Kredi kartları ile ilgili düzenleme çalışmaları

**Av.Tayfun Eyilik** · 23-02-2005, 14:37:57

BDDK’nın hazırladığı ve kredi kartlarını disiplin altına almayı amaçlayan Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu Tasarısı Taslağı ile hem kredi kartı sahiplerine hem de bankalara milyarlık para ve hapis cezaları geliyor.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nca (BDDK) hazırlanan ve son noktası önceki akşam konulan ‘Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu Tasarısı Taslağı’, kredi kartı kullanımı konusunda bir dizi yeni yükümlülük getirirken, yasaya uymayan banka ve kredi kartı kullanıcılarına ağır para ve hapis cezaları getiriyor. Başbakan Yardımcısı Abdüllatif Şener’e gönderilen ve bugün de BDDK Başkanı Tevfik Bilgin’in bir basın toplantısıyla açıklayacaı tasarı taslağı, 51 maddeden oluşuyor. Kart çıkaran kuruluşların, kart sahiplerinin ve üye işyerlerinin yükümlülüklerini ayrıntılı biçimde düzenleyen taslakla getirilen önemli düzenleme ve cezalar şöyle:

SAHTE HARCAMA BELGESİ:

Gerçeğe aykırı harcama, nakit ödeme ya da alacak belgesi düzenleyene veya bu belgelerde tahrifat yaparak çıkar sağlayanlara 2 yıldan beş yıla kadar hapis cezası ve 5 bin güne kadar adli para cezası verilecek. Her yıl yeniden bilerlenen ve bir günlük hapis cezasının dengi sayılan günlük adli para cezası şu anda 15 milyon lira olarak uygulanıyor.

GERÇEĞE AYKIRI BEYAN:

Banka kartı veya kredi kartını kaybettiği ya da çaldırdığı yolunda gerçeğe aykırı beyanda bulunup kartı kullanan veya başkasına kullandıran kart sahiplerine 2 ile 4 yıl arasında hapis ve 2 bin güne kadar adli para cezası verilecek.

SAHTE BELGE SUNAN:

Kredi kartı veya üye işyeri sözleşmesinde veya ekli belgelerde sahtecilik yapanlar veya sözleşme imzalamak amacıyla sahte belge ibraz edenler bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılacak.

İZİNSİZ KART ÇIKARAN:

BDDK’dan izin almadan kredi kartı çıkaran veya üye işyeri anlaşması ve bu konuda reklam yapanlara üç ile 5 yıl arasında hapis cezası ve bin güne kadar adli para cezasıyla cezalandırılacak.

BİLGİLERİ İFŞA EDENLER:

Kart slibini kart numarası ve kimliğin tamamı belli olacak şekilde çıkaran ve kart bilgilerini başkasıyla paylaşan, satan işyerlerine bir ile üç yıl arasında hapis cezası ve bin güne kadar adli para cezası verilecek.

BAŞVURUSUZ GÖNDERİLEN KARTA 10 MİLYAR:

Bankalar, yazılı, elektronik ortamda, güvenlik elektronik imza veya telefonla talepte bulunmayan kişiler adına kesinlikle kart çıkaramayacak. BDDK, genel müdürlük ve şube dışındaki kart talebi toplanabilecek yerleri ayrıca belirleyecek. Buna aykırı davrananlara 10 bin YTL (10 milyar lira) idari para cezası.

TEDBİR ALMAYAN BANKAYA CEZA:

Kart çıkaran kuruluşlar, kartların düzenli ve güvenli kullanımına, kart sahiplerinin bilgilendirilmesine; borçların öğrenilmesine olanak veren sistemi kurmak, kart çalınması veya kaybolması halinde, yapılacak bildirimlerin anında ulaşmasını ve kartın kullanımının engellenmesi de dahil olmak üzere, gerekli önlemlerin en kısa sürede alınmasını sağlayacak sistemi kesintisiz olarak açık tutmaya zorunlu olacak. Bu tedbirleri almayan bankaya 10 bin YTL (10 milyar lira) para cezası verilecek.

Taslakta kart sahibi ve bankalar için neler var

Borcunu üç ay ödemeyene 10 milyar ceza iki yıl kart yasağı.

