İŞLEME KONULMAYACAK DİLEKÇE, ŞİKAYET VE İHBARLAR

I-İLGİLİ MEVZUAT:

1-3071 sayılı Dilekçe Kanunun “DİLEKÇEDE BULUNMASI ZORUNLU ŞARTLAR” başlıklı 4.maddesinde “Türkiye Büyük Millet Meclisine veya yetkili makamlara verilen veya gönderilen dilekçelerde, dilekçe sahibinin adı-soyadı ve imzası ile iş veya ikametgah adresinin bulunması gerekir.” Hükmü yer almaktadır.
Aynı yasanın İNCELENEMEYECEK DİLEKÇELER başlıklı 6.maddesinde de “Türkiye Büyük Millet Meclisine veya yetkili makamlara verilen veya gönderilen dilekçelerden;
a) Belli bir konuyu ihtiva etmeyenler,
b) Yargı mercilerinin görevine giren konularla ilgili olanlar,
c) 4 üncü maddede gösterilen şartlardan herhangi birini taşımayanlar, İncelenemezler.” Hükmü yer almaktadır.

2-4483 sayılı yasanın 17.07.2004 tarih ve 5232 sayılı yasa ile değişik 4.maddesinin 3. ve 4.fıkralarında “Bu Kanuna göre memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında yapılacak ihbar ve şikâyetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması, ihbar veya şikâyetlerde kişi veya olay belirtilmesi, iddiaların ciddî bulgu ve belgelere dayanması, ihbar veya şikâyet dilekçesinde dilekçe sahibinin doğru ad, soyad ve imzası ile iş veya ikametgâh adresinin bulunması zorunludur.
Üçüncü fıkradaki şartları taşımayan ihbar ve şikâyetler Cumhuriyet başsavcıları ve izin vermeye yetkili merciler tarafından işleme konulmaz ve durum, ihbar veya şikâyette bulunana bildirilir. Ancak iddiaların, sıhhati şüpheye mahal vermeyecek belgelerle ortaya konulmuş olması halinde ad, soyad ve imza ile iş veya ikametgâh adresinin doğruluğu şartı aranmaz. Başsavcılar ve yetkili merciler ihbarcı veya şikâyetçinin kimlik bilgilerini gizli tutmak zorundadır.” Hükmü yer almaktadır.
Aynı yasanın 17.07.2004 tarih ve 5232 sayılı yasa ile değişik 5.maddesinde de “Cumhuriyet başsavcılıkları ile izin vermeye yetkili merciler ihbar ve şikâyetler konusunda daha önce sonuçlandırılmış bir ön inceleme olması halinde müracaatı işleme koymazlar. Ancak ihbar veya şikâyet eden kişilerin konu ile ilgili olarak daha önceki ön incelemenin neticesini etkileyecek yeni belge sunması halinde müracaatı işleme koyabilirler.” Hükmü yer almaktadır.

3-4982 sayılı Bilgi Edinme Kanunun BAŞVURU USULÜ başlıklı 6.maddesinde de “ Bilgi edinme başvurusu, başvuru sahibinin adı ve soyadı, imzası, oturma yeri veya iş adresini, başvuru sahibi tüzel kişi ise tüzel kişinin unvanı ve adresi ile yetkili kişinin imzasını ve yetki belgesini içeren dilekçe ile istenen bilgi veya belgenin bulunduğu kurum veya kuruluşa yapılır. Bu başvuru, kişinin kimliğinin ve imzasının veya yazının kimden neşet ettiğinin tespitine yarayacak başka bilgilerin yasal olarak belirlenebilir olması kaydıyla elektronik ortamda veya diğer iletişim araçlarıyla da yapılabilir.
Dilekçede, istenen bilgi veya belgeler açıkça belirtilir.” Hükmüne yer verilmiştir.

4-Bilgi Edinme Hakkı Kanununun Uygulanmasına İlişkin Esas Ve Usuller Hakkında Yönetmeliğin BAŞVURULARIN CEVAPLANDIRILMASI başlıklı 18/son.maddesinde de “Daha önce cevaplandığı halde aynı kişiler tarafından yapılan tekrar mahiyetindeki başvurular ile soyut ve genel nitelikteki başvurular işleme konulmaz ve durum başvuru sahibine bildirilir.” Hükmü yer almaktadır.


