Tek maaş, çift maaş olayı

[cokay]

Merhabalar,

Bir işyerinde yaklaşık 6 yıldır çalışmaktayım. işe ilk başladığım dönemde yıllık 12 maaş üzerinden çalışmak üzere anlaşmıştık. işveren ile aramızda yazılı herhangi bir iş sözleşmesi yapılmadı.
Ancak zaman içerisinde, maaş zammı dönemleri geldiğinde, işveren krizi de bahane ederek, belirlediği oranda maaş zammını yapacağını ancak bu zammı her ay ödemeyeceğini, bunun yerine, 2 ayda bir topluca ödeyeceğini bildirdi (email yoluyla). Bu durumda maaşlarımız bir ay zamsız, hemen akabindeki ayda ise her iki aya karşılık gelen zammı yansıtacak şekilde zamlı ödenmeye başladı.
İşin doğası gereği ortaya 3 farklı maaş kavramı çıktı: zamsız maaş, zamlı maaş ve her ikisinin ortalamasını gösteren ortalama maaş. Bunun sonucunda da senenin 6 ayı (tek sayılı aylar) zamsız maaş, diğer 6 ayında da (çift sayılı aylar) zamlı maaş alır olduk.
Daha sonraki zam dönemlerinde bu zamlar öyle ayarlandı ki senenin 6 ayı (tek sayılı aylar) tek maaş, diğer 6 ayında da (çift sayılı aylar) çift maaş alır duruma geldik. sözgelimi bir ay 100 lira maaş alırken diğer ay 200 lira alır duruma geldik. yani işveren her ay 150 lira ödemek yerine böyle dengesiz bir ödeme yolunu tercih etti.

Daha sonra işverenin aklına çalışanlarla yazılı bir sözleşme yapma fikri (4857 s. IK. gereği) geldi ve çalışanlara teklif ettiği sözleşmede şu tanımlama ve ifadelere yer verdi:
- net maaş: 100lira
- net ikramiye: 100 lira
"çalışan kişiye her ay net maaşı ve iki ayda bir olmak üzere ilave net ikramiyesi ödenir." hükümlerini koydular.
Daha sonra sözleşme maddelerinin birinde " işverenin sosyal gaye ile yaptığı ödemeler ile yukarıda bahsi geçen net ikramiye çalışan için müktesep (kazanılmış) bir hak teşkil etmez." hükmünü koymuşlar.
Ben bazı noktalara itiraz ederek sözleşmeyi imzalamaktan kaçındım ve düzeltilmesi durumunda imzalayacağımı sözlü olarak beyan ettim. bu noktalardan 2 tanesi:
1- Net ikramiye olarak anılan bölümün maaş zamlarından oluşup maaşın ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilmesi gerektiği ve
2- Bunun çalışan açısından müktesep bir hak teşkil edeceği.
işveren tarafından bir geri dönüş olmayınca, sözleşme mevzusu böylece sürüncemede (imzasız) kaldı.

İşveren hiçbir surette çalışanlara kanundaki şekil şartını (işyeri amblemi ve imza olma zorunluluğu olan) bir bordro vermedi. sadece ara ara hiçbir resmi hüviyete sahip olmayan bordro kağıtları dağıttılar. o dağıtım da imza karşılığı değil, baştan savma yapıldı. zaten 2006 yılı için o kağıtları da dağıtmaz oldular.

Ancak resmi hüviyeti olmayan bu kağıtlardan birisine baktığım zaman (çift sayılı ay için) 100 liranın brüt karşılığı olan "normal çalışma" kalemini ve "Maaş farkı" olarak geçen bir diğer kalem olarak da o ay alacağım çift maaşa karşılık gelen 100 liranın brüt karşılığını görüyorum. çift maaş aldığım için de toplamda 200 lira net ödeme görüyorum.

Şimdi kafama takılan noktalar:
- Kanunda çıplak ücret ve giydirilmiş ücret tanımlamaları var. Peki buradaki durumda çıplak ücretin sınırı ve kapsamı ne olmalıdır? Salt tek maaşı mı çıplak ücret sayacağız? yoksa tek maaş ve çift maaşın ortalamasından oluşan ortalama bir ücreti mi çıplak ücret sayacağız.
- Tanımadığım ve kabul etmediğim bir emrivaki neticesinde (ne sözleşmeyi imzaladım, ne de tarafıma resmi bordro verildi), gerçekte maaş zamlarımızdan oluşan ve 2 ayda bir yapılan ödeme, işveren tarafından keyfi biçimde prim veya ikramiye olarak addedilerek çıplak ücret kapsamından çıkarılıp giydirilmiş ücret kapsamına sokulabilir mi?
- Adı her ne olursa olsun, çalışılan iş karşılığı olan ve periyodik olarak (haftada bir, ayda bir, 2 ayda bir vs.) sürekli biçimde ödenen bir ücret çıplak ücret kapsamı dışında tutulabilir mi?

