Madde Madde Sağlık Kontrolü

[Erhan Yurdayuksel]

Avokadoyu çok geç tanıdık!

Avokado, uzun yıllar Türkiye’de tanınmayı ve kabul görmeyi bekledi durdu... 80’lerin başından itibaren aranan, en pahalı meyve olarak pazarlarımıza girmeye başladı.

Prof.Dr. İbrahim Adnan Saraçoğlu

Avokadonun olgunlaşmış olanını (elde kolayca ezilebilen) kullanmak gerekir. Eğer yumuşağını bulamıyorsanız, onu birkaç gün içerisinde kolaylıkla yumuşatabilirsiniz. Yapacağınız tek şey herbirini ayrı ayrı gazete veya kese kâğıdına sarıp oda sıcaklığında bekletmektir. Birkaç gün sonra gazete kâğıdını açmadan dışından, yumuşayıp yumuşamadığını kontrol edebilirsiniz. Avokado olgun şeftali yumşaklığında olmalıdır. Avokado hazırladıktan en geç birkaç saat içerisinde tüketilmelidir.

Ülser ve migrene birebir
Avokado, B6 vitamini bakımından çok zengindir. Ülser ve migreni olanlar avokadoyu hiç çekinmeden tüketebilirler. Ülser, migren ve Azlheimer hastalarının özellikle avakado tüketmelerinde fayda var. Bu önerimin nedeni içerdiği thiamin ve theronine etkin maddeleridir. Avokadonun içerdiği riboflavin, seretonin ve pyridoxine migrene karşı mükemmel bir önleyicidir. Ancak, içeriğinde bulunan yüksek miktardaki proline ve heptacosane maddeleri onun migrene karşı önleyici gücünü büyük ölçüde zayıflatır.
Avokadoyu tüketenler onun çok yağlı olduğunu ve kolesterollerini yükselteceğini düşünür. Bu doğru değildir. Tam tersine avokado kolesterol düşürücüdür. Hele hele önerdiğim hazırlama şekline göre tüketilirse, kolesterolün düşürülmesinde daha da etkili olur. Avokadonun az da olsa dopamin ve seretonin içerdiğini biliyor muydunuz?

İyi huylu prostat büyümesi
İyi huylu prostat büyümesine bağlı şikâyeti olanlar da haftada iki-üç kez avokado tüketme-li. Çünkü içeriğinde 5-alfa-redüktaz enzimini inhibe eden beş etkin madde bulunur.
Avokadonun meyve olarak tüketilmesi biraz zor gelebilir. Ancak, avokadonun çok çeşitli hazırlama şekilleri vardır. Eğer onu doğru hazırlarsak, mükemmel bir aroma ve damak tadı kazanır. Önerdiğim hazırlama şeklinin dışına çıkmayınız. Çünkü sarımsak ve taze limon suyunun dışında ilave edeceğiniz farklı katkılar kür için uygun olmayabilir.
Avokadonun tuz atımındaki seçiçiliği, sodyuma karşıdır. O, vücuttaki sodyumu adeta seçerek dışarı atar. Sodyum yüksekliği olanlara özellikle avokado tüketmelerini öneririm.
Avokado gerçek bir doymamış omega-9-asit deposudur. Ortalama olarak 500 bin ppm omega-9-asit içerir. Avokadonun damakta bıraktığı tat, onun çok yağlı olmasındandır. İçeriğinde bol miktarda doymamış yağ bulunduğu doğrudur. Ancak avokadonun içeriğinde kolestrol sıfırdır.
Avokado ortalama 300 bin ppm doymamış omega-6-asit yani linoleik asit içerir.

Regle bağlı anemiye karşı
Bazı hanımların âdet dönemleri hem uzun sürer, hem de fazla kanamalı geçer.
Bu durumda olan kadınların haftada üç kez avokado tüketmeleri, hem anemiye bağlı şikâyetleri ortadan kaldırır, hem bağışıklık sistemlerinin güçlendirilmesine yardım eder.

Kanser hastaları için
Değerli okuyucu, kemoterapi ve / veya radyoterapi sonrası anemi şikâyetiyle karşı karşıya kalan hastalar “Bitkisel Sağlık Rehberi” adlı kitabımda belirtmiş olduğum kereviz - ıspanak kürünü uygulamakta zorlanıyor.
Bu zorluğun birinci nedeni, kemoterapi ve radyoterapi sonrası hastalarda görülen aşırı yorgunluk ve mide bulantısı şikâyetlerinden dolayı, haşlanmış kereviz-ıspanak suyunu içememeleridir. Bu nedenle, kanser hastalarının radyoterapi ve kemoterapi sonrası yaşanan anemiye karşı uygulayabilecekleri en mükemmel bitkisel destekleyici kür avokado kürüdür.
Avokado öyle bir nimettir ki, içeriğinde bulunan demirin tamamı vücudumuz tarafından emilebilir. Avokadoya bu özelliği kazandıran heptulose etkin maddesini içeriyor olmasıdır.
Anemi şikâyeti çeken herkese avokado kürünü önerebilirim. Bugüne kadar incelemiş ve araştırmış olduğum hiçbir meyve içerdiği demiri, böylesine güçlü bir şekilde vücuda kazandırmamaktadır. Meyvesinde bulunan folacin etkin maddesi antianemik özelliğe sahiptir.
Kendilerini yorgun hisseden kanser hastalarına haftada üç-dört kez avokado tüketmelerini öneririm.
GÜNÜN KÜRLERİ
Kür 1: Anemiye karşı
Bir adet avokado ince dış kabuğu soyulup çekirdeği çıkarıldıktan sonra 1 - 1.5 yemek kaşığı limon suyu ilave edilerek çatalla ezilir. Bir dilim ekmeğin üzerine sürülerek tüketilir.
Haftada üç kez bir ay boyunca devam edilir ve kür sonlandırılır. Dönem dönem şikâyetlerin seyrine göre tekrarlanabilir.
Kür 2: Kanser hastalarında, iyi huylu prostat büyümesinde ve kolesterolün düşürülmesinde
Kür 1’ le hazırlama şekli aynıdır. Ancak ezilirken içerisine 1 - 2 diş ezilmiş sarımsak ilave edilir. Uygulama şekli de aynıdır. Dönem dönem şikâyetlerin seyrine göre tekrarlanabilir. Anemi yaşayan kanser hastalarına da önerilir.
Dikkat Buradaki bilgilerin herhangi bir hastalığı teşhis amacı kesinlikle yoktur. Bir rahatsızlığınız var ise, mutlaka bir hekime danışınız.
(Milliyet/25.07.2009)

