Atatürk'ün din anlayışı

[Av.Dilek Kuzulu Yüksel]

17 Kasım 2006
Mehmet Nuri YILMAZ

Atatürk'ün din anlayışı (1)


ATATÜRK-din ilişkisi ülkemizde sürekli tartışılagelmiş konulardan biridir. Belirtmek gerekir ki, Atatürk din bahsinde en fazla gadre ve haksızlığa uğramış bir şahsiyettir.

Bazı çevreler, din ile Atatürk arasında ters bağlantı kurarak Atatürk'ü dine karşı bir silah gibi gösterme gayreti içine girerken, kendilerini İslam'ın müdafii ve sözcüsü yerine koyan diğer bazı çevreler de haksız bir şekilde onu din düşmanlığıyla itham etmişlerdir.

Atatürk, hakkında binlerce kitap, makale, yorum yazılmış büyük bir devlet adamıdır. Atatürk'ün din anlayışını onun hakkında yapılan yorumlardan ziyade, bizzat kendisinin bu konudaki söylev ve demeçlerine bakarak değerlendirmek lazımdır. Atatürk'ün din konusundaki görüş ve düşünceleri dikkatli bir şekilde incelendiğinde, onun din aleyhine ve dinsizlik anlamına gelebilecek herhangi bir sözüne rastlamak mümkün değildir. Aksine dinimizden, Hz. Peygamber'den övgü ve saygı ile bahseden, Müslümanlığından dolayı duyduğu onuru dile getiren pek çok sözleri vardır.

* * *

Atatürk, 29 Ekim 1923'te kendisiyle görüşen Fransız muhabiri Maurice Pernot'ya verdiği demeçte, yazarın sorusu üzerine şöyle demiştir:

"Türk milleti daha dindar olmalıdır, yani bütün sadeliği ile dindar olmalıdır, demek istiyorum. Dinimize bizzat hakikate nasıl inanıyorsam, buna da öyle inanıyorum. Şuura muhalif, terakkiye mani hiçbir şey ihtiva etmiyor. Halbuki, Türkiye'ye istiklalini veren bir Asya milletinin içinde daha karışık, sun'i, itikadat-ı batıldan ibaret bir din daha vardır. Fakat bu cahiller, bu acizler sırası gelince, tenevvür (aydınlanma) edeceklerdir. Onlar ziyaya (ışığa) takarrüp (yaklaşma) edemezlerse kendilerini mahv ve mahkûm etmişler demektir. Onları kurtaracağız."

Görülüyor ki Atatürk saf, temiz ve sade bir din anlayışı istemektedir. İslam dinine sonradan girmiş her türlü safsata, hurafe ve boş inançlara karşı akılcı bir din anlayışını benimsemiştir. Bunun ilk adımını da Kur'an-ı Kerim'in milletin bütün fertleri tarafından okunup anlaşılabilmesini sağlamakla atmıştır. Cumhuriyetin kuruluşundan iki yıl bile geçmeden 21 Şubat 1925 tarihinde Meclis'teki bütçe müzakereleri sırasında Kur'an-ı Kerim'in meal ve tefsirinin, Hadis-i Şerif tercümelerinin devlet imkánlarıyla yaptırılması için talimat vermiştir.

Bunun üzerine mealin Mehmet Akif Ersoy, tefsirin Elmalılı Hamdi Yazır, hadis tercümelerinin de Kamil Miras tarafından yapılması kararlaştırılmıştır. Ancak, Mehmet Akif bilahare bu görevi bırakarak aldığı avansı iade etmiş, hem meal hem de tefsir yazma işi Hamdi Yazır tarafından yapılmıştır. Elmalılı Hamdi Yazır'ın hazırladığı 9 ciltlik tefsir 1935 yılında, Kamil Miras tarafından hazırlanan "Sahih-i Buhari Muktasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi" isimli 12 ciltlik hadis tercümesi de 1928 yılında yayımlanmıştır.

Atatürk, Kur'an'ın Türkçe'ye çevrilmesinin şu gerekçeyle yapıldığını anlatıyor:

"Türk, Kur'an'ın arkasından koşuyor, fakat onun ne dediğini anlamıyor. İçinde neler var bilmiyor ve bilmeden tapınıyor. Benim maksadım, arkasından koştuğu kitapta neler olduğunu Türk anlasın." Ayrıca bu gerekçeyle hutbelerin de Türkçeleşmesini sağlamıştır. Ona göre hutbe demek, nasa hitap etmek, yani söz söylemek demektir.

"Minberler halkın beyinleri, vicdanları için bir iyilik, doğruluk ve bir aydınlanma kaynağı olmuştur. Böyle olabilmek için minberlerden yankılanacak olan sözlerin bilinmesi, anlaşılması, sanat ve ilim gerçeklerine uygun olması gerekmektedir. Değerli hatiplerin siyasi ve toplumsal olayları ve medeni durumları ve gelişmeleri her gün izlemeleri zorunludur. Bunlar bilinmediği takdirde halka yanlış bilgiler verilmiş olur. Bundan dolayı, hutbeler tamamen Türkçe ve çağın gereklerine uygun olmalıdır. Ve olacaktır" sözleri, onun bu düşüncesini yansıtmaktadır.

