www.hukuki.net

B. Radyo Yayınlarının Denetimi

2. Komisyon ve Divan’ın Karar ve Raporları

İzin rejimi konusu, Komisyon içtihatında ele alındı. Komisyon, 1968 tarihli bir kararda, 10. maddenin 1. paragrafındaki "izin" deyiminin "bir kamu hizmeti tekelinin esas itibariyle her durumda yasak olduğu" şeklinde yorumlanamayacağını beyan etti. [1]

1971’de, Komisyon, 1. paragrafın söz konusu devletin özel vericileri yasaklamasını engellemediği gerekçesiyle bir başvuruyu kabul edilmez buldu. [2]

Bununla birlikte, Komisyon, İtalya’da kablo ulusal tekeline ilişkin 1976 tarihli bir kararda, elektronik medya alanında ulusal tekellere karşı tutumunu yeniden belirleme yönündeki iradesini ortaya koydu.[3]

Aralık 1978’de, yasadışı bir radyo yayınını desteklemek için etiketlerle reklam yapmayı deneyen kişilere karşı başlatılan ceza kovuşturmasına ilişkin davada, Komisyon, bir devletin, Sözleşme hükümleri çerçevesinde, özellikle 10. maddenin 1. paragrafında öngörülen izin rejiminden kaçmayı deneyenlere karşı önlemler kabul etme yetkisinin bulunması gerektiğine açıklık getirdi. [4]

Mayıs 1984’de, Komisyon, başvuran tarafından üretilen programları bazı kablolu yayın dağıtıcılarının dağıtmasını yasaklamaya ilişkin başvuruyu kabul edilmez buldu. Komisyon, kararında, 10. maddenin 1. paragrafında Devletin radyo yayıncılığı işletmeleri için izin alma şartı koymasına izin verdiğinden bu devletin özel bir izne ilişkin koşulları dolanmayı önleyecek önlemler getirmesinin yasal olduğunu beyan etti. Bununla birlikte, "yayın hakkının, yayınlananları karıştırmaya maruz kalmadan alma özgürlüğünü de içerdiği" ilkesini koydu.[5]

Aynı yönde, izin rejimlerine ilişkin olarak, Komisyon, Mart  1986’daki bir kararında, Belçika Flaman Topluluğundan izin almaksızın yayınlar yapan bir radyonun işletmecilerinden gelen bir başvuruyu kabul edilmez buldu. Bu karara göre :

Mademki bir devlet radyo yayıncılığı işletmeleri için izin alma şartı koyan bir yasa kabul edebilir, bu devlet, izinde belirlenen koşulları dolanmaya yarayan yöntemleri özellikle engelleyecek şekilde söz konusu izne saygıyı sağlayacak bir mevzuatı da çıkarabilir.[6]

Bununla birlikte, Komisyon, Ekim 1986 tarihli, lisans almak için aranan tüm koşulları dolduran istasyonlara yerel radyo yayın izni verilmesini yasaklamaya ilişkin bir başvuru konusundaki kararda şunları vurguladı : 

İzin rejiminde devletlere tanınan takdir hakkı sınırsız değildir. Sözleşme, radyo yayıncılığı işletmeleri için izin elde etmeye ilişkin hiçbir hakkı güvence altına almadığı doğru ise de, izin isteminin bir devlet tarafından reddinin açıkça keyfi ve hatta ayrımcı olamaması, Sözleşmenin dibacesinde belirtilen ilkelere ve orada tanınan haklara aykırı olamaması da  o kadar doğrudur. Bu nedenle çoğulculuk, hoşgörü, açılım gerekleri gibi onlarsız demokrasinin olmayacağı yükümlülüklere saygı göstermeyen bir izin rejimi Sözleşmenin 10. maddesinin 1. paragrafını ihlal eder.[7]

Mayıs 1989’da Komisyon, daha sonra kablo ile dağıtımını yapmak üzere bazı yerel radyo istasyonlarının yayınlarının alınmasının sınırlandırılmasına ilişkin bir başvuruyu İsviçre hükümetinin bilgisine sunmaya karar verdi.[8]  

Haziran 1991’de, Komisyon, bir kablolu yayıncının bir radyo programını dağıtmasını  yasaklayan bir diğer başvuruyu reddetti.[9]