[Erhan Yurdayuksel]

Buzlu kahvelerdeki tehlike!

Yapılan son araştırma, yaz aylarında daha çok tüketilen buzlu kahvelerdeki tehlikeyi ortaya koydu

Dünya Kanser Araştırma Fonu (WCRF) adlı kanserle mücadele kuruluşu, sayıları giderek artan zincir kahve salonlarında satılan bazı buzlu kahvelerin, mükellef bir yemekten daha fazla kalori içerdiği uyarısında bulundu.

WCRF, bu alanda yaptığı araştırmaya göre, bazı buzlu kahvelerin 561 kaloriye ulaştığını, bazılarının 450 kalori olduğunu, çoğunluğunun ise 200 kaloriyi geçtiğini belirterek, şeker, yağlı süt ve kaymakla hazırlanan bu soğuk içeceklerin verdiği aşırı kaloriye dikkati çekti.

Bu buzlu içeceklerin bir kadının günlük kalori gereksiniminin dörtte birinden fazlasına karşılık geldiği uyarısında bulunan kanser kuruluşu, buzlu kahvelerin yarım yağlı sütle hazırlananlarının bile yüksek oranda kalori içerdiğine işaret etti.

WCRF, sigara alışkanlığının terk edilmesinden sonra, "kanserin önlenmesinde sağlıklı kilo muhafazasının, yani kalori alımının" öneminin altını çizerek, bu yıl sadece İngiltere’de 19 bin kanser vakasının eğer insanlar normal kilolarını aşmazlarsa önlenebileceği uyarısında bulundu.

Eğer kahve içilecekse, şekersiz ve yağsız sütle hazırlanmış olanının tercih edilmesi gerektiğini belirten WCRF, sıradan bir küçük kahvenin sadece 4 kalori, buzlu Amerikan kahvesinin 11 kalori, yağsız sütle hazırlanmış buzlu kahvenin de 68 kalori olduğunu kaydetti.
(Milliyet/27.07.2009)

[Mehtap Deniz]

Yaşamak için mi yemeli yemek için mi yaşamalı

Hürriyet / Yazar: Prof. Dr. Osman MÜFTÜOĞLU

Yiyeceği içeceği bol yaz sofralarınızın davetsiz misafirlerinden biri de benim. Özellikle kalori bombası yiyecekleri yerken ya benden bahsediyor ya da beni hatırlıyorsunuzdur! Birazcık canınızı sıktığımı biliyorum ama bu konuda kafanızı karıştırdığım için memnun ve mutluyum. Bunun nedeni beslenme konusunda daha çok bilgilenmenizin daha iyi sağlık ve daha formda bir hayat anlamına geldiğini bilmemdir.

SİZ beni hatırladıkça 1–Lokmalarınızın sayısı azalıyor, 2-Çiğneme süreniz uzuyor, 3-Yağı şekeri tuzu bol yiyecekler ister istemez azaltılıyor. Sizi bilemem ama ben bu durumdan şikâyetçi değilim. Eğer doğru beslenme bilgilerini lezzetli ve eğlenceli yeme içme kültürümüzle birleştirebilirseniz sağlığınız kesinlikle eskisinden daha iyi olacaktır.

Başlıktaki sorunun yanıtına gelince...

Şu basit gerçeği hiçbir zaman unutmayın: Hepimiz her şeyden önce “yaşamak için” yiyoruz. Yani hayatımızı devam ettirmek için enerjiye ihtiyacımız var. Bu enerjiyi yiyip içtiklerimizden kazanıyoruz. Kalbimizin kanı pompalaması, ciğerimizin dokularımıza oksijen postalaması, kaslarımızın daha güçlü ve kuvvetli kasılması, hatta iyi ya da kötü bir şeyler düşünebilmek için bile enerjiye ihtiyacımız var. Bu enerjinin temel kaynağı da yiyip içtiklerimiz. Sırası gelmişken iyi düşüncelerin kötü düşüncelerden daha fazla enerji harcattığını da bir kenara not edin. Bu aynı zamanda kendisi ve başkaları için iyi düşünenlerin sağlıkları ve kilolarını koruma bakımından daha avantajlı olduklarına da işaret ediyor.

İyi beslen, sağlıklı yaşa

Kısacası doğru besin seçimleri yapmak sağlığa iyi geliyor. Doğru beslenen biriyseniz kanser ve kalp damar hastalıkları gibi en önemli iki hastalık ve ölüm nedenini yüzde seksen oranında önleyebiliyorsunuz. Tersine kötü seçimler yaptığınızda şeker hastalığı, kanser, kalp damar hastalıkları, hipertansiyon, fazla kiloluluk ve şişmanlık, romatizmal sorunlar, safra kesesi problemleri ve daha pek çok sorun oranızdan buranızdan çekiştirmeye başlıyor. Bu arada her Allahın günü canınızı sıkan şişkinlik, gaz, ödem, yorgunluk gibi problemler de işin bir başka yanı.

