A.Ü. Hukuk Fakültesi

[Av.Tayfun Eyilik]

Mustafa Kemal ATATÜRK
Fakülteyi Açış Nutku (1925)
A.Ü. Hukuk Fakültesi Yayınları

REİSİCUMHUR HAZRETLERİNİN NUTKU[/LEFT]
Hüzarı kiram
Cumhuriyetin Merkezi İdaresinde bir Hukuk mektebi açmak vesilesi
bugünkü İçtimaimizi ihzar etmiş bulunuyor. Bu gün şahit olduğumuz
hadise, yüksek memur ve mütehassıs âlimler yetiştirmek
teşebbüsünden daha büyük bir ehemmiyeti haizdir. Senelerden beri
devam eden Türk İnkılâbı, mevcudiyetini ve zihniyetini; hayatı içtimaiyenin
mebnası olan yeni esasatı hukukiyede tesbit ve teyit etmek
çaresine tevessül etmiştir.
Türk İnkılâbı nedir? Bu inkılâp, kelimenin vehleten imâ ettiği
ihtilal manasından başka ondan daha vâsi bir tahavvülü ifade etmektedir,
bu günkü devletimizin şekli, asırlardan beri gelen eski
şekilleri bertaraf eden en mütekâmil tarz olmuştur.
Milletin, idamei mevcudiyet için efradı arasında düşündüğü rabitai
müştereke, asırlardan beri gelen şekil ve mahiyetini tebdil etmiş,
yani Millet, dinî ve mezhebi irtibat yerine Türk Milliyeti rabıtası
ile efradını toplamıştır.
Millet, Beynelmilel umumi mücadele sahasında sebebi hayat
ve sebebi kuvvet olacak ilim ve vasıtanın ancak muasır medeniyette
bulunabileceğini bir hakikati sabite olarak umde ittihaz eylemiştir.
Velhasıl Efendiler Millet, saydığım tahavvülat ve inkilabâtm
tabiî ve zaruri icabı olarak idarei umumiyesinin ve bütün kanunlarının
ancak dünyevi ihtiyacattan mülhem ve ihtiyacın tebeddül ve
tekâmülüyle mütemadiyyen tebeddül ve tekâmül etmesi esas olan
dünyevi bir zihniyeti idareyi mabelhayat adeylemiştir.
Eğer, yalnız altı sene evvelki hatıratınızı yoklarsanız devletin
şeklinde, efradı milletin rabıtai müşterekesinde, medari kuvvet olacak
tariki medeniyetijı takibinde, velhasıl bütün teşkilat ve ihtiyacatını
istinat ettirdiği ahkâm noktayı nazarından büsbütün başka esas-
XXIII
1ar üzerinde bulunduğumuzu tahattur buyurursunuz. Altı sene zarfında
büyük Milletimizin cereyanı hayatında vücuda getirdiği bu
tahavvülat herhangi bir ihtilalden çok fazla, çok yüksek olan bu muazzam
inkılâbattandır.
Çok Milletlerin halâs ve itila mücadelesinde mütehevvir oldukları
görülmüştür. Fakat, bu tehevvür Türk Milletinin şuurlu tehevvürüne
benzemez.
Bahsettiğim büyük inkilap yolunda Türk Milletinin şimdiye kadar
sarfettiği mesai; dahili ve harici erbabı kaste karşı yorulmaz,
yıpranmaz mücadeleler içinde ve bizzat iradei milliyenin mukavemeti
ber-endaz tatbikatı sahasında ve erbabı hukuk elinde bulunan
kanunların ve müdevvenatm vücudundan kasten tecahül ederek evveli
emirde Türk Millet ve devletinin yeni şekil mevcudiyetini bilamel
meydana çıkarmak uğrunda geçmiştir. Şimdi vücuda gelen bu
büyük eserin zihniyetini, ihtiyacatım tatmin edecek yeni esasatı hukukiyeyi
ve yeni erbabı hukuku vücuda getirmek için teşebbüs almağa
zaman gelmiştir.
Zannederim ki Ankara mektebi hukuk ile Cumhuriyet Hukukunu
yalnız zahiri ve lafzi şekliyle değil fakat şuuri ve izani mahiyetiyle,
Kanunlariyle ve erbabı hukukuyle izah edecek ve müdafaa edecek
tedbire tevessül etmiş oluyoruz.
Cumhuriyet Türkiyesinde eski kavaidi hayat, eski hukuk yerine
yeni kavaidi hayatın ve yeni hukukun kaim olmuş bulunması bu
gün gayri kabili tereddüt bir emrivaidir. Bu emri vaki sizin kitaplarınızda
ve mâbel tatbik olacak kanunlarınızda ifade ve izah olunacaktır.
Talebe Efendiler ve Hukuk Mün1:esibi Efendiler.
Yeni Hukuk esaslarından, yeni ihtiyacatımızm talep ettiği kanunlardan
bahsederken «her inkılabın kendisine mahsus müeyyidesi
bulunmak zaruridir» hikmetine, yalnız bu hikmete işaret etmiyorum,beyhude bir sitem temayülünden nefsimi tahzir ederek, fakat
Türk Milletinin muassır medeniyetin vasıtalarından ve feyizlerinden
müstefit olmak için laakal üç yüz seneden beri sarfettiği gayretlerin
ne kadar elemli ve ıztıraplı mevani karşısında heba olduğunu
kemali teessür ve intibahla gözönüne alarak söylüyorum.
XXIV
Milletimizi inhitata mahkûm etmiş ve milletimizin feyyaz sinesinde
devir devir eksik olmamış olan erbabı teşebbüsü, erbabı ceht
ve himmeti ennihayet meftur ve münhezim etmiş olan menfi ve kahir