Hırsız kartı kullanırsa, çaldırana 150 milyon ceza.

12 puntodan küçük sözleşmeye 10 milyar ceza.

Etiket koyup kart kabul etmeyen işyerine 10 milyar ceza.

Talep dışı limit arttırımına 10 milyar lira.

Sahte harcama belgesine 5 yıl hapis.

Kart limiti aylık gelirin üç katını aşamayacak.

Kart almak için gerçekdışı beyana 4 yıl hapis.

İzinsiz kart çıkarana beş yıl hapis.

Kart borcunu 3 ay ödemeyene 10 milyar para cezası verilecek

KREDİ kartı borcunun asgari tutarını üç ay ödemeyen veya bir yılda dört kez ödeme yapmayan kişilerin bütün kredi kartları iptal edilecek. Bu kişilere iki yıl kredi kartı düzenleme yasağı getirilecek. Bu kişilere ayrıca 10 bin YTL (10 milyar lira) para cezası verilecek.

Limiti aylık gelirin 3 katını aşamayacak

BİR kişiye tanınacak limit, aylık gelirinin üç katını aşamayacak. Aylık ve yıllık ortalama gelir düzeyi, kart hamili tarafından belgelendirilen gelirler üzerinden saptanacak. Üç katını aşan limit saptanırsa 5 bin YTL ve aykırılık oluşturan tutarın yüzde 1’i kadar para cezası verilecek.

Kart çaldıran, hırsızın harcamasını ödeyecek

KARTIN çalınması veya şifre bilgilerinin kaybolması durumunda, kart sahibi, bankaya haber verineceye kadar geçen sürede hukuka aykırı bir kullanım olmuşsa, doğan zararın 150 YTL’sini (150 milyon TL) ödemek zorunda olacak. Ağır kusur varsa bu miktar artırılabilecek. Banka sigorta prim bedelinin ödenmesi kaydıyla 150 milyon liralık bu sorumululuğu sigortalamak zorunda olacak.

Etiket koyup kart kabul etmeyene ceza

ÜYE işyerleri banka ve kredi kartıyla işlem yapıldığını gösteren işaretleri (etiketleri işyerinin girişini ve kolay görülecek bir yere koymak zorunda olacak. Üye işyerleri yine harcama belgesi düzenlemeden telefon-bilgisayar aracılığıyla işlem yapılmasına olanak sağlayacak sistemlerin güvenli çalışmasını sağlamakla yükümlü. Bu maddeye aykırı davranın işyerlerine 10 bin YTL ceza geliyor.

Sahte harcama belgesi düzenleyene 5 yıl hapis

GERÇEĞE aykırı harcama, nakit ödeme ya da alacak belgesi düzenleyene veya bu belgelerde tahrifat yaparak çıkar sağlayanlara 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ve 5 bin güne kadar adli para cezası verilecek. Her yıl yeniden bilerlenen ve bir günlük hapis cezasının dengi sayılan günlük adli para cezası şu anda 15 milyon lira olarak uygulanıyor.

Kart sahibi istemeden limit artıran yanacak

KART çıkaran kuruluşlar, kart almak isteyen kişilerin yasaklılık veya engel durumu, ekonomik ve sosyal durumu, aylık ve yıllık ortalama geliri, diğer kart çıkaran kuruluşlarca bu kişilere tahsis edilen kredi kartı limiti, model veya skorlama sonuçları ve ‘müşterini tanı’ ilkeleri gibi hususları dikkate alarak yapacakları değerlendirmeye dayanarak bir kullanım limiti saptayacak. Kart sahibinin yazılı elektronik ortama, güvenli elektronik imza veya telefonla yapacağı talebi olmaksızın kredi kartı limit arttırılamayacak. Arttırılırsa 10 bin YTL (10 milyar lira) ve aykırılık oluşturan tutarın yüzde 1’i kadar idari para cezası verilecek.