Bilgiler neden çelişkili

SAĞLIK alanındaki bilimsel veriler de her Allahın günü değişip duruyor. Bir gazetede yazılan şu cümleler gerçeği göz önüne seriyor: “Tıp haberlerinde modası geçirme uygulaması var sanki. Bugünün devası yarının zehri! En yeni araştırmaların son kullanma tarihi bile kahvaltı gevreği paketlerinin üzerindeki tarihten daha kısa.” (Ellen Goodman/Boston Globe)

Her söylenene inanmayın

BİLİMİN size önce tereyağı yerine margarin tüketmenizi, daha sonra da tereyağı yerine margarin yiyenlerin kalp krizi bakımından tereyağı yiyenlere devam edenlerden hiç de daha iyi durumda olmadığını söylemek zorunda kalmasına kızmayın. Bir süre sonra “tereyağı yemenizde fayda var” gibi bir öneriyle karşılaşırsanız lütfen şaşırmayın. Yumurta özründeki gibi mesela.
Kısacası bilimsel araştırmalarda çelişki kaçınılmazdır. Duyduğunuz her bilginin üzerine atlamayın. Bana sorarsanız “bir bilgiyi ilk ve son kullanan olmak” yanlışını yapmayın, yeter. Size Mark Twain’in yüz yıl önceki önerilerini bir kez daha hatırlatayım: “Sağlık kitaplarını okurken dikkat ediniz. Baskı hatasından ölebilirsiniz.”

Sağlıklı beslenmenin anayasası 1

BAZI sağlık bilgileri var ki onlar kolay kolay değişmiyor, değişecek gibi görünmüyor. İşte onların en önemlileri.

* Gereğinden fazla yemek ömrü kısaltıyor. Yaş kırkı geçti mi can boğazdan gelmiyor, gidiyor. Az ve sık yiyenler, kilosuna dikkat edenler, daha az kalori yüklenenler daha uzun, sağlıklı ve formda yaşıyor.

* Beslenmenizde yağ miktarınızı azaltmanızda fayda var ama günlük kalori ihtiyacınızın en az beşte birini yağlardan karşılamanız da şart. Daha az doymuş yağ ve daha fazla doymamış yağ yemek kalp sağlığını destekliyor, kanser olasılığını azaltıyor. Mesela tam yağlı süt ve süt ürünleri, yağlı etler doymuş yağlardan zengin. Zeytinyağı ve diğer bitkisel yağlar (Hindistan cevizi ve palmiye yağı hariç) doymamış yağları daha çok ihtiva ediyor. Trans yağları da azaltmak da şart. Bazı margarinler, kızarmış hazır ticari yiyecekler, ticari unlu ürünlerin çoğu ve fast food besinlerin çoğu trans yağdan zengin.

* Daha çok omega-3, daha az omega-6 tüketmek sağlığı her bakımdan destekliyor. En güçlü omega-3 kaynakları yağlı balıklar –özellikle soğuk sularda büyüyen yağlı balıklar-, ceviz, keten tohumu, fındık ve benzeri yağlı tohumlar ile yeşil yapraklı sebzeler.

* Kaliteli protein tüketmek büyürken de, yaşlanırken de önemlidir. Yumurta, süt ürünleri –özellikle yoğurt- ve balık kaliteli proteinlerin etkili kaynaklarıdır. Kırmızı et ve tavuk da protein kaynağı olarak kullanılmalıdır.

Sağlıklı beslenmenin anayasası 2

* Sağlıklı karbonhidrat tüketmek istiyorsanız tam tahıllı köy ekmeklerine yeniden geri dönün. Patatesi ya haşlayarak –ve az miktarda- ya da çok az yağ ilavesiyle kızartabilen yeni teknolojilerden faydalanarak tüketin. Patates ve beyaz pirinç yerine bulgur ve kahverengi pirinç yiyin. Tam buğdaydan üretilen makarnaları tercih edin. Hamur işi yaparken tam buğday unu –kepekli buğday- kullanın.

* Zeytinyağını sofralarınızın birinci yağı yapın ama bir kaşık zeytinyağında 120 kalori olduğunu unutmayın. Yani fırından aldığınız beyaz ekmeği limon sıkılıp kekikle lezzetlendirilmiş zeytinyağına daldırmayın!

* Fındık, ceviz, badem, hatta ayçiçeği ve kabak çekirdeğinden uzak kalmayın –ve lütfen ayçiçeği ve kabak çekirdeklerinin kabuklarını sokaklara, deniz kıyılarına ve plajlara atmayın-. Ayrıca bu değerli besinlerin her birinin birer kalori bombası olduğunu da aklınızdan çıkarmayın. (100 gram fındık, badem, ceviz ortalama 600 kalori içeriyor. Bu yiyeceklerden günde 30-50 gram yemek sağlık faydalarından yararlanmaya yetebiliyor.)

* Suyu ihmal etmeyin. Susadıkça için. Serinletici tercihinizi limonatadan yana kullanın. Meşrubatlar ve kolalı içeceklerin şeker yüklü olabileceklerini unutmayın. Bitki çaylarından için.

Hangisi doğru?

KONU beslenme olduğunda neyin iyi, neyin kötü olduğunu bazen ben de bilemiyorum! Bazen beynimin, bazen eşimin ya da arkadaşlarımın ısrarları ile yemenin içmenin dozunu ben de kaçırabiliyorum. Hatta bu nedenle geçenlerde hafiften göbeklenmeye başladığım konusunda umum neşriyat müdürümüz Sayın Özkök’ten küçük bir uyarı bile aldım.

Kafamızı karıştıran yalnızca aklımız, eşimiz, çocuklarımız, dostlarımız değil. Doğal olarak gıda endüstrisi de yapacağımız seçimleri etkilemek için reklâm kampanyaları düzenliyor, dolaylı veya dolaysız yollardan bizi etkilemeye çalışıyor.

