarak, her yıl olağan genel kurul toplantısında alınan ibra kararı

“genel” niteliktedir16.

2984 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

(12) Siegert, a.g.e., s.107.

(13) Helvacı, a.g.e., s.139.

(14) Kendigelen, a.g.e., s.273.

(15) Akdağ Güney, a.g.e., s.234.

(16) Karar başkaca bir açıklık taşimıyorsa, “genel” olarak yorumlanmalıdır. Ç. Sorumluluk, s.199.

b. Özel ibra

Genel kurul, ibra yönündeki iradesini genel olarak açıklamak yerine

konu, zaman veya kişi bakımından daraltmak ya da genişletmek suretiyle

de ortaya koyabilir. Bu gibi durumlarda özel ibra kararı söz konusu olur.

Zira TTK m.310 hükmü de, sadece kuruluş işlemlerinin ibrasını

öngörmesi açısından konu yönünden ve kurucular ile ilk yönetim kurulu

üyelerinin ibrasını öngörmesi açısından da kişi yönünden özel ibra kararı

niteliğindedir17.

2. ibra Varsayımı:

Kanunumuzda “Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası” m.380’de düzenlenmıştir

ve kanun koyucu TTK m.380 hükmü ile bir “ibra varsayımı”

yaratmıştır. Söz konusu hükme göre;

“Bilançonun tasdikine dair olan umumi heyet kararı, aksine sarahat

olmadığı takdirde, idare meclisi azaları ile denetçilerin ibrasını tazammun

eder. Bununla beraber bilançoda bazı hususlar belirtilmemekte veyahut

bilanço flirketin gerçek durumunun görülmesine mani yanlıfl birtakım

hususları ihtiva etmekte ise, idare meclisi azaları ile müdürler ve

murakıplar, bilançonun tasdikiyle ibra edilmiş olmazlar”

fiu halde, olağan toplantı gündeminde ibraya dair bir madde olmaması

halinde bilançonun onaylanması, yönetim kurulu üyelerinin (ve müdürler

ile denetçilerin) ibrası anlamına gelir18. Genel Kurul bilançoyu onaylarken

yönetim kurulu üyelerini ibra etme iradesini taşımasa ve onayla beraber

ibra sonucunun doğacağını bilmese dahi, ibra varsayımı meydana gelir19.

Çünkü kanun koyucu TTK 380 hükmü ile bilinçli olarak bu yönde bir

varsayım yaratmıştır. Nitekim hükümde de ifade edildiği gibi, genel kurul

bu sonucun doğmasını arzu etmiyorsa, kararının bu yönde bir açıklık

taşıması şarttır. Aynı düşünceyi dile getiren bir Yargıtay kararı şu

şekildedir:

“Ortaklığın 1974 yılı kar ve zarar hesapları ve bilançosu ittifakla kabul

edilmiştir. Gündemin 3. maddesinde yer alan idare meclisi denetçiler ve

genel müdürün ibrası ise, çoğunluk oyu ile red edildiği anlaşılmaktadır.

Görülüyor ki, burada bilançonun yalın biçimde onaylanması söz konusu

olmayıp, aksine genel kurulun ibra yapılmaması hususunda açık iradesi

tezahür etmıştir. O halde sözü geçen madde gereğince bilançonun

onaylanmasından davacının yararlanması, başka bir deyimle ibra edilmiş

olması düşünülemez. Çünkü, kararda bu konu ile ilgili (aksine sarahat)

mevcuttur.” (11. HD T. 24.6.1976 E. 1976/2890 K.1976/3333)

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 2985

(17) Aytaç, a.g.e., s.138; Çelik Aydın, Anonim Ortaklıklarda Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası, Adalet

Yayınevi, 2007, s.55.

(18) Helvacı, a.g.e.,s.139.

(19) Çelik, a.g.e., s.56.

Bununla beraber ibra varsayımının gerçekleşmesi, TTK m.380’de de

açıkça belirtildiği gibi, doğru ve eksiksiz bir bilançonun varlığına bağlıdır.

Bu yönde bir kararında Yargıtay şu esasları belirlemiştir:

“1. Ortaklık yönetim kurulunun ibrası ancak bilançonun gerçek durumu

yansıtması halinde mümkündür.

2. Ticaret ortaklıkları ancak işletme konuları içinde kalmak şartı ile hak

edinebilir veya borçlanabilir. Bu kurala aykırı işlemler yapan ilgililerin

geçerli olarak ibrası söz konusu olmaz.

3. ibra kararının hukuka aykırılığı halinde, bu kararın toplantıda

bulunanların oy birliği ile alınmış olmasının önemi yoktur.” (11. HD T:

01.07.1964 386/D-TK 500 sayılı karar)

Yine buna benzer bir diğer kararında Yargıtay şu esası da eklemiştir:

“Genel Kurulda, tutanakta bazı hususların Genel Kurula arz edildiğinin

yazılı olması, pay sahiplerinin durumu bütün incelikleri ile öğrendiklerini,

konuların Genel Kurulda konuşulduğunu ve kapalı kalmadığını kabule

yeterli değildir.” (11. HD T. 16.12.1964 1325/D-T 742 sayılı karar)

Bilançoda bazı hususlar belirtilmemiş veya flirketin gerçek durumunun

görülmesine mani olan bazı hususlar yer almışsa20, bilançonun tasdikine

bağlanan ibra varsayımı gerçekleşmez. Aksine, bu gibi hallerde genel

kurulun ibradan imtina ettiği kabul edilmektedir. Nitekim bu yönde bir

Yargıtay kararı şu şekildedir:

“…Genel Kurul toplantısında kabul olunan matbu bilanço ve

hesaplarda eski idare kurulu ile bir kısım personel aleyhine ceza

kovuşturmasını gerektiren ve davacı ortaklığın zararına sebep olduğu ileri

sürülen bağişlara dair en ufak bir açıklama olmaması, doğruluk ve objektif

iyi niyet kaideleriyle bağdaşamaz. Böyle bir hesapla Genel Kurul iğfal

edilmış demektir. Bu ibra, muteber bir ibra olarak kabul edilemez.” (11. HD

T. 16.12.1962, 4545/4384 sayılı karar)

TTK m. 380 hükmünün sadece “bilanço”dan söz eden ifadesine karşın,

bu terim geniş yorumlanmaktadır. Bunun içerisine başarı (kar-zarar)

hesabı ve yönetim kurulunun yıllık raporu da girer21. Zira bu belgeler o yıl

içinde yapılan tüm muameleler mukabilinde elde edilen sonucu gösterir

niteliktedir22.

2986 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

(20) Bilançoya aksetmesi gereken ilkeler, özellikle “gerçeklik ilkesi” hakkında geniş bilgi için bkz:

Tekinalp (Poroy/Çamoğlu), Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, 10.bs., Arıkan, 2005, s.776 vd.

(21) Çamoğlu, Sorumluluk, s.200; Eriş, a.g.e.,s.2167; Uçar Salter, Hukukumuzda Yönetim Kurulu ve

Denetçiler ile Sorumluluk Halleri, 1.b.s., Alfa, 1994, s.155.

(22) Doğanay ismail, TTK fierhi, 3.b.s., C.1, Ankara, 1990, s.979.

B. iBRA KARARININ ALINMASI

1. iBRA KARARININ ALINMA ZAMANI

ibra kararının alınma zamanı hususunda TTK’da açık bir düzenleme

mevcut olmamakla beraber ibra kararının olağanüstü genel kurulda da

alınabileceği ve genel kurulun olağan veya olağan üstü oluşunun ibra

kararının geçerliliğine bir tesiri bulunmadığı savunulmaktadır23.

Gerçekten de; bu konuda TTK’da açık hüküm bulunmadığından,

konuyu dolaylı olarak ilgilendiren TTK 380 hükmü, olağan genel kurul

toplantılarının her hesap dönemi sonundan itibaren üç ay içinde

yapılmasını öngören TTK 364 hükmü ve olağan genel kurul toplantılarının

zorunlu gündem maddelerini belirten TTK 369 hükmünün birlikte değerlendirilmesi

sonucunda ibra varsayımının, hesap dönemi sonundan

itibaren üç ay içinde toplanacak olan olağan genel kurul toplantısında

gerçekleştirilebileceği anlamı çıkarılmaktadır. Zira m.369/2-2’de, bilançonun

onaylanması, olağan genel kurul toplantısının zorunlu gündem

maddesi olarak gösterilmıştir. Ancak ibra varsayımı ile açık ibra birbirinden

farklı kavramlardır. Açık ibra kararını bilançonun onaylanması koşuluna

bağlayan bir hüküm kanunumuzda mevcut olmadığı gibi, genel kurulun

gündeme madde eklemek suretiyle dilediği zaman açık ibra kararı almasına

da bir engel yoktur24. Genel kurulun gündeme bu yönde bir madde eklemesi

durumunda artık ibra sonucunun gerçekleşmesi ibra oylamasının

yapılmasına bağlandığından, salt bilançonun onaylanması tek başına ibra

sonucunun doğumuna mahal vermez. Nitekim TTK 380 hükmünün

lafzından da anlaşılacağı gibi, bilançonun tasdikine dair karar mutlak

anlamda ibranın gerçekleşmesini temin etmemekte; hükümde “aksine

sarahat olmadığı takdirde” ifadesine yer verilmek suretiyle bunun aksinin

de söz konusu olabileceği belirtilmektedir. Öyleyse; ibra varsayımı yalnız

olağan genel kurul toplantısında, açık ibra ise olağan veya olağanüstü genel

kurul toplantılarında karara bağlanabilir25.

Burada bahsi gereken bir diğer mesele de, olağan genel kurul

toplantılarının hesap dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılmasını

öngören hükmün varlığıdır. Her ne kadar TTK 364’te üç aylık bir süre

belirtilmış olsa da, bu kural TTK’da yer alan emredici nitelikteki

kurallardan değildir ve uygulamada da bilanço görüflmelerinin bu üç aylık

sürenin aşılması suretiyle yapıldığına sıkça rastlanmaktadır26. Zira bu üç

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 2987

(23) Helvacı, a.g.e., s.140; Çamoğlu, Sorumluluk, s.203; Moroğlu, ibra, s.6-8; Aytaç, a.g.e., s.82;

Kendigelen, a.g.e. , s.274; Uçar, a.g.e., s.159.

(24) Bununla beraber TTK m.310’da düzenlenen kuruluştan doğan sorumluluğun ibrası, bunun bir

istisnasını oluşturur. Burada genel kurulun ibra kararı alabilmesi, flirketin tescili tarihinden itibaren dört yıllık

bir sürenin geçmiş olması koşuluna bağlanmıştır.

(25) Moroğlu, ibra, s.7-8.

(26) Çelik, a.g.e., s.111.

aylık süre içerisinde toplanılmamasının gecikme nedeniyle doğacak

zararlardan sorumlu tutulabilme dişında herhangi bir caydırıcı müeyyideyi

tazammun etmediği27 de göz önüne alınırsa, genel kurulun “her zaman”

olağan toplantı yapıp ibra varsayımını gerçekleştirebilmesine engel bir

hüküm mevcut değildir.

Bu kabul, açık ibra kararı bakımından evleviyetle geçerlidir28. Nitekim

TTK 364’te de ifade edildiği gibi, genel kurul lüzum gördüğü takdirde her

zaman olağan üstü toplantı yapıp ibraya karar verebilir. Örneğin; hesap

dönemi içinde görevden ayrılan veya ölen bir yönetim kurulu üyesinin

ibrasına karar verilmesi gerekli ise, bu karar kanunla belirlenecek herhangi

bir tarihe ertelenebilir29.

2. iBRA KARARININ ALINMASI iÇiN GEREKLi fiARTLAR

ibra kararı da bir genel kurul kararı olduğundan, kanunun genel kurul

kararları için aradığı şartları, ibra kararının da geçerliliği bakımından

taşıması gerektiği flüphesizdir.

Bunun sonucunda, kanunda özel bir nisap öngörülmediğinden ibra

kararı verilebilmesi için toplantı yetersayısı, sermayenin dörtte biri; karar

yetersayısı ise toplantıya katılanların çoğunluğudur (TTK md.372 ve

md.378). Ancak karar yetersayısının hesaplanmasında oydan yoksun

kimseler dikkate alınmaz30.

Bununla beraber, genel kurul kararları bakımından zorunlu olan genel

geçerlik şartlarının yanında ibra kararının diğer bazı şartları da ihtiva

etmesi gerekmektedir.

a. Hem Açık ibra Kararı Hem de ibra Varsayımı için Aranan Ortak

fiartlar:

(1). Oy hakkıyla ilgili sınırlamalara riayet edilmesi

TTK m.374’teki düzenleme ile bazı pay sahipleri ibra kararının

alınmasında oy kullanma hakkından mahrum edilmiş bulunmaktadır.

Buna göre;

“Denetçiler dişında kalan flahıslardan flirketin işlerinin görülmesine

herhangi bir surette iştirak etmış olanlar yönetim kurulu üyelerinin

ibrasına ait kararda oy hakkını haiz değildirler” (m.374/2)

Bu hükmün kapsamına; pay sahibi olan müdürler, ticari mümessiller,

ticari vekiller, seyyar tüccar memurları ile diğer hizmetliler dâhildir.31 Kendi

2988 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

27) Moroğlu Erdoğan, Anonim Ortaklıkta Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü, 3.bs., ist. 2001, s.81.

(28) Moroğlu, ibra, s.7.

(29) Moroğlu, ibra, s. 7.

(30) Çamoğlu, Sorumluluk, s.204.

(31) Çamoğlu, a.g.e., s. 204.

ibraları bakımından oydan yoksun olduklarında flüphe bulunmayan

yönetim kurulu üyelerinin, konumları icabı ortaklık işlerine bir şekilde

iştirak edeceklerine göre, birbirlerinin ibrasında da oydan yoksun oldukları

açıktır32. Benzer şekilde Yargıtay’ın konuya ilişkin bir kararı flöyledir:

“Yönetim kurulu üyeleri kendi ibraları konusunda oy kullanamazlar.

Yönetim kurulu üyelerinin kendi yararlarını ilgilendiren konularda oy

kullanma hakları olmadığından muhalefet flerhini tutanağa geçirtmemış

olsa da böyle bir kararın iptali mahkemeden istenebilir.” (11. HD T.

05.05.1981 E. 1981/1267 K. 1981/2213)

Açık ibra kararında, oylama ibraya yönelik olduğu için sorun

çıkmamaktadır. Buna karşılık, ibra açık bir gündem maddesi değilse,

aksine sarahat bulunmadığı takdirde bilançonun tasdiki ile ibra varsayımı

gerçekleştiğinden, bilançonun tasdikine ilişkin kararda da ibra kararının

alınması bakımından oydan yoksun olan kişiler oy kullanamazlar. Aksine

bir düşüncenin kabulü halinde, oydan yoksun kişiler bilançonun tasdikine

ilişkin kararın alınması peçesinin ardında, esasen ibra kararının

alınmasına -yani tam da Kanunun engellediği sonuca- iştirak etmış olurlar.

Ancak ibra ile bilançonun tasdiki hususunun ayrı ayrı oylanması

durumunda, bilançonun tasdiki ile amaçlanan sonuç ibra olmadığından

oydan yoksunluk hali bu ihtimalde söz konusu olmaz33. Bu yönde bir

Yargıtay kararı flöyledir:

“…Genel kurul dilerse bilançonun tasdiki ile ibra hususlarını ayrı ayrı

tartışıp karara bağlaması daima mümkündür ve bu şekildeki bir oylamada

bilançonun tasdiki kararı yönetim kurulu üyelerinin ibrasını kapsamaz.

Zira bu durumda yönetim kurulu üyelerinin oy hakkından mahrumiyeti,

TTK’nın 374. maddesi uyarınca sadece ibraya ilişkindir…” (Y.11.HD. T.

18.05.1982 E.2253 K.2385)

ibra kararının geçerliliğinden söz edebilmek için oydan yoksun kişilerin

kararın alınmasına katılmamış olmaları gerekir. Aksi halde, söz konusu

kararın iptali istenebilir. Bu sonucu belirten Yargıtay kararı son derece

nettir:

“fiirket işlerinin görülmesine iştirak edenler, yönetim kurulu üyelerinin

ibrasına ilişkin kararlarda oy hakkına sahip değildirler. Oy hakkına sahip

olmayan kişilerin genel kurulda oy kullanması kararın iptalini gerektirir.”

(11. HD T. 21.04.1995 E. 1995/2219 K. 1995/3660)

Ancak her halde, bu kişilerin kullandıkları oylar sonuca etki

etmemişse, bu kararların iptali söz konusu olmaz. (TTK md.361/3)34

Nitekim Yargıtay da aflağıdaki kararında bunu açıkça belirtmiştir:

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 2989

(32) Helvacı, a.g.e., s.140.

(33) Aytaç, a.g.e., s.122; Helvacı, a.g.e.,s.140-141; Çamoğlu, Sorumluluk, s.204-205.

(34) Çelik, a.g.e., s.112.

“…Bilançonun onanması ile ibra konuları ayrı ayrı ise, bilançonun

onanmasında yönetim kurulu üyeleri oy hakkını haizdir. Ancak tüm

bunlara rağmen, ibra oylamasına katılan yönetim kurulu üyelerinin bu

oyları neticeye etkili değilse, genel kurulun ibra kararının iptali de söz

konusu olmaz.” (Y.11.HD. T. 27.11.1980 4961-5493 sayılı karar)

Görüldüğü gibi, oydan yoksunlukla ilgili olarak m.374/2 hükmü nettir.