kuvvet şimdiye kadar elimizde bulunan hukuk ve onun samimi
muakipleri olmuştur. Belki ağır ve cesurane olan müşahedei tarihiyemin
güzide heyetiniz içinde ve hükümeti cumhuriyetin bugün hizmetlerinden
istifade etmekte bulunduğu kıymetli memurlar ve hakimlerimiz
içinde kimsenin hayretini mucip olmayacağını eminim.
Bununla beraber biraz daha izahı meram için müsaade buyurmanızı
rica ederim. Beynelmilel umumi tarihin ceryanmda Türklerin bindörtyüzelliüç
zaferini, Istanbulun fethini tasavvur buyurunuz bütün
bir cihana karşı İstanbul'u ebediyen Türk camiasına mal etmiş olan
kuvvet ve kudret takriben aynı senelerde icad edilmiş olan matbaayı
Türkiyeye kabul için erbabı hukukun meşum mukavemetini iktihama
muktedir olamamıştır.
Köhne hukukun ve müntesiplerinin matbaanın memleketimize
girmesine müsaade etmeleri için üçyüz sene müşahede ve tereddüt
etmelerine leh ve aleyhte pek çok kudret ve kuvvet sarfetmelerine
ıztırar hasıl olmuştur.
Eski Hukukun çok uzak çok eski ve kuvvei ihyaiyesi madum bir
devrini ve müntesiplerini intihap ettiğime zahip olmayınız. Eski hukukun
ve onun müntesiplerinin yeni devrei inkilabiyemizde bizzat
bana ika ettikleri müşkülattan misal getirmeğe kalsam, sizi tasdi
etmek tehlikesine mâruz kalırım. Fakat bilesiniz ki, Türkiye Büyük
Millet Meclisinin ayan tevellüdünde onun bugünkü mahiyet ve vaziyetini
esasatı hukukiyeye ve esasatı ilmiyeye münafı adededenlerin
başında en meşhur hukuk şinaslar bulunuyordu. Büyük Millet Meclisinde
hâkimiyetin bilakayıt ve şart Millette olduğunu ifade eden
kanunu teklif ettirdiğim zaman bu esasın kânunu esasii Osmaniye
mugayeretinden dolayı muarızı bulunanların başında yine eski ve
fazileti ilmiyesiyle milleti iğfal eden marur hukuk şinaslar bulunuyordu.
Muhterem Efendiler !
Hattâ Cumhuriyet ilân olunduktan sonra vukua gelen feci bir
hadiseyi de enzarı intibahınız önünde canlandırmak isterim. En büyük
mamuremizin bu memlekette, belki Avrupa da tahsil etmiş yük-
XXV
sek mütahassıslardan mürekkep baro heyeti alenen hilafetçi olduğunu
ilân eden ve ilân etmekle iftihar duyan birisini seçip kendisine
reis intihap eylemiştir. Bu hadise, köhne hukuk erbabının Cumhuriyet
zihniyetine karşı derunî ve hakikî olan vaziyet ve temayülünü
ifadeye kâfi değil midir ? Bütün bu hadisat erbabı inkilâbın en büyük
fakat en sinsi hasmıcanı, çürümüş hukuk ve onun biderman müntesipleri
olduğunu gösterir. Milletin hummalı inkilâp hamleleri esnasında
sinmeğe mecbur kalan eski ahkamı kanuniye, eski erbabı
hukuku, erbabı himmetin nüfuz ve ateşi yavaşlamaya başlar başlamaz
derhal canlanarak inkilâp esaslarını ve onun samimi muakiplerini
ve onların aziz mefkurelerini mahkûm etmek için fırsat beklerler.
Bu fırsat, eski kanunların mevcudiyeti ve eski esasatı hukukiyenin
meriyeti ile ve eski zihniyetini deruni ve kalbî olarak muhafazada
mütemerrit hâkimlerin ve Avukatların mevcudiyetiyle müemmendir.
Bugünkü hukuki faaliyetlerimizin esbabını izah etmiş oluyorum
ümidindeyim. Büsbütün yeni kanunlar vücuda getirerek eski
esasatı hukukiyeyi temelinden haletmek teşebbüsündeyiz. Ve yeni
esasatı hukukiyle elifbağsından tahsile başlıyacak bir yeni hukuk
neslini yetiştirmek için bu müessasatı açıyoruz. Bütün bu icraatta
mesnedimiz milletin istidat ve kabiliyeti ve iradei katiyesidir.
Bu teşebbüslerde arkadaşlarımız, yeni hukuku, bizimle beraber,
bahsettiğim mahiyette anlamış olan güzide erbabı hukukumuzdur.
Hayatı umumiyemizin yeni esasatı hukukiyesi nazarî ve tatbikî
sahada tecelli ve tahakkuk edinceye kadar geçecek zamanı temin
eden bizzat milletimiz ve onun inkilâbmdaki yorulmaz ve yıpranmaz
kuvvet olacaktır.
Talebe Efendiler !
Yeni Türk hayatı içtimaiyesinin bani ve müeyyidi olmak iddiasiyle
tahsile başlayan sizler. Cumhuriyet devrinin hakiki ulemayı
hukuku olacaksınız; biran evvel yetişmenizi ve arzuyu milleti fiilen
tatmine başlamanızı millet sabırsızlıkla beklemektedir. Sizi yetiştirecek
olan Profesörlere terettüp eden. vazifeyi hakkiyle ifa edeceklerine
eminim.
Cumhuriyetin müeyyidesi olacak bu büyük müessesenin küşadında
hissettiğim saadeti hiç bir teşebbüste duymadım; ve bunu izhar
ve ifade etmekle memnunum.
XXVI