5 banka ortak şirket kurabilecek

KART sahiplerinin risk durumlarının izlenmesi, değerlendirilmesi kontrolü amacıyla yapılacak bilgi belge alışverişi kart çıkaran kuruluşların aralarında yapacakları yazılı sözleşmeler çerçevesinde veya en az beş kart çıkaran kuruluş tarafından kurulacak şirkeler aracılığıyla yapılacak.

Geriye doğru faiz yok

BİR hesap dönemine ilişkin toplam borç tutarı veya hesap bakiyesi üzerinden, o döneme ilişkin hesap kesim tarihinden önce bir tarih itibariyle faiz yürütülebileceğine ilişkin kayıtlar hükümsüz olacak. Ancak nakit borçlar için bu kural uygulanmayacak.

12 puntodan küçük sözleşme olmayacak

KART çıkaran kuruluş, kart sözleşmesinin bir örneğini sözleşme hükümleri ve kartın kullanımı hakkında ayrıntılı bilgi verecek. Sözleşme hükümleri açık, anlaşılır şekilde ve en az 12 punto ve koyu harlerle düzenlenecek. Düzenlenmezse 10 bin YTL idari para cezası verilecek.

HÜRRİYET

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Başkanı Tevfik Bilgin, kurumun gerekirse, aldığı yetki çerçevesinde, ''Bütün bankalardan alınacak kartların toplam limitinin aylık ortalama gelirin 3 katını aşamayacağı'' şeklinde bir düzenlemeye gidebileceğini bildirdi.

Bir basın toplantısıyla Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu
Taslağı hakkında açıklamalarda bulunan Bilgin, daha sonra
gazetecilerin sorularını yanıtladı.

Bilgin, kredi kartlarına uygulanan faiz oranlarıyla ilgili bir
soru üzerine, taslağın içinde çok ince detaylarda, faiz oranlarına
getirilen bazı sınırlamalar bulunduğunu ifade etti. Ancak düzenlemede,
''Faiz oranı şunun 2 katını geçemez'' ya da ''Taban verip onu belli
bir katsayı ile çarpma'' şeklinde hükümlere yer verilmediğini kaydeden
Bilgin, faiz oranına belli bir sınırlama getirmenin doğru olmadığını
da söyledi.

Bunun yanında bileşik faiz uygulanmayacağı hükmüyle zaten
haberlerde yeralan faiz oranlarının otomatikman yüzde 100'lerin altına
düşeceğini vurgulayan BDDK Başkanı, şöyle devam etti:

''Hesap kesim tarihinden daha önceki bir tarihe faiz
işletilemeyeceğini belirterek, oradan da kart hamillerine faiz
anlamında pozitif yaklaşım sergilenmektedir. Yine müşteri, borcunun
bir kısmını öderse, kalan bakiye üzerinden faiz ödeneceği hükmüyle
bir standart getirmeye çalışarak, burada da kart hamilleri anlamında
pozitif bir yaklaşım söz konusudur.''

BDDK'DAN AYLIK BÜLTEN
Bundan sonra her ay aylık bülten yayınlayacaklarını, tüm sektöre
ilişkin detaylı bilgilerin yeralacağı bu bültende bütün bankaların
kredi kartı faiz oranlarını da kamuoyuna aktaracaklarını anlatan
Bilgin, ''Kart hamilleri eğer bir bankanın faiz oranından memnun
değillerse, oradan çok rahatlıkla çıkabilir. Çünkü faiz oranları çok
çeşitli. Serbest bir piyasa söz konusu'' dedi.

Bilgin, bazı bankaların, kart faizlerini yüksek tutarak, bir kısım
müşteri kitlesiyle çalışmak istediklerini de dile getirdi ve ''Bunu
önlemek ne kadar doğrudur, takdirinize bırakıyorum. Artı bankaların
maliyetleri, kart sahiplerinin hesaplarında da etkili olabilmektedir''
diye konuştu.

Kredi kartının, yapısı itibariyle teminatı çok kuvvetli olmayan
bir enstrüman olduğuna da dikkat çeken BDDK Başkanı, faiz oranlarının
bireysel, tüketici kredi faizlerinden yüksek olmasının bu anlamda
normal karşılanmasını istedi.