Buna karşılık yönetim kurulu üyeleri ile akrabalık bağı olan kimselerin ibra

bakımından oydan yoksunluklarının bulunup bulunmadığı meselesinin

açıklığa kavuşturulması gerekir. TTK 374/1’de bu husus;

“Pay sahiplerinden hiçbiri kendisi veya karı ve kocası yahut usul füruu

ile flirket arasındaki şahsi bir işe veya davaya dair olan müzakerelerde rey

hakkını kullanamaz” şeklinde ifade edilmek suretiyle “şahsi iş”e

bağlanmıştır35. Bir işin şahsi iş olup olmadığını belirlemede esas alınacak

kıstas, pay sahiplerinin o işlemin yapılması sırasında flirketin karşısında

üçüncü bir kişi olarak yer alıp almadığı, menfaatlerin çatişıp

çatişmadığıdır36.

Ortaklık ile yönetim kurulu üyeleri arasındaki hiçbir işin şahsi iş

sayılamayacağı savunulmaktadır37. Zira TTK m.336’da ifadesini bulan

“idare meclisi azaları flirket namına yapmış oldukları mukavele ve

muamelelerden şahsen mesul olamazlar” şeklindeki düzenleme, ortaklık ile

yönetim kurulu üyeleri arasındaki işlemlerin şahsi iş sayılmasına engel olur

niteliktedir. Bununla beraber diğer yandan yönetim kurulu üyeleri

kendilerinin veya m.374/1’de belirtilen yakınlarının ibrasında oy

hakkından yoksundurlar38. Burada sözü geçen yasağın, yönetim kurulu

üyelerinin müteselsil sorumluluk nedeniyle aralarında menfaat ortaklığı

bulunduğundan bahisle, birbirlerinin ibralarında da oy kullanmalarına

engel olacağı ileri sürülmektedir39. Yani “şahsi iş” deyiminin geniş

yorumlanması ve ibranın da bu yoruma dâhil olması gerektiği

belirtilmektedir40. Bu durumda oy kullanma yasağının, doğal olarak ibra

sonucunu doğuran bilançonun tasdiki kararında da gözetilmesi gerekir.

Yargıtay ise konuya ilişkin olarak, 2007 tarihli bir kararında ibranın şahsi

iş olarak değerlendirilemeyeceğini kabul etmiştir. Söz konusu karara göre;

“…TTK'nın 374. maddesinde oy hakkının kullanılamayacağı iki hal

"mahrumiyet" başlığı altına öngörülmüştür. Anılan hükme göre, pay

sahiplerinden hiç biri, kendisi veya karı ve kocası yahut usul ve füru ile

2990 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

(35) Helvacı, a.g.e., s.141.

(36) Çevik Orhan Nuri, Anonim fiirketler, Gözden geçirilmış 3.b.s., Ankara, Seçkin Kitabevi,1988, s.595.

(37) Helvacı, a.g.e., s.140-141.

(38) Çamoğlu, Sorumluluk, s.204-205; Aytaç, a.g.e., s.119; Uçar, a.g.e.,s.159.

(39) Çamoğlu, Sorumluluk, s.205.

(40) Aytaç, a.g.e.,s.119.

flirket arasındaki şahsi bir işe veya davaya konu olan müzakerelerde oy

kullanamayacağı gibi, flirket işlerinin görülmesine her hangi bir suretle

katılmış olanlar yönetim kurulu üyelerinin ibrasına dair kararlarda oy

kullanamazlar. Yönetim Kurulu üyelerinin ibrası "şahsi bir iş" olarak

değerlendirilemeyeceğinden annenin yönetim kurulu üyelerinin ibrası

konusunda oy kullanması da yoksunluk hali olarak değerlendirilemez. Bu

nedenle iptali istenilen genel kurul toplantısının yönetim kurulu üyelerinin

ibrasına ilişkin maddesinin iptaline karar verilmış olması yanlıfltır.” (11. HD

T.19.7.2007 E. 2006/2171 K. 2007/10775)

Oydan yoksunlukla ilgili bir diğer mesele de, ibra kararının alınmasında

oydan yoksun olan kişilerin, oy hakkını haiz pay sahiplerinin temsilcisi

sıfatıyla oy kullanıp kullanamayacaklarıdır. Bu konuda bir görüfl, ibra

kararının alınmasında oydan yoksun olan kişilerin, oy hakkı bulunan pay

sahiplerinin temsilcisi olarak oy kullanamayacakları ve dahası kendi oy

haklarını da temsilci vasıtasıyla kullandıramayacakları yönündedir41. Aksi

görüflü benimseyen yazarlar ise42, oydan yoksunluğun pay sahibine değil,

paya bağlı olduğu savını ileri sürmek suretiyle oydan yoksun pay sahibinin

kullandığı oyun temsil ettiği pay sahibi adına kullanılmış sayılacağı ve

dolayısıyla da temsilci sıfatıyla oy kullanılmasının mümkün olduğu

sonucuna varmaktadırlar.

Fakat doktrinde ağırlıklı olarak kabul edilen; yukarıda ilk olarak

belirtilen, yani oydan yoksun kişilerin temsilci sıfatıyla oy kullanmasının

mümkün olmadığı, her ne kadar pay sahibinin ibra edilecek üyeye vekâlet

vermekle zaten güvenini bildirmış ve ibra konusundaki iradesini dolaylı

olarak açıklamış bulunduğunun düşünülmesi mümkün ise de, TTK 374’te

öngörülen yasağın pay sahibinin akrabalık bağından doğan ve ortaklıkla

olan ilişkileri dikkate alınarak konulmuş bir yasak olduğunu kabul eden

görüfltür. Konunun içeriğini özetlemesi bakımından Ankara 3. Ticaret

Mahkemesi’nin şu kararı dikkate değerdir:

“Genel olarak, idare heyeti azaları kendilerinin ibraları ile ilgili

konularda oy kullanamazlar. Bu husus, TTK 374/2 hükmü ile yasaklanmış

bulunmaktadır. Bu hükmün esas gayesi, hesap vermesi gereken kimsenin

kendisinin sorumluluğu gerekip gerekmeyeceği konusunda oya iştirak

etmemesini temindir. Çünkü şahsının ilgili bulunduğu konularda yapılacak

oylamada kişinin bitaraf olamayacağı ihtimalini kanun göz önünde

tutmuştur. Zira bir kişinin kendi aleyhine oy kullanması insan tabiatına

aykırıdır. Böylece, şahsı bakımından oy kullanması kanunen yasak edilmış

bir kişinin vekaleten oy kullanması da mahzurludur… Asaleten oy

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 2991

(41) Çelik, a.g.e., 113; Çevik, a.g.e., s.596; Çamoğlu, Sorumluluk, s.204; Aytaç, a.g.e.,s.120-121.

(42) Teoman Ömer, Anonim Ortaklıkta Pay Sahibinin Oy Hakkından Yoksunluğu, istanbul, Bankacılık

Enstitüsü Yayınları, 1983; Tekinalp (Poroy/ Çamoğlu) , Ortaklıklar, s.571.

kullanması sakıncalı olduğundan kanunen yasaklanan bir kişinin aynı

hakkı vekâleten kullanması da mümkün olmamak gerekir…” (T. 31.1.1975

E.1970/217, K.1975/17)43

Görüldüğü gibi, Yargıtay da baskın görüflü benimsemıştir.

(2). Azınlığın sorumluluk davası açılması talebinde bulunmaması

TTK m. 341, azınlığa sorumluluk davası açılmasını isteme hakkı

tanımaktadır. Söz konusu hükme göre;

“Umumi heyet; idare meclisi azaları aleyhine dava açılmasına karar

verirse yahut dava açılmamasına karar verilip de esas sermayenin en az

onda birini temsil eden pay sahipleri dava açılması reyinde bulunursa

flirket, bu karar veya talep tarihinden itibaren bir ay içinde dava açmaya

mecburdur.” (TTK m.341/1)

Sorumluluk davası açılması halinde bu, ibranın işlevi ve hukuki

niteliğine aykırı olacağından ibra verilmesi söz konusu olamaz44. Aynı sonuç

ibra varsayımı bakımından da geçerlidir. Dolayısıyla, ibra kararının

alınacağı genel kurulda sorumluluk davası açılmasına yönelik talepte

bulunulmaması, ibra kararı alınabilmesinin şartlarından birini teşkil

eder45.

b. Açık ibra Kararı için Aranan fiartlar:

(1). Genel fiart: Gündemde Madde Yer Alması

Açık ibra kararı alınabilmesi için, gündemde ibraya dair madde

bulunması şarttır. Nitekim TTK m.369’a göre;

“Gündemde gösterilmeyen hususlar müzakere olunmaz.” ( TTK

m.369/son)

TTK 380’de düzenlenen ibra varsayımının gerçekleşmesi için bilançonun,

aksi yönde kayıt konulmadan, onaylanması yeterli olduğundan

bilançonun onaylanması ile ilgili bir maddenin bulunması flüphesiz

yeterlidir. Bu durumda ibranın ayrı bir madde olarak ve açıkça gündemde

yer alması şart değildir. Bu durum, gündeme bağlılık ilkesine aykırılık

oluşturmaz46.

Oysaki açık ibra kararı bakımından hal böyle değildir. Gerçekten de

TTK 380 hükmü, sadece ibra varsayımı bakımından bir istisna öngörmektedir.

Bu istisna, alanı genişletilmek suretiyle açık ibra kararına da sirayet

etmesi sağlanamaz. Zira açık ibra, gündemde ibraya ilişkin bir madde

2992 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

(43) Yargıtay’a intikal eden davada, TTK 361/3 gereği, “idare meclisi üyelerinin lehte vekâleten

kullandıkları oyların, alınan karara etkili olmadığı” gerekçesi ile konu tartışılmamıştır.

(44) Aytaç, a.g.e., s.114.

(45) Çelik, a.g.e., s.115; Ansay Tuğrul, Anonim fiirketler Hukuku Dersleri, 3.bs, Ankara, 1970, s.133.

(46) Aytaç, a.g.e., s.111; Çelik, a.g.e., s.117.

bulunması halinde bu maddeye müsteniden alınan ibra kararı şeklinde

tanımlanmaktadır.

(2). Kuruluş işlemlerinin ibrası Bakımından Diğer fiartlar

Kuruluş işlemlerinin ibrasını düzenleyen TTK m. 310 hükmünde, bu

işlemlerin geçerli olabilmesi için iki şart öngörülmüştür:

i. Tescil tarihinden itibaren dört yıllık süre geçmış olmalıdır

Söz konusu hükmün açık düzenlemesine rağmen, ortaklığın tescilinden

itibaren dört yıl geçmeden ilk yönetim kurulu üyeleri sorumluluktan ibra

edilirse, bu işlem geçerli olmaz ve ortaklığı bağlamaz. Sorumlular da, verilen

ibra kararına dayanarak sorumlu olamayacakları iddiasında bulunamazlar

47.

ii. Azınlık karşı çıkmamalıdır

Esas sermayenin onda birini temsil eden pay sahipleri ibra kararına

muhalif iseler, geçerli bir ibra kararından bahsedilemez. (TTK m. 310/2)

c. ibra Varsayımı için Aranan fiartlar:

TTK 380 hükmünde de belirtildiği gibi, geçerli bir ibra varsayımından

söz edebilmek için;

(1). Bilançonun onaylanmasına ilişkin genel kurul kararında aksine bir

kayıt bulunmaması gerekir

(2). Hesap belgelerinin ve genel kurula verilen bilgilerin tam ve doğru

olması gerekir

TTK 369 uyarınca, flirket bilançosu ve kar zarar hesaplarının genel

kurul tarafından onaylanması zorunluluğu mevcuttur ve bu zorunluluk

bilanço ve kar zarar hesaplarında usulsüzlük nedeniyle yapılacak

değişiklikler bakımından dahi söz konusu olmaktadır48.

Hesaplar hem eksiksiz, hem de doğru bir şekilde hazırlanmalıdır49.

Bilançoda eksiklik veya yanlıfllıklar varsa, kararın oy birliği ile alınmış

olması dahi ibra varsayımını gerçekleştirmeye yetmez. Zira aynı doğrultudaki

Yargıtay kararları şu şekildedir:

“Anonim flirketler flirket sözleşmesinde yazılı işletme konusu çerçevesi

dişında işlem yapamazlar, ödemede bulunamazlar. Bu esasa aykırı işlemler

yapılmışsa bunlardan dolayı ilgili görevlilerin geçerli bir ibrası da

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 2993

(47) Aytaç, a.g.e., s.106; Çelik, a.g.e., s.121.

(48) Yasaman Hamdi, fiirketler Hukuku ve Sermaye Piyasası Hukuku ile ilgili Makaleler, Mütalaalar,

Bilirkişi Raporları, istanbul, Vedat, 2006, s.99-104.

(49) Yönetim kurulu bilançoyu bizzat düzenlemek zorunda değildir. Üstelik bu, tamamıyla mümkün de

değildir. Dolayısıyla, başka bir organı veya kuruluşu bu işi yapmakla görevlendirebilir. (ki uygulamada

bilançoyu hazırlama görevi genellikle muhasebecilere verilmektedir) Bu halde de, yönetim kurulu üyelerinin,

bilançonun doğru ve eksiksiz düzenlenmemesinden doğan sorumlulukları ortadan kalkmaz. Bkz; Aytaç,

a.g.e., s.88.

düşünülemez. ibra kararının hukuka aykırılığı durumunda bu kararın

toplantıda bulunanların oy birliği ile verilmiş olmasının bir önemi yoktur.”

(11. HD T. 01.07.1964 E.836, K/500)

“TTK’nın 380. maddesi uyarınca; anonim ortaklık genel kurulunca

bilançonun onanması kararında tersi belirtilmedikçe, bu onama flirket

yönetim ve denetim kurullarının ibralarını da içerir. Yeter ki, bilançoda bazı

konuların gizlendiği ya da bilanço, herhangi bir nedenle flirketin gerçek

durumunun paydafllarca görülmesini engeller biçimde, yanliş bir takım

yönleri taşımamış olsun. fiirket zararının dayanağı olarak gösterilen

konuların genel kurulda ayrı ayrı ve gerekli açıklıkla ele alınması

zorunludur. Toplantıya katılanların genel kuruldaki tartışmalar sonucu,

konuyu tüm açıklık ve ayrıntılarıyla öğrendiğinin belirlenmesi halinde,

zimmetten kurtarıp temize çıkarma ve aklama niteliğinde olan gerçek bir

ibranın varlığı söz konusu olur. Gerek anılan yasa hükmü gerekse nesnel

(afaki-objektif) iyiniyet kuralları, ibrayı ancak gerçek durumun olduğu gibi

genel kurulun bilgisine sunulmuş olması halinde olanaklı kılmaktadır.”

(11. HD T. 14.10.1982 E.1982/3596 K. 1982/3884)

Bu iki şartın bir arada bulunması gerektiğinden, bilanço doğru

hususları ihtiva ediyor ve fakat bulunması lazım gelen hususları tam olarak

ihtiva etmiyorsa, ibra varsayımı sadece bilançoda yer alan hususlarla sınırlı

olarak gerçekleflmış kabul edilemez50. Bu durumda geçerli bir ibranın

verilmiş olduğundan söz edilemeyecektir.

fiu halde, bilançonun hangi hallerde eksiksiz ve doğru olduğunun

tespiti önem taşımaktadır. Öncelikle, bilançonun geçerli muhasebe ve usul

esaslarına uygun olarak, bilanço ilkelerinin öngördüğü şekilde hazırlanması

gerekir. Adı geçen ilkeler, TTK 75/1 hükmünde düzenlenmıştir51.

Öte yandan, bilançonun doğru olması ile kast edilen, mutlak olma

değildir. Bir bilançonun mutlak olarak gerçeğe uygunluğundan zaten söz

edilemez52. Bu ilkelerle amaçlanan, mümkün olduğu kadar gerçeğe

yaklaflmaktır53. Bu bakımdan örneğin, bu ilkeye bağlı kalınmak suretiyle bir

miktar faizin masrafa yazılmamış olması halinde yanlıfl bir bilançodan söz

edilemez. Bu düşünceye paralel bir Yargıtay kararı şu şekildedir:

“…Bir işletmenin bilançosunda kesinlik ve hukuki esaslardan ziyade,

bütçe yapıtların yakın ve işletmenin devam ve gelişmesi amacına yönelik

ticari esaslar hâkim bulunmakta, ilgililerin olanaklar elverdiği oranda bir

fikir edinmelerine yardımcı olacak biçimde açıklık ve kolaylığı kapsaması

yeterli görülmektedir.” (11. HD T. 7.12.1975 E.1975/2547, K.1975/41)

2994 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

50) Çelik, a.g.e., s.125; Aytaç, a.g.e.,s.141.

(51) Bu konuda detaylı bilgi için bkz: Tekinalp (Poroy/ Çamoğlu), Ortaklıklar, s.776 vd.

(52) Çelik, a.g.e., s.128.

(53) Aytaç, a.g.e.,s.142.

Bilançonun kabul veya reddi bakımından önem taşımayan ve bu

suretle de bilançonun özüne etki etmeyen nitelikteki bazı eksikliklerin

tamamlanması şartıyla bilançonun onaylanması durumunda da, ibra

varsayımının gerçekleştiği kabul edilmektedir54. Bu düşüncenin aksinin

kabulü, ibra ile öngörülen menfaatler bakımından ne gerekli, ne de

yerindedir.

Bununla birlikte, bilançoda eksiklik bulunmasına karşın, bu eksiklik

kar zarar hesabı, yıllık faaliyet ve denetçi raporu gibi belgelerle, hatta genel

kurulda yapılan sözlü açıklamalarla giderilmış ise, artık bilançonun

eksikliğinden söz edilemez ve dolayısıyla ibra varsayımı gerçekleflmiş olur.