[Av.Tayfun Eyilik]

Bu forumun Ankara Hukuk Fakültelilerine ait olması amacı ile açtım. Açılış iletisinide Atatürk'ün fakültenini açılışında yaptığı konuşmayı eklemenin en uygun ileti olacağını düşündüm. Eklerken yeniden okudum ister istemez bu günkü Anayasa değişikliklerini, DP iktidarlarından başlayan karşı devrimci hareketin bu gün geldiği yere baktığımızda bu büyüklüğün önünde bir kez daha eğilmeye karar verdim

[Av.Tayfun Eyilik]

40 İNCİ YIL MERASİMİNİ AÇIŞ NUTKU
Prof. Dr. Kudret AYİTER

Sayın Başkan, Çok değerli Misafirlerimiz, Sevgili Öğrencilerimiz.
5 Kasım 1925 de açılan Ankara Hukuk Fakültesi, 1964-1965 Akademik
yılı ile 40 mcı ders yılını kapatmış ve bu anda 40 inci yaşını
doldurmuştur, Ankara Hukuk Fakültesi Türk İnkılâbının ilk Yüksek
Tahsil müessesesidir, ve Ankaranın en eski Fakültesidir.
40 Yıl aslında uzun bir müddet değildir. Bu yakınlarda 700 üncü
yıllarını kutlıyan Üniversiteler var. Fakat kutladığımız 40 mcı yılın
başka bir mânası vardır. Bu yıl Hukuk İnkilâbımızın da 40 mcı yılını
kutluyoruz. Ankara Hukuk Fakültesi Hukuk inkılâbımızla yaşıttır.
Bu bir tesadüf de değildir. Denebilir ki Fakültemizin açılışı, Hukuk
İnkilâbımızla ilgilidir ve onun, tatbikat yönünden, Hukukun okutuluşu
bakımından bir parçasıdır.
Ankarada bir Hukuk Mektebinin açılması hakkındaki ilk teşebbüs
1921 yılına rastlar. Tahsisatın bulunmaması sebebiyle bu fikir
o yıl gerçekleştirilememiştir. 1922 yılında Atatürk, Meclisi açış nutkunda
Ankara'da bir Hukuk Mektebinin açılması konusuna değinir.
İstiklâl harbinin ve onu takiben sulh müzakerelerinin devamı devrinde
bu fikir yeniden ele alınamaz. Nihayet 1925 de Adliye Vekili
Mahmut Esat Bozkurt Bina ve Hocaların hazır olduğunu ileri sürerek
mektebin daha o yıl açılmasını istiyor. Kendisini bu yola sevkeden
fikirleri bu gün açıkça görüyoruz : İstanbul Hukuk Fakültesinin mukadderatı
belli değildir. M. E. Bozkurt büyük adlî inkılâbı hazırlamaktadır.
Bu inkılâbı ileri götürecek hukukçuların yetişmesini batı
esaslarına uygun bir Fakültede yapmak istiyor. İnkılâbı, başka bir
deyimle, teminat altına almak istiyor ve bu bakımdan Fakültenin
açılması için inkılâp kanunlarının meclise şevkinden evvel harekete
XV
geçiyor. Yeni Hukuku getirmek kadar onu tatbik etmek mühimdi. Nitekim
çok uzun seneler yeni Adliye Kadrolarının en büyük kısmını
Ankara Hukuk Fakültesi mezunları doldurmuştur.
Ankara Hukuk Fakültesinin, mamelekinin ilk cüz'ü, kocaman
siyah bir defterdir : Kayıt defteri. Bunu Adliyede memur olan Şemsettin
Bey isminde birine veriyorlar ve Fakülteye girecekleri buraya
kaydet diyorlar. Şemsettin Bey en başa ilk olarak kendi ismini yazıyor.
O sene 301 kişi kaydolunuyor. Bunların büyük bir kısmı Fakülteye
yatılı olarak devam etmek istiyor. Zaten Ankarada başka şekilde
barınma ve kalma imkânları yok.
Mahmut Esat Bozkurt, Büyük Millet Meclisinde, Fakülte binasını
bulduğunu ifade ettiği halde ve bu yolla gereken karar ve tahsisatı
temin ettiği halde, binayı temin edememiştir. 1925 yıllarının Ankarasında
bulunması en güç olan şey bina idi. Fakültenin açılış zamanı
yaklaştı, Mahmut Esat Bozkurt hiç bir bina bulamayınca Hukuk Mektebini,
Büyük Millet Meclisinde, büyük toplantı salonunda açmıya
ve dersleri orada yapmıya karar verdi. Belki bu hareketi ile bu müesseseye
verdiği değeri de göstermek istiyordu.
Fakültemizin açılışı 5 Kasım 19:25 günü oldu. Soğuk, güneşsiz
bir gün. Talebeler heyecanla bekliyor. Meclis sıralarına oturmuşlar,