Kanundaki tanımlamaya bakacak ve işverenin sözde ikramiye tanımlamasını doğru kabul edecek olursak, adı ikramiye olduğu için bu ücret fazlası çıplak ücrete değil, giydirilmiş ücrete dahil edilmeliymiş gibi görünüyor. Keza işveren de yıllık izin ücreti ödemelerini çalışanlarına tek maaş üzerinden hesaplayıp ödüyor.

Hal böyle ise burada bir adaletsizlik olmaz mı? çünkü normalde maaş zammı maaşın ayrılmaz bir parçası olur ve bu bakımdan da çıplak ücrete dahil olur. maaş zamlarının keyfi biçimde, çalışanın onayı alınmadan ve çalışana yasal bildirimde bulunmadan (ne sözleşme ne de bordro mevcut), ikramiye gibi gösterilmesinin hukuki bir geçerliliği olabilir mi?

Kafamı kurcalayan bu konuları (daha fazla araştırma yapabilmem için, tercihen aydınlatıcı kanun ve içtihatları gösterir şekilde) açıklama konusunda yardımcı olursanız çok müteşekkir olurum.

Yardımlarınız için şimdiden çok teşekkürler.

Saygılar,
Cem OKAY

[Harun Gür]

İşvereniniz her ne kadar "ödediği ikramiyenin sosyal yardım olduğunu ve müktesep hak teşkil etmeyeceğini iş sözleşmesine koymuşsa da;

süreklilik arzeden bu ödemeler, artık işyeri uygulaması haline gelmiştir. Bu ödemenin periyodik olarak ödendiğinin ispatlanması durumunda, kıdem ve ihbar tazminatı hesabında dikkate alınması gereken ödemeler içerisinde yer alması gerekir. Kaldı ki iş sözleşmesinde "ikramiye" adı altında sözü geçen ödemenin sosyal yardım gayeli olduğunun ifade edilmesi başlıbaşına anlamsızdır ve bir hüküm ifade etmemektedir.

Selamlar,

[cokay]

İşvereniniz her ne kadar "ödediği ikramiyenin sosyal yardım olduğunu ve müktesep hak teşkil etmeyeceğini iş sözleşmesine koymuşsa da;

süreklilik arzeden bu ödemeler, artık işyeri uygulaması haline gelmiştir. Bu ödemenin periyodik olarak ödendiğinin ispatlanması durumunda, kıdem ve ihbar tazminatı hesabında dikkate alınması gereken ödemeler içerisinde yer alması gerekir. Kaldı ki iş sözleşmesinde "ikramiye" adı altında sözü geçen ödemenin sosyal yardım gayeli olduğunun ifade edilmesi başlıbaşına anlamsızdır ve bir hüküm ifade etmemektedir.

Selamlar,

Ekleyen: HRMGR*-*20/09/2006*:* 11:37:18

Teşekkür ederim sayın HRMGR.
Ancak hala kafama takılan birşey var:
Bildiğim kadarıyla yıllık izin ücreti ödemesi ve işe iade davası neticesinde hükmolunacak tazminat konularında ödemelerin çıplak ücret üzerinden hesaplanması söz konusu. Bu durumda "ikramiye" adı altındaki sözkonusu ödeme kanundaki "çıplak ücret" kapsamına girer mi girmez mi?

Benim kanımca "çıplak ücret" kapsamına girmesi lazım. çünkü periyodik olarak yapılan bu ödeme gerçekte benim seneler içinde almış olduğum maaş zamlarımdır ve kesinlikle şirketteki normal çalışmam karşılığında hiçbir ek şarta bağlı olmaksızın ödenen bir ücrettir.

böyle bir tazminat ödemesinin gündeme geldiği bir durumda işverenin bunu çıplak ücret kapsamına sokmak istemeyeceği, sözkonusu ödemeyi "ikramiye" olarak isimlendirmesinin altında yatan, gizli niyetinden bellidir. Keza işveren işten ayrılan çalışanların yıllık izin ücretini hesaplarken "ikramiye" adındaki sözkonusu ödemeyi dikkate almamaktadır. Bu durum, sözkonusu ödemeyi "çıplak ücretin" bir unsuru olarak saymadığını göstermektedir. Çünkü kanunun lafzında teşvik primi, bayram ikramiyesi gibi ücretlerin giydirilmiş ücret kapsamında olacakları söyleniyor.