Temmuz  1991’de, futbol maçları düzenleyicileri tarafından maçları yayınlama izni karşılığı yayıncılara bir bedel ödeme yükümlülüğü getirmeleri nedeniyle Hollanda radyo ve televizyon yayın örgütlerini bünyesinde toplayan kar amacı gütmeyen bir vakıf tarafından başvuruda bulunuldu. Komisyon, 10. madde çerçevesinde, davalı hükümetin, bu tür maçların serbestçe yayınlanmasını güvence altına almak, halkın giriş ücreti ödedikleri maçları ve radyo yayıncılarının ödedikleri yayın haklarını finanse etmek yükümlülüğü bulunmadığına karar verdi. Başvuru bu yüzden reddedildi.[10]

Eylül 1992’de, Komisyon, radyo programlarını izinsiz yayınlamaya ilişkin bir başvuruyu kabul edilmez buldu. Başvuran, malzemelerine el konulmasını ve işten yasaklamasını şikayet ediyordu.[11]

Ocak 1993’de, Komisyon, davalı hükümet tarafından radyo yayın izni isteminin reddedilmesi nedeniyle yapılan iki başvuruyu inceledi. Birinci başvuru mevzuatın bir şahsa böyle bir ruhsatı vermesini engellediği gerekçesine dayanıyordu.[12] İkincisi, radyo yayın izninin reddini, kar amacı gütmeyen derneklerin ticari programları yayınlamak amacını taşıdıkları gerekçesine dayandırıyordu.[13] Her iki başvuru kabul edilmez bulundu.

Temmuz  1993’de, Komisyon, yerel televizyon istasyonları için yayın frekansları verilmesinin reddine ilişkin bir başvuruyu kabul edilmez buldu. Bu önlemin demokratik bir toplulukta, düzenin savunulması ve başkalarının haklarının korunması için zorunlu olduğu beyan edildi. Bu çerçevede Komisyon, başvuran radyo yayıncısının, bir seri yerel yayın frekansları elde ederek, gerçekte  ulusal düzeyde faaliyette bulunmayı amaçladığını tespit etti.[14]

Ekim 1993’de, Komisyon, televizyon haber programları kapsamında dolaylı ticari mesajlar yayınlamaktan verilen para cezasına ilişkin bir başvuruyu kabul edilmez buldu.[15]

Kasım 1993 ve Ocak 1994’de, Komisyon, radyo yayın kuruluşlarının Hollanda kablolu yayın şebekesinden kendi  programlarını dağıtmalarının yasaklanmasına ilişkin iki başvuruyu kabul edilmez buldu. Komisyon, yasağın ticari değil, çoğulcu bir radyo dağıtım sistemini sürdürme ve sistem içinde düşünceyi açıklamanın çeşitliliğini koruma  iradesine dayalı olduğunu beyan etti. Başvuran radyo yayıncılarının kablolu yayın şebekesinden kendi programlarını dağıtmalarına izin verilmiyordu, zira, " yabancı radyo yayın kuruluşları" şeklinde nitelendirilmiyorlardı.[16]

Mayıs 1994’de, Komisyon, bir televizyon kanalının mahkûmiyetine ilişkin yaptığı başvuruyu kabul edilmez saymakla birlikte, Sinn Fein’e bağlı örgütleri açıkça desteklediğini söyleyen kişilerin yaptıkları açıklamaları veya televizyondaki sohbetlerini canlı olarak yayınlamaya ilişkin yasağın, belediye meclisi üyesi başvuranın 10. madde ile tanınan haklarına müdahale oluşturduğunu kabul etti.[17]

Ocak 1997’de, Komisyon, resim sanatçısının mirasçılarının telif hakkını ödemeksizin bir tiyatro fresklerinin resimlerini yayınlamaktan bir televizyon kanalının mahkûmiyetine ilişkin başvurunun kabul edilmez olduğunu beyan etti.[18]

Komisyon, 10. madde ile tanınan düşünceyi açıklama hakkına dahil olan düşünceleri ve haberleri yayma özgürlüğünün, bir kişi veya örgüte, kendi görüşünü açıklamak maksadıyla radyo veya televizyondan özel olarak veya örgütlü bir şekilde yararlanmak için genel ve sınırsız bir hak tanıdığı şeklinde yorumlanmasının mümkün olmadığını beyan etti. Bununla birlikte, bir veya birçok belirli kişi grubuna, antenle yayın hakkı tanımamanın, bazı özel durumlarda, 10. madde kapsamında (ayrımcılığı yasaklayan 14. madde ile bağlantılı veya bağımsız olarak) bir sorun yaratabileceğini duyurdu.[19]