îlk senenin bu talebeleri arasında Atatürk'ün Umumî Kâtibi, Baş Yaver,
Ankaradaki Efganistan Büyükelçisi, yaşlı başlı pek çok kimse
var. Atatürk geliyor, kürsüye geliyor ve Fakültenin, tarihî açılış konuşmasını
yapıyor. Onu takiben Mahmut Esat Bozkurt konuşmasını
yapıyor ve sözü ilk dersi verecek olan Ağaoğlu Ahmet'e bırakıyor.
Ankara Hukuk Fakültesi açılmıştır.
Dersler meclis toplantılarının yapılmadığı saatlerde büyük toplantı
salonunda yapılıyor. Leyliler için bina yoktur. Leylilere yatak,
battaniye ve yastık temin ediliyor, eski Müstantik Mektebinde kalıyorlar
ve günde 50 Kuruş yevmiye alıyorlar. Sonra Tahsin Beyin evi
yatakhane oluyor. Bu devrin en canlı hatırası yağmurlu gecelerde
yataklar üzerinde açılan şemsiyelerdir. Eski Postahane binası, onun
yakınındaki Mescit ve Medrese, Şimdiki Diyanet işleri Reisliği binası
ve Vakıf Apartımanlarının çatı altı katı, 1943 senesine kadar devam
eden 18 senelik bir göçün muhtelif uğraklarıdır.
Bu gün bu merasimi yaptığımız bu salona, ilk senenin ilk dershanenin
havasını getirmeğe çalıştım. Başımızın üstünde asılı duran
XVI
Atatürk'ün resmi 5 Kasım 1925 de ve onu takip eden senede ilk sınıfta
asılı olan resmidir. Bu merasimimizde başında konuştuğum kürsü
ilk sene talebelerinin dershanelerinde duran kürsüdür. Bunun arkasında
ilk sene hocaları derslerini vermişlerdir. Ve bu kürsünün
karşısında o zaman oturan ilk sınıf talebeleri, bu gün de tıpkı o zamanki
gibi, toplu olarak, omuz omuza, bir arada salonumuzun bütün
sağ tarafını bir kütle olarak doldurmuş bulunuyor. Hepsi bir arada,
belki bir az daha yaşlı, fakat ilk günlerindeki kadar ateşli, zinde ve
neş'eli.
Bu gün Fakültemizde bir de sergi açıyoruz. Ankara Hukuk Fakültesinin
40. yılı sergisi. Orada îlk Profesörler Kurulu defterini görebilirsiniz.
En başa ilk sayfaya, ilk karar, ilk toplantı zaptı gibi,
Atatürk'ün açılış Nutku yazılmış onu Mahmut Esat Bozkurt'un konuşması
takip etmiştir. Orada ilk öğrenci rehberini ve ilk ders kitaplarını
görebilirsiniz. Hocaların ve öğrencilerin bir çok eski resimleri
de orada. îlk öğrenci rehberine baktığımızda Tedris Hey'et listesi
başında «Fahrî Reis : Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal Paşa» deniyor.
«Tedris Hey'eti Reisi : Adliye Vekili Mahmut Esat; Reis Vekili :
Cemil Bey (Bilsel); Türk Hukuk Tarihi Fahrî Profesörü : Başvekil ismet
Paşa; Tarihi Siyasî Akçoraoğlu Yusuf Bey». Listeden bir kaç isim
daha görelim «İhtilâlller tarihi: Mahmut Esat (Bozkurt) Tıbbi Adlî:
Refik (Saydam); İktisadî Mezhepler: Şükrü Kaya; Roma Hukuku:
Tevfik Kâmil (Koperler); Usulü Hukukiye : Sab ri Şakir (Ansay); Hukuku
İdare: Süheyp Nizamî (Derbil)...» Bu listedeki hocalardan ve
Fakültenin ilk hocalarından bu gün sadece iki kişi hayattadır : Prof.
Yusuf Kemal Tengirşenk ve Prof. Mazhar Nedim Göknil.
Öğrenim ilk sene inkilâp müesseselerinin içinde oluyor. Öğrenciler
Medenî Kanun ve Ceza Kanununun kabul edilişlerini Büyük
Millet Meclisinin dinleyici sıralarından takip ediyor. Neuchatel Hukuk
Usulü Kanunu, Meclisin Kabul edişinden evvel Talebeye okutulmıya
başlanıyor.
Ankara Hukuk Mektebi 1927 yılında. Bakanlar Kurulu kararı ile
Ankara Hukuk Fakültesi ismini almıştır. 1940-1941 ders yılı sonuna
kadar üç yıl olan okuma süresi o yıldan itibaren dört yıla çıktı.
Fakülteye, kuruluş yıllarında, şahsiyetleri ile büyük izler bırakmış
olan üç Hocayı bilhassa zikretmek isterim. Bunların birincisi Fakültenin
kurucusu Mahmut Esat Bozkurttur. Büyük Vatanperver, bü-
XVII