İnsanların maaşlarının bir kısmını, tamamen keyfi biçimde (ikramiye, prim vs.) değişik isimlerle adlandırarak, yapacakları ödemelerin kapsamından çıkartma yetkileri var mı? Hukukumuzda bunu yapabilecekleri açık noktalar var mıdır? Yoksa bu tarz bir davranış gayri kanuni midir?

sizlerin uzman olarak bu konudaki düşünceleriniz nelerdir?

Yardımlarınız için şimdiden çok teşekkürler.

Saygılarımla,

[Harun Gür]

Öncelikle konunun "uzmanı" olmadığımı belirteyim.

Sizin de açıkladığınız üzere, ikramiye, çıplak ücret üzerinden hesaplanan, yıllık ücretli izin ücreti (işten çıkışta bakiye izinler için) ve işe iade etmeme durumunda 4-8 aylık tazminat hesabına dahil edilmemekte, 4 aya kadar boşta geçen süre için ödenen ücret ve diğer haklar, kıdem ve ihbar tazminatı hesabında dikkate alınmaktadır.

İşverenin elbette böyle bir yetkisi yok, dava aşamasında bu durumu ispatlamanız halinde, Mahkeme muhtemelen hesap bilirkişisi yardımı ile bu ödemeyi çıplak ücrete dahil ederek hesaplatacaktır. İş sözleşmesini imzalamamak, verilirse ücret bordrolarına ihtirazi kayıt koymak şu noktada yapılabileceklerdir. İşvereni durumu düzeltmesi için ihtar etmek ve iş akdinizi haklı neden ile feshetmek de kararınıza bağlıdır.

Selamlar,

[Av.Onur Tunga]

Sayın Okay;

Detaylı anlatımınıza rağmen, sorularınıza burada verilebilecek kısa yanıtların kafanızdaki soru işaretlerini gideremeyeceğini düşündüğüm için, tüm sorularınızı bir meslekdaşımla yüzyüze görüşmenizi nacizane tavsiye ederim.

Selamlar.

[cokay]

Öncelikle konunun "uzmanı" olmadığımı belirteyim.

Sizin de açıkladığınız üzere, ikramiye, çıplak ücret üzerinden hesaplanan, yıllık ücretli izin ücreti (işten çıkışta bakiye izinler için) ve işe iade etmeme durumunda 4-8 aylık tazminat hesabına dahil edilmemekte, 4 aya kadar boşta geçen süre için ödenen ücret ve diğer haklar, kıdem ve ihbar tazminatı hesabında dikkate alınmaktadır.

İşverenin elbette böyle bir yetkisi yok, dava aşamasında bu durumu ispatlamanız halinde, Mahkeme muhtemelen hesap bilirkişisi yardımı ile bu ödemeyi çıplak ücrete dahil ederek hesaplatacaktır. İş sözleşmesini imzalamamak, verilirse ücret bordrolarına ihtirazi kayıt koymak şu noktada yapılabileceklerdir. İşvereni durumu düzeltmesi için ihtar etmek ve iş akdinizi haklı neden ile feshetmek de kararınıza bağlıdır.

Selamlar,

Ekleyen: HRMGR - 20/09/2006 : 15:33:52

Peki ücret bordrosunda bu ödemenin ne şekil bir kalem olarak görünmesi gerekiyor?
İmzasız olarak verdikleri bordroda "maaş farkı" olarak göstermişler. imzalı bir bordro istesem bu şekilde gösterirler mi, bilmiyorum.
Maaş farkı olarak gösterdikleri bu kalem (maaşımından kaynaklanan bir fark olduğu için) çıplak ücrete dahil edilebilmeli diye düşünüyorum. böyle bir kalemi giydirilmiş ücret sayabilirler mi?

Yani kısaca, bu ödemeyi bordroda nasıl bir kalem olarak gösterirlerse, çıplak ücrete dahil edilebileceğinden dolayı hiç itiraz etmeyeyim; ya da nasıl bir kalem olarak gösterirlerse çıplak ücrete dahil edilemeyeceğinden dolayı, haklı olarak, itiraz edeyim?

Bir diğer sorum da, bilgi eksikliğimi bağışlayın, "ücret bordrolarına ihtirazi kayıt koymak" uygulama olarak nasıl birşeydir? üzerine "her türlü yasal hakkım saklı kalmak kaydıyla." diye yazıp imzalasam olur mu? yoksa başka birşey mi?

Saygılar,
Cem

[Harun Gür]

Tarafınıza yapılan bu ödeme, ücret bordrosunda "ikramiye" değil de maaş farkı olarak gösterildi ise çıplak ücretinizin içerisinde değerlendirilmelidir. Bu tarz bir gösterime itiraz etmeyin.

İhtirazi kayıttan kastettiğim aynen belirttiğiniz gibidir. Hatta daha iyisi ;
"asıl, faiz ve fazlaya ilişkin tüm yasal haklarım saklı kalmak kaydıyla" dır.

Selamlar,