Nitekim TTK m.362’de düzenlenen, pay sahibinin bilgi alma hakkının

kullanılması bakımından bilanço, kar zarar hesabı, yıllık faaliyet raporu ve

denetçi raporlarından oluşan belgeler bir bütün teşkil eder. Fakat belirtmek

gerekir ki; burada pay sahiplerinin yanılmasına neden olacak şekilde gerçek

durumun onlardan saklanmış olması durumu kast edilmektedir. Bunun

ihmal sonucu gerçekleflmış olması da neticeyi değiştirmez. fiu halde; bir

yolsuzluk yapılmış olması durumunda, bu yolsuzluk bilançoda yer almış ve

bilanço yine de onaylanmışsa ibra varsayımı gerçekleflmış olacaktır55.

(3). Denetim organı raporu alınmış olmalıdır

TTK m. 354’e göre;

“Murakıplar her yılsonunda flirketin hal ve durumuna, idare meclisinin

tanzim ettiği bilançoya ve sair hesaplara ve dağıtılmasını teklif ettiği

kazançlara müteallik idare meclisinin vereceği rapor ve sair evrak

hakkındaki mütalaalarını havi olmak üzere umumi heyete bir rapor

vermekle mükelleftir. Böyle bir rapor alınmadan umumi heyet bilanço

hakkında bir karar veremez.”

Görüldüğü gibi, bilançonun karara bağlanabilmesi denetçi raporunun

alınmış olması şartına bağlanmıştır. ibra varsayımının gerçekleşmesi de

bilançonun onaylanması şartına bağlanmış olduğundan şu halde, denetçi

raporunun alınması ibra varsayımının gerçekleşmesi için bir ön şart olarak

görünmektedir56.

C. iBRA KARARININ ALINMASINDA AZINLIĞIN KORUNMASI

1. Azınlığın Bilanço Görüflmelerinin Ertelenmesini isteme Hakkı

Denetçi raporlarına rağmen, genel kurula sunulan bilançoda bazı

flüpheli noktalar bulunabileceği veya bilançonun rahatlıkla anlaşılamayacağı

ihtimalini göz önüne alan kanun koyucu, m. 377’de pay sahiplerine,

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 2995

(54) Bu fikirde bkz; Çelik, a.g.e.,s.128; Aytaç, a.g.e., s.143.

(55) Doğanay, a.g.e., s.978; Çelik, a.g.e., s.129.

(56) Çelik, a.g.e., s.131.

henüz bilanço konusunda yeterince aydınlanmamışken bilançoyu

hazırlayan yönetim kurulu üyeleri aleyhine sorumluluk davası açılamayacağı

anlamına gelen ibra kararının verilmesini sağlayabilecek olan bilanço

görüflmelerinin ertelenmesini talep etme hakkını tanımıştır. Söz konusu

hükme göre;

“Bilançonun tasdiki hakkındaki müzakere, ekseriyetin veya flirket

sermayesinin onda birine sahip olan azlığın talebi üzerine bir ay sonraya

bırakılır; keyfiyet 368. maddede yazılı olduğu üzere pay sahiplerine bildirilir

ve usulü dairesinde ilan olunur.”

Esas sermayenin onda birini temsil eden azınlığın, bu hakkını hep

birlikte ve oy birliği ile bağımsız bir talep şeklinde ileri sürmesi gerekir57. Bu

talep hakkını ileri sürebilmek için, azınlık bir gerekçe göstermek zorunda da

değ ildir58. Azınlık, “bilançonun anlaşılmayan noktaları var, bunları

incelemek için süre talep ediyorum” dediği an, toplantı ertelenecektir59. Bu

talep karşısında genel kurulun kabul edip etmeme oylaması söz konusu

değildir.

Azınlığın bu talebi üzerine, bilanço görüflmeleri en az bir ay süreyle

ertelenir. Bu bir aylık süre, azınlık lehine tanınmış müktesep hak

niteliğinde asgari süredir; bundan daha kısa bir süre için erteleme

yapılamaz60. ilk toplantının azınlığın talebi ile ertelenmesi, ikinci kez

erteleme yapılmasına engel değildir. Ancak bu halde erteleme yapılabilmesi

için, yönetim kurulundan ilk toplantıda bilançonun belirli noktaları

hakkında açıklama yapılması istenmış ve fakat yeterli açıklamanın ilk

erteleme toplantısında da yapılmamış olması gerekir. (TTK m. 377) Eğer bu

şart gerçekleflmışse, ikinci toplantının ertelenmesini ilk toplantıda talepte

bulunan azınlıktan başka bir azınlık da isteyebilir61. Konuya ilişkin bir

Yargıtay kararı flöyledir:

“Bilançonun onaylanması hakkındaki müzakere çoğunluğun veya

flirket sermayesinin onda birine sahip olan azlığın istemi üzerine bir ay

sonraya bırakılır. Bu ertelemeden sonra müzakerenin ikinci kez

ertelenmesini isteyebilmek için bilançonun itiraza uğrayan noktaları

hakkında gereken açıklamanın yapılmamış olması zorunludur. Eğer

açıklama yapılmışsa, bu açıklamanın erteleme isteyenin nezdinde yeterli ve

tatminkar bulunması gerekmez.” (11. HD T. 12.12.2002 E. 2002/8002 K.

2002/11518)

2996 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

(57) Aytaç, a.g.e., s.144.

(58) Poroy (Tekinalp/Çamoğlu), Ortaklıklar, s.435; Çamoğlu, Sorumluluk, s.209; Aytaç, a.g.e., s.144;

Çelik, a.g.e., s.165; Uçar, a.g.e., s.161.

(59) ipekçi Nizam, fiirketler Hukuku ilkeleri: Uygulama Etkinlikleri, 1997, s.171.

(60) Poroy (Tekinalp/Çamoğlu), Ortaklıklar, s.435; Aytaç, a.g.e., s.145; Çelik, a.g.e.,s.166; Uçar, a.g.e.,

s.161.

(61) Poroy (Tekinalp/Çamoğlu), Ortaklıklar, s.435; Çelik, a.g.e., s.166; Aytaç, a.g.e., s.145.

Azınlığın erteleme talebinin kabul edilmeyerek bilanço ve ibra hakkında

karar verilmesi halinde bunun yaptırımı, genel kurul kararının TTK m.381

uyarınca iptal edilebilir olmasıdır62.

2. Azınlığın Yönetim Kurulu Aleyhinde Dava Açılmasını isteme Hakkı

Azınlığa tanınan bu hak, ibra ile doğrudan bağlantılıdır. Çünkü esas

sermayenin onda birini temsil eden azınlık tarafından sorumluluk davası

açılması istendiği takdirde ortaklık dava açmak zorundadır. (TTK m.341) Bu

davanın açılması halinde ise, artık ibra kararı verilmesi söz konusu

olamaz63. Bunun gibi, daha önceden ibra kararı verilmış olması halinde de

artık sorumluluk davası açılamaz. Görülüyor ki, ibra-sorumluluk davası

ilişkisi çift yönlüdür. ibra kararı alındıktan sonra sorumluluk nedeninin

öğrenilmesi durumunda ise, sorumluluk davasının açılabilmesi ibra

kararının iptal veya hükümsüzlüğünün tespit edilmesine bağlıdır64.

Azınlığın sorumluluk davası açılmasını talep etmesi halinde, bu

davanın talep tarihinden itibaren bir ay içinde açılması zorunludur.

Bununla beraber, bir aylık süre hak düşürücü süre değildir65. Azınlık

sorumluluk davası açılması yönündeki talep hakkını bağımsız bir şekilde,

açıkça ileri sürmek durumundadır; yoksa salt olumsuz oy vermesi yeterli

olmaz66. Davanın açılması yönünde oy kullanan pay sahipleri, pay

senetlerini ortaklığın muhtemel zarar ve ziyanına karşı teminat olmak

üzere, davanın sonuna kadar muteber bir bankaya yatırmak zorundadır.

Son olarak şu noktanın belirtilmesinde de fayda bulunmaktadır: TTK

m.341’de tanınan hak, azınlığın dava talebinin ibrayı engellemesidir.

Dolayısıyla, azınlığın talepte bulunmaması halinde dahi, genel kurulun

sorumluluk davası açılması yönünde karar almasına bir engel yoktur. Öte

yandan, sorumluluk davasının reddine ilişkin karar, yönetim kurulu

üyelerinin ibra edildiği anlamına gelmez67.

D. iBRANIN KAPSAMI

1. ibranın Kişisel Kapsamı

ibranın kimleri kapsadığının, ibra kararında açıkça gösterilmış olması

halinde sorun olmamakla beraber, bunun belirtilmemesi hali sorun yaratmaktadı

r. Bu takdirde, TTK 380’in düzenlemesinden de açıkça anlaşıldığı

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 2997

(62) Ömer Teoman, Yaflayan Ticaret Hukuku, C.I, S.1, istanbul, Kazancı, 1992, s.128; Poroy

(Tekinalp/Çamoğlu) Ortaklıklar, s.435; Çamoğlu, Sorumluluk, s.209; Aytaç, a.g.e., s.146; Çelik, a.g.e., s.166;

Uçar, a.g.e., s.161.

(63) Aytaç, a.g.e., s.149; Çelik, a.g.e., s.168; Çamoğlu, Sorumluluk, s.212.

(64) Çelik, a.g.e., s.168.

(65) Poroy( Tekinalp/ Çamoğlu), Ortaklıklar, s.434; Aytaç, a.g.e., s.151.

(66) Çamoğlu, Sorumluluk, s.212; Aytaç, a.g.e., s.150; Çelik, a.g.e., s.169.

(67) Çelik; a.g.e., s.169.

gibi, hesapların onaylanması ile organlar değil, bunların üyeleri ibra edilmış

olmaktadır68.

Genel Kurul, ibra kararını bu üyelerin tümünü kapsayacak şekilde

verebileceği gibi her bir üyeyi tek tek de ibra edebilir. Bu halde genel kurul,

ibradan muaf tuttuğu yönetim kurulu üyeleri hakkında sorumluluk davası

açma hakkını saklı tutmuş olur. Hemen belirtmek gerekir ki, ister açık ibra

kararı isterse ibra varsayımı söz konusu olsun, hiçbir çekinceye yer

verilmeden ve bir bütün olarak sunulan ibra kararının, tüm yönetim kurulu

üyelerini kapsadığı kabul edilmektedir69.

2. ibranın Maddi Kapsamı

ibra, herhangi bir şekilde genel kurulun bilgisine ulaflan iş, işlem ve

eylemleri kapsar70. Gerek sunulan bilgilerden, gerekse yapılan açıklamalardan

genel kurulda anlaşılan, öğrenilen veya genel kurulca tanınabilecek

konu ve işlemler ibranın kapsamını çizer. Genel kurulun hiçbir şekilde

bilmediği ve öğrenme imkânı da bulunmayan konu ve işlemler, ibraya dâhil

edilemez. Zira Genel Kurulun bilmediği bir konuda ibra vermesi

düşünülemez71. fiayet vermışse, bu ibra sakatlık tehlikesi ile karşı

karşıyadır. Gerçek anlamda bir ibranın varlığından bahsedebilmek için,

toplantıya katılanların yapılan müzakereler sonucunda konuyu tüm açıklığı

ve en ince ayrıntıları ile öğrenmiş olmaları ve oylarını da bu bilgilere

dayanarak kullanmış olmaları gerekir72. Öte yandan, genel kurula bazı

bilgilerin ulaflmaması halinin kast ya da hatadan kaynaklanmış olmasının

sonucu değiştirmeyeceği belirtilmektedir73. Genel Kurulda görüflülüp

tartışılan hususlarda ise artık zararın bilinmediği iddia edilemez.

Burada “bilanço” teriminin içerisine; kar zarar hesabının yanı sıra yıllık

faaliyet raporu, özel denetçi raporu, yıllık denetim raporu, yönetim ve

denetim kurulu üyeleri ile genel kurula katılan pay sahiplerinin ve diğer

kişilerin açıklamaları vasıtasıyla, yani bilumum şekilde genel kurulun

bilgisi dâhiline girmiş bulunan iş, işlem ve eylemler de girer74. Görüldüğü

gibi burada önemli olan, genel kurulun bilgisine ulaflan her türlü kaynaktır.

2998 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

69) Aytaç, a.g.e., s.81 vd.; Akdağ-Güney, a.g.e., s.229.

(70) Moroğlu, ibra., s.8; Aytaç, a.g.e., s.84; Akdağ- Güney, a.g.e., s.231.

(71) Aytaç, a.g.e., s.84-85; Akdağ-Güney, a.g.e., s.231.

(72) Doğanay, a.g.e., s.982.

(73) Sungurbey ismet, “ Anonim Ortaklık Yönetim Kurulu ya da Tasfiye Memurlarının ibrasının Hukuki

Niteliği, Kapsamı ve Etkisi Üzerine” Medeni Hukuk Sorunları, C. 2, istanbul, 1974, s.175; Aytaç, a.g.e.,

s.86.Buna karşılık, genel kurula hesap ve bilgi verenlerin tüm ihtimam ve özenine rağmen bilemeyecekleri ve

farkına varamadıkları konularda, genel kurula intikal etmediği gerekçesiyle ibranın geçersiz kılınmasının

haklı olmayacağını ve gizlenen ya da yanlıfl bildirilen konu veya işlemlerin ibra verilmesi açısından bir önemi

yoksa, ibranın geçerli sayılması gerektiği belirtilmektedir.

(74) Moroğlu, ibra, s.8; Aytaç,.a.g.e., s.87 vd.; Akdağ-Güney, a.g.e., s.232.

Ancak pay sahiplerinin ve denetçilerin özel olarak bildikleri ve fakat genel

kurulun bilgisine ulaflmayan bir husus biliniyor kabul edilmez75.

Esasen burada, genel kurulun bilgisine ulaflan işlemlerin ibranın

kapsamını belirlemesi formülü ile anlatılmak istenen, gerek belgelerden

gerekse sözlü açıklamalardan orta yetenekte bir pay sahibinin

anlayabileceği hususlardır76. Yargıtay da konuya ilişkin şu kararında aynı

düşünceyi benimsemıştir:

“ibra, sadece genel kurulun bilgisine sunulan işlemleri içerir. Açıklanmamı

fl ve belgeye dayandırılmamış ve vasat yetenekli bir ortağın anlayamayacağı

konularda ibra yok sayılır. Bütün bu hususlar genel kurulda ortaya

konulup görüflüldükten sonra, yöneticilerin sorumluluk halleri ve ortaklığa

verdikleri zarar açıkça saptanıldığı halde, genel kurulca sorumluluk davası

açılmasına yer olmadığına ve ibraya karar verildiği takdirde, böyle bir ibraya

geçerlilik tanınabilir. Mahkemece, bu özellikleri taşımayan ibra dikkate

alınmaz.” (Y. 11. HD. T. 08.02.1999 E.1998/9079 K.1999/636)

fiu halde, orta yetenekte bir pay sahibinin gerekli ihtimamı göstermesine

rağmen anlayamadığı hususlar ibranın kapsamına dâhil sayılamaz. Bir

başka deyişle bilançodan ve ilgili belgelerden, vasati ehliyeti haiz pay

sahibinin normal bir tetkikle teflhis edebileceği hata ve eksiklikler genel

kurulca görülmemişse, yönetim kurulu üyeleri bu hatalardan ibra edilmış

olurlar77. Hukukumuzda doktrin yazarlarının neredeyse tümü ve Yargıtay

tarafından, ibranın kapsamı hakkında şimdiye kadar yapılan açıklamaların

açık ibra bakımından da aynen kabul edildiği belirtilmektedir78.

3. Kuruluş işlemleri Yönünden ibranın Kapsamı

TTK 310 hükmünde düzenlenen kuruluş işlemlerinden doğan

sorumluluğun ibrasının kişisel kapsamına, hükümde de açıkça belirtildiği

gibi, ilk yönetim kurulu üyeleri, denetçiler ve kurucular dâhildir.

Söz konusu ibranın maddi kapsamını ise, kuruluş işlemleri belirler;

diğer bir deyişle maddi kapsamı yalnızca kuruluş işlemleri ile sınırlıdır79.

Bunun bir sonucu olarak, kuruluş işlemlerinin ibrasının süre yönünden de

kuruluş dönemiyle sınırlı olduğunu kabul etmek gerekir; kuruluşu aflan

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 2999

(75) Aytaç, a.g.e., s.99-100 ve dpn.123’ te adı geçen yazarlar; Helvacı, a.g.e., s.138; Çamoğlu,

Sorumluluk, s.201-202; Sungurbey, a.g.m., s.175-178.

(76) Moroğlu, ibra, s.8; Sungurbey, a.g.m., s.171; Akdağ-Güney, a.g.e., s.233; Helvacı, a.g.e.,

s.138;Çamoğlu(Poroy/Tekinalp), Ortaklıklar, s.347; Çelik, a.g.e., s.194-195; Aytaç, a.g.e., s. 103.

(77) Doğanay, a.g.e., s.984.

(78) Bkz.; 11.HD. 31.03.1989, E.1989/2527, K.1989/2044 (Akdağ-Güney, a.g.e., s.234); Aytaç, a.g.e.,

s.84 vd.; Akdağ-Güney, a.g.e., s.234-235; Çamoğlu, Sorumluluk, s.216; Helvacı, a.g.e., s.139.

(79) Fakat kuruluş işlemlerinden doğan sorumluluğun ibrası açık ibra kararı olarak

gerçekleştirilebileceğinden bazı kuruluş işlemlerinin kapsam dıflı tutularak ibra kararı verilmesine de bir engel

yoktur.Bkz; Çelik, a.g.e., s.200.

dönemlere ilişkin olarak TTK 310’da öngörülen azınlık hakkının

kullanılması söz konusu olmaz80.

