GENEL HACİZ YOLU İLE İLAMSIZ TAKİPLERDE

İTİRAZ SEBEPLERİ

(İİK. mad. 63)*

Av. Talih Uyar

deme emrine itirazda bulunan borçlu, itirazında sebep bildirmek zorunda değildir.[1] Başka bir deyişle, borçlu itirazı sırasında ya «itiraz sebeplerini bildirir» ya da «iti­raz sebeplerini bildirmez».

I-Borçlu, itirazında sebep bildirmişse, örneğin; «borcu ödediğini», «zama­naşımına uğradığını», «icra dairesinin yetkisiz olduğunu», «imzanın kendisine ait olma­dığını» bildirerek itirazda b u l u n m u ş s a veya “hiç borcum yoktur”, “borca itiraz ediyorum” ş e k l i n d e  i t i r a z d a  b u -    l u n m u ş s a;  alacaklının icra mahkemesine başvurması halinde, “itirazın kaldırılması duruşmasında” s a d e c e senet metninden anlaşılan -zamanaşımı”, “alacağın gününün (vadesinin) gelmediği”, “senedin rakamında sahtelik yapılmış olduğu” gibi- itiraz sebeplerini ileri sürebilir.[2] Bunun dı-şında, örneğin; -senet metninden anlaşılan bir itiraz olmadığı için- “yetki iti-razında” bulunamaz. Borcu “ödediğini”, “takas ettiğini” ileri süremez. Aşağıda ayrıca belirttiğimiz gibi “imza inkarında” da bulunamaz.[3]

Yüksek mahkeme bu konuyla ilgili olarak.;

       -“ ‘Zamanaşımı itirazı’nın, ‘senet metninden anlaşılan’ itirazlardan olduğunu, bu nedenle, daha önce bildirilmemiş dahi olsa, ilk kez icra mahkemesinde (tetkik merciinde) ‘itirazın kaldırılması’ duruşmasında ileri sürebileceğini”[4]

       -“Takip dayanağı senedin ‘teminat senedi’ olduğuna dair icra daire-sinde yapmış olduğu itiraz sırasında herhangi bir beyanda bulunmamış olan borçlunun, icra mahkemesinde bu hususu ileri süremeyeceğini”[5]

       -“Diğer itirazlarla birlikte bildirilmeyip yargılama aşamasında ileri sürülen itirazların -alacaklı tarafından kabul edilmiş olmadıkça- icra mahkemesinde ileri sürülemeyeceğini”[6]

       -“İtirazla birlikte ileri sürülmeyen zamanaşımı itirazının temyiz aşa-masında dinlenmeyeceğini”[7]

       -“İcra dairesinin yapmış olduğu itirazında tebligatla ilgili herhangi bir itiraz ileri sürmemiş olan borçlunun, icra mahkemesindeki duruşma-da ‘vekile tebligat yapılması gerektiği’ hususunu ileri süremeyeceğini”[8]

       -“İcra dairesine yaptığı itirazında ‘yıllık (aylık) kira miktarı’na iti-raz etmemiş olan borçlunun yargılama aşamasında bu konuda itirazda bulunamayacağını”[9]

       -“İtirazı sırasında KDV.’ne ilişkin herhangi bir itirazda bulunmayan borçlunun, daha sonra böyle bir itirazda bulunamayacağını”[10]

       -“ ‘İmza itirazı’nın ayrıca ve açıkça yapılması gerektiğini, aksi tak-dirde geçersiz olacağını”[11]

       -“ ‘Faize faiz yürütüldüğü’ hususunun itiraz konusu yapılabileceği-ni”[12]

       -“ ‘Kira tesbit kararı kesinleşmeden ilamsız (49 örnek ödeme emri gönderilerek) takip yapılamayacağı’ hususunun, ‘şikayet’ değil, ‘itiraz’ konusu olabileceğini”[13]

       -“Yetki itirazının, ‘senet metninden anlaşılan’ bir itiraz sebebi olma-dığını”[14]

       -“Kollektif şirket hakkındaki takibin semeresiz kalması üzerine taki-bin yöneltildiği (TK. mad. 179) ortakların kesinleşen takipteki borca ve miktarına itiraz edemeyeceklerini sadece ‘borçlu şirketin aczinin tahak-kuk etmediğini’ (yani; BK. 179’daki koşulların gerçekleşmediğini) ileri sürebileceklerini”[15]