Sözgelimi bir seçim dönemi boyunca, diğer partilere radyo ve televizyondan bir zaman dilimini kullanma hakkı tanınırken, bir siyasi partiden her türlü yayın olanağının esirgenmesi halinde böyle bir sorun, kural olarak, gündeme gelebilir.[20] Bununla birlikte, yayıncının yayın politikası çerçevesinde, zaman dilimini kullanma hakkını bazı kurallara tabi tutması mümkündür.[21]

Nisan 1997’de, Komisyon, bir televizyon kanalının işletme izni isteminin reddine ilişkin başvurunun kabul edilmez olduğunu beyan etti.[22] Komisyona göre, bu karar, kullanılmaya müsait frekans sayısının sınırlı olması nedeniyle alınmıştı, titiz bir inceleme konusu olmuştu ve kesin hüküm niteliğinde değildi. [23]

Komisyon, alıcı antenlerin özel kişilerce izinsiz kurulmasına ilişkin birçok başvuruyu inceledi.[24] Bu başvuruların kabul edilmez olduğu beyan edildi.

Radyo ve/veya televizyonla düşünceleri ve haberleri alma özgürlüğünün 10. maddenin 1. paragrafında öngörülen izin rejimlerine tabi olmadığını vurgulamak gerekir. Bu durum Komisyon tarafından, "10. maddede öngörülen radyo yayın hakkının yayınları almanın engellenilmemesini içerdiğini anlamak gerekir" şeklinde yapılan açıklama nedeniyle, örtülü olarak doğrulanmış olduğu söylenebilir. Komisyon, kısa bir süre önce, sınırlı bir süre öncelik hakkından yararlanan bölgesel radyo yayın kamusal kuruluşunun, bölgesel yayınların özendirilmesine ilişkin bir karar alınmasını beklemek amacıyla, yabancı ticari televizyon yayınlarını almak ve aktarmak olanağı tanıyacak bir izin isteminin reddinin 10. maddenin 1. paragrafının üçüncü cümlesi ile yasal dayanağı bulunduğunu belirterek görüşünü teyit etti.[25]  

Ekim 1997’de, Komisyon, bir özel televizyon kanalının beş gün boyunca yayınlarının durdurulmasına ilişkin bir başvurunun kabul edilebilir olduğunu beyan etti.[26] Seçim döneminde programların sansüre uğramasını eleştiren bir yayının yapılmasından sonra başvuran şirkete yaptırım uygulanmıştı.[27]   

Kasım 1999 tarihli bir kararla Divan, bir şirketin yöneticisinin yerel televizyon kanalı işletme izni talebinin Radyo Televizyon Yüksek Kurulu (CSA) tarafından kabul edilmemesine ilişkin başvurusunu reddetti. Divan, eski (yerleşik) içtihatına uygun olarak, bir izin rejiminde takdir hakkının sınırsız olmadığını vurguladı. Bu yüzden, bir izin isteminin bir devlet tarafından kabul edilmemesinin keyfi veya ayrımcı olmaması gerekir. Somut olayda, dava konusu karar, özellikle yasa da belirtilen ölçütler doğrultusunda yetkili makamın yerel televizyon anlayışı ile söz konusu projenin takdim ve içerik yönünden bağdaşmadığı gerekçesine dayandırılmıştı. Divan, ayrıca daha sonra anılan bölgede yerel televizyon hizmeti için adaylara yapılan ihaleye daveti ve başvurana işletme izni verilmesini de dikkate aldı. Bu tutum, Radyo Televizyon Yüksek Kurulu (CSA) tarafından güvence altına alınan yayın özgürlüğünün izne tabi tutulması prensibinin bir uygulaması olarak algılandı. Divan, dava konusu kararın keyfi olmadığı, demokratik bir toplumda düzenin korunması ve başkalarının haklarının korunması için zorunlu olduğu şeklinde nitelendirilebileceği sonucuna vardı.[28]

Ocak 2000’de, Amnesty International tarafından yapılan bazı ülkelerde insan hakları ihlallerini duyurmayı amaçlayan bir reklamı yayınlatma izninin reddine ilişkin başvuru, Divan tarafından kayıttan silindi. Söz konusu karar, amacı kısmen veya tamamen siyasi olan örgütlerden gelen reklamı yasaklayan radyo yayınına ilişkin kanuna dayandırıldı. Daha sonra,  başvuran örgüt, İngiltere (Britanya) makamları ile aralarında yapılan anlaşma nedeniyle davaya devam etmekten vazgeçti. [29] 