E. iBRA KARARLARININ SAKATLIĞI

ibra kararının sakatlık türlerini iki madde altında toplamak mümkündür:

1. Bunlardan ilki, ibra kararının geçersiz olması halidir. Bu tür ibra

kararları ya baştan itibaren yoktur ya da mutlak butlanla maluldür81. ibra

kararı bakımından da mutlak hükümsüzlük halleri BK m.19 ve 20’de

düzenlendiği gibi konusunun imkânsız olması, sadece pay sahiplerinin

değil aynı zamanda ortaklığın ve üçüncü kişilerin menfaatlerini koruyan

emredici kurallara ve ahlak ve adaba aykırılık şekillerinde tezahür

edebilir82. Bu halde bulunan bir ibra kararı başlangıçtan itibaren hüküm

doğurmaz; ibranın menfi borç ikrarı olma niteliği artık etkisini göstermez.

Üstelik bu karar ortaklığa ve alacaklılara karşı hüküm ifade etmediği gibi,

alınmasında olumlu oy kullanmış olan pay sahiplerine karşı da hüküm

ifade etmez. Dolayısıyla mutlak butlan herkes tarafından ileri sürülebilir83.

Yokluk ise, bir genel kurul kararının geçerli olarak alınabilmesi için

kanun tarafından aranan şartın/şartların bulunmaması halidir. Bu halde

alınan ibra kararı, mevcudiyeti kararın alınması bakımından kurucu unsur

niteliğinde bulunan unsurun eksikliği dolayısıyla yoklukla maluldür.

ibra kararının butlan veya yokluk derecesinde sakat olması

durumunda ilgililer, açacakları bir tespit davası ile hükümsüzlüğü tespit

ettirebilirler ya da açılmış olan bir davada bu durumu def’i olarak ileri

sürebilirler84.

2. Diğer hal ise, alınan ibra kararının iptal edilebilir olmasıdır85. TTK m.

381 çerçevesinde kanuna, ana sözleşmeye veya objektif iyi niyet kurallarına

aykırı bulunan ibra kararlarının iptali istenebilir86. Bu husustaki bir

Yargıtay kararı bu ifadeyi flöyle somutlaştırmaktadır:

3000 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

(81) Aytaç, a.g.e., s.182.

(82) Örneğin, genel kurulun yetkili olmayanlar tarafından davet edilmesi halinde alınan ibra

kararı.Daha fazla örnek için bkz.; Çelik, a.g.e., s.209-210.

(83) Çamoğlu, Sorumluluk, s.213; Aytaç, a.g.e., s.189-190; Çelik, a.g.e., s.207 ve dpn 101’ de adı geçen

yazarlar.

(84) Çamoğlu(Poroy/ Tekinalp), Ortaklıklar, s.347; Helvacı, a.g.e., s.143; Çamoğlu, Sorumluluk, s.213;

Akdağ-Güney, a.g.e., s.237.

(85) Yalnız belirtmek gerekir ki, yönetim kurulu üyesinin iptal davası açabilmesi için. genel kurul

kararının alındığı tarihte flirketin ortağı olması gerekir. (Pulafllı Hasan, fiirketler Hukuku, 6.b.s., Adana,

Karahan Kitabevi, 2007, s.273)

(86) Diğer yönetim kurulu üyelerinin ibra edilmelerine karşın, üyelerden biri veya birkaçının hiçbir

gerekçe, haklı neden gösterilmeksizin ibra edilmemesi, objektif iyi kurallarına aykırı görülebilir.Bkz.; Moroğlu

Erdoğan, Hukuki Mütalaalar, istanbul, Vedat Kitapçılık, 2007, s.151.

“Bir anonim flirkette görev yapan yönetim kurulu üyeleri ile denetçiler,

yasadan ve ana sözleşmeden doğan bütün görevlerini özenle, tam ve

eksiksiz olarak yerine getirmeleri halinde flirketin görevi de TTK’nın 380.

maddesi uyarınca onları ibra etmek olmalıdır. Zira, böyle bir ibra kararı

onları sorumluluktan kurtaracağı gibi, insiyatif sahibi olması gereken

yöneticilerin her türlü kuşku ve endişeden uzak bir çalıflma ortamı içinde

bulunmalarını da sağlayacaktır. işte böyle bir durumda, yani flirket yönetim

kurulu üyeleri ve denetçilerinin görevlerini layıkı ile yapmış olmalarına

rağmen flirket genel kurulunca hiç bir haklı nedene dayanmaksızın ibra

edilmemeleri veya ibra konusunda bir karar vermekten kaçınılması halinde

artık ortada objektif iyiniyet kurallarına aykırı bir davraniş bulundu-

ğundan, yönetim ve denetim kurulu üyelerine ibra edilmeme kararının

iptali (TTK.381) veya ibra edilmeleri gerektiği konusunda flirket aleyhine

dava açılması olanağının tanınması bir zorunluluk olarak ortaya

çıkmaktadır. Nitekim, Dairemizin yerleflmiş içtihatları da bu yolda

bulunmaktadır.” (11. HD, 7.2.1984 T., E. 1984/252, K. 1984/594)

Ancak belirtmek gerekir ki; mutlak butlan ve yoklukla sakat ibra

kararları dişında kalan ve TTK 381 uyarınca kanuna, ana sözleşmeye veya

objektif iyi niyet kurallarına aykırı olan ibra kararlarının iptali kabildir.

Mantıken de, geçersiz olan veya mevcut olmayan bir kararın iptali söz

konusu olamaz. TTK m. 380 eksik ve hatalı bilançoya dayanan ibra ile

yönetim kurulu üyelerinin geçerli biçimde ibra edilmış olmayacaklarını

öngördüğünden, yönetim kurulu üyelerine karşı sorumluluk davası

açılmak istendiğinde, bu kişilere karşı hükümsüz olan ibra kararının ayrıca

iptal ettirilmesine de gerek yoktur87. Eğer geçersiz bir ibra kararının iptal

edilebileceği kabul edilirse, hem kanunun -TTK m.380/2’de- öngördüğü

geçersizlik yaptırımının bir anlamı kalmaz, hem de süresinde iptal

edilmeyen ve esasen geçersiz olan bir karar iptal edilmemesi sonucu

geçerlik kazanabilir88.

Ancak burada iki önemli nokta vardır. Birincisi; kararın veya kararın

alınmasında kullanılan oyun irade bozukluğu nedeniyle iptali, kendiliğinden

genel kurul kararının da iptali sonucunu haiz değildir. Dolayısıyla bu

durumda, TTK m.381 uyarınca genel kurul kararının iptali istenmelidir.

Yalnız burada BK’da öngörülen bir yıllık süre değil, TTK m.81’de öngörülen

üç aylık hak düşürücü süre uygulama alanı bulur89. ikinci nokta ise, alınan

ibra veya ibra etmeme kararına karşı yönetim kurulu üyelerinin dava hakkı

olup olmadığının saptanması gereğidir90. TTK m.381/bent 3 uyarıca,

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 3001

(87) Sungurey, a.g.m., s.173; Aytaç, a.g.e., s.204.

(88) Akdağ-Güney, a.g.e., s.236.

(89) Helvacı, a.g.e., s.143.

(90) Yönetim Kurulunun (kurul olarak) dava hakkı bulunduğu, başkaca bir şarta da yer verilmeden, TTK

m.381/bent 2’ de zaten düzenlenmıştir.

yönetim kurulu üyeleri, kararın infaz edilebilmesi halinde dava hakkına

sahiptir. fiu durumda, alınan ibra veya ibra etmeme kararının infaz

edilebilir olup olmadığının tespiti büyük önem taşımaktadır.

Bu konuda doktrin yazarlarının neredeyse tama yakın yüzdesi ibra ve

ibra etmeme kararlarını infazı mümkün olmayan kararlar olarak

değerlendirmektedir91. Gerçekten de, TTK m.381/bent 3, yönetim kurulu

üyelerinin açacağı iptal davasının dinlenebilmesini, “genel kurul kararının

uygulanmasının davacı olarak kişisel sorumluluklarına yol açabilmesi”

koşuluna bağlı kılmıştır. Öyleyse, genel kurul kararının infazına gerek

bulunmayan hallerde iptal davası dinlenemez. Nitekim ibra ve ibra etmeme

kararlarının infazı söz konusu değildir ki, bu infazdan kaynaklanan bir

sorumluluk meydana gelebilsin92. Kaldı ki, bu kararlar tek başına bir önem

de arz etmezler. ibra etmeme kararı, yalnızca sorumluluk davasının

dinlenebilme koşuludur93. Zira aflağıdaki kararında Yargıtay da görüflünün

aynı yönde olduğunu belli etmektedir:

“Dava, eski yönetim kurulu üyelerinin ibra edilmemelerine ilişkin genel

kurul kararının iptali talebine ilişkindir. Bu kararın tek başına

uygulanabilirliği yoktur. Söz konusu kararlar sorumluluk davasının

dayanağıdır. Bu nedenle haklarında sorumluluk davası açılmadıkça A.fi.

yönetim kurulu üyeleri ibra edilmemelerine ilişkin genel kurul kararlarının

iptalini isteyemezler.” (11. HD T. 12.7.2005 E.2004/10875 K.2005/7564)

fiu halde, ibranın reddi kararına karşı iptal davası açılması, çok da

büyük bir pratik değer taşımaz. iptal davası yerine ibra davası açmak,

yönetim kurulu üyeleri bakımından daha faydalı ve anlamlıdır94.

Ayrıca hemen belirtilmelidir ki, yönetim kurulu üyelerinin ibra kararına

karşı iptal davası açmaları konusunda ellerindeki tek olanak TTK m.381

değildir. irade sakatlığına ilişkin BK m.23 ve devamında yer alan hükümler

de, bir genel kurul kararı olan ibra kararı bakımından uygulama alanı

bulur95. Genel kurulda oy kullanma işlemi bir irade beyanıdır ve oyunu

kullanırken hataya, hileye düşen veya tehdide maruz kalan pay sahibi

oyunu BK’nın ilgili hükümleri uyarınca iptal ettirebilir. Fakat bu halde iptal

edilen, sadece oy olacağından ve genel kurul kararının da ayrıca TTK 381’e

göre iptali gerekeceğinden, bu yola başvurmak çok pratik bir değer taşımaz.

Zira bu halde münferit pay sahibinin oy verme hususundaki irade

3002 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

91) Moroğlu, Hükümsüzlük, s.220; Helvacı, a.g.e., s.144; Eriş, a.g.e., s.2167; Tekil Fahiman, Anonim

fiirketler Hukuku, istanbul, 1993, s.161.

(92) Moroğlu, Hükümsüzlük, s.220.

(93) Moroğlu, Hükümsüzlük, s.221; Helvacı, a.g.e., s.144; Eriş, a.g.e., s.2168.

(94) Aytaç, a.g.e., s.197; Helvacı, a.g.e., s.144; Tekil, a.g.e., s.161.

(95) Çamoğlu, Sorumluluk, s.213; Aytaç, a.g.e., s.190-191; Çelik, a.g.e., s.212; Çamoğlu(Poroy/

Tekinalp), Ortaklıklar, s.348.

bozukluğu yalnızca oyunun karara etkili olması halinde sonuç

doğuracaktır. (TTK m.361/3)96

irade bozukluğu hallerinin başlıcası ve ibra bakımından uygulamada en

sık rastlanılan türü, hatadır. ibra bakımından önem taflıyan hata ise,

temelde hatadır97. ibra kararına temel teşkil eden bir husus, aslında mevcut

değilse temelde hata var demektir ve bu takdirde alınan ibra kararı BK

hükümleri çerçevesinde iptal ettirilebilir. Örneğin; denetçi raporuna

güvenilerek verilen ibra, bu raporda yazılanların yanlişlığı sonradan sabit

olursa, iptal ettirilebilir.

Bununla beraber, irade bozukluklarına dayanmanın önemi ibranın

kapsamı ve TTK m.380/2 hükmü ile bir hayli azalmıştır. Zira ibranın

kapsamı “genel kurulun bilgisine ulaflma” ile sınırlıdır. Yine, TTK

m .3 8 0 / 2’ d e ibrada bazı hususların gizlenmış veya yanliş aktarılmış

olmasını ibranın geçersizliğine sevk etmektedir. Bazı hususlar pay

sahibince biliniyormuşçasına hataen ibra lehinde oy kullanılmış ve ibra

kapsamına alınmış ise hata; bazı hususların genel kuruldan ve ilgili pay

sahibinden gizlenmış olması ise hile çerçevesinde değerlendirilebilir. fiu

halde, denilebilir ki irade bozukluğu hallerinden hata ve hile bizzat TTK’da

düzenlenmıştir98. Dolayısıyla bu konuda BK’nın ilgili hükümlerine

başvurma gereği büyük ölçüde ortadan kalkmıştır.

Son olarak; TTK m.381 çerçevesinde açılacak iptal davası bakımından

yetkili ve görevli mahkeme, ortaklık merkezinin bulunduğu yer asliye ticaret

mahkemesidir.

F. iBRA TALEBi VE iBRA DAVASI

Yönetim kurulu üyelerinin göreve seçilmeleri ile yönetim kurulu

üyeleriyle ortaklık arasında bir sözleşme ilişkisi doğmuş olmaktadır.

Sözleşme ilişkisinin doğal bir sonucu, genel kurulun yönetim kurulu

üyelerinden görevlerini özenle yerine getirmelerini beklemesi, görevlerini

özenle yerine getiren yönetim kurulu üyelerinin de bunun karşılığında

temize çıkarılmayı talep etmeleridir99.

ibra talebi ve ibra davası, kanunda düzenlenmış olmamakla beraber

doktrin ve uygulamada kabul gören bir müessesedir. Aslında ibra vermekle

yetkili organ genel kurul olmasına rağmen, genel kurulun bu husustaki

yetkileri sınırsız değildir. Gerçekten de hesapları ve bilançoyu tam ve eksiksiz

düzenleyen, yönetim görevini de kusursuz biçimde yürüten yönetim

kurulu üyelerinin ibra edilmemelerinin TTK 381 anlamında da objektif iyi

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 3003

(96) Aytaç, a.g.e., s.192.

(97) Çelik, a.g.e., s.213.

(98) Aytaç, a.g.e., s.191.

(99) Aytaç, a.g.e., s.153.

niyet kurallarına aykırı olduğu açıktır ve bu hükme göre iptali de istenebilir

100. ibra talebi ve ibra davasının en önemli gerekçesi, yönetim kurulu

üyelerinin ibra edilmek bakımından menfaatlerinin bulunmasıdır101.

ibranın talep edilebilmesi için, öncelikle ibra için gerekli şartların yerine

getirilmiş olması lazımdır. Bu şartların hukuki dayanağı ise, doğal olarak

yönetim kurulu üyeleri ile ortaklık arasındaki mevcut sözleşmedir102.

Sözleşmeden kaynaklanan sorumluluk bakımından kusur şartı zorunlu

olduğu için, ibra edilecek yönetim kurulu üyelerinin ibra edilmeleri de

kusursuz olmalarına bağlıdır103.

ibra talebinin ve dolayısıyla ibranın genel kurulca ortada sebep yokken

reddedilmesi veya bu hususta herhangi bir karar verilmemesi, ilgili yönetim

kurulu üyesi/üyelerine bu kez ibra davası açma hakkı verir104. ibra davası

için aranan şartlar da ibra talebi ile aynıdır. Yani yönetimde kusuru

bulunmayan yönetim kurulu üyelerinin ibra davası açma hakkı mevcuttur.

Önceki bölümlerde de açıklandığı üzere, ibranın reddi kararına karşı

ilgili yönetim kurulu üyelerinin TTK m.381’e dayanarak iptal davası açma

hakları da vardır105. Bu durumda ibra davası fazladan ve lüzumsuz bir dava

gibi algılanabilir. Oysa iptal davası ile ibra davası arasında hükümleri

bakımından farklılıklar bulunur. Bir kere, iptal davası neticesinde alınan

hükümle yalnızca genel kurulun ilgili kararı ortadan kalkmakta, buna

karşılık bu karar kendiliğinden ibra kararı yerine geçmemektedir. Bir başka

ifadeyle, ibranın reddinin sonuçları yine ortadan kalkmış değildir. Dahası,

iptal kararından sonra ve iptale rağmen genel kurulun bu defa ibra

yönünde karar alma mecburiyeti olmadığına göre, yönetim kurulu

üyelerinin ibrası yine reddedilirse iptal yoluna gitmenin hiçbir anlamı

kalmaz106. Oysa ibra davası, sanki ibra verilmışçesine sonuç doğurur. fiu

halde, ibra davası hakkının tanınmasında hukuki bir menfaat vardır.

G. iBRANIN HUKUKi SONUÇLARI

1. iBRANIN SORUMLULUK DAVALARINA ETKiSi

TTK m.336’da, yönetim kurulu üyelerinin ortaklık, alacaklılar ve

münferit pay sahiplerine karşı sorumlu oldukları düzenlenmıştir. Yönetim

kurulu üyeleri esasen ortaklığa karşı sorumlu olmakla beraber, onların

3004 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

(100) Çamoğlu, Sorumluluk, s.214.

(101) Bu konuda daha geniş bilgi için bkz.; Aytaç, a.g.e., s.154 vd.

(102) Çamoğlu, Sorumluluk, s.214; Aytaç, a.g.e., s.158.

(103) Çelik, a.g.e., s.236.

(104) Helvacı, a.g.e., s.144; Çelik, a.g.e., s.241; Aytaç, a.g.e., s.174;Çamoğlu(Poroy/ Tekinalp),

Ortaklıklar, s.249.

(105) ibranın reddi ile birlikte sorumluluk davası kendiliğinden açılmış olmaz. Bkz.; Akdağ-Güney,

a.g.e., s.241.