Her yıl yeni bir diyet önerisi, her ay farklı bir beslenme haberi, her gün değişik bir yeme içme uyarısı kafalarımızı karıştırıyor. Bütün bunlar yetmiyormuş gibi kerameti kendilerinden menkul diyet guruları her yıl farklı diyet modelleri dikte ettiriyor: Kan grubunuza göre beslenin... Ayırma diyeti süratle zayıflatır... Sentez diyeti en iyidir...

[Erhan Yurdayuksel]

Sıcaklarda karpuz ve salatadan vazgeçmeyin

Yaz sıcaklarının olumsuz etkilerinden korunabilmek için enerji ve vitamin deposu olan karpuz, üzüm ve şeftali gibi yaz meyvelerinden bol bol tüketilmesi gerekiyor.

Aşırı sıcakların etkisiyle vücutta fazla su kaybı meydana gelmesi sonucu bayılma hissi, bulantı, baş dönmesi gibi sağlık problemlerinin baş gösterebileceğini ifade eden uzmanlar, artan sıvı kaybını önlemenin en kolay yolunun su içmek olduğunu, bu nedenle günde en az 2-2,5 litre su tüketilmesine özen gösterilmesi gerektiğini belirtiyor. Yaz sıcaklarından korunabilmek için enerji ve vitamin deposu olan karpuz, üzüm, çilek, kiraz ve şeftali gibi yaz meyvelerinin bol bol tüketilmesi gerekiyor.

Bolca karpuz tüketİn

Yüzde 90'ı su olan karpuz, tüketildiğinde tokluk hissi verir. İyi bir lif kaynağı olduğu için de bağırsak hareketlerini düzenler. Karpuz, sıvı kaybını önlemesinin yanı sıra vücuda vitamin ve mineral desteği de sağlar.

Domates, salatalIk...

Ara ve ana öğünlerinizde salatalık, domates, marul gibi sebzelerin bulunduğu salata türü hafif yiyecekler ve tatlı olarak da kalsiyum açısından zengin taze sıkılmış meyve suyu, süt ve dondurma gibi gıdaları tercih edin. Bu gıdalardaki kalsiyum da kalbin düzenli olarak atmasını sağlar.
(Zaman/ 29.07.2009)

[Erhan Yurdayuksel]

Yağ yakan yiyecekler...

Bu besinleri tüketerek mükemmel bir vücuda sahip olabilir, kilolarınızdan kurtulabilirsiniz...

Zayıflamak isteyenler, bu dört besine dikkat! Kırmızı biber, hindiba, greyfurt ve yoğurt vücutta yağ yakımına, kilo vermenize yardımcı oluyorlar.

Kırmızı biber
İçindeki acı madde “capcaicin”, vücudun kan dolaşımını hızlandırarak ısısını artırmasına neden oluyor. Vücudun forma girmesine yardımcı olan bu etkiye de “termojenes” adı veriliyor. Vücut ısısı ne kadar artarsa yağ yakımı da o derece hızlanıyor.

Hindiba
Hafif sarımsı bu sebze içinde kan damarlarına pozitif etkisi bulunan ve hazmı kolaylaştıran ‘intybin’ ya da ‘taraxin’ gibi çok özel keskin maddeler barındırıyor. Bu iki madde, vücuttaki asitlerin atılımında ve metabolizmanın düzenli çalışmasında önemli bir görev üstleniyor. Bu sayede tatlıya olan iştah azalıyor.

Greyfurt
Bu meyve içeriğindeki ikincil bitkisel maddeler ve C vitaminiyle gerçek bir form dostu olduğunu kanıtlıyor. Vücudun enerjisini artırırken açlık krizlerini önleyici etkisi bulunuyor.

Yoğurt
Kalsiyum olmadan metabolizmamız sadece sınırlı bir şekilde çalışmasını sürdürüyor. Bu yüzden iyi bir beslenme düzenine dikkat etmek sağlıklı ve kusursuz bir vücuda sahip olmakla aynı anlama geliyor. Az yağlı yoğurt içerdiği yoğun mineraller sayesinde vücudun yağ yakımını da belirli bir oranda yükseltiyor.

(Gazeteport/30.07.2009)

[Erhan Yurdayuksel]

Tatilinizi isilike kurban etmeyin

Sıcakta teri emen kıyafetler giymeyen kişilerde görülen isilik, yol açtığı kabarıklık ve kaşıntı nedeniyle tatil keyfini kaçırıyor.

Selçuk Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Dermatoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Burhan Engin, özellikle tatile gidenler ya da uzun süre açık alanda güneşe maruz kalarak çalışan kişilerin vücutlarında, yoğunlukla sırt ve kollarda kaşıntı görülebildiğini söyledi.
Sürekli kaşınan ciltte bir süre sonra yoğun şekilde çıkan sivilce benzeri kırmızı kabarıklıklar meydana geldiğini dile getiren Engin, bu durumun devam eden kaşıntıyla birlikte verdiği rahatsızlık yüzünden kişinin uyumasını bile etkilediğini anlattı.

“İSİLİĞE KARŞI NE YAPILABİLİR?”