Bilgin, bu konudaki bazı örnekleri de şöyle sıraladı:

''Örneğin ABD'de borçlanma faizleri yıllık yüzde 2-2.5 civarında.
Ama kredi kartlarının nakit borçlanma faizleri yüzde 14'ler
seviyesinde. Yaklaşık 6 katı. İngiltere'de 4.3'e 15. İtalya'da 2.3'e
yüzde 8.7. Böyle bir uçurum var. Ama Türkiye'de böyle bir uçurumu
hissediyorsanız, lütfen kendi alternatifinizi değerlendiriniz.

Faizdeki bir sınırlama, bankalarımızın başka enstrümanlar
kullanmasına da yol açabilir. Promosyonlar, reklamlar. Bir şekilde bu
sınırlamaya dolanabilir diye düşünüyoruz.''

AYNI LİMİTLE BİRKAÇ BANKADAN KREDİ

Bilgin, bir başka soruyu yanıtlarken de, vatandaşların aylık
ortalama gelirin 3 katı limitle birkaç bankadan ayrı ayrı kredi kartı
alabileceğini belirtti.

Ancak taslakla getirilen skorlama, takip ve kurula verilen
yetkiler ile hem bankalara müşteriyi izleme yükümlülüğü getirildiğini,
hem de BDDK'ya bu olayların çok artması halinde elindeki araçları
kullanma hakkı tanındığını anlatan Bilgin, şu açıklamada bulundu:

''Örneğin, Kuruma bırakılan bir yetki var. Şöyle bir yönetmelik
veya düzenleme yapabilir kurum. (Bütün bankalardan alacağınız kart
limiti, aylık ortalama gelirin 3 katını aşamaz.) Örneğin 3 tane ayrı
bankadan kartınız var. Bir bankada 3 katını harcadınız 1 ayda.
Limitinizi doldurdunuz. Diğer kartları da durdurabiliriz. Diğer
kartlar işlemez hale gelebilir. Taslakta böyle bir hüküm yok, bu yetki
kurula bırakılmış.''

BDDK Başkanı, 1 milyar liralık limit konusuna da açıklık
getirerek, ''Eğer gelirinizi ispat edecek bir belgeniz yoksa, bankalar
1 milyara kadar limitli size kart verebilir. 1 milyarın mantığı
budur'' dedi. Bilgin, gelen eleştiri ve tepkilere göre bu sınır
üzerinde de değerlendirme yapabileceklerini sözlerine ekledi.

BDDK Başkanı Tevfik Bilgin, kredi kartı limitinin 1 milyar olarak belirlenmesiyle ilgili soruya "Aylık gelirinizin 3 katı kadar bir limit tanınabilir. Ancak gelirinizi belgeleyemiyorsanız 1 milyara kadar olan limitler, bu kapsamda değil. Bu rakam daha önce 500 milyon idi, 1 milyar lira yaptık. Ama gelen görüşlere göre yeniden değişebilir. Nedeni şu, maalesef bazı meslek grupları, çok anlı şanlı meslek grupları, kredi kartı alamaz duruma gelebilirler. 500 milyon da çok düşük kalabilir. Çünkü zarar ilan ettikleri için... Nedeni budur" diye yanıt verdi.

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme
Kurumu (BDDK) Başkanı Tevfik Bilgin, kredi kartının bir 'ödeme aracı'
olduğuna vurgu yaparken, ''ihtiyaçları giderme aracı'' olmadığını
söyledi.

Bilgin, BDDK'da düzenlediği basın toplantısında Banka Kartları ve
Kredi Kartları Kanun taslağı hakkında bilgi verdi, soruları yanıtladı.

Bilgin, gıda ve akaryakıta 'taksit' uygulamasına ilişkin soru
üzerine şunları söyledi:

''Gıda ve akaryakıta taksit uygulaması, kredi kartı mantığına
aykırı bir uygulama. Çünkü bir defalık tüketimin unsurlarıdır. Bunlar
kümülatif olarak çığ gibi büyüdüğünde, kartın bloke olması tehlikesi
ve bankalarımızın kredi kartı kriziyle karşı karşıya kalabilir. Biz
uygulamalarımızda, bankaların mali bünyesini düşünüyoruz onun için bu
açıklamaları yapıyoruz. Taksitli alış veriş uygulaması Türkiye'de
gerçekten çok yaygın kullanılıyor. Bunun örnekleri Yunanistan,
Brezilya, Fransa ve İsrail gibi ülkelerde de taksitler uygulanıyor.
Ama en fazla 6 ay taksit uygulanması gibi bir sınırlama var. Ülkemizde
24 aya kadar bir taksitlendirme söz konusu.''