(106) Aytaç, a.g.e., s.174; Çelik, a.g.e., s.241.

ortaklık malvarlığını kötüleştiren fiilleri pay sahiplerinin ve alacaklıların

dolaylı olarak zarara uğramasına sebep olur. Yani ortaklık bakımından

doğrudan zarar doğuran davranişlar, pay sahipleri ve alacaklılar

bakımından dolayısıyla zarar teşkil eder107. Çünkü ortaklığa yönelen her

zarar, hisseleri oranında pay sahiplerinin malvarlığında da eksilme

meydana getirir. Buna karşılık, ortaklık malvarlığına karşı vuku bulan her

zarar alacaklının da zarar gördüğünün kabulü gerektirmez. Pay sahipleri ile

alacaklıların dava hakları bu bakımdan ayrıflmaktadır108.

Yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğuna istinaden, TTK m.340’ın TTK

m.309’a yaptığı yollama ile pay sahipleri ve alacaklılara, ortaklıktan ayrı

olarak, bağımsız bir dava hakkı tanınmıştır. Ancak bu dava pay sahipleri

veya alacaklılar tarafından açılmakla beraber, tazminat ortaklığa ödenir109.

Öte yandan, yönetim kurulu üyelerinin hareketleri ortaklığa herhangi

bir zarar vermeksizin yalnızca pay sahiplerine veya alacaklılara zarar

vermış de olabilir. Bu durumda ortaklığın zarara maruz kalıp kalmadığı

hiçbir önem taşımaz; pay sahipleri ve alacaklıların bu halde uğramış

oldukları zararlar doğrudan zarar niteliğindedir. Bu zararlar dolayısıyla

açacakları sorumluluk davasında ise pay sahipleri veya alacaklılar,

tazminatın ortaklığa değil, kendilerine verilmesini talep ederler110.

Dolayısıyla ve doğrudan zararlara müsteniden açılacak sorumluluk

davalarında yönetim kurulu üyelerinin ibrasına ilişkin kararın yukarıda

belirtilen üç gruba etki edip etmeyeceği veya ne yönde etki edeceği

önemlidir.

a. Ortaklığın Dava Hakkına Etkisi

Bu hususta TTK’da açık bir düzenleme bulunmamakla birlikte, ibranın

ortaklığın dava hakkına etkisi yolunda bir sonuca varmak için ibranın

hukuki niteliği yol göstericidir. “ibranın hukuki niteliği” başlıklı bölümde de

açıklandığı gibi, hukukumuzda ibra menfi bir borç ikrarını ihtiva eder. Bu

ikrarı ile ortaklık, yönetim kurulu üyelerine karşı mevcut veya muhtemel

tazminat talebinden feragat ettiğini ve artık sorumluluk davası

açmayacağını beyan etmış olur. fiu halde, açık ibra ya da ibra varsayımı

olduğuna da bakılmaksızın ortaklık, verdiği geçerli bir ibra neticesinde söz

konusu döneme ait işlem ve faaliyetler için sorumluluk davası açamaz.

fiayet ortaklık sorumluluk davası açmış ise, yönetim kurulu üyeleri ibra

edildikleri defini ileri sürebilirler111.

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 3005

(107) Çamoğlu(Poroy/ Tekinalp), Ortaklıklar, s.342; Akdağ-Güney, a.g.e., s.241.

(108) Çelik, a.g.e., s.255.

(109) Çamoğlu,(Poroy/Tekinalp), Ortaklıklar, s.342; Teoman, Yaflayan Ticaret Hukuku, s.133.

(110) Çamoğlu ( Porot/Tekinalp), a.g.e., s.343.

(111) Akdağ-Güney, a.g.e., s.242.

b. Pay Sahiplerinin Dava Hakkına Etkisi

(1). Dolayısıyla zararlar nedeniyle açılacak davalarda:

TTK’da ibra kararının pay sahiplerinin dolayısıyla zararları nedeniyle

açacakları sorumluluk davalarına etkisi hükme bağlanmamıştır. Bunun

sonucu olarak da mesele Türk doktrininde tartışılmaktadır. Bir görüfl112,

ortakların dava hakkının bağımsız ve ikincil nitelikte olmayan bir dava

hakkı olmasından bahisle ibra kararının, ortakların uğradıkları dolayısıyla

zararlara dayanan dava haklarını ortadan kaldırmayacağını ileri sürerken;

diğer görüfl113 ibra kararının ortakların dolayısıyla zararlarından

kaynaklanan sorumluluk davası açma haklarını ortadan kaldırdığını

savunmaktadır.

Fikrimce; ibra kararının ortakların dolayısıyla uğradıkları zararlardan

kaynaklanan sorumluluk davası açma haklarını sona erdirmediğini

savunan birinci görüfle ağırlık vermek gerekir. Gerçekten de ibra kararı ile

ortaklık kendi hakkı üzerinde tasarruf ederek, kendi iradesi ile yine

kendisinin mevcut veya muhtemel tazminat alacağından vazgeçmektedir.

Diğer yandan ortaklık mevcudunda meydana gelen her eksilmenin

ortakların menfaatlerini de etkileyeceği göz önüne alındığında görülmektedir

ki, TTK 309 hükmünün ratio legisi, sorumluluk davasının ortaklık

tarafından açılmaması halinde münferit ortaklar tarafından bu amaca

ulaşılmasıdır. Bu düşüncenin kabulünün hem bir sonucu hem de gerekçesi

sayılan, ortakların dava hakkının ortaklığın dava hakkından bağımsız ve

şahsi bir dava hakkı olması gerçeği de TTK m.379 hükmünün, bu nitelikteki

sorumluluk davasını etkilemeyeceğini doğrular. Buna karşılık, TTK

m.309’da açıkça düzenlendiği gibi, hükmolunacak tazminat ortaklığa

verilir. Nihayet, yönetim kurulu üyelerinin genel kurulda ibra edilmemeleri

halinde, ortaklık onlar aleyhine dava açabileceğinden pay sahiplerinin (ve

alacaklıların) dava açmasına zaten lüzum yoktur. Bu nedenle TTK 336’nın

getirdiği düzenleme esasen genel kurulca ibra kararı verilmeyen hallerde

önem kazanır. Eğer kanun koyucu bunun aksini amaçlasaydı, sorumluluk

davası açma hakkını sadece genel kurula bırakır ve dava açabilecek kişiler

arasında münferit pay sahiplerine (ve alacaklılara) yer vermezdi114.

(2). Doğrudan zararlar nedeniyle açılacak davalarda:

Yönetim kurulu üyelerinin yaptıkları işlemler sonucu pay sahiplerinin

doğrudan uğradıkları zararlar ile ortaklığın zararı arasında zorunlu bir bağ

3006 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

(112) Bkz.; Aytaç, a.g.e., s.212-213; Çamoğlu, Sorumluluk, s.219-221; Helvacı, a.g.e., s.146; Domaniç

Hayri, Anonim fiirketler Hukuku ve Uygulaması TTK fierhi, C.2, istanbul, 1988, s.874; Çamoğlu(Poroy/

Tekinalp), Ortaklıklar, s.350-352; Eriş, a.g.e., s.2169; Akdağ-Güney, a.g.e., s.242.

(113) Arslanlı Halil, Anonim fiirketler, Anonim fiirketin Organizasyonu ve Tahviller, C. II-III, istanbul,

1960, s.185; Ansay Tuğrul, Anonim fiirketler Hukuku, 6.b.s.,Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma

Enstitüsü, s.141; Çelik, a.g.e. s.260 ve s.257, dpn.107’ de adı geçen yazarlar.

(114) Akdağ-Güney, a.g.e., s.244.

bulunmaması sebebiyle pay sahiplerinin dava hakkı ortaklığın dava

hakkından tümüyle bağımsızdır ve bunun sonucu olarak da ortaklıkça

alınan ibra kararı pay sahiplerinin bağımsız nitelikteki bu dava hakkını

etkilemez115.

c. Alacaklıların Dava Hakkına Etkisi

(1).Dolayısıyla zararlar nedeniyle açılacak davalarda:

ibra kararının, alacaklıların uğradıkları dolayısıyla zararlar nedeniyle

açacakları sorumluluk davalarına etkisi hususunda da TTK’da bir hüküm

mevcut değildir. Bununla beraber ibra kararının, ortaklığın alacaklılarının

dolayısıyla zararlarına dayanan dava hakkı üzerinde bir etkisi bulunmadığı

Türk doktrininde ağırlıklı olarak kabul edilmektedir116.

Zira pay sahiplerinin bu bakımdan sahip oldukları dava hakkı ile

alacaklıların sahip oldukları dava hakkı arasında bir nitelik farkı mevcut

değildir. Pay sahiplerinin genel kurulun bir üyesi olması ve alacaklıların

genel kurul dişında bulunması sonucu değiştirmez. Hatta alacaklıların

dava hakkının ibra kararından etkilenmemesi, pay sahibinin dava hakkına

nazaran daha önceliklidir117.

Fikrimce de, alacaklıların dava hakkı üzerinde ibra kararının etkili

olmayacağının kabulü gerekir. Gerçekten de ortaklık, almış olduğu ibra

kararı ile ancak kendi alanına giren bir tasarrufta bulunabilir ve zarara

katlanmak isteyebilir. Fakat ortaklık karşısında tamamen üçüncü kişi

konumunda bulunan alacaklıların hakları, ortaklığın almış olduğu bir

kararla haleldar edilmemek gerekir. Nitekim, TTK 309 düzenlemesine göre,

alacaklıların sahip oldukları dava hakkı da ortakların dava hakkı gibi

bağımsız ve ikincil nitelikte olmayan bir dava hakkıdır.

(2). Doğrudan uğradıkları zararlar nedeniyle açılacak davalarda:

Bu mesele de aynen pay sahiplerinin bu bakımdan sahip oldukları dava

hakkı üzerinde ibranın etkisinde olduğu gibi çözümlenmektedir. Yani,

alacaklılar ile ortaklığın dava hakları arasında zorunlu bir bağlantı yoktur.

Alacaklıların bu konuda sahip oldukları dava hakkı da ortaklığın dava

hakkından tamamen bağımsızdır. Zira doğrudan zararlar nedeniyle

açılacak davalarda alacaklılar bakımından da ibranın etkisi bulunmayacağı

hususunda doktrinde bir tereddüt bulunmamaktadır118.

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 3007

(115) Aytaç, a.g.e., s.208; Ansay, Afi Hukuku Dersleri, s.133; Çamoğlu, Sorumluluk, s.222-223;

Arslanlı, a.g.e. , s.186; Çamoğlu(Poroy/ Tekinalp), Ortaklıklar, s.353; Çevik, a.g.e., s.602; Çelik, a.g.e., s.263;

Akdağ-Güney, a.g.e., s.242.

(116) Çamoğlu, Sorumluluk, s.220; Aytaç, a.g.e., s.221; Helvacı, a.g.e., s.146; Çamoğlu(Poroy/

Tekinalp), Ortaklıklar, s.352; Eriş, a.g.e., s.2170; Çevik, a.g.e., s.603; Akdağ-Güney, a.g.e., s.243.Karşı

görüflte, bkz.; Çelik, a.g.e., s.262-263.

(117) Çamoğlu, Sorumluluk, s.222.

(118) Çamoğlu, Sorumluluk, s.222-223; Arslanlı, a.g.e., s.186; Aytaç, a.g.e., s.218; Ansay, Afi Hukuku

2. iBRANIN TEMiNAT OLARAK YATIRILAN PAYLARA ETKiSi

TTK m.313’e göre;

“idare meclisi azalarından her biri, itibari kıymetleri esas sermayenin

en az yüzde birine muadil miktarda hisse senetlerini flirkete tevdie

mecburdur. fiu kadar ki; esas sermayenin yüzde biri 5.000 lirayı aflarsa

fazlasının tevdii mecburi değildir. Tevdi olunan hisse senetleri azanın

umumi heyetçe ibrasına kadar vazifesinden doğan mesuliyete karşı

merhum hükmünde olup başkalarına devrolunamaz ve flirketten geri

alınamaz.”

Görüldüğü gibi, TTK m.313’te yönetim kurulu üyeliğine seçilen kişilerin

görevlerinden doğan sorumluluğa karşı ortaklığa teminat yatırmaları

öngörülmüştür. Aynı hükümde ayrıca, yatırılan pay senetlerinin üyenin

genel kurul tarafından ibrasına kadar başkalarına devrolunamayacağı ve

ortaklıktan geri alınamayacağı da düzenlenmıştir. fiu halde, söz konusu

hükmün mefhum-u muhalifinden çıkan anlam, ibradan sonra devir ve geri

alma yasağının sona ereceğidir.

III. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

GÜNDEMDEKi TTK TASARISININ119 ANONiM ORTAKLIK YÖNETiM

KURULU ÜYELERiNiN iBRASI KONUSUNDA GETiRDiĞi DÜZENLEME

A. ANONiM ORTAKLIKTA iBRA SONUCUNU DOĞURMAYA YÖNELEN

HUKUKi VASITALAR

1. Açık ibra Kararı Düzenlemesi

6762 sayılı TTK’da açıkça düzenlenmemış olan açık ibra, TTK

Tasarısında yerini almıştır120. fiöyle ki;

a. Genel kurulun görev ve yetkilerinin düzenlendiği ve devredilemez

görev ve yetkilerinin sayıldığı m.408/ 2-b’de;

“Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, sürelerinin ve ücretlerinin

belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları”

b. Toplantıların düzenlendiği m.409/1’de;

“Genel kurullar olağan ve olağan üstü toplanır. Olağan toplantı her

faaliyet dönemi sonundan itibaren üç ay içinde yapılır. Bu toplantılarda

organların seçimi, finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna,

3008 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

Dersleri, s.133; Çamoğlu(Poroy/ Tekinalp), Ortaklıklar, s.353; Eriş, a.g.e., s.2170; Akdağ-Güney, a.g.e., s.243;

Çelik, a.g.e., s.263.

(119) 09.11.2005 tarihinde TBMM Başkanlığı’ na sunulan TTK Tasarısı.

(120) Çelik, a.g.e., s.51, dpn.196.

karın kullanım şekline, dağıtılacak kar ve kazanç paylarının oranlarının

belirlenmesine, yönetim kurulu üyelerinin ibraları ile faaliyet dönemini

ilgilendiren ve gerekli görülen diğer konulara ilişkin müzakere yapılır, karar

alınır.” şeklindeki düzenlemelere yer verilmek suretiyle, mevcut TTK’da

doğrudan düzenlenmemiş olan ve fakat dolaylı olarak düzenlendiği kabul

edilen açık ibra kararına yer verilmıştir. fiu halde, artık mevcut düzenlemeden

farklı olarak “ibra” denildiğinde akla gelecek olan, sadece ibra varsayımı

olmayacaktır. Yine bu düzenleme karşısında bundan böyle açık ibra

kararının varlığına delalet eden emarelere başvurma gereksinimi de ortadan

kalkmış olmaktadır.

Açık ibra -mevcut TTK düzenlemesi incelenirken de belirtildiği gibigenel

kurul gündeminde ibraya ilişkin bir madde bulunması halinde bu

maddeye müsteniden verilen ibra kararıdır. Tasarı düzenlemesinde, bu açık

gündem maddesinin bir kolonu, genel kurul olağan toplantılarında hangi

konuların müzakere edileceğine ilişkin m.409/1 hükmü; diğer kolonu ise

genel kurulun devredilemez yetkileri arasında yönetim kurulu üyelerinin

ibralarının da sayıldığı m.408/2-b hükmüdür.

Yine genel kurul, açık ibra kararında yönetim kurulu üyelerini ibra edip

etmediğini belirtmek durumundadır. Genel kurul gündeminde ibraya ilişkin

madde bulunması, flüphesiz ki genel kurulun yönetim kurulu üyeleri

lehinde ibra kararı vereceği anlamına gelmez. Nitekim açık ibrada genel

kurul geniş bir serbestîye sahiptir. Dolayısıyla açık ibra kararının tüm

üyelerine ve onların ilgili dönemdeki tüm işlemlerine yönelik genel ibra

şeklinde verilmesinin yanı sıra konu, zaman veya kişi bakımından alanı

sınırlandırılarak özel ibra şeklinde verilebilmesi, tasarı sistemi açısından da

olanaklıdır121.

Mevcut TTK’ya bu hususta yöneltilen eleştiriler ve doktrindeki görüfller

dikkate alındığında, Tasarı sisteminde açık ibranın düzenlenmesi yerinde

olmuştur. Çünkü;

Birincisi, borçlar hukuku alanında geçerli olan irade serbestliği ilkesi

gereğince ve BK.19-20 sınırları içerisinde kalmak kaydıyla genel kurulun

doğrudan ibra kararı verebilmesi zaten mümkündür. Bu sonucun hiçbir

şekilde aksi kabul edilemeyeceğine göre, aynı içeriğe sahip açık bir

düzenlemenin Borçlar Kanunu’nun cüz’ü niteliğindeki Ticaret Kanunu’na

alınmaması, doktrinin bu boflluğu doldurma işini yüklenmesinden başka

bir fley sağlamaz. Zira TTK’da bu içerikte bir hükme yer verilmemesi, bize

göre, bilinçli olarak istenen bir sonuç da değildir.

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 3009

(121) Bu konuda daha geniş bilgi için bkz.; ikinci Bölüm, s.5-6.Tasarı m.409/1’ e göre toplanacak

olağan genel kurul toplantısında alınacak ibra kararı kural olarak “genel ibra” niteliğinde olmakla birlikte

genel kurulun, iradesini özel ibra şeklinde aksettirmesine bir engel yoktur.

ikincisi, ortaklık ile yönetim kurulu üyeleri arasında, ortaklık ile

yönetim kurulu organı arasındaki ilişkiden müstakil bir sözleşme ilişkisi

bulunduğundan, ibra edilme hakkı da bu sözleşmeden doğan şahsi bir

haktır122. Bu sözleşme ilişkisinde ortaklığın yönetim kurulu üyelerinden

görevlerini tam olarak yerine getirmelerini isteme hakkı bulunduğu kadar,

sorumluluklarını eksiksiz ifa eden üyelerin de ortaklık tarafından

borçlarından kurtarılmayı talep etme hakları vardır. fiu halde, sorumluları

borçtan kurtarmak isteyen genel kurulun bu yöndeki iradesini açıkça

ortaya koyabilmesine imkân tanımak gerekir. Bu sonucun açık irade beyanı

yoluna yer verilmeyerek sadece belirli şartlarla birtakım hesapların

onanması yoluyla sağlanmasının ise haklı bir sebebi olamaz. Kaldı ki,

ortaklığın menfaatlerini her halde gözetecek olan genel kurul açık ibra

kararını dahi hesapların ve bilançonun eksiksiz olduğunu tetkik ettikten ve

yönetim kurulu üyelerinin sorumluluktan kurtarılmayı hak ettikleri

kanısına vardıktan sonra verecektir.