Sıcak nedeniyle terleyen ve teri emen kıyafetler giymeyen kişilerin cildinde çıkan isiliğin, yol açtığı kabarıklık ve dayanılması zor kaşıntıyla, tatili adeta kişiye zehir ettiğini anlatan Engin, şunları kaydetti:
“Özellikle sahil bölgelerinde teri emmeyen kıyafetler giyilip sıkça ılık duş alınmadığında oluşan isilik, tatili zehir edebilir. Tatil ortalama 1-2 hafta sürer, isilik de ortalama bir hafta devam edebilir. Sahil bölgelerinde sıcaklık daha fazla olduğu için vücuttaki terleme artmakta ancak nem fazla olduğu için ter kolayca kurumamaktadır. Bu nedenle, havuza ya da denize girildikten sonra ya da terlendikten sonra mutlaka ılık duş alınmalıdır. Bu ılık duş, cildi temizlediği gibi, cildin aniden uzun süre sıcağa maruz kalıp tepki vermesini engeller. Çünkü isilik, ter bezlerinin sıcağa bağlı geliştirdiği bir fonksiyon olarak ortaya çıkıyor.”
Yrd. Doç. Dr. Engin, tatile gidenlerin özellikle tatilin ilk günlerinde sıkça ılık duş almayı ihmal etmemesi gerektiğini vurguladı.

İLAÇ KULLANABİLİRSİNİZ

Vücudunda isilik çıkanların öncelikle güneşe fazlaca maruz kalmamaya dikkat etmeleri gerektiğini belirten Engin, “Belli bir süre sonra kendiliğinden iyileşen isiliğin kaşıntısından daha kısa sürelerde de kurtulunabilir. Bunun için kaşıntıyı engelleyici ilaç önerilebilir. Böyle bir durumla karşılaşanlar otel doktorları ya da kendilerine en yakın sağlık kuruluşlarında bir cildiye uzmanına muayene olabilir” diye konuştu.

Engin, ayrıca, cilt sağlığı ve güzelliği için tatilcilere havuzdan çok deniz suyunu önerdiklerini, aynı zamanda deniz suyunun psikolojik olarak yatıştırıcı etki yaptığının bilindiğini de sözlerine ekledi.

(Milliyet/01.08.2009)

[Erhan Yurdayuksel]

Çocuklarda gizli tehlike: Tiroid

Çocuklarda tiroid hastalıklarını ve gelişim üzerine etkilerini uzmanlar anlatıyor. Bunlara dikkat edin!

Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Çocuk Endokrinoloji Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Abdullah Bereket sorularımızı yanıtladı.

Çocuklarda ne tür tiroid hastalıkları görülür?
Tiroid bezi boynun alt kısmında yer alan bir iç salgı bezi olup temel görevi tiroid hormonları üretmektir. Tiroid hormonları vücudumuz için son derece önemli görevler yapan ve hücrelerde (beyin, kas, yağ v.b.) metabolik hızı düzenleyen hormonlardır. Tiroid bezinin normalden az çalışmasına Hipotiroidi, normalden fazla çalışmasına ise hipertiroidi diyoruz. Tiroid bezinin büyümesine ise guatr adı verilmektedir. En sık hipotiroidi görülür. Hipertiroidi daha seyrek görmekteyiz.

Tiroid bezi bozuklukları doğumdan itibaren her yaşta ortaya çıkabilmekte olup ülkemizde iyot eksikliğinin ve akraba evliliğinin yaygın olması nedeniyle hipotiroidi ve guatr sıklığı oldukça yüksektir .

Yenidoğanlarda da tiroid hastalığı olur mu?
Elbette. Özellikle doğumsal olan hipotiroidi yani tiroid hormonunun yetersizliği yenidoğan bebeğin beyin gelişimini olumsuz yönde etkileyeceği için erken tanı ve tedavisi yaşamsal öneme sahiptir. Bu nedenle ülkemizde de pek çok gelişmiş ülkede olduğu gibi bütün yenidoğan bebeklere Sağlık bakanlığı tarafından hipotiroidi tarama testi uygulanmaktadır. Taramada hastalık şüphesi olan bebekler daha ileri tanı ve tedavi için Çocuk Endokrinoloji uzmanlarının bulunduğu hastanelere yönlendirilmektedir. Yenidoğan taraması yapılmayan bebeklerde bu hastalık gözden kaçabilmekte ve geri dönüşü mümkün olmayan beyin hasarına yol açabilmektedir. Denebilir ki hipotiroidi zeka geriliklerinin önlenebilen nadir sebeplerinden birisidir.

Doğumsal Hipotiroidinin sebebi nedir?
Doğumsal hipotiroidili bebeklerin bir kısmında tiroid bezi anne karnında iken hiç oluşmamış veya olması gereknden küçük kalmış olabilmektedir. Yani doğumsal bir organ gelişim kusuru vardır. Bazılarında ise tiroid bezi bulunmakla birlikte tiroid bezinin içindeki tiroid hormonu üretiminde gerekli olan bazı enzimlerin çalışmaması sözkonusudur. Bunun dışında annede iyot yetersizliği, annedeki haşimoto hastalığı nedeniyle bebeğe geçebilen antikorlar gibi nedenlerle de hipotiroidi görülebilmektedir.

Doğumsal Hipotiroidi neden zeka geriliğine yol açıyor:
Çocuklarda beyin gelişimi için ilk üç yıl özellikle de ilk 6 ay çok önemlidir. Bu dönemde beyindeki sinir hücrelerinin sağlıklı gelişimi için tiroid hormonlarının yeterli düzeyde olması şarttır. Hipotiroidi var ise beyin hücrelerinin gelişimi bozulur ve kalıcı zeka geriliği ortaya çıkar. Bu hastalara sonradan tiroid hormonu verilse bile gelişmiş olan beyin hasarı geri döndürülemez.

Hipotiroidili çocuklarda zeka geriliği oluşması önlenebilir mi:
Kesinlikle evet. Hipotiroidinin tedavisi çok basit ve ucuzdur. Eğer hipotiroidi tanısı çocuk doğar doğmaz özellikle ilk haftalar içinde konulup hemen tedavisine başlanır ise bu çocukların zeka düzeyi normal olmaktadır. Ancak tanı ve tedavideki her 1 aylık gecikme o çocuğun IQ sunda yaklaşık 5 puanlık düşüşe yol açmaktadır.

