TAŞINMAZ REHNİ KAPSAMINDAKİ TEFERRUATIN HACZİ

(İİK. mad. 83 c)

Av.Talih Uyar

İİK. mad. 83 c’de, ipoteğin kapsamında bulunan eklentilerin (teferruatın), ipotekli taşınmaz haczedilmeden ayrı olarak haciz edilemeyeceği belirtilmiştir.

I- İcra ve İflas Kanununa -3494 sayılı Kanun ile 1988 yılında- bu madde eklenirken, Hükümet Tasarısı’ndaki «...gayrimenkul rehni kapsamında bulunan teferruat...» yerine Adalet Komisyonu tarafından «...ipotek akit tablosunda sayılı bulunan teferruat...» sözcükleri konularak madde değiştirilerek kabul edilmiştir. Değişiklik gerekçesinde; «bu suretle maddeye açıklık getirilerek ileride doğabilecek itiraz ve şikayetlerin ortadan kaldırılması amaçlandığı» ifade edilmişse de, bu değişiklik hatalı olmuştur.(1) Gerçekten; maddenin yazılışından sanki sadece «gayrimenkul rehni ipotek akit tablosunda sayılı bulunan teferruatın gayrimenkulden ayrı olarak haczedilemeyeceği» kanısı uyanmakta ve «aslında teferruat niteliğinde olduğu halde ipotek akit tablosunda sayılı (yazılı) olmayan taşınır malların (teferruatın) taşınmazdan ayrı olarak haczedilebileceği» anlamı çıkmaktadır. Nitekim doktrinde(2) maddeyi bu şekilde yorumlarlar da bulunduğu gibi yüksek mahkeme(3)de bu konuya ilişkin kimi kararlarında «...83/c maddesinin uygulanabilmesi için, mahcuzun (haczedilmiş olan teferruatın) hem ipotek akit tablosunda yazılı olması hem de MK’nun 621. (şimdi; 686.) maddesinde tarif edilen şekilde teferruat niteliğini taşıması zorunludur...» demiştir. Halbuki; İİK. mad. 83/c hükmünün uygulanabilmesi için, ipotekli taşınmazın teferruatı (eklentisi) niteliğinde bulunan taşınırlar, «tapu sicilinde (ve ipotek akit tablosunda) açıkça yazılı (sayılı) olması dahi», ipoteğin kapsamına girerler ve taşınmazdan ayrı olarak haczedilemezler.(4) (5)

Ayrıca belirtelim ki; bu madde uyarınca «teferruat sayılarak bir taşınırın ayrıca haciz edilememesi için», onun sadece ipotek akit tablosunda gösterilmiş (yazılmış) olması yeterli olmayıp, ayrıca gerçekten MK. 686’nın kapsamında yer alabilecek nitelikte de bulunması gerekir...(6)

II- Bu madde, «ipoteğin kapsamında bulunan teferruatın hiç haczedilemeyeceğini» değil sadece «ipotekli taşınmazdan ayrı olarak, ipotekli taşınmaz haczedilmeden haczedilemeyeceğini» düzenlediğinden ipoteğin kapsamında bulunan teferruat, ipotekli taşınmaz ile birlikte haczedilip satışı talep edilebilecektir...

III- İcra ve İflâs Kanunu’nun 83/c maddesine göre ipotekli taşınmazın kıymeti, ipotek miktarını karşılasa dahi gayrimenkulün teferruatı başka alacaklıların tarafından haczedilememektedir. Örneğin; kıymeti 800.000 YTL olan bir otel bina ve arsası üzerinde 500.000 YTL’lık bir ipotek bulunuyorsa, o otelin başka alacaklıları, oteldeki teferruat niteliğindeki şeyleri kendi alacaklarından dolayı haczedememektedir. Bu nedenle uygulamada bir otel veya fabrika sahibi, otel veya fabrika üzerinde sembolik olarak çok düşük miktarlı ipotek kurduktan sonra, başka alacaklıların kendisine karşı haciz yapmalarını engellemektedir. Bu nedenle, maddenin birinci fıkrasının «Gayrimenkul rehni ipotek akit tablosunda sayılı bulunan teferruat gayrimenkulün kıymetinin ipoteği karşılamadığı durumlarda gayrimenkulden ayrı olarak haczedilemez.» şeklinde değiştirilmesi kanımızca isabetli olacaktır. bu değişiklikle, ipotekli taşınmazın değerinin, ipotek miktarını karşılaması halinde, teferruatın diğer alacaklılar tarafından haczedilebilmesi mümkün olacaktır...