5-13/04/2005 tarih ve 25785 sayılı Resmi Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren Başbakanlığın Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri İle Başvuru Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmeliğin “Başvuru hakkı” başlıklı 31/2.maddesinde de “Ancak, kamu görevlilerini karalama amacı güttüğü açıkça anlaşılan ve başvuranın kimliği tespit edilemeyen başvurular değerlendirmeye alınmaz.” Hükmü yer almaktadır.

6-Memurlar Ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanunun Uygulaması İle İlgili Olarak İçişleri Bakanlığınca Yürütülecek İşlemlere İlişkin Yönergenin “İşleme Konulmayacak İhbar ve Şikayetler” başlıklı 9.maddesinde; “4483 sayılı Kanunun 4. maddesinin 3. ve 4. fıkraları gereğince, memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında yapılacak ihbar ve şikayetlerin soyut ve genel nitelikte olmaması, ihbar veya şikayetlerde kişi ve/veya olay belirtilmesi zorunludur. Bu ibareye aykırı bulunan ihbar ve şikayetler Cumhuriyet başsavcıları ve izin vermeye yetkili merciler tarafından işleme konulmaz ve durum, ihbar veya şikayette bulunana bildirilir.

7-24 Ocak 2004 Tarih ve 25356 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Dileikçe Hakkının ve Bilgi Edinme Hakkının Kullanılması Hakkındaki 2004/12 nolu Başbakanlık Genelgenin 1/a.maddesinde de “Ad, soyad ve adres bulunmayan, imza taşımayan, belli bir konuyu içermeyen, ya da yargı mercilerinin görevine giren konularla ilgili dilekçeler cevaplandırılmayacaktır.
Ancak, bu unsurları ihtiva etmemekle birlikte, başvurulara olayla ilgili inandırıcı mahiyette bilgi ve belgeler eklenmiş veya somut nitelikte bilgi, bulgu ya da olaylara dayanılıyor ise, bu hususlar ihbar kabul edilerek idarece işlem yapılabilir.” Şeklinde kural getirilmiştir.
Yani anılan düzenleme ile hangi başvuruların ihbar kabul edileceği, hangilerinin ise ihbar kabul edilmeyeceğinin dahi Genelgede düzenlendi anlaşılmaktadır.
Genelgede ayrıca “bilgi edinme hakkı ile dilekçe hakkının mevzuatımızda yer alan esas ve usullere uygun olarak etkin kullanılmasını teminen, bakanlıkların merkez ve taşra teşkilatları, valilik, kaymakamlık ve mahalli idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşları, hizmet alanlarında aşağıda yazılı kurallara uymakla yükümlüdürler.” Hükmüne yer verildikten sonra, bu Genelgenin getirdiği kuralların “idareye yapılan her türlü başvuru aşağıda belirtilen usule uygun olarak cevaplandırılacaktır” şeklinde ki düzenleme ve Genelgenin son paragrafında da “Bu itibarla; "Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun" ile "Bilgi Edinme Hakkı Kanunu" hükümlerinin gerekleri, bütün kamu kurum ve kuruluşları tarafından yukarıda belirtilen usul ve esaslar doğrultusunda yerine getirilecektir.” Düzenlemesine yer verilerek Genelgenin tüm kamu kurumlarını kapsadığı vurgulanmıştır.
En önemlisi ise bu Genelgede yer alan hususlara aykırı hareket eden kamu görevlileri ile ilgili olarak da hakkında “Bu çerçevede, konuya ilişkin Anayasal ve yasal kurallar ile yukarıda belirtilen usul ve esaslar hakkında tüm personel bilgilendirilecek, personele yönelik eğitim programlarında konuya ayrıntılı olarak yer verilmesi sağlanacak, bilgi edinme ve dilekçe haklarının kullanımı kapsamındaki başvurulara ilişkin uygulamalar mevzuat dahilinde denetlenecek ve denetimler sonucu belirtilen kurallara uymadıkları saptanan kamu görevlileri hakkında genel hükümlere göre disiplin ve ceza işlemleri uygulanacaktır.” Şeklinde düzenleme getirilmiştir.