Yenidoğanlarda tiroid hastalığı hangi belirtilerle kendini gösterir?
En önemli belirtisi uzamış sarılıktır. Yenidoğanlarda görülen ve bir haftadan sonra azalan yenidoğan sarılığı bu bebeklerde uzun sürer. Ayrıca bebekte emme yetersizliği, kalın sesle ağlama, vücut ısısını koruyamama, güçsüzlük, kabızlık gibi belirtiler görülür.

Yenidoğan döneminden sonra çocukluk çağında ortaya çıkan hipotiroidi ise gelişme geriliği, kilo almaya eğilim, kabızlık, cilt kuruluğu, halsizlik, aşırı uyuma, zihinsel yavaşlama, üşüme gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Tedaviye başladıktan sonra bu belirtiler süratle düzelir. Tedaviye erken başlanan hastalarda zeka tamamen normal olarak gelişir.

Ülkemizde çocuklarda tiroid hormon bozukluğu sık mıdır?
Her yeni doğan çocuktan 2 bin 500'ünde kalıcı tiroid hormonu yetersizliği görüyoruz. Geçici hipotiroidileri sayarsanız bu daha da fazla. Bu oran dünyada 4000'de 1. Bizde daha yüksek olmasının iki nedeni var: Birincisi, coğrafyamızdaki iyot yetersizliği. Toprakta, suda, tarım ürünlerinde iyot yetersizliği. İkincisi ise, akraba evliliklerine çok sık rastlıyoruz, dolayısıyla tiroid hormonlarının çekinik genetik geçişli doğumsal kusurları daha sık görülüyor. Batı toplumlarında akraba evliliği yok gibi, bizde yüzde 20' ler civarındadır.

Yenidoğan hipotiroidisinin tedavisi nasıldır?
Vücudun üretemediği tiroid hormonunun birebir aynısı ağızdan günde 1 kez verilir. Ülkemizde sık görülen geçici hipotiroidilerde doktor kontrolü altında ilaç tedavisi azaltılarak zaman içinde kesilebilir. Ancak kalıcı hipotiroidi var ise tedavinin ömür boyu sürmesi gerekir.

Büyük çocuklarda ve ergenlerde ne tür tiroid hastalığı görülür?
Yenidoğan döneminde görülen doğumsal hipotiroidi den başka daha ileri yaş çocuklarda ve özellikle ergenlik yaşındaki kız çocuklarında tiroid bezinin kronik iltihabi bir durumu olan "Haşimoto hastalığı" nı sık görüyoruz. Bu çocukların genellikle ailelerinde de (annesinde, babasında, halasında vs) Haşimoto hastalığı hikayesi vardır. Bu nedenle Haşimoto hastalığı olanların özellikle kız çocuklarında tiroid hormon düzeyleri ve antikorlarına bakmakta yarar var.

Haşimato Hastalığı'nın teşhis ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Bu hastalıkta vücut tiroid bezini yabancı bir protein gibi görüp buna karşı akyuvarlar vasıtasıyla antikor dediğimiz bağışıklı maddeleri üretir. Yani oto-immun dediğimiz bir tür hastalıktır. Sonuçta tiroid bezi akyuvarlarla istila edilir ve tiroid bezi hem büyür (guatr gelişir) hem de tiroid bezinin hormon üretimi bozulur ve tiroid yetersizliği (hipotiroidi) gelişir. Bu durumda ilaç tedavisi gerekir. Ancak tiroid bezi büyük değilse ve tiroid hormon düzeyleri normalse bu hastalarda tedavi gerekmez, takip etmek yeterlidir.

Bazen büyük çocuklarda tiroid içinde nodüller gelişir, özellikle boyutu 1 cm nin üzerindeki nodüllerin yakın takip edilmesi gerekmektedir. Çünkü nadir de olsa çocuklarda da tiroid kanserleri görülebilmektedir.

Tiroid bezi bozukluklarının tanısında hormonal testlerin yanısıra sintigrafi ve ultrason gibi bazı yöntemlerden de yararlanılmaktadır

Tiroid hormonlarının çocuk büyümesindeki rolü nedir?
Tiroid hormonları (T4 ve T3) nın bebeğin anne karnındaki gelişiminden başlayarak bebeklik döneminde ve bütün büyüme döneminin tamamlanmasında, yani ergenlik döneminin sonuna kadar büyümede önemli rolleri vardır. Büyümeyi sağlayan kemik uçlarındaki kıkırdak hücrelerinin gelişimi ve bölünerek çoğalması için tiroid hormonuna ihtiyaç vardır. Sadece büyümede değil, beyin gelişiminde de çok önemli rolleri var. Beyin hücrelerinin gelişimini, bu hücrelerin birbiri ile iletişimini sağlayan miyelin kılıfının gelişimi tiroid hormonlarına bağlıdır. Vücudumuzda tiroid hormonunun gereksinmediği hücre grubu yoktur. Bu hücrelerin metabolizmasını yani işleyişini düzenleyen en önemli hormondur.
Bu nedenle iyi büyümeyen çocuklarda, büyüme hormonu testlerinden önce rutin tetkikler içinde tiroid hormonunun normal çalışıp çalışmadığına bakıyoruz, normalse o zaman büyüme hormonu testi yapıyoruz. Büyüme hormonu testine doğru cevap vermesi için tiroid eksikliği olmaması gerekiyor.

Tiroid hastalığı olan çocuklar ne tür tuz kullanmalıdır?
Tiroid hastalığı olsun olmasın tüm çocuklar iyotlu tuz kullanmalıdır.

(Hürriyet/02.08.2009)

[Erhan Yurdayuksel]

Harika ikililer!