4

yük hdtip Bozkurt en son haddine kadar varmış bir Atatürk hayranı
idi. Fakülteye Türk Hukuk inkilâbınm ruhunu vermişti. Mahmut
Esat Bozkurt'un Atatürk sevgisini şahsî bir hatıramla belirtmek isterim.
Fakültenin ikinci sınıfında idik. Sene 1938. Atatürk'ün hayatından
ümit kesilen günlerdi. 10 Kasım gününün sabah gazeteleri vaziyetin
vahamete doğru gittiğini bildirmişlerdi. İkinci ders zili çaldı.
Dersimiz Devletler Hukuku, Mahmut Esat Bozkurt'un saati. O arada
Fakülte Dekanlığına Atatürkün ölüm haberi gelmiş. Hocaların olayı
öğrencilere bildirmeleri ve arkasından derslerin kesilmesi uygun
görülmüş. Bir az bekledik, Mahmut Esat Bozkurt derse girdi. Ağlamış,
yüzü kızarmış, iki tarafta sıralara tutuna tutuna güçlükle kürsüye
çıktı. Doğruldu, yüzümüze baktı, bir şey söyliyemedi, yavaşça
kürsünün üzerine kapandı ve ağlamıya başladı. Hepimiz olanı anlamıştık.
Sonra ağır ağır doğruldu, gözünün yaşını sildi ve «Siz- sağ
olun dedi», geldiği gibi sınıftan çıktı. «Atatürk öldü» sözünü söyliyemedi,
bu söz ağzından çıkamadı. Hukuk înkilâbımızm veya Mahmut
Esat Bozkurt'un kendi deyimiyle «Hukuk ihtilâlimizin» bu büyük şahsiyeti
21.12.1943 de henüz 53 yaşında iken ölmüştür.
Fakülteye şahsiyeti ile izini bırakmış olan ilk Dekanı - o zamanki
ismi ile Müdürü - Cemil Bilseldir. Kuruluşu takip eden 9 sene Fakülteyi
idare etmiştir. Fakülteye, harap ve eski binalarının havası
sinmesin diye, aşırı bir disiplin ve avrupaî bir öğretim sistemi tatbike
çalıştı. Elinde saati, Profesörleri Fakülte kapısında bekler, gecikenlere
hiç bir şey söylemeden saati gösterir, Profesörler Kuruluna
devamı sağlamak için maaşları orada dağıtır, talebe yemekhanesinde
adabı muaşeret dersi verir, son sınıf talebesine Caketatay ve Melon
şapka yaptırır, merasimlerde giyilen bu kıyafet dışında Fakülte öğrencilerine
yeknasak lâcivert bere giydirir, imtihan devrelerinin başında
ve sonunda yatılı talebeyi tarttırır ve ancak kilo kaybedenlerin
iyi çalıştığına hükmederdi. Cemil Bilsel 1933 senesinde istemiye
istemiye istanbul Üniversitesi Rektörlüğü görevine gitmiş, Ankara
Hukuk Fakültesini bırakmak istememiştir.
Fakültenin Cemil Bilsel'den sonra Dekanlığını 8 sene Baha Kantar
yapmıştır. Baha Hoca, 1925 senesinde istanbul Hukuk Fakültesinde
Ceza Usulü Dersini okutmakta idi. Mahmut Esat Bozkurt kendisini
Ankara Hukuk Fakültesine bir yazı ile davet etmiş ve müsbet
cevap vermesini rica etmiş. Üç gün sonra önde Baha Kantar, arkada,
sırtında kitap dolu tahta bir sandık, bir hammal, Adliye Vekilinin oda-
XVIII
sına girip : «Geldim» dediği anlatılır. İstanbuldaki evini, eşyasını olduğu
gibi bırakıp derhal gelmişti. Baha Kantar, Fakülteye geniş bir
müsamaha, anlayış ve herkesin hakkında azamî saygı havasını getirmiştir.
Fakülte 1925 senesinden bu yana 15 Dekan tarafından idare
edilmiştir. Bunların 5 i bu gün hayatta değildir.
Fakültenin 40 yılı içinde kaydolan öğrenci sayısı 41642 dir.
Bunlar Fakülteden gelip geçmiş, daha doğrusu çoğu gelmiş fakat
geçememiş, mezun sayısı 10115 de kalmıştır. Bu suretle tam 40. ncı
yılımızı kutladığımızda 10.000 inci mezunumuzu da vermiş bulunuyoruz.
Yılda mezun sayımız ortalama 252 oluyor.
Hükümetin bize 40. Yıl hediyesi, yeni ek binamızdır. Bu bina
Enstitülerimiz için gelişme imkânı verecek. Çalışma odaları sıkıntımızı
sona erdirecektir. Bizim, kendi müessesemize 40 inci yıl hediyemiz,
«40 inci Yıl Armağanımız» olacaktır. Bu armağan Fakülte ilim
hayatımızın bir yıllık bir numunesi olacaktır. İlim Hayatımızda Fakültemizin
40 inci yılını göstermeğe çalıştık. Son sene içinde Fakültemizde