2. ibra Varsayımı Düzenlemesi

Tasarıda, mevcut TTK’nın ibra varsayımını düzenleyen 380. maddesine

karşılık gelen iki madde bulunmaktadır. Bunlardan biri söz konusu hükmü

neredeyse aynen tekrarlayan “ibra” kenar başlıklı 424. madde, diğeri ise bu

hükmü kısmen karşılayan “ibranın etkisi” kenar başlıklı 558/2 hükmüdür.

Tasarı m.424’e göre;

“Bilançonun onaylanmasına ilişkin genel kurul kararı, aksine açıklık

bulunmadığı takdirde, yönetim kurulu üyelerinin, yöneticilerin ve

denetçilerin ibrası sonucunu doğurur. Bununla beraber, bilançoda bazı

hususlar hiç veya gereği gibi belirtilmemişse veya bilanço flirketin gerçek

durumunun görülmesine engel olacak bazı hususları içeriyorsa ve bu

hususta bilinçli hareket edilmışse onama ibra etkisini doğurmaz.”

Maddenin ifadesinden de açıkça anlaşıldığı gibi, ibra varsayımını

yaratan TTK 380 hükmü küçük bir farkla aynen Tasarıya alınmıştır. Bu

fark, bilançoda flirketin gerçek durumunun görülmesine engel olacak bazı

hususların yer alması ihtimalinde, bu sonucun bilinçli şekilde hareket

edilerek sağlanmış olmasıdır. Yani TTK sisteminde ibra varsayımının

geçersiz sayılmasını gerektiren haller varlığını sürdürmekle beraber

bunlardan “bilançoda flirketin gerçek durumunun görülmesine engel olacak

bazı hususların bulunması” halinin ibra varsayımının geçersizliği

sonucunu doğurması -TTK sisteminden farklı olarak- ancak bu durumun

bilinçli olarak yaratılmasına bağlanmıştır.

Tasarıda bilançonun gerçeği yansıtmadığı durumlarda bilinçli hareket

edilmış olması koşuluna yer verildiğine göre, bilançoyu düzenleyenler eğer

3010 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

(122) Çamoğlu, Sorumluluk, s.199; Çelik, a.g.e., s.80-81.

bilinçli hareket etmemış ve fakat sonuçta bilanço gerçeği yansıtmayan bazı

hususları içermekteyse, aksine açıklık taşımayan bilançonun tasdikine

ilişkin karar, yönetim kurulu üyelerinin ibrasını gerçekleştirmeye

yetecektir123.

Yukarıda konuyu kısmen düzenlediği belirtilen m.558/2 hükmü ise

daha ziyade ibranın maddi kapsamı ile ilgili olduğundan, söz konusu başlık

altında incelenecektir. Ancak bilindiği gibi, mevcut TTK düzenlemesinde de

ibranın kapsamına açıkça yer veren bir hüküm bulunmamakla beraber ibra

varsayımının düzenlendiği TTK m.380’den, ibranın sadece genel kurulun

bilgisine ulaflan iş, işlem ve eylemleri kapsadığı anlaşılmakta ve kabul

edilmektedir. Oysa Tasarı m.558/2 ile bu hususa dair açık bir düzenleme

getirilmiştir. Bu nedenle de bu hüküm kısmen TTK m.380’i karşılamaktadı

r.

B. iBRA KARARININ ALINMASI

1. ibra Kararını Almaya Yetkili Organ

Genel kurulun görev ve yetkilerinin düzenlendiği maddede (m.408) “ibra

hakkında karar verme” yetkisinin de düzenlenmesi, Tasarı ile getirilen bir

yeniliktir. Bununla birlikte mevcut sistemimizde de, ibra sonucunu

doğuran bilançonun onaylanması işleminin genel kurulca gerçekleştirilmesinden

hareketle ibra hususunda karar verme yetkisinin genel kurula ait

olduğu sonucuna varılmaktadır124. Kaldı ki kanun genelinde ibra kararının

genel kurul dişında bir organ tarafından alınabileceği kanısına varılmasını

gerektiren başkaca bir hüküm de mevcut değildir.

2. ibra Kararının Alınması için Gerekli fiartlar

Genel Kurul kararlarının alınması bakımından geçerli olan nisap

hususunda TTK m.372 ve m.378/1 hükümleri korunarak Tasarıya

alınmıştır (Tasarı m.418).Dolayısıyla bir genel kurul kararı olan ibra için

gerekli olan toplantı ve karar yetersayısı konusunda bir değişiklik yoktur125.

a. Hem Açık ibra Kararı Hem de ibra Varsayımı için Aranan Ortak

fiartlar:

(1). Oy hakkıyla ilgili sınırlamalara riayet edilmesine ilişkin düzenleme

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 3011

(123) Keza maddenin gerekçesinde, peçelemenin bilinçsiz bir şekilde de yapılmış olabileceği veya

bilançoya konulan bir kalemin mesela karşılık amacını aflan bir şekilde gerçek durumun görülmesine engel

olabileceği; bu hallerin ibraya engel olmaması gerektiği ve “bilinç” sözcüğünün “kast” sözcüğünden kaçınmak

amacıyla konulduğu belirtilmektedir. Bkz.; (çevrimiçi)http://www.2.tbmm,gov.tr/d23/1/1-0324.pdf , s.146,

16.05.2009.

(124) Genel kurul oybirliğiyle bile olsa, karar alıp bilançonun ve kar zarar hesabının onaylanması

yetkisini bir başka organa veya flirket dişından bir başka kurum ya da kuruluşa devredemez; böyle bir işlem

emredici hukuk kurallarına aykırılık nedeniyle batıldır.Bkz.; Yasaman, a.g.e., s.101 Ayrıca bkz:

Y.11.HD.26.01.1988T., E.7318 K.287.

(125) Bu konuda bkz.; ikinci Bölüm, s.9.

i. Tasarıda, TTK m.374/2 hükmü ile aynı içerikte oy hakkından

yoksunluğa ilişkin bir düzenlemeye yer verilmesi geleneği korunmuştur.

Zira Tasarı m.436/2, mevcut TTK m.374/2’nin tekrarı niteliğindedir. Söz

konusu hükme göre;

“fiirket yönetim kurulu üyeleriyle yönetimde görevli imza yetkisini haiz

kişiler, yönetim kurulu üyelerinin ibra edilmelerine ilişkin kararlarda

kendilerine ait paylardan doğan oy haklarını kullanamaz.”

Görüldüğü gibi, flirket yönetimine herhangi bir suretle iştirak edenler,

yönetim kurulu üyelerinin ibrasında oy hakkından mahrumdur. Bu düzenleme

sayesinde, mevcut TTK’da olduğu gibi, yönetim kurulu üyelerinin

birbirlerinin ibralarında oy kullanamama uygulaması devam edecektir.

ii. Diğer taraftan, TTK m.374/1’e karşılık gelen Tasarı m.436/1’e bazı

ilaveler yapılmıştır. Buna göre;

“Pay sahibi kendisi, karı veya kocası, alt ve üstsoyu veya bunların ortağı

oldukları flahıs flirketleri ya da hâkimiyetleri altındaki sermaye flirketleri ile

flirket arasındaki kişisel nitelikteki bir işe veya işleme veya herhangi bir

yargı kurumu ya da hakemdeki davaya ilişkin olan müzakerelerde oy

kullanamaz.”

Madde metninden de anlaşıldığı gibi, oydan yoksunluğa sebebiyet veren

hallere pay sahibinin, karı veya kocasının, alt ve üstsoyunun ortağı

oldukları flahıs flirketleri ile hâkimiyetleri altındaki sermaye flirketleri dâhil

edilmış ve fakat mevcut TTK’da da esas alınan “şahsi iş” kıstası, niteliğinde

bir değişim olmaksızın korunmuştur. Burada sözü edilen “hâkimiyet

altında bulunma” kavramının ise, içtihat yolu açık olmak üzere

195.maddenin kıyas yoluyla uygulanması suretiyle belirlenebileceği madde

gerekçesinde belirtilmektedir126.

Yine aynı fıkra çerçevesinde getirilen bir diğer yenilik, mevcut

düzenlemede sadece “iş” deyimine yer verilmesine karşılık, Tasarıya “kişisel

nitelikte işlem” ve “hakemdeki dava” kavramlarının da dâhil edilerek oydan

yoksunluğun kapsamının genişletilmış olmasıdır127.

iii. Tasarıda oy hakkıyla ilgili olarak bir düzenleme daha mevcuttur.

Yalnız bu düzenleme, yukarıda (i) ve (ii) başlıkları altında belirtilenlerden

farklı olarak mevcut TTK’da bulunmayıp ilk kez Tasarıda yerini almıştır. Bu

hüküm oyda imtiyazlı payları düzenlenmış ve oyda imtiyazın kullanılama-

3012 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

(126) Söz konusu 195. madde ise, hâkimiyetin doğrudan olabileceği gibi dolaylı olabileceğini de

belirtmektedir. Ancak bu maddede de, “hâkimiyet” kavramı hususunda geliştirilecek içtihatlara önemli rol

yüklenmıştir.

(127) Hukuki uyuşmazlık kavramına eda, tespit, yenilik doğuran nitelikteki davaların yanı sıra ihtiyati

tedbir, haciz gibi cebri icra önlemleri de dahildir. Feragat, sulh, kabul, avukata talimat verilmesi gibi usul

işlemlerinin ortaklık vekilinin yerine getirebilmesi için genel kurulda karar alınması gerektiğine göre, bu

kararlarda da oydan yoksunluk söz konusu olur.Aynı şekilde, tahkim yoluyla görülecek uyuşmazlıklara

ilişkin kararlarda da oydan yoksunluk hali mevcuttur. (Teoman, Oydan Yoksunluk, s.105)

yacağı kararlar arasında “ibra ve sorumluluk davası açılması”na yer

vermıştir. Söz konusu m. 479/3 hükmüne göre;

“Oyda imtiyaz aflağıdaki kararlarda kullanılamaz:

a. Esas sözleşme değişkliği

b. işlem denetçilerinin seçimi

c. ibra ve sorumluluk davası açılması”

Bu durumda ibra kararının alınmasında oyda imtiyaz söz konusu

olamayacağı gibi ibranın reddine karar verilip ardından sorumluluk davası

açılması kararının alınmasında da oylara imtiyaz tanınması mümkün

değildir. Görüldüğü gibi bu yasağın iki ucu vardır. Bir kez daha belirtmek

gerekir ki, ibranın reddi kararı kendiliğinden sorumluluk davası açılmasına

karar verilmesi sonucunu doğurmaz.

Oydan yoksunluğa ilişkin yeni düzenleme olan Tasarı m.479/3 ile oyda

imtiyazlı paylarda ibra bakımından imtiyazın kullanılmasının yasaklanması,

Tasarı gerekçesinde de ifade edildiği gibi, sadece önem kriterine göre

değil aynı zamanda oyda imtiyazın hâkimiyet kurulması aracı olarak

kullanılmasına engel olmak amacına yöneldiğinden bu hususun kanunda

açıkça düzenlenmesi yine ibra ve ortaklık menfaatleri bakımından son

derece olumlu olmuştur. Çünkü oyda imtiyaz, imtiyaz tanınan flahıslara

genel kurul kararları yoluyla ortaklık yönetiminde daha etkin rol oynama

imkânı verir. ibra kararlarında bu şekilde bir imtiyazın varlığını kabul

etmek ise imtiyazlı pay sahipleri lehine baskı aracı yaratılmasının önünü

açabilir. Esasen bu düzenleme kanunda yer almasaydı da ana sözleşmede

imtiyaza sınırlama konulabilir ve yine ibra hususunda oyda imtiyaz hakkı

kaldırılabilirdi. Fakat bunun ana sözleşmeye bırakılmadan kanunun

emredici hükmü ile sınırlanması bu yasağı daha sağlam kılmaktadır.

iv. Aslında Tasarıda açıkça yer alan, ibra konusunda oy hakkıyla ilgili

düzenlemeler bunlardan ibarettir. Fakat konuyu dolaylı olarak ilgilendiren

bir noktaya daha değinmek gerekir. fiöyle ki;

Tasarı sisteminde tek pay sahipli anonim ortaklığa imkân

tanınmaktadır. (Tasarı m.359) Bu durumda ibranın nasıl gerçekleştirileceği

veya bunun mümkün olup olmadığının saptanması gerekir. Bu konuyla

ilgili olarak bütün ortakların yönetim kurulu üyesi olduğu bir anonim

ortaklıkta ibra kararı alınamayacağı açıktır. Zira bu durumda ibra kararı

alınmasını zorunlu kılan bir ihtiyaç da yoktur. Çünkü bu halde yönetim

kurulu üyelerinin hesap vermekle yükümlü oldukları tek makam yine

kendileridir; kendileri dişında herhangi bir pay sahibine hesap vermek

zorunda değildirler128. Üstelik bu durumda ibra kararı alınması yönetim

kurulu üyelerine pratik bir yarar da sağlamaz. Dahası, ibra sadece

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 3013

(128) Çamoğlu, a.g.e.,s.205; Aytaç, a.g.e., s.126.

ortaklığın dava hakkını düşürür, kural olarak ortakların ve alacaklıların

dava hakkına tesir etmez. TTK 374/2’nin ( Tasarı m.436/2) bu halde ibra

kararı alınmasına engel teşkil edeceği de bir diğer gerçektir. Buna karşılık,

pay sahiplerinin tümünün değil de, çoğunluğunun yönetim kurulu üyesi

olması halinde ibra kararı alınmasına engel olmadığı gibi, bu bir anlam da

taflır129. Çünkü bu durumda yönetim kurulu üyeleri dişında kalan tek pay

sahibi, geçerli bir ibra için pratik menfaat zeminini sağlayabilir.

(2). TTK’da yer alan azınlığın sorumluluk davası açılması talebinde

bulunmaması şartının Tasarıda düzenlenme şekli:

TTK m.341 ile azınlığa tanınan bu hakkın kullanılmasının ibra kararı

alınmasına engel olacağı ilgili bölümde açıklanmıştı. Buna karşılık Tasarı

düzenlemesinde TTK m.341 aynen korunmamış ve bu imkân sadece

kuruluş ve sermaye artırımından doğan sorumlulukla sınırlı hale

getirilmiştir (Tasarı m.559)130. Bu itibarla söz konusu husus artık kuruluş

ve sermaye artırımından doğan sorumluluk dıflında ibra kararı alınabilmesi

için gereken şartlardan birini teşkil etmemektedir. Bu durum, azınlık ve

egemen pay sahipleri arasındaki mevcut dengeyi azınlık aleyhine

bozabilecek nitelikte olması dolayısıyla sakıncalı görünmektedir131.

b. Kuruluş işlemlerinin ibrası bakımından aranan şartlar:

Bu konuyu düzenleyen TTK m.310 hükmünü Tasarı m.559, iki ilave

haricinde neredeyse aynen karşılamaktadır. Söz konusu hüküm şu

şekildedir:

“Kurucuların, yönetim kurulu üyelerinin, denetçilerin flirketin

kuruluşundan ve sermaye artırımından doğan sorumlulukları, flirketin

tescili tarihinden itibaren dört yıl geçmedikçe sulh ve ibra yoluyla

kaldırılamaz. Bu sürenin geçmesinden sonra da sulh ve ibra ancak genel

kurulun onayıyla geçerlilik kazanır. Bununla beraber, esas sermayenin

onda birini, halka açık flirketlerde beflte birini temsil eden pay sahipleri

sulh ve ibranın onaylanmasına karşı iseler, sulh ve ibra genel kurulca

onaylanmaz.”

Hükümden anlaşılacağı üzere bu ibranın gerçekleşmesi için yine;

i).ortaklığın tescilinden itibaren dört yıllık sürenin geçmış olması ve

ii).azınlığın karşı çıkmaması gerekmektedir.

Bununla beraber, TTK m.310 ile arasındaki birinci fark, m.310’un

sadece kuruluştan bahsetmesine karşılık Tasarı m.559’da kuruluştan

doğan sorumluluğun yanı sıra sermaye artırımından doğan sorumluluğun

3014 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

(129) Aytaç, a.g.e., s.127.

(130) Moroğlu Erdoğan, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ile Yürürlük ve Uygulama Kanunu Tasarısı

Değerlendirme ve Öneriler, 4. bası, Ankara, 2006, s.293.

(131) Moroğlu, TTK Tasarısı, s. 293.

ibrasının da düzenlenmış olmasıdır. ikinci fark ise, azınlığın karşı

çıkmaması koşulunda kendini göstermektedir. Esas sermeyenin onda birini

temsil eden azınlığın karşı çıkmaması koşulu varlığını sürdürmekle birlikte,

halka açık ortaklıklarda bu oranı esas sermayenin beflte birini temsil eden

pay sahiplerinin oluşturacağı düzenlemesine yer verilmiştir.