       -“Borçlu mirasbırakanın (murisin) sağlığında sadece ‘imza inkarı’ nda bulunduğu takipte, takibin yöneltildiği mirasçıların ‘zamanaşımı iti-razı’nda bulunamayacaklarını, ‘senedin teminat senedi olduğunu’ ileri süremeyeceklerini”[16]

       -“Mirasbırakanın borcundan dolayı, mirasçıların tümü hakkında ta-kip yapılmadan sadece birisi hakkında takip yapılabileceğini”[17]

       -“ ‘Borcu olmadığını’ bildirerek itiraz eden borçlunun, ‘alacaklının dayanak belgeden dolayı talepte bulunamayacağını’ da ileri sürmüş sayı-lacağını”[18]

       -“ ‘Takip dayanağı senedi vekaleten düzenlediğini’ bildiren borçlu-nun daha sonra bu itiraz sebebini değiştirerek ‘ticari temsilci olarak se-nedi düzenlediğini’ ileri süremeyeceğini”[19]

       -“Takibin kesinleşmesinden önceki nedenlerle, takibin kesinleşme-sinden sonra itiraz edilemeyeceğini”[20]

       -“Borçlunun ‘senedin vadesinin gelmediğini’ bildirerek itirazda bu-lunması üzerine, alacaklının o takibi terk edip, senedin vadesi geldikten sonra yeni bir takip yapabileceğini, bu durumda ‘mükerrer takip’ten bahsedilemeyeceğini”[21]

       -“ ‘Ayrıca ve açıkça’ yapılmayan imza itirazının geçersiz olacağını, itirazında ‘alacaklıyı tanımadığını, ne kendisine ve ne de başkasına böyle bir senet vermediğini, senedin sahte olduğunu’ bildiren borçlunun ‘imza inkarı’nda bulunmuş sayılmayacağını”[22]

       -“ ‘Borcum yoktur’ şeklinde itirazda bulunan borçlunun, daha sonra ancak ‘senet metninden anlaşılan’ itiraz sebeplerini ileri sürebileceğini (‘imza itirazı’nın senet metininden anlaşılan itiraz sebeplerinden olmadı-ğını)”[23]

b e l i r t m i ş t i r .

Bu konu ile ilgili olarak şu hususu da belirtelim ki, «borçlunun itira-zında bildirdiği sebeplerle bağlı olması», alacaklının icra mahkemesinden  «itirazın kaldırılması»nı isteme­si halinde sözkonusu olur. Eğer alacaklı, mahkemeye başvurarak, «itirazın iptali»ni is­terse, borçlu, itirazında bildir-miş olduğu sebeplerle bağlı olmaksızın, tüm savunmalarını -cevap dilekçe-sinde- ileri sürebilir.[24] [25]

Borçlunun -«itiraz sebepleri ile bağlı olması» (ve itiraz sebeplerini değiştirememesi) itiraz süresinden sonrası içindir. Çünkü borçlu, «itiraz sü-resi içinde» itiraz sebeplerini değiştirebilir ve genişletebilir.[26] Fakat borçlu, itiraz sebeplerini bildirirken, «yetki itirazı»nda bulunmamışsa, artık süresi içinde de olsa, yetki itirazında bu­lunamaz[27] (İlK. mad. 50/II).

II-Borçlu,   «senet   metninden   anlaşılan   itiraz   sebepleri»ni   ileri   sürerken, HUMK.'nun 202'nin öngördüğü «savunmanın genişletilmesi» ya-sağına uymak zorunda olduğundan, senet metninden anlaşılan tüm itiraz sebeplerini «hep birlikte» ileri sür­mek zorundadır. Örneğin; borçlu icra mahkemesinde «senetteki koşulun gerçekleşme­diği» yolunda itirazda bulu-nursa, bundan sonra -alacaklının izni olmadan-[28] «alacağın  vâdesinin gelmediği» ya da «zamanaşımına uğradığı» yolunda, senet metninden anla-şılan başka itiraz sebeplerini ileri süremez.[29]

İİK. mad. 62/IV'deki «senet metni»ndcn maksat; sadece «senedin düzenlendiği sı­radaki metni» değildir. «Senedin üstüne, (metnin) altına veya arkasına sonradan yazıl­mış olan yazılar»da senet metni'ne dahildir...[30]