on iki yabancı ilim adamı ders veya konferanslar vermişlerdir.
Bunlar Schönenberger, Lerche, Freymond, Karel Vaşak, Vedel,
İvor Jennings, Wisemann, Fowset, Kerimof, Gaudemet, Guy Flattet,
ve Mendes - France dır. Bu ilim adamlarının Fakültemizde verdikleri
ders ve konferansların saat sayısı 35 dir. Her ay öğrencilerimize
ortalama 6 saat bu ilim adamlarını dinletmişiz. Öğrencilerimizin ayağına
ilmi ve milletler arası şöhretli ilim adamlarını getirme çabası
içindeyiz. Armağanımız bu çalışmaları açıklıyacaktır.
Bu arada geçen yıl içinde Fakültemizde kutladığımız Magna
Carta'nm 750 nei yılı özel bir önem taşır. Magna Carta Anayasa ve
Temel Haklar nizamının ilk adımlarından biridir. Bizim de temel nizamımızın
Avrupadaki doğuşudur. Biz Garptan yalnız bir kaç kanun
almadık, biz Garp Hukuk nizamını ruhu ve bütünü ile aldık. Bu bakımdan
Magna Carta'nın hukuk düşüncemizde bir başlangıç ve bizden
bir parça olduğunu belirtmek istedik. Kaldı ki bu gün Dünya Anayasalarının
en mükemmellerinden biri olduğuna şüphe bulunmıyan
Yeni Türk Anayasası ile Magna Carta arasında bir köprü kurmak da
istedik. Magna Carta haftasının asıl manası budur.
Fakültemizin yalnız öğretim ve araştırma vazifesi olduğuna da
kani değiliz. Üniversite Kanununda da ifadesini bulduğu gibi mem-
XIX
leket problemlerini ele almak vazifelerimiz arasındadır. Ankara Hukuk
Fakültesi bunun, son on sene içinde, hatta bütün öğrencileri ile
beraber, mücadelesini bile yapmıştır. Fakültemiz ayrıca günün hukuk
problemlerini yakından ele almış ve bunu ilmî toplantılarda tartışma
konusu yapmıştır : Vakıflar Kanunu, Yeni Anayasamızın Ekonomik
Hükümleri, İktisadî Devlet Teşekkülleri hakkında 440 sayılı
Kanun etrafında yapılan tetkikler ve toplantıları yalnız son on iki aya
düşen misaller diye zikretmek isterim. Diyebilirim ki bu ruh öğrencilerimize
de intikal etmiştir. Talebe Cemiyetinin tertiplediği açık oturum
ve konferanslar ayni yöne yönelmiştir. Burada yalnız, Dekanlığımın
ilk senesini teşkil eden son senenin toplantı konularını saymama
müsaade ediniz : «Türkiyede Kalkınma ve Reform ihtiyacı»,
«Türk Ceza Kanunu 141 ve 142 nei maddeleri», «Siyasî Partiler Kanunu
tasarısı», «Millî Davamız Petrol», «Günlük ızdıraplarımızda
terbiye yetersizliği ve yetersizlik kompleksi», «Yabancı Sermayenin
Türk Ekonomisindeki yeri», «Atatürk İlkeleri», «Kalkınma yolu»,
«Türk sendikacılığının yarını ve gelişmesi». Öğrencilerimizin uyanıklığı
ile iftihar ediyoruz.
Fakülte Kütüphanesi geçen 40 yıl içinde iki devre gösterir. 1925
den 1946'a kadar 6000 cilde varılmıştı. 1946 dan bu güne 70.000 cilde
varmak suretiyle, senelik 300 civarında olan ortalama kitap artışını
senelik 3400 ortalamaya çıkarılmıştır. Bu arada Kitaplıkları olduğu
gibi Fakültemize bağışlanılmış olan Prof. M. Ş. Özkan'ı ve Avukat
Aziz Tahsin Berkant'ı burda minnetle anmak isterim.
Fakülte Resmî neşriyatı 208 rakkammı bulmuştur. Buna teksir
notları ve sayısı 150 üstünde olan Hususî Kitap baskılarını da eklemek
doğru olur.
Fakültemiz son yıllar içinde Hür Berlin Üniversitesi, Strassbourg
ve Aix Üniversiteleri ile karşılıklı öğretim üyesi ve yardımcısı mübadele
etmek için anlaşmalar imzalamış ve bu anlaşmaları büyük faydalar
sağlıyarak tatbike başlamıştır.
Fakültemizi milletler arası alanda isimleri ile tanıtan Prof. Paul
Koschaker ve Prof. Ernst Hirş'i de burada bilhassa zikretmek isterim.
Çalışmalarımızı anlatmakla, Fakültemizde mevcut ruh ile, müessesemizin
genç ve dinamik karakterini belirtmeğe çalışıyorum. Bu
Fakülte her şeyden evvel Hukuk înkilâbımızın gerçekleşmesi için ku-