IV- Bu hükmün ikinci fıkrasında, Medeni Kanunun 862. maddesine yapılan yollama nedeniyle, taşınmaz rehninin kapsamı içinde teferruat (eklenti) üzerinde, hak sahibi olan üçüncü kişilerin bu hakları korunacaktır (MK. mad. 862/II). örneğin; üzerinde taşınmaz rehni (ipotek) kurulan bir fabrika içinde bulunan ve «teferruat» niteliğinde bulunan -dolayısı ile; ipoteğin kapsamında bulunan- makinalar üçüncü bir kişiden kiralanmışsa ya da üçüncü bir kişi tarafından mülkiyeti muhafaza koşulu ile fabrika sahibine (borçluya) satılmışsa, bu makinalar rehin senedinde «teferruat» olarak gösterilmiş dahi olsa, fabrika üzerinde kurulan ipotek, bu makinaları kapsamayacaktır. Çünkü, MK. mad. 862/II’de «teferruat üzerinde üçüncü şahsa ait hakların saklı olduğu» açıkça belirtilmiş ve İİK. mad. 83/c-II’de bu hükme atıf yapılmıştır...

Aynı şekilde, borçlunun diğer alacaklıları da, «ipotek akit tablosunda yazılı (sayılı) olan taşınır malların teferruat niteliğinde bulunmadığını ve bu nedenle de, taşınmazdan ayrı olarak haczedilebileceğini» ileri sürebileceklerdir...(7)

V- İİK. 83/c uyarınca «haczedilen bir kısım taşınırların ipotek kapsamında bulunması nedeniyle haczedilemeyeceğini» ileri sürmekte borçlunun(8)da ipotekli alacaklının(9)da hukuki yararı vardır.

Ayrıca, borçlu «haczedilen taşınırların ipotek kapsamında bulunmadığını»(10)da ileri sürerek, -bunda hukuki yararı bulunduğu için- şikayet yoluyla «haczin kaldırılması» isteminde bulunabilir...

«Haczedilen taşınırların ipoteğin kapsamında kalıp, taşınmazdan ayrı olarak haczedilemeyeceğine» ilişkin olarak, İİK. 83/c uyarınca yapılacak şikayette, taşınır malları haciz ettirmiş olan alacaklının da «karşı taraf» olarak gösterilmesi gerekir.(11)

İİK. 83/c’ye dayalı şikayet -bu maddenin kamu düzeniyle ilgili olması nedeniyle- süreye bağlı değildir.(12)

İİK. 83/c uyarınca yapılan şikayet üzerine, icra mahkemesince yerinde keşif(13) yapılması ve «hukukçu ve makine mühendislerinden oluşan» bilirkişiler(14) vasıtasıyla «haczedilen taşınırların, ipoteğin kapsamında bulunup bulunmadığı ve teferruat (eklenti) niteliğini taşıyıp taşımadıkları» konusunda inceleme yaptırılması gerekir...

Nihayet son olarak şu hususu da belirtelim ki; İİK. 83 «üzerinde ipotek bulunan taşınmazın teferruatının -ipotekli taşınmaz haciz edilmeden- müstakil olarak haciz edilemeyeceğini» düzenlemiş olup(15), «üzerinde ipotek bulunmayan taşınmazda yer alan teferruat», taşınmazdan ayrı olarak -taşınmaz haciz edilmeden- haciz edilebilir.(16)