24 TAKSİT YAPTIRACAKSANIZ TÜKETİCİ KREDİLERİNİ KULLANIN

Kredi kartının bir ödeme aracı olduğunu hatırlatan Bilgin, şöyle
devam etti:

''Kredi kartı, ihtiyaçları giderme aracı değildir veya hayatı
idame ettirme aracı değildir, hayatı kolaylaştıran bir araçtır. Eğer
24 aylık bir ödeme planına ihtiyacınız varsa, lütfen daha düşük
tüketici kredilerini kullanın, niye bu kadar yüksek faizli kredi kartı
kullanıyorsunuz? Çünkü temerrüte düşme ihtimaliniz var. Benim şahsi
görüşüm, tüketici kredilerine yönelinmesi lazım. Sanırım sektör de
buna katılıyor. Bildiğim kadarıyla sektör, bu konuda görüşlerini bir
araya getiriyor, tartışıyor ve bir noktaya gelecekler. Bu da yakın bir
zamanda olacak diye düşünüyorum, bana aktarılan bilgilere göre. Eğer,
olmazsa biz de gerekli önlemleri alma yolunda çalışmalarımızı yaparız,
bu gecikmez. Çünkü burada da sorunlar yaşanmaya başlandığını
biliyoruz.''

KART PAZARLAMA STRATEJİSİNDEKİ YANLIŞLIKLAR

Bilgin, limitlere ve kredi kartı sayısına ilişkin soruya karşılık
da, şu yanıtı verdi:

''Uygun değişiklikler yapılabilir, esneklik Kuruma (BDDK)
bırakılmıştır. Kurum yönetmeliklerle de bunları belirleyebilir. Asgari
ücretlilerin cebinde bizim de cebimizde var çok çok yüksek limitli ve
her hangi bir kontrole tabi olmayan kartlar var. Sırf pazarlama
stratejisindeki yanlışlıklar nedeniyle intiharlar, boşanmalar,
şikayetler hat safhada. Bunlar bizlere de geliyor. Bunları sosyal
sorumluk anlamında önlemeye çalışıyoruz. Bankalarla konuyu tek tek
görüştük bankacıların itiraz ettikleri hususlar da var, ancak bankalar
bir yanda kredi kartları hamilleri bir yandadır. Biz bıçak sırtı bir
dengeyi kurmaya çalışıyoruz.''

POS MAKİNASI SAYISI

POS makinalarına ilişkin soru üzerine, Bilgin şunları söyledi:

''POS'lar maalesef, ATM'lerde olduğu gibi bankalarımızın ortak
hareket edememe özelliklerinin bir sonucudur. Tabii bu tatlı
bankacılık döneminde karların yüksek olduğu dönemde önemli değildi.
Ama son dönemde maliyetler hat safhada önemli. POS'larda da
bankalarımız ortak kullanıma gidiyor. Bu yılın sonunda, gelecek
yıllarda artık mağazalarda 7-8 tane pos makinası yerine, 2-3 tane POS
makinası görmeye başlayacaksınız.''

BANKALARDAN SKORLAMALARI DA İSTEYECEĞİZ

Bankalararası Kart Merkezi'nin skorlaması konusundaki soru üzerine
Bilgin, şu yanıtı verdi:

''Örneğin siz kredi kartı talebinde bulundunuz, bir banka aylık
gelirinizin 3 katına kadar limit verdi. Diğer bankalardan da aynı
limitte kredi kartı alabilirsiniz, yasal bir engel yoksa ödemelerinizi
yaptıysanız. Bankalar arası kart merkezi, teknoloji olarak gerçekten
ileri düzeyde ve skorlama da yapabiliyor. Biz yapacağımız alt
düzenlemelerle, kurul olarak bankalardan bu skorlamaları da
isteyeceğiz. Kanuna bunu yazmadık. Dolayısıyla, bir anlamda ödeme
kabiliyetinde sorun olan kart talep eden potansiyel kart
kullanıcılarının kart kullanımları da bir şekilde sınırlandırılabilir
bu konuda yetki kurulda.''