XX

rulmuştu. Bu inkilâbın yalnız, öğrencilerimize verdiğimiz bilgi ve onlara
aşılamıya çalıştığımız ruh ile bekçisi değil, aynı zamanda onu
daha ileriye götürecek olan, onun ruhunu devralmış olan mümessilleriyiz.
Bu manada bu inkilâbın daha bitmediğini Atatürk ve
Mahmut Esat Bozkurt'un aramızda yaşadığını belirtmek isterim.
40 inci Yılımızı doldurduğumuz bu günde geriye, eski «Hocalarımıza
» hürmet ve minnettarlıkla bakmak istiyoruz. Hayatta olan en
yaşlı Hocamız Yusuf Kemal Tengirşenk'e Ankara Üniversitesi bünyesi
içinde Fakültemiz ilk Dekanı ve emekliliğine kadar Fakültemizin
Hocası kalan Zeki Mes'ut Alsan'a, emekli fakat daimi genç haliyle,
Fakültemizin bir nevi sembolü olan Vasfi Raşit Sevig'e birer Fahrî
Hukuk Doktorası Diploması vermek kararını aldık. Bu hocalarımızın
şahıslarında Fakültenin bütün eski hocaları önünde, hepimiz,
dünün ve bu günün öğrencileri ve hocaları hürmetle eğiliriz.
Sözlerimi bitirirken Fakültemizin, 50 nei 100 üncü ve nice yüzyıllarını
bu günkü ruhu ile kutlamasını temenni ederim.
XXI

[Av.Tayfun Eyilik]

ADALET BAKANI MAHMUT ESAT BOZKURT'UN
SÖYLEVİ (*)

Sayın Cumhurbaşkanı!..
Sayın dinliyenler!..

Ankara'mızın, (Adliye Hukuk Mektebi), Türk'ün şanlı ve çok şerefli kurtarıcısını, büyük Cumhurbaşkanını öğretim kurulunun başkanlığında ve başında görmekle şu anda en derin ve ancak ifadesi çok güç heyecanla, sevinçlerle doludur. Bu vesile ile Türk devriminin büyük liderine öğretim kurulunun, genç hukuk adaylarının ve okulun saygı ve şükranlarını açıkça sunar, bunun lütfen kabulünü kendilerinden rica ve niyaz ederim. Okulumuzun Türk Hukuk Tarihi onursal profesörlüğünü lütfen kabul buyuran büyük Başbakan Sayın İsmet Paşa'ya da teşekkürleri sunmayı bir vazife ve borç sayarız.

Sayın Cumhurbaşkanı!.
Sayın Dinliyenler!.
izin verirseniz okulumuzun temel ilkelerini birkaç cümle içinde bildirmek isterim. îslâm hukukunun zamanımıza kadar sürüklene, sürüklene gelen en esaslı fakat en sakat ve aksak bir dayanağı vardır ki, ona arapça deyimiyle (Kale) derler. Güzel türkçemize (dedi ki) diye çevrilen bu temel yüzyıllarca ve yüzyıllarca Türk ulusununmukadderatını ortaçağa bağladı, onu ortaçağda verilen kararlarla yönetmeğe etken oldu.
îslâm uygarlığından olan hukukşinaslar çok yazık ki, anlayışlarını bu temelden kurtaramadılar. Bizdeki Mecelle ve buna benzer kimi kanunlarımız bu anlayışın en açık bir katıştırması (enmuzeci) dır.
(*) M. E. Bozkurt'un konuşması Prof. Dr. Coşkun Üçok tarafından arılaştınlmıştır.

XXVII

(Dedi ki) deyimi (Kale) nin kelime çevrisidir. Ancak (Kale) nin gerçek anlamı, bilinçsiz ve anlayışsızım, ortaçağ ölülerinin düşünülerinden başka birşey düşünemem, ölülerin kararlarıyla yürürüm ve düşünmeğe gücüm yoktur demektir. Bunun yirminci yüzyılda açık anlamı ben yokum, ben ölüyüm demektir.
Sayın dinleyenler!.
Bu (Kale) kuralı, bilinç ve etkinliğine tarihin alanı bile dar j bir dolaşma yeri durumunda kalan soylu ırkımızın bütün varlığım kalın ve kara bir kölelik zinciri hâlinde ortaçağa, ortaçağ düşünülerine bağladı. Yüzyıllar ve yüzyıllarca önce bilmem hangi çöller içinde verilen kararların (Kale)'siyle yirminci yüzyıl ortasında yürümek, bilinç ve anlayışdan yoksun olduğunu fiilen açıklamaktan başka neyi gösterir ? Bu gibi ilkelere artık olarak bir de (Rabbani) nitelik bağlamak anlayışsızlığın en açık bir belirtisi değil midir ? Ulusların dünya işlerini akıl ve mantık dışında, yalnız vicdanlarda kalması gereken din ile, din tehdidiyle yürütmeğe olanak var mıdır? Ortaçağ içinde herhangi bir Arap hukukçusunun, çevresinin ve günün gereklerine göre koyduğu bir kuralı, Arap (dedi ki) diye sonuna kadar Türk Ulusuna yararlı olmak üzere kullanmak olanağı var mıdır ? Bunda direnmenin Türk'ü Hak adına ne büyük haksızlıklarla, düşünülmesi güç ne baskı ve ne kıyıcılıklarla karşı karşıya bıraktığınıbilmez değiliz. Mukadderatını bir Arap müçtehidinin sözlerine bağlı görecek kadar Türk ulusunun bilinçten, anlayıştan, düşünceden yoksun olduğunu kim söyliyebilir ? Türk'ü böyle ağır bir suçlama altmda bırakmaya kimin hak ve yetkisi vardır ? Böyle bir tarih var ise, ki vardır, onun yanması ve kül olması gerekir. Fıkıh ve onun müntesipleri tarihin en büyük evrelerinde istibdat ve bozgunların gerekçesi ve etkeni oldular. Böyle sakat ve bozuk ilkelerle Türk ulusu gibi büyük bir ulusun mukadderatı yirminci yüzyıl ortasında yönetilebilir mi ? Ayıp ve günah değil midir ?