III-Borçlunun itirazı ya i m z a' ya ya b o r ç' a   ya da y e t k i' ye yönelik olur.

a)İmzaya itiraz (imza inkârı) : Borçlu «takip konusu -hususi (âdi)- senet altındaki imzanın kendisine ait olmadığını» ileri sürüyorsa, bunu «ayrıca ve açıkça» bildir­mek zorundadır.[31] Aksi takdirde, icra takibi yönün-den, takip konusu hususi (âdi) senet  altındaki imzayı kabul etmiş sayılır (İİK. mad. 62/V; 60/3).*

Borçlu, «senet altındaki imza bana ait değildir», «senet altındaki imzayı inkâr ediyo­rum», «imzayı kabul etmiyorum» şeklinde hiçbir kuşkuya neden olmayacak biçimde «imza inkârında» bulunabilirse de, «senet sahte-dir»,[32] [33] «senet bana ait değildir»[34] şeklindeki itirazların da «imza inkârını» içerdiği kabul edilmelidir.[35]

Yüksek mahkeme;

-“ ‘Senette imzası bulunanların şirketi temsilen senet  düzenlemeye yetkili olduklarının, ancak senetteki imzaların kendilerine ait olmadığı’ nın ileri sürülmesinin ‘imza inkarı’ sayılacağını”[36]

            -“ ‘Takip dayanağı senetteki imzalar müvekkilim şirkete ait değildir yani, senetteki imzaları inkar etmekteyiz’ şeklindeki itirazın ‘imza inkarı’ sa-yılacağını”[37]

            -“Borçlu kooperatif vekilinin; ‘senetteki imza müvekkilime ait değil-dir, ticaret sicil memurluğundaki dosyada kooperatifin temsil şekli ve imza sirküleri vardır, yetkili temsilci de belirtilmiştir’ şeklindeki itirazın ‘imza iti-razı’ sayılacağını”[38]

            -“ ‘Senetteki imzanın, şirketi ilzama yetkili kişi tarafından atılmadı-ğının’ ileri sürülmesinin ‘imza inkarı’ sayılacağını”[39]

            -“ ‘Senetteki imzaların, şirketi temsil edenlere ait olmadığının, imza-ların sahte olarak atıldığının’ ileri sürülmesinin ‘imza inkarı’ sayılacağı-nı”[40]

            -“Borçlunun ‘senet altındaki imzanın kendisine, mirasbırakanına, vekiline, temsilcisine ait olmadığını’ ileri sürmesinin ‘imza inkarı’ sayılaca-ğını”[41]

            -“Borçlunun ‘borcum yoktur, senet imza etmedim’ şeklindeki itirazı-nın ‘imza inkarı’ sayılacağını”[42]

b e l i r t m i ş k e n; borçlunun “senette imzası bulunmaması nedeniyle senetten sorumlu olmayacağını” bildirmesi “imza itirazı” olarak kabul edil-memiştir...[43]

“İmza inkarı”, “senet metninden anlaşılan” bir itiraz sebebi olmadı-ğından,[44] itiraz sırasında -ayrıca ve açıkça bildirilmemişse- icra mahkeme-sindeki duruşmada, borçlu tarafından ileri  sürülemez.[45]

İtirazı sırasında «imza»ya itiraz etmemiş olan borçlunun daha sonra bunu ileri süre­memesi, icra takibini aksatmak amacı ile yapılmakta olan imza inkârlarını önlemek amacı ile kabul edilmiştir.[46] Böylece, alacaklı, borçlunun imzasını inkâr edip etmeye­ceğini daha başlangıçta öğrenebilecek ve bundan sonra tutumunu saptayacaktır. Yani, itirazın giderilmesi için mah-kemeye mi (İİK. mad. 67) yoksa icra mahkemesine mi (İİK. mad. 68, 68/a) başvuracağına ilişkin kararını verecektir.[47]

Borçlunun «imza inkârı»nda bulunmaması sonucunda o takip yönün-den, takip daya­nağı hususi (âdi) senet altındaki imzanın kendisine ait sayıl-ması, İİK. mad. 72 uyarınca açacağı «menfi (olumsuz) tespit» ya da “geri alma” (istirdat) davasında aleyhine kanıt olmaz, yani borçlu bu davalarda “imzanın kendisine ait olmadığını” ileri sürerek, bu konuda inceleme yapıl-masını isteyebilir.