Bilim adamları ’İkisi bir arada’ tüketicilince etkileri katlanan gıdaları belirledi

ELMA + ÇİKOLATA: KALBİ KORUR ALERJİYİ ÖNLER

Elma, yüksek enfeksiyon giderici etkisi olan kuersetin bakımından zengin bir meyvedir. King’s Collage London’ın beslenme profesörlerinden Tom Sanders, kuersetinin Alzheimer, Parkinson ve kanser gibi rahatsızlıkları önleyici etkisi olduğunu belirtti. Çikolata ise, damar sertliği ve kanser riskini azaltıcı etkiye sahip. National University of Singapore’un beslenme uzmanları, birlikte tüketildiğinde etkilerinin arttığını belirtti.

YABANMERSİNİ + ÜZÜM: KANSER RİSKİNİ VE KOLESTROLÜ DÜŞÜRÜR

St.George’s Hospital London’un dietisyenlerinden Cath Collins, C vitamini bakımından zengin olan bu iki meyve birlikte tüketildiğinde kanser riski ve kolestrol oranı düşüyor.

DOMATES + AVOKADO: DNA’YI ONARIR, KALBİ KORUR

Domates, likopen açısından zengin bir sebzedir. Dietisyen Lyndel Costain sağlıklı yağ oranı yüksek avokado likopenin daha iyi emilimini sağlarken, vücudu daha dayanıklı kıldığını açıkladı.

YULAF + PORTAKAL SUYU: ATARDAMARLARI TEMİZLER

US Department of Agriculture araştırması, ikilinin atardamarları temizlemede ciddi etkisinin olmasının yanında kalp krizini önlemede de oldukça etkili olduğunu ortaya çıkardı.

LİMON + LAHANA: KASLARI GÜÇLENDİRİR

Tom Sanders C vitamini de sebzelerde bulunan demirin vücut tarafından daha iyi emilimini sağladığını açıkladı. Ayrıca sebzelerden alınan demir, limonla desteklendiğinde balık ve kırmızı etten alınan demirle eşit bir forma bürünüyor.

KAVUN + YUMURTA: HAZIMSIZLIK VE DİYABETİ ÖNLER

En önemli protein depomuz yumurtanın kavunla beraber tüketildiğinde ekstra bir faydası daha var. Dietisyen Lyndel Costain, bu ikilinin insulin ve kan şekerini düşürdüğünü ve karbonhidratların daha yavaş emilimini sağladığını açıkladı.

BROKOLİ + DOMATES: PROSTAT KANSERİ RİSKİNİ AZALTIR...

Araştırmacılar brokoli ile domatesin prostat kanseri riskini azalttığını ve bunun erkekler için önemli olduğunu açıkladı.
(Vatan/03.08.2009)

[Erhan Yurdayuksel]

Mangal 3 paket sigaraya eşit...

Mangalda pişirilen et, biber, domates gibi yiyeceklerin tüketilmesinin, günde 3 paket sigaraya bedel kanser etkisi yaptığı vurgulandı.Dr. Murat Akbaş, mide kanserine yol açan bazı gıda maddelerinin tüketilmesinin Türkiye'nin en ciddi sağlık sorunlarından biri olduğunu belirterek, "Mangalda pişen yiyeceklerin tüketilmesi, günde 3 paket sigaraya bedel kanser etkisi yapıyor. Bazı gıdalar da mide kanserine yol açıyor.

Ülkemizin en ciddi sorunu bu. Ateşi doğrudan gören et, ocak başı muhabbeti dediğimiz mutfak, mide kanserinin bir numaralı dostu” dedi.
(Bugün/03.08.2009)

[Erhan Yurdayuksel]

İşte stresin ilacı

Tropik meyve kivinin bu faydalarından haberiniz var mı?

Çocukların dengeli büyümeyi ve gelişmeyi başarabilmeleri için yüksek oranda vitamin ve minerallere ihtiyacı vardır. İyi dengelenmiş vitamince zengin bir diyet vücudun sağlıklı gelişiminin en iyi garantisidir.

Kivi bu diyetin çok değerli bir parçası olabilir. Doğa kivinin içerisinde yaşam için gerekli birçok besin depo etmiştir. Kivi üzerine son yıllarda yapılan araştırmalar gösteriyor ki; diğer 26 popüler meyve çeşidine göre her 100 gr' da en fazla besin içeren meyvedir. Kivinin özellikle C vitamini yönünden çok zengin bir meyve olduğu iyi bilinen bir gerçektir.C vitamini küçük yaraların iyileşmesinde, bulaşıcı hastalıklara karşı vücudun doğal direncinin arttırılmasında, demir emiliminde ve sinir sisteminin sağlıklı durumda tutulmasında önemli etkisi vardır.Kivi ayrıca çok doğal bir magnezyum kaynağıdır.

Magnezyum kemik yapımız üzerinde çok pozitif etkiye sahiptir.Ayrıca sinir sistemimiz içinde çok faydalıdır.Kivi özellikle ergenlik döneminde büyümeyi sağlayıcı İnositol içerir.Çoğu meyvenin çok az yada hiç protein içermesine rağmen kivi özellikle sodyum ve arginine gibi aminoasitler yönünden zengindir.Bu aminoasitler özellikle büyüme hormonlarının faaliyete geçirilmesinde ve vücudun kendi kendisini iyileştirebilme yeteneğinin geliştirilmesinde önemli rol oynar.Kivinin diğer meyvelere kıyasla, sağlam bir iskelet sistemine sahip olabilmek için gerekli olan kalsiyum'da içerdiği bilinmektedir.Özetlemek gerekirse kivi hiç şüphe götürmeksizin doğanın ürettiği en iyi meyvelerden biridir.Ve sağlıklı gelişimin ideal doğal bir dostudur. Güneşte Güvenli

Herkes sıcak yaz günlerine ve ılık yaz gecelerine aşıktır.Denizde yüzmekten uzun yaz gecelerinin keyfini çıkarmaktan, mangal partilerinden dondurma yemekten çoğumuz hoşlanır.Kivi güvenli olarak yazdan zevk alabilmemize yardımcı olur. Kivi tamamen serinletici, canlandırıcı özelliğinin yanı sıra, içerdiği suyla terleme sonucu ortaya çıkan nem ve mineral kaybını da bir ölçüde giderir.Ayrıca güneşe uzun süre maruz kalma sonucu oluşabilecek deri zedelenmelerine karşı savaşabilmeye yardımcı olur.