Tasarının konuya dair getirdiği yenilikler hakkında flöyle bir

değerlendirme yapmak mümkündür: Gerçekten de kuruluş işlemleri ile

sermaye artırımı işlemleri büyük benzerlik göstermesine rağmen bazı

noktalarda farklılaflmaktadır. Kuruluş işlemlerinden doğan sorumluluğun

ibrasının tescilden itibaren dört yıl geçmeden gerçekleştirilememesi

şeklinde bir güçlük yaratılmasının temelindeki sebep, kurucular ile yönetim

kurulu üyelerinin kuruluş ve kuruluşu müteakip ilk yıllarda ortaklığa

hâkim olmaları sonucunda yetkilerini ortaklık menfaatleri aleyhinde

kullanmalarının engellenmesi amacıdır132. Ancak sermaye artırımının

temelinde aynı sebep yatmadığı gibi, bu alanda bazı düzenlemeler de

sermaye artırımının ibrasına ilişkin muhtemel bir sakıncayı giderebilecek

yeterliktedir133. Bunlardan örneğin, imtiyazlı pay sahiplerine tanınan haklar

(TTK m.389, Tasarı m.454) çerçevesinde, sermaye artırımına ilişkin karar

imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını ihlal edecek nitelikte ise bu karar adı

geçen pay sahipleri tarafından onaylanmadıkça uygulanamaz. Dahası,

sermaye artırımının pay sahiplerinin bir kısmına zarar vermek amacını

taşıması halinde zaten bu karar dürüstlük kuralına aykırılık sebebiyle

Tasarı m.445 (TTK m 381) çerçevesinde iptal ettirilebilir niteliktedir134. Bu

sebeplerden ötürü Tasarıda sermaye artırımının ibrasını zorlaştıran bu

hüküm, fikrimce bir sermaye ortaklığı olan anonim ortaklıkta gelişen

ekonomik hayata uyum sağlayarak ihtiyaç duyulan kaynağın sağlanması

açısından sermaye artırımının çabuk gerçekleştirilmesi imkânına uygun

görünmemektedir135.

c. ibra varsayımı için aranan şartlar:

Mevcut TTK incelenirken bu konuya ilişkin yapılan açıklamalar bir ilave

ile Tasarı bakımından da aynen geçerli olacaktır. Söz konusu yenilik,

bilançonun tam ve doğru olması koşuluna ihmal neticesinde uyulmaması

halinde, sayılan diğer şartlara uyulmuş olması kaydıyla, ibra varsayımının

yine de doğacağı yönündeki düzenlemedir.

Diğer yandan denetçi raporu alınması koşulunun, “Görüfl yazıları”

kenar başlıklı Tasarı m.403 hükmü ile ibra varsayımı açısından Tasarı

sisteminde de korunduğunun belirtilmesinde fayda vardır. Gerçekten de söz

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 3015

(132) Çelik, a.g.e., s.120, dpn. 40.

(133) Çelik, a.g.e., s. 120.

(134) Tekinalp(Poroy/ Çamoğlu), Ortaklıklar, s.729.

(135) Bkz. aynı yönde; Çelik, a.g.e., s.120, dpn. 40.

konusu hükmün madde gerekçesinde, olumlu görüfl yazısının flirketin

finansal tabloları ile yıllık faaliyet raporunun öngörülen hükümlere uygun

olduğunun denetçi tarafından açıklanması ve doğrulanması olup tabloların

sonuçları hakkında genel kurulun karar alabileceği anlamına geldiği ve bu

sebeple yöneticilerin ibrası için hem esas hem de dayanak oluşturduğu

açıkça belirtilmiştir.

C. iBRA KARARININ ALINMASINDA AZINLIĞIN KORUNMASI

1. Azınlığın bilanço görüflmelerinin ertelenmesini isteme hakkı, Tasarı

m.420’de “Toplantının ertelenmesi” başlığı altında düzenlenmıştir. Söz

konusu hüküm şu şekildedir:

“Finansal tabloların müzakeresi ve buna bağlı konular, sermayenin

onda birine, halka açık anonim flirketlerde yirmide birine sahip pay

sahiplerinin istemi üzerine, genel kurulun bir karar almasına gerek

olmaksızın, toplantı başkanının kararıyla bir ay sonraya bırakılır.” (Tasarı

m. 420/1)

Görüldüğü gibi hükümde TTK m.377’den farklı olarak sadece halka

açık ortaklıklarda sermayenin yirmide birine sahip pay sahiplerine de bu

hak tanınmıştır.

2. Azınlığın yönetim kurulu aleyhinde dava açılmasını isteme hakkının

düzenlendiği TTK m.341 hükmüne ise Tasarıda aynı şekilde yer verilmemiş,

bu imkân yalnızca kuruluş ve sermaye artırımından doğan sorumluluğun

(Tasarı m.559) ibrasına özgülenmıştir. Bu değişiklik nedeniyle mevcut

düzenleme bakımından geçerli olan açıklamalar artık Tasarı sisteminde

geçerli olmaz ve dolayısıyla da TTK’da azınlığın sahip olduğu bu hakkın

kullanılmaması ibra kararı alınabilmesi için bir şart niteliğinde iken, Tasarı

bakımından bu niteliği haiz değildir.

Söz konusu değişiklik sayesinde, münferit pay sahipleri ile azınlık pay

sahiplerinin dolayısıyla zararlar nedeniyle sorumluluk davası açma hakları

büyük ölçüde anlamsız kalacaktır136.

D. iBRANIN MADDi KAPSAMI

Tasarı ibranın maddi kapsamına ilişkin mevcut TTK düzenlemesini

korumakla beraber bir başka düzenleme daha içermektedir. Söz konusu

yenilik Tasarı m.558/2’de ifadesini bulmuştur. Buna göre;

“fiirket genel kurulunun, sorumluluktan ibraya ilişkin kararı ibranın

kapsadığı açıklanan maddi olaylara ilişkin olarak, flirketin ibraya olumlu oy

veren ve ibra kararını bilerek payı iktisap etmış olan pay sahiplerinin dava

hakkını kaldırır…”

3016 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

(136) Moroğlu, TTK Tasarısı, s.293.

Fikrimce, bu ilave söz konusu hüküm için fazlalık oluşturmuştur.

Gerçekten de TTK m.380’de düzenlenen ibranın (ibra varsayımı) maddi

kapsamının sadece genel kurulun bilgisine ulaflan iş, işlem ve eylemlerden

oluştuğu doktrinde aksi iddia edilmeksizin kabul gördüğü gibi uygulamada

da bu şekilde işlemektedir. Yani bu şekilde bir hükme yer verilmeseydi de

aynı sonuç meydana gelecekti. Ayrıca yapılan değişikliğin esasen çok net

aktarılamamış olması sebebiyle yoruma ihtiyaç duyduğu kanaatindeyim.

”ibranın kapsadığı açıklanan” ibaresi kişiyi, ibra kararı verilirken nelerin bu

kapsama alındığının tek tek gösterilmesi gerekeceği gibi bir yargıya

sürükleyebilirse de ifade edilmek istenen, yine genel kurulun bilgisine

ulaflan hususlardır.

E. iBRA KARARININ HUKUMSUZLUĞÜ

Öncelikle belirtilmelidir ki, genel kurul kararlarının iptalini düzenleyen

TTK m.381 hükmü Tasarıda tek bir madde halinde olmasa bile özü

itibariyle aynen korunmuş ve genel kurul kararlarının iptal edilebilme

sebepleri de Tasarıya aynen aktarılmıştır. Yönetim kurulu üyelerinin iptal

davası açabilmeleri de aynı şekilde, kararın yerine getirilmesinin kendileri

hakkında kişisel sorumluluğa sebep olması koşuluna bağlanmıştır. Dolayı-

sıyla mevcut düzenleme incelenirken de belirtildiği gibi ibra kararının infaz

edilip edilemeyeceği meselesi Tasarı sisteminde de önemini korumaktadır.

Mevcut TTK ile Tasarı arasındaki tek fark, Tasarıda butlan

düzenlemesine ayrı bir maddede (m.447) yer verilmış olmasıdır. Söz konusu

hüküm şu şekildedir:

“Genel Kurulun özellikle;

a) Pay sahibinin genel kurula katılma, en az oy, dava ve kanunen

vazgeçilemez nitelikte haklarını sınırlandıran veya ortadan kaldıran,

b) Pay sahibinin bilgi alma, inceleme ve denetim haklarını, kanunen

izin verilen ölçü dıflında sınırlandıran ve

c) Anonim flirketin temel yapısını bozan veya sermayenin korunması

hükümlerine aykırı olan kararları batıldır.”

Görüldüğü gibi bu hükümde batıl kararlar tahdidi olarak sayılmamış,

“özelikle” denilmek suretiyle maddede sayılanlardan başka hallerin de genel

kurul kararının butlanına yol açabileceği kabul edilmiştir137. Demek oluyor

ki, ibra kararı bakımından da, bir genel kurul kararı olması dolayısıyla 447.

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 3017

(137) Maddede sayılan kategorilerden biri de pay sahibinin inceleme hakkının kanunen izin verilen ölçü

dıflında sınırlanmasıdır. ibra alanında bu hususa özel önem vermek gerekir. Bu bağlamda, azınlık pay

sahiplerine tanınan bilanço müzakerelerinin ertelenmesini talep hakkı (Tasarı m.420), adı geçen pay

sahiplerinin bilançoyu ve ilgili diğer belgeleri inceleyip yeterice aydınlandıktan sonra ibra kararı vermelerini

sağlamaya yönelik olduğundan, bu azınlık hakkının ihlali suretiyle alınacak ibra kararı m.447/2’ ye göre batıl

sayılacaktır.

maddede sayılmayan başkaca bir hal ortaya çıktığında bu, ibra kararının

batıl sayılması için yeterli olacaktır.

F. iBRA KARARININ GERi ALINMASINA iLifiKiN DÜZENLEME

ibra kararının geri alınamayacağı düzenlemesi Tasarı ile getirilen bir

yenilik olup mevcut TTK’da bu hususa ilişkin bir hüküm bulunmamaktadı

r. Fakat bu demek değildir ki, mevcut TTK döneminde ibra kararının

geri alınabilmesi mümkündür. Her ne kadar bu şekilde açık bir düzenleme

bulunmasa da Tasarının açıklık getirdiği bu düzenleme138 gerek doktrinde

oy birliğiyle kabul edilmekte gerekse Yargıtay uygulamasında istinasız

kabul görmektedir139.

Yönetim kurulu üyelerine verilen ibranın ortaklık tarafından

kendilerine karşı sorumluluk davası açma hakkının kullanılmayacağı

anlamına geldiği bilinmektedir. Bu durumda, sorumluluk davası açmak

isteyen ortaklığın, söz konusu ibra kararını hükümden düşürmek dişında

bir çaresi bulunmamaktadır. Bu ise, ya kararın hükümsüzlüğünün tespiti

ya da karara karşı iptal davası açılıp mahkemece kararın iptalinin

sağlanması suretiyle gerçekleflebilir. Ancak uygulamada, çok defa bu

yollara başvurmak yerine, alınan ibra kararının yeni bir genel kurul kararı

ile geri alınmakta veya iptal edilmekte olduğu görülmektedir140.

Oysa ibra kararı yenilik doğuran hukuki işlem niteliğinde olması

dolayısıyla geçmişe etkili ve ibra kararını veren organca tek taraflı olarak

geri alınamaz (bir başka deyişle daha sonraki bir toplantıda genel kurul bu

kararından cayamaz) veya iptal edilemez141. Her ne kadar, bir kararı almaya

yetkili organın o kararını geri almaya yetkili olduğu doğru ise de, organların

tasarruf yetkisi üçüncü kişilerin haklarının başladığı yerde sona erer. Genel

kurul verdiği karar ile üçüncü kişilerin kazanılmış haklarını haleldar

edemez142. Bu sonucun aksinin kabulü, menfi borç ikrarı niteliğindeki

ibrayı salt bunu beyan eden kişinin isteğine kalmış ve onu bağlamayan bir

işlem haline getirir; ki bu da hukuk güvenliği ilkesi ile hiç bağdaflmaz.

3018 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

(138) Tasarı m.558/1: “ibra kararı genel kurul kararıyla kaldırılamaz.445.madde saklıdır.”

(139) Y.11.HD., 30.05.2002 t., E.2002/2400 K.2002/5404 Karar için bkz:, Çamoğlu(Poroy/ Tekinalp),

Ortaklıklar, s.348; Moroğlu, a.g.m., s.10-12; Akdağ-Güney, a.g.e., s.237-241; imregün Oğuz, Bilirkişi

Raporları(2004), istanbul, Filiz Kitabevi, 2005, s.38; Eriş, a.g.e., s.2168.

(140) Moroğlu, a.g.m., s.10.Yazar gerekçe olarak şunları belirtmektedir: iptal davası için üç aylık

sürenin geçmış olması, ibra kararını geçersiz kılacak bir neden bulunmaması, bir dava açılması mümkün olsa

bile sonuçlanmasının uzunca bir süre alacak olması ve bu nedenle çok defa tazminat davasının da ibranın

hükümden düşürülmesi davası ile birlikte ve üstelik onun kaderine bağlı olarak açılması zorunluluğunun göz

önünde tutulması.

(141) Bkz.; Birinci Bölüm, s.3; Moroğlu, a.g.m., s.11; Helvacı, a.g.e., s.137; Çamoğlu(Poroy/ Tekinalp),

Ortaklıklar, s.348; Oğuz imregün, Bilirkişi Raporları, s.38; Akdağ-Güney, a.g.e., s.240; Eriş, a.g.e., s.2168

(142) Çamoğlu(Poroy/ Tekinalp), Ortaklıklar, s.348.

Bununla beraber aynı maddede 445.maddenin saklı tutulduğunun

belirtilmesi fikrimce tamamen gereksizdir143. Çünkü 445. maddede

düzenlenen, iptal davası açma hakkı olup burada ibra kararının iptal

edilmesi halinde pay sahiplerinin dava hakkına bir etkisi olamayacağı

anlatılmak istenmıştir. Oysa 558/1’de yasaklanan işlem sadece ibra

kararının geri alınması olup, ibra kararının iptali ile geri alınması konuları

birbirinden tamamen farklıdır.

G. iBRA TALEBi VE iBRA DAVASI

ibra talebi ve ibra davasına Tasarı metninde de açık bir düzenleme

olarak yer almamıştır. Fakat ibra etmeme kararına karşı dava açılıp ibranın

mahkeme kararı ile sağlanabileceği, Tasarıda yer alan bir maddenin

gerekçesinde144 ifade edilmek suretiyle Tasarı metnine zımnen dâhil

olmuştur. Böylece bu müesseselerin varlığı kabul edilmıştir ve uygulaması

Tasarı kanunlaştıktan sonra da devam edecektir.

H. iBRANIN HUKUKi SONUÇLARI

1.iBRANIN SORUMLULUK DAVALARINA ETKiSi

Bu konuda mevcut düzenlemeden ayrılan iki temel nokta vardır.Yalnız

bunların öncesinde, sorumluluğa ilişkin olarak bir iki noktada TTK’dan

farklı şekilde düzenlenmış olan Tasarı sistemine kısaca değinmek gerekir.

TTK m.340’ın yollama yaptığı, ortaklığın ve ortakların tazminat talebine

ilişkin bulunan TTK m.309, Tasarının 553 ve 555. maddeleri tarafından

kısmen karşılanmaktadır. Adı geçen hükümler şu şekildedir:

“Kurucular, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları,

kanundan ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini ihlal ettikleri

takdirde, kusurlarının bulunmadığını ispatlamadıkça hem flirkete, hem pay

sahiplerine hem de flirket alacaklılarına karşı verdikleri zararlardan

sorumludurlar.” (Tasarı m. 553/1)

“fiirketin uğradığı zararın tazminini flirket ve her bir pay sahibi

isteyebilir. Pay sahipleri tazminatın ancak flirkete ödenmesini isteyebilirler.”

(Tasarı m. 555/1)

Bununla beraber Tasarı m.553, TTK m.309’dan farklı olarak, hem

doğrudan hem de dolayısıyla zararlar için uygulanacaktır. Bu hüküm de

tazminat davası açma hakkını TTK 309’a uygun olarak ortaklık, pay

sahipleri ve ortaklık alacaklılarına tanımaktadır. Öte yandan “flirketin

zararı” kenar başlıklı Tasarı m.555’te de TTK m.309’un aksine doğrudandolayı

sıyla zarar ayrımı yapılmamış ve fakat tazminat davası açma hakkı

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 3019

143) Moroğlu, TTK Tasarısı, s.292.

(144) Tasarı m.403’ ün gerekçesi için bkz.; (çevrimiçi)http://www2.tbmm.gov.tr/d23/1/1-0324.pdf,

16.05.2009.

sadece ortaklığa ve pay sahiplerine tanınmış, alacaklılara bu hak

tanınmamıştır. Böylece, dolayısıyla zararları nedeniyle tazminat davası

açma hakkı Tasarıda alacaklılara tanınmamıştır. Söz konusu hüküm

çerçevesinde ortaklığın zararı zaten doğrudan zarar niteliğindedir. Bilindiği

üzere, ortaklık bakımından doğrudan zarar teşkil eden zararlar, pay

sahipleri için dolayısıyla zarar oluşturur. işte pay sahipleri hem doğrudan

zararları, hem de dolayısıyla zararları nedeniyle tazminat davası açma

hakkına sahiptirler. TTK’da olduğu gibi Tasarı sistemi bakımından da, pay

sahipleri dolayısıyla zararlara dayanan davalarını, tazminat flirkete

verilmek suretiyle açabilirler.

ibranın sorumluluk davasına etkisine gelince; ibra kararının iki nokta

dişında Tasarı sisteminde de TTK’da olduğu gibi etki edeceği söylenebilir.

a. Birinci fark, Tasarı m.424’te yer alan bilinçli hareket etme koşulunda

kendini gösterir145. Bilançoda flirketin gerçek durumunun görülmesine

engel olacak bazı hususları yönetim kurulu üyeleri bilmeden meydana

getirmışlerse, verilen ibra kararı kendilerine yönelik geçerli bir ibra

olacağından artık ortaklık tarafından kendilerine karşı sorumluluk davası

açılamayacaktır. Tasarı sisteminde bu hususta, yani ortaklığın dava hakkı

konusunda, sadece bir hal daha eklenmıştir; yoksa öz bakımından hiçbir

değişiklik yapılmamıştır.

b. Tasarı ile getirilen diğer yenilik ise, m.558/2’de ifadesini bulmuştur.