Borçlu adına vekilinin (avukatının) imza itirazında bulunabilmesi için, vekilin veka­letnamesinde «özel yetki» bulunması gerekir mi? Doktrin-de[48] «ancak özel yetkili veki­lin imza inkârında bulunabileceği» kabul edil-mesine rağmen, yüksek mahkeme[49] , «borç­lu adına vekilin -özel yetkisi olmasa bile- imza inkârında bulunabileceğini» belirt­miştir...

b) Borca itiraz : «İmzaya itiraz» dışındaki diğer tüm itirazlar, borca itiraz saydır. Örneğin; b o r c u n «ödendiği»ne, «zamanaşımına uğradığı» na[50], «vâdesi gelmediği»ne,[51] «bağlı olduğu koşulun henüz gerçekleşmediği-ne” veya «senedin anlaşmaya aykırı olarak doldurulduğuna[52], “alacaklının takip dayanağı belgeden dolayı talepte bulunamayacağı”na[53] “takibin mükerrer olduğu»na[54], “borçtan sorumlu olmadığı”na[55] «kendisinin borçlu sıfatını taşımadığı»na ilişkin itirazlar, bor­ca itiraz sayılır. Keza, borçlunun, «faiz oranına»[56] ilişkin itirazı 'borca itiraz 'sayıldığı gibi, “faizin ayrı takip konusu yapılamayacağını”[57] «'faize faiz yürütülemeyeceği' ilkesine aykırı olarak, faiz istemiş olduğunu» -örneğin; «alacaklının, vâde tarihin­den takip tarihine kadar hesaplayarak bulduğu faiz miktarını, ana paraya (asıl alacağa) ekledikten sonra, bunların tutarına, takip tarihinden itibaren yeniden temer-rüt faizi is­temiş olmasının yasaya aykırı olduğunu»[58]-  belirten borçlunun, bu tür itirazları da, b o r c a itiraz sayılır.

«Borcun aslı takip konusu yapılmadan sadece gecikme zammı için ayrı (müstakil) ta­kip yapılamayacağını»[59] belirten borçlu da borca itiraz et-miş sayılır.

«Takas ve mahsup itirazı»nı da borçlu, «borca itiraz» şeklinde icra dairesine -sü­reye bağlı olmadan, takibin her aşamasında[60]- bildirebilir.[61]

Kollektif şirket ortakları, şirket borçlarından dolayı ancak «ikinci derecede» -«şir­ket hakkındaki takibin semeresiz kalmış olması» veya «şir-ketin herhangi bir sebeple so­na ermiş olması» halinde (TK. mad. 179/1)-  sorumlu olduklarından[62], şirket borcun­dan dolayı hakkında takip yapılan or-taklar ancak «bu koşulların gerçekleşmediğini»[63] veya «borcun doğduğu tarihte şirketten çıkmış olduklarını»[64] borca itiraz şeklinde icra dairesine bil-direbilirler. Bunun dışında, kesinleşen şirket hakkında ta­kipte borca (ve mik-tarına) itirazda bulunamazlar[65] ...

Borçlunun sadece «itiraz ediyorum» demesi, «borca itiraz» sayılır. Çünkü, imza in­kârının -yukarıda açıkladığımız gibi- «ayrıca ve açıkça» yapılması zorunludur.

c) Yetki itirazı : Takibin yapıldığı icra dairesinin «yetkisiz olduğu-nu» bildirmek is­teyen borçlunun, bunu -diğer itiraz sebepleri gibi- icra dairesine, itiraz süresi içinde bildirmesi gerekir.[66]

Yetki itirazının esas hakkındaki itirazla birlikte -yani; borçlu aynı za-manda, borca veya imzaya da itiraz etmek istiyorsa, bu itirazla birlikte[67]- ya-pılması gerekir (IÎK. mad. 50/III). Borçlu, ödeme emrine b o r c  ya da i m - z a yönünden itiraz ederken yetki itirazında bulunmamışça, daha sonra -iti-raz süresi dolmadan da- artık ta­kibe yetki yönünden itiraz edemez.[68]

Borçlunun yaptığı y e t k i  i t i r a z ı 'nın da geçerli olabilmesi (ve takibi durdura­bilmesi) için -yasada açık bir hüküm bulunmamasına rağmen- «yetkili icra dairesinin neresi olduğu»nun, yetki itirazında açıkça belirtilme-si gerekir.[69] [70]