II-DEĞERLENDİRME

Yukarıda belirtilen 3071 sayılı yasanın 4. ve 6.maddeleri, 4483 sayılı yasanın 4.maddesinin 3 ve 4 fıkraları ile 5.maddesi, 4982 sayılı yasanın 6.maddesi ile Bilgi Edinme Yönetmeliğinin 18.maddesi, Etik Davranışların düzenlendiği Yönetmeliğin 31/2.maddesi, 4483 sayılı yasanın uygulama Yönergesinin 9.maddesi ve Başbakanlığın 2004/12 sayılı Genelgesi bir bütün olarak değerlendirildiğinde;


A-İŞLEME KONULMAYACAK, ARAŞTIRILMAYACAK İNCELENMEYECEK, SORUŞTURULMAYACAK VE ADLİYEYE BİLDİRİLMEYECEK İHBAR VE ŞİKAYETLER;

1-Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında yapılacak ihbar ve şikâyetlerin soyut ve genel nitelikteki ihbar ve şikâyetler
2-İhbar veya şikâyetlerde kişi veya olay belirtilmemesi durumunda,
3-İddiaların ciddî bulgu ve belgelere dayanmaması,
4-İhbar veya şikâyet dilekçesinde dilekçe sahibinin doğru ad, soyad ve imzası ile iş veya ikametgâh adresinin bulunmaması
5-Yetkili merciler ihbar ve şikâyetler konusunda daha önce sonuçlandırılmış bir ön inceleme olması halinde müracaatı işleme koymazlar.

B-İŞLEME KONULMAYACAK NİTELİKTE OLAN İHBAR VE ŞİKAYETLERİN İŞLEME KONULMA İSNİSNALARI:

1-İddiaların, sıhhati şüpheye mahal vermeyecek belgelerle ortaya konulmuş olması halinde ad, soyad ve imza ile iş veya ikametgâh adresinin doğruluğu şartı aranmaz.
2- Ancak yukarıda belirtilen 1, 2 ve 3 nolu bölümlerde yer alan hususlarda yine de işleme konulmaz. İstisna sadece 4 nolu bölümde belirtilen doğru ad ve adres ile imzaya ilişkindir.
3-İhbar veya şikâyet eden kişilerin konu ile ilgili olarak daha önceki ön incelemenin neticesini etkileyecek yeni belge sunması halinde, yetkili merciler ihbar ve şikâyetler konusunda daha önce sonuçlandırılmış müracaatı tekrar işleme koyabilirler.

C-HER TÜRLÜ BAŞVURU VE DİLEKÇE İÇİN GEÇERLİ DÜZENLEMELER

1-Üzerinde isim, imza, adres bulunmayan dilekçeler işleme alınmayacaktır. 3071 sayılı yasanın 4 ve 6.maddelerinin açık hükümleri ile Başbakanlığın 2004/12 Genelgesinin amir hükümleri dairesinde bu dilekçelerin işleme alınması cezai ve disiplin açıdan sorumluluk doğuracaktır.
2-Bilgi Edinme Kanunu ve Yönetmeliğine göre de, başvuruların, başvuran kişinin kimliğinin ve imzasının veya yazının kimden neşet ettiğinin tespitine yarayacak başka bilgilerin yasal olarak belirlenebilir olması kaydıyla elektronik ortamda veya diğer iletişim araçlarıyla da yapılabileceği ve daha önce cevaplandığı halde aynı kişiler tarafından yapılan tekrar mahiyetindeki başvurular ile soyut ve genel nitelikteki başvuruların işleme konulmayacağı ve durumun başvuru sahibine bildirileceği belirtilmiştir.
3-Etik davranış Kurulları ile ilgili başvuruları düzenleyen yönetmeliğe göre de kamu görevlilerini karalama amacı güttüğü açıkça anlaşılan ve başvuranın kimliği tespit edilemeyen başvurular değerlendirmeye alınmayacaktır.
4-Başbakanlığın 2004/12 sayılı tüm kamu kurum ve kuruluşlarını kapsayan Genelgesinde de “Ad, soyad ve adres bulunmayan, imza taşımayan, belli bir konuyu içermeyen, ya da yargı mercilerinin görevine giren konularla ilgili dilekçeler cevaplandırılmayacaktır.
Ancak, bu unsurları ihtiva etmemekle birlikte, başvurulara olayla ilgili inandırıcı mahiyette bilgi ve belgeler eklenmiş veya somut nitelikte bilgi, bulgu ya da olaylara dayanılıyor ise, bu hususlar ihbar kabul edilerek idarece işlem yapılabilir.” Şeklinde kural getirilmiştir. Ayrıca bu kurala aykırı hareket etmenin disiplin ve cezai sorumluluğa neden olduğu belirtilmiştir.