Temmuz 2000’de, Divan, kısa dalga radyo yayın izni vermeyi resmi makamların reddetmesine ilişkin bir başvuru hakkında karar verdi. Divan, kısa dalgayı uluslararası yayına ayırmada ve bu tür yayınları gerçekleştirenlerin yayınlarının alınmasını korumada haklı yarar bulunduğunu  kabul etti. Divan, anılan frekansın, yayını devamlı alabilmek için sürekli ayar yapmayı gerektirmesi nedeniyle ulusal ticari radyoların büyük çoğunluğu tarafından tercih edilen bir seçenek olamadığını vurguladı. Üstelik, başvuran ve işletmeler gibi özel kişiler, diğer tip (yerel, ulusal veya uydu yoluyla) radyo yayın lisansları da  isteyebilirlerdi. Başvuran, yayınlarını Birleşik Krallıktan (İngiltere’den) alınabilecek şekilde başka bir ülkeden yapmak suretiyle kısa dalga frekansından yararlanabilirdi. Divan, bu davayı, devletin tüm yayın üzerinde tekeli bulunan  Informationsverein Lentia ve diğerleri davasından ayrık tuttu. Bu davada, sınırlamalar sadece kısa dalga frekansına ilişkindi. Bu yüzden Divan, demokratik bir toplumda başkalarının haklarının ve özgürlüklerinin korunması için başvuranın düşünceyi açıklama özgürlüğüne müdahalenin haklı olduğu gerekçesiyle başvuruyu (davayı) reddetti.[30]

Kasım 2000 tarihli bir başvuruda, dini amaçlı bir örgüt, kendisine yetkili makamlar tarafından radyo yayın lisansı için aday başvuru formu verilmemesini şikayet ediyordu. Bu karar, bu tür örgütlere, ulusal radyo yayın lisansları verilmesinin yasa ile yasaklanmasına dayanıyordu. Divan, dava konusu sınırlamanın keyfi olmadığını, zira, kanunla öngörülen koşullara uymayan tüm adayalara uygulandığını belirtti. Ayrıca, adaya yerel yayın yapma izni için başvuruda bulunmayı engelleyen herhangi bir neden de yoktu. Divan, başvurunun kabul edilmez olduğunu beyan etti.[31]

Mart  2001’de, Divan, bir küçük partiye seçim döneminde radyo ve televizyondan konuşma yapmak için sınırlı bir zaman diliminin verilmesine ilişkin başvuruyu inceledi. Divan,  «radyo ve televizyondan konuşma zamanının sınırsız olmadığını ve bu zamanın adil bir şekilde dağıtımını güvence altına almak için bazı kuralların konulması gerektiği» yönündeki ilkesini tekrar etti. Bu davada, yetkili makamların kararı, «siyasal programların yayılmasını sağlama olanağı ile yasal oranlılık» ilkesine dayanıyordu. Radyo ve televizyonda konuşma zamanının dağılımı, ne keyfi, ne oransız, ne de ayrımcı idi. Bu nedenle, Divan, 10. maddenin ihlalini gösterir hiçbir durum olmadığı sonucuna vardı.[32]

Eylül 2001 tarihli bir davada, başvuran, kendisine yetkili makamlar tarafından kablolu program içeren yayın lisansı verilmemesini şikayet ediyordu. Başvurunun kabul edilebilir olduğu beyan edildi.[33]

Eylül 2001’de Divan, yetkili makamlar tarafından genç kitleye dönük bir yerel radyo yayın istasyonu için lisans isteminin reddedilmesi ile ilgili bir başvurunun kabul edilmez olduğunu beyan etti.  Divan, radyo yayın izninin verilmesinin  kurulacak istasyonun türü ve amaçları, hizmet verilecek kitlenin hak ve gereksinimleri gibi (bkz. Informationsverein Lentia ve diğerleri kararı, s.33) bazı koşullara tabi tutulabileceğini hatırlattı. Bu davada başvuranlara mevcut olan tek frekansın verilmemesi kararı haksız görünmüyordu, zira, lisans yoluyla kapsama alınan bölgede genç kitleye dönük çeşitli radyo yayın istasyonları zaten mevcuttu. Divan, demokratik bir toplumda, başvuranların düşünceyi açıklama özgürlüğüne müdahalenin zorunlu olduğunu belirtti.[34]