Yazın yapılan barbeküler çok fazla revaçta olduğu için, bu barbekülerde kivi servisinde bulunmak çok iyi bir fikirdir.Çünkü kivi nitrosation procesini önlemek için gerekli olan çok önemli antioksidanları içerir.Nitrosation procesi, yiyeceklerin ızgara pişirilmesi sonucu içlerindeki nitratın serbest nitrosamine radikallerine dönüşümüdür.Bu serbest radikallerin zararlı etkileri, kanser ve kalp problemi gibi kronik hastalıkların ana sebebi olarak gösterilmektedir.Buda bize kivinin sadece yaz ayları için değil bütün yıl boyunca baştan ayağa sağlığımızı devam ettirebilmesine yardımcı olduğu için en akıllıca seçim olduğunu göstermektedir.

Hamilelikte Kivi
Hamile bayanlar iki kişi için yerken ne yedikleri konusunda çok dikkatli olmalıdırlar.Sağlıklı bir hamilelik ve bebeğin düzenli gelişimi için hamilelikten önce ve sonrasında çok sağlıklı bir beslenme metodu uygulamak çok önemlidir. Bu beslenme vitamin mineral ve lifli yiyecek yönünden zengin olmalıdır. Kivi çok fazla oranda üreme ve doğurganlığı arttırıcı E vitamini içerir.

Kivinin 100 gr' mı günlük tavsiye edilen E vitamini ihtiyacının 1/5 ten fazlasını karşılar. Kivi ayrıca çok zengin ve doğal bir folik asit kaynağıdır. Folik asit DNA yapısında çok önemli bir rol oynaması yüzünden vücudun gelişiminde önemli bir yeri vardır.Hamilelikten önce ve sonrası yeterli folik asit alımı doğumda ortaya çıkabilecek problemlerin ve kalp hastalıkların önlemesinde önemlidir.Kivi sadece beyin fonksiyonlarının düzenli bir şekilde yerine getirilmesini değil aynı zamanda bebeğin akciğerlerinin gelişimini de sağlayan Inisitol içerir.

İçten gelen Temizlik:
Sağlıklı vücuda sahip olabilmemizin en önemli şartlarından birisi bağırsaklardan düzgün geçişlerdir. Bu beslenmemiz sonucu ortaya çıkan zararlı maddelerin vücuttan atılabilmesini kolaylaştırır. Kabızlık çok fazla üzerinde tartışılmamasına rağmen çok sık ortaya çıkan bir problemdir.

Gençler, hamile kadınlar zayıflama diyeti uygulayan insanlar ve yaşlıların kabızlıkla karşılaşma ihtimali daha fazladır.Bağırsaklarda toksik madde birikiminden kaçınmak için yeterince ve düzenli su içimi (1 günde 1.5 litre), lifli besinler yönünden zengin diyetin uygulanması ve düzenli yapılan egzersizler çok önemlidir.Kivi lifli beslenme yönünden zengin olmakla birlikte yiyeceklerin bağırsaklarda düzgün geçişine yardımcı olacak lifi içermektedir.Günde bir kivi insanı zinde tutar.Bilimsel araştırmalar kivinin musil ve diğer bağırsak yumuşatıcıların yerine kullanılabilecek doğal bir alternatif olduğunu göstermiştir.İki adet olgunlaşmış kivi, müsile ihtiyaç duymadan zinde kalabilmeyi sağlar.

Doğal Anti-stres etkisi
Günlük yaşam bazen gerçek bir mücadele haline gelebilir. Trafiğin, iş yükünün, hava kirlenmesinin, beslenmemizde bulunan toksik maddelerin artması vb. stres seviyelerimizin artmasına sebep olur daha az başarılı olmaya ve bazen fiziksel hastalıklardan etkilenmeye başlarız.Stresten kaçınmak için iyi bir gece uykusu, düzenli yapılan egzersizler, stresli anlardan ve olaylardan mümkün olabildiğince kaçınma çok önemlidir.Sağlıklı ve dengeli beslenme strese karşı direncimizi arttırır ve kaçınamayacağımız stresin etkilerini sınırlandırır.

Kivi beslenmemizde çok önemli bir role sahiptir. Kivi beyin aktivitelerimizde sakinleştirici etkiye sahip Serotin gibi Phytochemical maddeler içerir. Son olarak kivinin düşük sodyum ve yüksek potasyum içeriği kalp ve kan basıncı üzerinde pozitif etkiye sahiptir. Bugünden başlayarak yaşamak için daha iyi bir davranış sergileyin; sulu tatlı bir kividen zevk almak için zaman ayırın ve sizi saran sakinliği hissedin.

Kendinizi İyi Hissedin:
Ne yediğiniz sadece vücudunuzu değil ruhunuzu da etkiler bazı yiyecekler çikolata gibi sakinleştirici etkiye sahiptir, bazıları kahve gibi uyarıcı etkiye sahiptir ve bazıları da genel olarak iyi hissetmemize yardımcı olurlar, kivi bu son kategoriye ait görülebilir.Kivinin içerdiği inositol yetişkinlerdeki depresyonu önlemeye yardımcı olur.Düşük sodyum, yüksek potasyumla birleşince daha iyi zihinsel dengenin sağlanmasına yardımcı olur.
(Vatan/06.08.2009)