LİMİT NEDEN 1 MİLYAR LİRA YAPILDI?

Bilgin, ''Bir lira olan limit, 500 milyon lira idi bu neden
değişti'' sorusuna karşılık şöyle dedi:

''Aylık gelirinizin 3 katı kadar bir limit tanınabilir. Ancak
gelirinizi belgeleyemiyorsanız 1 milyara kadar olan limitler, bu
kapsamda değil. Bu rakam daha önce 500 milyon idi, 1 milyar lira
yaptık. Ama gelen görüşlere göre yeniden değişebilir. Nedeni şu,
maalesef bazı meslek grupları, çok anlı şanlı meslek grupları, kredi
kartı alamaz duruma gelebilirler. 500 milyon da çok düşük kalabilir.
Çünkü zarar ilan ettikleri için... Nedeni budur.''

''Bankalar, borçlarını ödeyemeyen kredi kartı sahipleri için
yeniden yapılanmaya gidecek mi'' sorusuna Bilgin, kanunun böyle bir
şeyi içermediğini, ancak bankaların kredi kartı dolayısıyla temerrüte
düşen zor duruma düşen kişilere karşı çok kötü olmadıklarını,
borçların yeniden yapılanması, borçların ödenmesinde gerekli gayreti
gösterdikleri şeklinde yanıtladı.

''Avantaj Kart'ın bir banka kartına dönüştürülmesi nedeniyle,
insanların kişisel bilgileri açısından rahatsız olduklarının''
hatırlatılması üzerine Bilgin, ''örnek olay bazında yorum yapmak
istemem ama taslaktaki maddeler yasalaştığı zaman, yorumları ona göre
yapılır ve Kurul ona göre belirler'' yanıtını verdi.

TASLAKTAKİ CEZAİ HÜKÜMLER

Öte yandan Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu Tasarısı
Taslağında, ispat yükümlülüğü ile getirilen düzenlemelere aykırı
davrananlara uygulanacak idari ve adli cezalar da yer aldı.

Buna göre, kart numarası bildirilmek suretiyle üye işyerinden
telefon, elektronik ortam, sipariş formu veya diğer iletişim araçları
yoluyla yapılan işlemlerden doğacak anlaşmazlıklarda ispat yükümlülüğü
üye işyerine ait olacak.

Kartın kaybolması ya da çalınması hallerinde kart hamilinin kart
çıkaran kuruluşa yaptığı bildirimlere ilişkin ispat yükümlülüğü ise
kart çıkaran kuruluşun olacak.

Kart çıkaran kuruluş ile kart hamili arasında oluşabilecek
herhangi bir uyuşmazlık halinde, işlemin hatasız bir şekilde
kaydedildiği, hesaba intikal ettirildiği ve herhangi bir teknik
yetersizlik veya arıza halinin bulunmadığının ispatı da kart çıkaran
kuruluş tarafından yapılacak.

Getirilen çeşitli hükümlere uymayanlara yönelik idari para
cezalarına da yer veren taslak ile gerçeğe aykırı olarak harcama
belgesi, nakit ödeme belgesi ya da alacak belgesi düzenlemek veya bu
belgelerde ne surette olursa olsun tahrifat yapmak suretiyle kendisi
ya da başkasına yarar sağlayanlar, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5
bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılacak.

Gerçeğe aykırı beyan ve belgelerde sahtecilik durumunda ise söz
konusu ceza, 2 yıldan 4 yıla kadar hapis ve 2 bin güne kadar adli para
cezası olarak uygulanacak.

İzin almaksızın kredi kartı çıkaran veya üye işyeri anlaşması
yapanlar ise 3 yıldan 5 yıla kadar hapis ve bin güne kadar adli para
cezasına çarptırılacak.

Zaman insanları değil, armutları olgunlaştırır...