* * *

Atatürk, aynı ismi taşıdığı Hz. Peygamber'e son derece bağlı ve saygılı bir insandı. Bu saygı ve bağlılığı ifade etmesi açısından şu olayı nakletmemiz yerinde olacaktır: Batılı bir oryantalistin, Hz. Peygamber hakkında yazdığı bir kitap kendisine sunulur. Kitapta Yüce Peygamberimizden "Cezbeye tutulmuş sönük bir derviş" diye söz edilmektedir.

Bunu okuyunca Atatürk öfkelenerek şöyle der: "Bu gibi cahil adamlar O'nun yüksek şahsiyetini ve başardığı büyük işleri kavrayamazlar. O, Allah'ın birinci ve en büyük kuludur. O'nun izinde bugün milyonlarca insan yürüyor. Benim, senin adın silinir, fakat sonsuza kadar O anılacaktır, yaşayacaktır."

Bu yazıya önümüzdeki hafta devam edeceğiz.


Hürriyet

[mdrn]

merhaba sayın dilek hanım
gerçekten de Atatürk'ün din anlayışı takdire şayandır.
acaba Kur'an meali ni kaç kez okudunuz? bütün samimiyetimle bu soruyu soruyorum. insanlarla alay etmek bana düşmez. umarım yanlış anlamamışsınızdır.

[Av.Dilek Kuzulu Yüksel]

Sizce?

[tepkili]

insanlarla alay etmek bana düşmez

İnsanların dini inançlarını değerlendirmek de sana düşmez evladım, çıkarmadın mı hala o gözlüklerini?...

[mdrn]

dafedersiniz yanlış anlaşılacağımı biliyordum bir hukukçu olarak en az 1 kere okumuşsunuzdur.
ben kesinlikle dini inanç değerlendirmiyorum sadece merak ettim ve sordum
sayın tepkili siz de beni değerlendirirken ölçülü olun ve yazdıklarımı iyi okuyun olmaz mı

[Av.Dilek Kuzulu Yüksel]

Sayın mdrn, bu konuyu kapatalım bence, kişileri değil konuyu tartışalım. (İnanç, Tanrı ile insan arasındadır, orada da kalmalıdır.)

Sayın tepkili, mdrn'nin, insanların dini inancının Kuran'ı okuyup okumamakla, okuma sayısıyla ölçülemeyeceğini göremeyecek kadar gözlerini kapatacağına, öyle bir değerlendirmeye girecek kadar cahil olacağına inanmıyorum ben...

[mdrn]

evet çok haklısınız
ben de şu zamanda hele bir avukatın kur'an'dan bihaber olacağını hiç zannetmiyorum
ama şunu belirtmek iserim ki kaçamak cevap verdiniz
bunu saymıyorum

[commodore1tr]

Konu sanırım Atatürk' ün din anlayışı idi... Avukatların dini görüşü din bilgisi ve veya kutsal kitapları okuyup okumamaları değil... Burada sonrunun amacı önem arzetmekte mdrn alacağı yanıtla nereye varmak isteyecek ben onu merak ettim .
Yani Dilek hanım Kuran-ı Kerim i 10 defa okumuş hatim indirmiş olsa ne olacak ? Hiç bilmiyorsa ne olacak ? Konu bu değildiki ... Kaldıki bu konuda hiçbir şekilde ama hiçbir şekilde bizi ilgilendirmez diye düşünüyorum. Bu soruyu sormak ta haddimiz bile değil ... Ama bunun bilinmesinin bu konuda neye yarayacağını merak etmek hakkımız...

[mdrn]

madem Atatürk Kuran ın mealini hazırlatmış gayet güzel gerekçelerle
acaba Atatürk e can ı gönülden bağlı olduğunu söyleyen sizler hiç okudunuz mu onu merak ettim

[Av.Duygu Tekay]

Sayın mdren;
Ayet ve hadislerdende anlayacağınız üzere; faydası olmayan sorunun cevabıda faydasızdır.

Kur'an-ı kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Gizli sadaka daha iyidir.) [Bekara 271]
(Rabbinizi gizli, sessiz çağırın.) [Araf 55]
(Rabbini, içinden zikret!) [Araf 205]

Hadis-i şeriflerde buyuruluyor ki:
(Sağ elin verdiğini sol el duymayacak şekilde gizli sadaka veren, Allahü teâlânın himayesine kavuşur.) [Buhari]

(Sadakayı gizli vermek iyilik hazinesidir.) [Taberani]
(Farzlar hariç, evde kılınan namaz, mescidimde kılınandan üstündür.) [İ. Abidin]

(Farzlar hariç, namazı evde kılın, evde kılınan namaz daha hayırlıdır.) [Buhari]
(Tenhada kılınan nafile namazın sevabı, insanların yanında kılınandan 25 kat daha fazladır.) [İ. Ahmed]

(Hafaza meleklerinin işitmediği zikir, işittikleri zikirden yetmiş kat daha kıymetlidir.) [Beyheki]
(Allah'ı gizlice zikredin!) [İbni Mübarek]