Söz konusu hüküm flöyledir:

“fiirket genel kurulunun, sorumluluktan ibraya ilişkin kararı, ibranın

kapsadığı açıklanan maddi olaylara ilişkin olarak flirketin, ibraya olumlu oy

veren ve ibra kararını bilerek payı iktisap etmış olan pay sahiplerinin dava

hakkını kaldırır. Diğer pay sahiplerinin dava hakları ibra tarihinden

itibaren altı ay geçmesiyle düşer.”

i.ibra ile ortaklığın sorumluluk davası açma hakkının sona erdiği

tartışmasız olarak kabul edilmekle beraber, bu sonuca esasen ibranın

menfi borç ikrarı niteliğinde oluşundan hareketle varılmaktadır. Bir başka

deyişle, bu husus TTK’da açıkça hükme bağlanmış değildir. Oysa Tasarıda

söz konusu husus açıkça düzenlemış ve ortaklığın dava hakkının ibra ile

kalkacağı kesin olarak kanun hükmüne bağlanmıştır.

ii. Mevcut TTK incelenirken, pay sahiplerinin dolayısıyla zararlarına

dayanan sorumluluk davalarına ibranın etkisinin ne olacağı hususunda bir

düzenleme bulunmadığı belirtilmışti ve bu nedenle doktrindeki görüfller

açıklanmıştı146. işte bu husus, doktrindeki baskın görüfle uygun olarak,

Tasarıda açıklığa kavuşturulmuştur. Buna göre ibra kararı, “ibraya olumlu

oy veren ve ibra kararını bilerek payı iktisap etmiş olan pay sahiplerinin”

3020 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

(145) Akdağ-Güney, a.g.e., s.249.

(146) Bkz.; ikinci Bölüm, s.29-32.

dava hakkını kaldırır. Diğer pay sahiplerinin dava hakkının ibra tarihinden

itibaren altı ay geçmesi ile düşeceği düzenlemesine de aynı hükümde yer

verilmıştir. fiu halde, ibranın oylandığı genel kurulda bulunmayan veya

bulunup da olumsuz oy kullanan pay sahibinin sorumluluk davası açma

hakkı bulunmakla beraber, bu davanın altı aylık süre içinde açılmaması

halinde söz konusu dava hakkı düşecektir. Buradaki altı aylık süre, madde

gerekçesinde de belirtildiği üzere, hak düşürücü süredir.

Hükümde pay sahiplerinin doğrudan zararlar nedeniyle açacakları

sorumluluk davalarına ibranın etkisinin ne olacağı düzenlenmediğinden

mevcut TTK için söz konusu olan gerekçelerle Tasarı sisteminde de aynı

sonuçların kabulü gerekir147.

iii. Tasarıda pay sahiplerinin dolayısıyla zararlarına dayanan sorumluluk

davalarına ibranın etkisi düzenlenmış olmasına karşılık, alacaklılar

bakımından aynı belirsizlik devam etmektedir. Yalnız, yukarıda da ifade

edildiği gibi, Tasarı sisteminde TTK’dan farklı olarak, alacaklılara

dolayısıyla zararları nedeniyle tazminat davası açma hakkı tanınmamıştır.

Madde gerekçesinde de belirtildiği üzere, kanun koyucu ortaklık borçlarını

ödediği sürece alacaklıların zarara uğramadığı varsayımını kabul etmiştir.

Bu sebeple de alacaklılar, ibra edilmış olsun veya olmasın, ilgili yönetim

kurulu üyeleri hakkında dolayısıyla zararlara dayanan sorumluluk davası

zaten açamayacaklardır. Dolayısıyla mevcut düzenleme incelenirken bu

konuya dair yapılan açıklamaların artık Tasarı bakımından göz önüne

alınması imkânı ortadan kalkmıştır.

Fakat doğrudan zararları nedeniyle, yani alacaklılara yönetim kurulu

üyelerince verilen ve ortaklıkla hiçbir bağlantısı bulunmayan zararların

tazmini istemiyle dava açmalarına mevcut TTK incelenirken belirtilen

gerekçelerle148, bir engel yoktur. işte bu durumda, alacaklılar belirtilen altı

aylık süre ile bağlı olmazlar149. Bu süre sadece pay sahipleri için

öngörülmüştür.

2. iBRANIN TEMiNAT OLARAK YATIRILAN PAYLARA ETKiSi

TTK m.313 hükmüne muadil bir hüküm Tasarıya alınmamıştır. TTK

m.313 ile sağlanmak istenen, yönetim kurulu üyelerinin görevleri ile

ortaklığa verebilecekleri muhtemel zararlara karşı bir miktar hisse

senedinin ortaklığa tevdii suretiyle ortaklığın ve ilgili menfaat gruplarının

bu zararlara karşı güvence altına alınmasıdır. Zira bu yüzdendir ki, söz

konusu hisse senetleri yönetim kurulu üyelerinin borçlarından aklanması

na kadar ne başkasına devredilebilir, ne de ortaklıktan geri alınabilir.

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 3021

(147) Bkz.; ikinci Bölüm, s.31.

(148) Bkz.; ikinci Bölüm, s.33.

(149) Akdağ-Güney, a.g.e., s.249.

Tasarıya TTK m.313’ün alınmamasına karşın, fikrimce yine aynı amaca

yönelik olduğu düşünülen bir düzenlemeye yer verilmiştir. Tasarı m.361’de

düzenlenen “Sigorta” kenar başlıklı hüküm, TTK m.313 ile aynı amaca

yönelmiştir. Söz konusu hükme göre;

“Yönetim kurulu üyelerinin, görevlerini yaparken kusurlarıyla flirkete

verebilecekleri zarar, flirket sermayesinin yüzde yirmi beflini aflan bir

bedelle sigorta ettirilmış ve bu suretle flirket teminat altına alınmışsa, bu

husus halka açık flirketlerde Sermaye Piyasası Kurulunun ve ayrıca pay

senetleri borsada işlem görüyorsa borsanın bülteninde duyurulur ve

kurumsal yönetim ilkelerine uygunluk değerlendirmesinde dikkate alınır.”

Fakat madde gerekçesinde bunun isteğe bağlı zarar sigortası olduğu

belirtilmekle söz konusu hükmün her ne kadar aynı amaca yönelse de TTK

m.313’ten gerek içerik gerekse hükümleri bakımından farklı olduğu

görülmektedir. Dahası, Tasarıda yönetim kurulu üyelerine ortaklığa hisse

senedi tevdi etmek gibi bir mecburiyet yüklenmediği gibi, m.361’de TTK

313’te olduğu gibi yönetim kurulu üyelerinin ibrasına sonuç bağlayan bir

düzenleme de bulunmamaktadır. fiu halde kanun koyucu Tasarıda TTK

m.313’e muadil bir hükme yer vermediğine göre Tasarı sisteminde ibranın

teminat olarak yatırılan paylara etki edeceğini kabul etmek de mümkün

değildir.

SONUÇ

ibra müessesesinin 6762 sayılı TTK’da direkt olarak iki madde ile

(m.310 ve m.380) çözümlenmek istenmesi ve dolayısıyla yeterince

düzenlenmemiş olması bu konuda pek çok tartışmaya kapı aralamış ve

konunun uygulamada gelişmesini zorunlu kılmıştır. Fakat uygulama

çoğunlukla aynı doğrultuda ilerlemiş olmakla beraber, kimi zaman da aynı

konuda farklı yönde kararlar verilmıştir. Bu sebeple ibra müessesesi ile ilgili

bazı temel noktaların açıkça kanunda yer alması gereği hem doktrindeki

yazarların farklı tartışmalarına son vermek hem de uygulamada işi

kolaylaştırmak açısından artık bir zorunluluk halini almıştır. Zira konunun

sadece iki maddede ele alınması, yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve

denetçiler bakımından çok büyük önemi haiz olan bu kurumun çok fazla su

yüzüne çıkmaması ve uygulamada geri planda kalmış gibi bir izlenim

sergilemesine yol açmaktadır.

Hazırlanan Tasarıda ise, 6762 sayılı TTK’ya nazaran ibraya dair daha

fazla düzenleme yer almaktadır. Bunlardan bir kısmı TTK döneminde

açıklık taşımamaları nedeniyle doktrinde tartışmalara sebebiyet veren

hususlara ilişkin son derece yerinde düzenlemeler niteliğindedir. Açık ibra

kararının düzenlendiği m.408-409 ve pay sahiplerinin dolayısıyla

zararlarına dayanan sorumluluk davalarına ibranın etkisini düzenleyen

m.558/2 ile ibra alanında oyda imtiyazın kullanılamayacağını belirten

3022 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

m.479 bu türden düzenlemelerdir. Bir kısım düzenlemeler ise, hakkında

ihtilaf bulunmayan noktalara ilişkin olmaları dolayısıyla esasen net olan bir

meselede yeni bir tartışmayı, daha doğrusu yeniden yorumlamak gereğini

ortaya çıkarabilecek türden ve gereksizdir. Tasarı m.558/1’de yer alan

“ibranın kapsadığı açıklanan maddi olaylara ilişkin olarak” ibaresi bu

kategorinin en belirgin örneği olarak göze çarpmaktadır. Yine ibra

varsayımının düzenlendiği m.424’te “bilinçli hareket etme” koşuluna yer

verilmış olması, pek çok tartışmaya zemin hazırlayacak niteliktedir. Bir

başka kategoride ise, TTK’da hiç yer almayan ve fakat uygulamada

tartışmasız olan düzenlemelere yer verilmıştir. Bu türün başlıca örneği

m.558/1’de düzenlenen “ibranın geri alınamayacağı” meselesi ve ibra

kararını almaya yetkili tek organın genel kurul olduğudur. Ayrı bir

değişiklik kategorisi ise, TTK döneminde eleştirilmekte olan ve buna rağmen

Tasarıda da yer verilmeyen eksikliklerdir. Nitekim azınlığa ibraya engel

olma ve yönetim kurulu üyeleri aleyhine dava açılmasını isteme haklarının

sadece kuruluştan ve sermaye artırımından doğan sorumluluğun ibrasına

münhasır olması, bu türün en belirgin örnekleri durumundadır. Bundan

başka uygulamada kabul gören ve Tasarının içeriğine de zımnen dâhil olan

ibra davasının (hükmen ibra) da Tasarıda açıkça ifadesini bulamaması bir

diğer atlanan noktadır. Yine aynı şekilde, oydan yoksunluğu düzenleyen

m.436/1 hükmünde sayılan kişilerin ibra kararı bakımından da oydan

yoksun olacağı düzenlemesine yer verilmemesi, doktrindeki baskın görüfle

uygun düşmemektedir. Tasarıda yer almaması eksiklik yaratan hususlar

bunlardan ibaret de değildir. Hukukumuzda radikal bir yenilik olan tek

kişilik anonim ortaklığa Tasarıda cevaz verilmesi sonucu bu ihtimal

gözetilmeksizin ibra konusuna en azından bir istisna getirilmemesi önemli

bir eksikliktir. Tasarı ile yapılan yenilikler arasında nihayet son kategori,

TTK’da yer alan bir hükmün Tasarıda hiç düzenlenmemış oluşudur. Bu

grubun tek örneğini, TTK m.313’te düzenlenen ibranın tevdi edilen paylara

etkisinin Tasarıda hiç düzenlenmemiş bulunması oluşturur.

Ancak yine de genel olarak bakıldığında; ibra konusunda Tasarı ile

yapılan değişikliklerin yukarıda açıklanan birkaç nokta haricinde yerinde

olduğu kanaatindeyim. Bilhassa mevcut TTK’ya kıyasla daha fazla

hükümde ibra düzenlemesine yer verilmesi, olumlu bir değerlendirmeyi hak

eder. Eksik ya da hatalı olduğu iddia edilen noktalarda da, TTK bakımından

vuku bulan tartışmalar benzer şekilde devam edecek ve kanımca ilerleyen

dönemlerde Yargıtay içtihatları yoluyla belli bir uygulama gelişecektir.

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 3023

KAYNAKÇA

AKDAĞ GÜNEY, Necla: Türk Hukuku’nda Anonim fiirket Yönetim Kurulu Üyelerinin

Hukuki Sorumluluğu, istanbul, Vedat Kitapçılık, istanbul, 2008

ANSAY, Tuğrul: Anonim fiirketler Hukuku, 6. Baskı, Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku

Araştırma Ensti: Anonim fiirketler Hukuku Dersleri, 3.Baskı, Ankara,1970: “ Anonim

fiirketlerin Ehliyeti, idare Meclisinin ibrası, idare Meclisi Aleyhine Mesuliyet Davası ve Yargıtay

Hukuk Genel Kurulu Kararı”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 1966, C.3, S.3

ARSLANLI, Halil: Anonim fiirketler, Anonim fiirketin Organizasyonu ve Tahviller, C.II-III,

istanbul, 1960

AYTAÇ, Zühtü: Anonim Ortaklıklarda ibra, Ankara, 1982

CAMOĞLU, Ersin: Anonim Ortaklık Yönetim Kurulu Üyelerinin Hukuki Sorumluluğu,

1.Baskı, Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1972 (Sorumluluk)

ÇELiK, Aydın: Anonim Ortaklıklarda Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası, Adalet Yayınevi,

2007

ÇEViK, Orhan N.: Anonim fiirketler, Gözden Geçirilmış 3.Baskı, Ankara Seçkin Kitabevi,

1988

DEVELLiOĞLU, Ferit: Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, 23.Baskı, Ankara, Aydın

Kitabevi Yayınları, 2006

DOĞANAY, ismail: TTK fierhi, 3.Baskı, C.1, Ankara, 1990

DOMANiÇ, Hayri: Anonim fiirketler Hukuku ve Uygulaması TTK fierhi, C.2, istanbul,

1988

EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Gözden Geçirilmış 8.Bası, Beta, 2003

ERifi, Gönen: Açıklamalı içtihatlı TTK, Ticari işletme ve fiirketler, 3.Bası, C.2, Seçkin,

2004

HELVACI, Mehmet: Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyesinin Hukuki Sorumluluğu,

2.Bası, Beta, 2001

HiRfi, Ernst: Ticaret Hukuku Dersleri, 2.Bası, istanbul,1946

iMREGÜN, Oğuz: Bilirkişi Raporları(2004), istanbul, Filiz Kitabevi, 2005

iPEKÇi, Nizam: fiirketler Hukuku ilkeleri: Uygulama Etkinlikleri,1997

KENDiGELEN, Abuzer: Hukuki Mütalaalar, 3.Bası, C.2, Arıkan, 2006

MOROĞLU, Erdoğan: “Anonim Ortaklıkta Yönetim ve Denetim Kurulu Üyelerinin

ibralarının Zamanı, Kapsamı, Zamanı ve Geri Alınması”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi S.2

2001 (ibra): Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Ortaklıkta Genel Kurul Kararlarının

Hükümsüzlüğü, istanbul, Beta, 2001 (Hükümsüzlük): Hukuki Mütalaalar, Vedat Kitapçılık,

istanbul, 2007: Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ile Yürürlük ve Uygulama Kanunu Tasarısı

Taslağı Değerlendirme ve Öneriler, 4.Bası, Ankara, 2006 (TTK Tasarısı)

POROY, Reha/TEKiNALP,

3024 iSTANBUL BAROSU DERGiSi • Cilt: 84 • Sayı: 5 • Yıl: 2010

Ünal/CAMOĞLU, Ersin: Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, 10.Bası, Arıkan, 2005

(Ortaklıklar)

PULAfiLI, Hasan: fiirketler Hukuku, 6.Bası, Adana, Karahan Kitabevi,2007

SiEGERT, Harald: Die Entlastung in der Aktiengesellschaft nach deutschem Recht und

Vergleich mit dem franzözischen und schweizerischen Recht, Kleve, 1966

SUNGURBEY, ismet: “Anonim Ortaklık Yönetim Kurulu ya da Tasfiye Memurlarının

ibrasının Hukuki Niteliği, Kapsamı ve Etkisi Üzerine”, Medeni Hukuk Sorunları, C.2, ist. 1974

TEKiL, Fahiman: Anonim fiirketler Hukuku, istanbul, 1993

TEOMAN, Ömer: Yaflayan Ticaret Hukuku, C.1, S.1, Kazancı, 1992: Anonim Ortaklıkta

Paysahibinin Oy Hakkından Yoksunluğu, ist. Bankacılık Enstitüsü Yay. 1983 (Yoksunluk)

UÇAR, Salter: Hukukumuzda Yönetim Kurulu ve Denetçiler ile Sorumluluk Halleri,

1.Baskı, Alfa, 1994

YASAMAN, Hamdi: fiirketler Hukuku ve Sermaye Piyasası Hukuku ile ilgili Makaleler,

Mütalaalar, Bilirkişi Raporları, istanbul, Vedat Kitapçılık, 2006

ELEKTRONiK KAYNAKLAR:

TBMM internet sitesi: (çevrimiçi)http://www.2.tbmm.gov.tr/d23/1/1-0324.pdf

Kazancı Hukuk Programları: (çevrimiçi)http://www. kazanci.com (16.5.2009)

Anonim Ortaklıkta Yönetim Kurulu Üyelerinin ibrası • Av. Gönül Çeliker 3025