III-SONUÇ:

A-İŞLEME KONULMAYACAK (ARAŞTIRMA-İNCELEME-SORUŞTURMA KONUSU OLAMAYACAKLAR) VE CEVAPLANDIRILMAYACAK DİLEKÇE VE BAŞVUDRULAR:

1-Üzerinde isim ve soyisim bulunmayan dilekçe ve başvurular.
2-Üzerinde adres bulunmayan dilekçe ve başvurular.
3-Üzerinde imza bulunmayan dilekçe ve başvurular.
4-Üzerinde adres olmayan dilekçe ve başvurular.
5-Belirli bir konuyu içermeyen dilekçe ve başvurular.
6-Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında yapılacak ihbar ve şikâyetlerin soyut ve genel nitelikteki ihbar ve şikâyetler
7-İhbar veya şikâyetlerde kişi veya olay belirtilmemesi durumunda,
8-İddiaların ciddî bulgu ve belgelere dayanmaması,
9-Yetkili merciler ihbar ve şikâyetler konusunda daha önce sonuçlandırılmış bir ön inceleme olması halinde müracaatı işleme koymazlar.
10-Yargı organının görev alınana giren konular ile ilgili idareden talep bulunulan dilekçe ve başvurular. (Yargı bağımsızlığı ilkesi)
11-Aynı kişiler tarafından yapılan tekrar mahiyetindeki dilekçe ve başvurular
12-Soyut nitelikteki dilekçe ve başvurular
13-Genel nitelikteki dilekçe ve başvurular
14-Kamu görevlilerini karalama amacı güttüğü açıkça anlaşılan
15-Başvuranın kimliği tespit edilemeyen

B-İŞLEME KONULACAK DİLEKÇE VE BAŞVUDRULAR:

1-İddiaların, sıhhati şüpheye mahal vermeyecek belgelerle ortaya konulmuş olması halinde ad, soyad ve imza ile iş veya ikametgâh adresinin doğruluğu şartı aranmaz.
Ancak yukarıda belirtilen “Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında yapılacak ihbar ve şikâyetlerin soyut ve genel nitelikteki olması”, “İhbar veya şikâyetlerde kişi veya olay belirtilmemesinin zorunlu olması” ve “İddiaların ciddî bulgu ve belgelere dayanmaması” halleri ile ilgili olarak getirilen işleme koymama şeklindeki kural geçerlidir.

2-İhbar veya şikâyet eden kişilerin konu ile ilgili olarak daha önceki ön incelemenin neticesini etkileyecek yeni belge sunması halinde, yetkili merciler ihbar ve şikâyetler konusunda daha önce sonuçlandırılmış müracaatı tekrar işleme koyabilirler.

3-24.01.2004 tarihli Başbakanlık Genelgesinde yer alan “inandırıcı bilgi ve belge eklenen” veya “somut nitelikte bilgi ve olaya dayanan” başvuru ve dilekçelerin işleme alınmasına ilişkin açıklamanın, 17.07.2004 tarihli 4483 sayılı yasanın 4.maddesinde yapılan değişikliğe göre getirilen “sıhhati şüpheye mahal vermeyecek belgelerle ortaya konulmuş olması halinde” ibaresinin kullanılması zorundur. Zira daha sonra yürürlüğe giren düzenleme bu konuda Genelge kapsamını daraltmıştır.

C-DÜZENLEMELERE AYKIRI DAVRANIŞ

1-İşleme konulmaması gereken bir dilekçe ve başvurunun işleme alınması kamu görevlisi için bir leke ve karalama olacağından, bu kamu görevlisi tarafından her zaman tazminat davası açılabilir.
2-İşleme konulmaması gereken bir dilekçe ve başvurunun işleme alınması nedeni ile Başbakanlık Genelgesinde açıkça belirtildiği üzere disiplin soruşturması açılabilir ve cezalandırılma yapılabilir.
3-Ceza hukuku yönünden de hakaret suçu ile ilişkilendirilebilir ve dava açılabilir.
4-İşleme konulmaması gereken bir dilekçe ve başvurunun içeriliği kamu görevlisine iftira suçunu oluşturabilir. Bu özelliğe sahip bir dilekçenin işleme alınması sonrasında, iftiracı konumunda bulunan ve kimliğini gizleyen başvuran kişinin aranmasına ilişkin bir faaliyete geçmeyen idareci, bu yönden iftira suçunu adli makamlara bildirmeyerek TCK yer alan suçu bildirmeme suçunu işlemiş olabileceği kadar, ayrıca iftira suçunun oluşmasında katkıda bulunduğu konusunda itham ve ceza ile karşılaşabilir.
5-İşleme konulması gereken bir dilekçe ve başvurunun işleme alınmaması nedeni ile bu kez, ihmal suçu ile ilgili olarak sorumluluk doğabilir.

ÖNDER ÖZLEM