Bugün büyük devrim liderimizin işaret ettiği yolda yürümeği çok şerefli ve çok verimli bir ilke olarak kabul eden Ankara Hukuk Okulu geçmişten kalma ilkeleri tarihe bıraktı. (Dedi ki) (Dedileı ki) ile değil (Diyorum ki) özellikle (Türk olarak, bir insan olarak bilinçle, anlayışla diyorum ve düşünüyorum ki) prensibini kendisine şiar edinmiş bulunuyor.
XXVIII

Türk Cumhuriyeti hukukunu inceleyecek ve araştıracak olan Ankara Hukuk Okulu çalışma alanında hiçbir kaynakla bağlı değildir. Onun en büyük kitabı koşulsuz olarak Türk ulusunun yüksek yararları ve yirminci yüzyıl hayat ve uygarlık ilkelerinin mahzeni olan çağdaş bilimlerdir. Ulusumuzun, devrimin ve Cumhuriyetin en yüksek yararlarını en uz dille anlatan ve açıklıyân, Türk'ün büyük başkanından gürlük ve esinlik alarak yürüyeceğiz. Gazi elimizde bir zafer bayrağıdır. Ne olursa olsun, ne yapıp yapıp başaracağız.

Onun uyarmasıyla (dedi ki) yi bıraktık (diyoruz ki) yi Kabul ettik. Yâni bilinçle yürüyoruz, düşünüyoruz. Şu hâlde Türk ulusunun tarihe, bütün bir insanlık tarihine söyliyeceği daha çok, pek çok sözleri vardır. Oraya vereceği pek çok yapıtları vardır.
Cumhuriyetin Türk adliyecileri bu genişlik ve kapsam içinde devrimin kendilerine yüklediği geniş ve kapsamlı vazifenin ağırlığını ve anlamını kavramışlardır. Bunun bütün gereklerini yerine getirmeğe hazırdırlar. Hazırlanmış ve hazırlanmakta olan yeni kanunlarımız, önünüzde bulunan genç hukuk adayları bu kararın ilk aşamasıdır. Gerisini tarih söyliyecektir. Devrim için hazır olmak ve onu savunmak rolü Türk adliyesinin biricik öğünç dayanağıdır. Devrimler insanlığı mutluluğa götüren araçlardır. Karşı koyanların sonu, ne olursa olsun, tam bir bozgundur.
Sözlerime son verirken gelişleriyle okulumuzu şereflendiren ve devrimin her alanında olduğu gibi bizim de programımızı ve yolumuzu ve davranışımızı saptamak lûtfunda bulunan Sayın Cumhurbaşkanına ve sayın dinleyenlere en derin teşekkürleri tekrar sunarım.

[Stefan Fredrik]

Başlık ve yazılar için teşekkürler

[karabudun1944]

Keşke okulumuzun 82 yıllık güzel mazisi beni okula ısındırmaya yetse ama olmuyor ki ancak biz o günleri yad edebiliyoruz başka da bir arpa boyu yol alamıyoruz

[Av.İsmail Güler]

ankara hukuka alışmak elbette zor bir süreçtir.lise döneminden sonra gördüğünüz o ağır dersleri görünce morali bozulan hatta kaydını silen öğrenciler olacaktır.Ancak morali bozmamaya ve gelecekte çok daha güzel günleri yaşayacağınızı düşünün.İnanın hiç de gerçekdışı değil.Bu arada ankara hukukun yeni çehresi çok bi hoş kütüphanesi,müzik stüdyosu bence kıymetini bil...

[Av.Tayfun Eyilik]

Bu yazıları bu gün tartışılan anayasa değişiklikleri genel olarak son zamanlarda yaşananları düşünerek bir kez daha değerlendirmenizi rica ediyorum

[Av.Onur Tunga]

Zamanımızda Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi eğitime 5 Kasım'da başlardı. Bu bir gelenek haline gelmişti. Bence çok güzel ve anlamlıydı. Şimdi bakıyorum ortaoğretim kurumları gibi Eylül ayında açılıyor.

Ankara Hukuk'lular 5 Kasım'a sahip çıkınız.

[karabudun1944]

5 Kasımda açılma 19 mayısta kapanma çok güzel bir şey fakat bizim gibi her an bilgisayarın ağına düşebilecek rahattan bazı yerlerini büyütmeye yakın kişilere bu büyük zarar verirdi diye düşünüyorum.Ama maksat tarihi yaşatmaksa o günün anısına bir şey yapılması yeterlidir.Kanaatimce İstanbul hukuk gibi 1 ekimde başlaması en güzeli olacağıdır.