Vakıflar Kanunu'na ilişkin tartışmalar devam ediyor

[Av.Esin Kılıç]

Sezer’in geçen dönem veto ettiği Vakıflar Yasası, TBMM Adalet Komisyonu’nda hiçbir değişiklik yapılmadan kabul edildi.
TBMM Adalet Komisyonu, 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in, 9 maddesini bir kez daha görüşülmesi için Meclise iade ettiği Vakıflar Kanunu’nu aynen kabul etti.

Kabul edilen maddelere göre, yeni vakıflar, vakıf senetlerinde yazılı amaçlarını gerçekleştirmek üzere, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne beyanda bulunmak şartıyla şube ve temsilcilik açabilecek.

Yabancılar, Türkiye’de hukuki ve fiili mütekabiliyet esasına göre yeni vakıf kurabilecek.

Genel Müdürlük tarafından yapılacak tebligata karşın, yasa uyarınca istenen beyanname, bilgi ve belgeleri zamanında vermeyen, organların vakfiye veya vakıf senedine aykırı olarak toplanmasına neden olan veya gerçeğe aykırı beyanda bulunan vakıf yönetimine, görevden alma yerine 500 YTL idari para cezası verilecek.

VAKIFLARIN MAL EDİNİMİ
Vakıflar, izin almadan mal edinebilecek, malları üzerinde her türlü tasarrufta bulunabilecek.

Mülhak, cemaat, esnaf ve yeni vakıflara başlangıçta özgülenen mal ve haklar, vakıf yönetiminin başvurusu üzerine, haklı kılan sebepler varsa denetim makamının görüşü alınarak mahkeme kararıyla, sonradan edindikleri mal ve hakları ise bağımsız ekspertiz kuruluşlarınca düzenlenecek rapora dayalı olarak vakıf yetkili organları kanalıyla daha yararlı olanlarıyla değiştirebilecek ve paraya çevrilebilecek.

Kurucularının çoğunluğu yabancı olan vakıfların, taşınmaz mal edinmeleri hakkında, Tapu Kanunu hükümleri uygulanacak.

AMAÇ DEĞİŞİKLİĞİ
Vakıfların vakfiyelerindeki şartların yerine getirilmesine fiilen veya hukuken imkan kalmaması halinde; vakfedenin iradesine aykırı olmamak kaydıyla mazbut vakıflarda, Vakıflar Genel Müdürlüğünün; mülhak, cemaat ve esnaf vakıflarında vakıf yöneticilerinin teklifi üzerine şartları değiştirmeye, hayır şartlarındaki parasal değerleri güncel vakıf gelirlerine uyarlamaya, Vakıflar Meclisi yetkili olacak.

HAYRAT TAŞINMAZLARININ TAHSİSİ
Genel Müdürlük tarafından değerlendirilemeyen veya işlev verilemeyen hayrat taşınmazlar, fiilen asli niteliğine uygun olarak kullanılıncaya kadar kiraya verilebilecek.

Hayrat taşınmazlar, Genel Müdürlük tarafından işlev verilmek amacıyla vakfiyesinde yazılı hizmetlerde kullanılmak üzere, onarım ve restorasyon karşılığı kamu kurum ve kuruluşlarına veya benzer amaçlı vakıflara veya kamu yararına çalışan derneklere tahsis edilebilecek. Tahsis edilen taşınmaz, ticari bir faaliyette kullanılamayacak; tahsise aykırı kullanımın tespiti halinde taşınmaz tahliye edilecek.

Cemaat vakıflarına ait kısmen veya tamamen hayrat olarak kullanılmayan taşınmazlar, vakıf yönetiminin talebi durumunda Meclis kararıyla aynı cemaate ait başka bir vakfa tahsis edilebilecek veya vakıf akarına dönüştürülebilecek.

ULUSLARARASI FAALİYET
Vakıflar, vakıf senedinde yer almak kaydıyla, amaç ve faaliyetleri doğrultusunda, uluslararası faaliyet ve işbirliğinde bulunabilecek, yurtdışında şube ve temsilcilik açabilecek, üst kuruluş kurabilecek ve yurtdışında kurulan kuruluşlara üye olabilecek.

Vakıflar, yurtiçi ve yurtdışındaki kişi, kurum ve kuruluşlardan, ayni ve nakdi bağış ve yardım alabilecek, yurtiçi veya yurtdışındaki benzer amaçlı vakıf ve derneklere ayni ve nakdi bağış ve yardımda bulunabilecek. Ancak yurtdışı nakdi yardımlar, banka aracılığıyla alınabilecek.

Amacını geliştirmeye yardımcı olmak veya gelir sağlamak amacıyla vakıflar, iktisadi işletme ve şirket kurabilecek, kurulmuş şirketlere ortak olabilecek.

VAKIFLAR MECLİSİ
Vakıflar Meclisi, Vakıflar Genel Müdürlüğünün en üst seviyedeki karar organı olarak görev yapacak.

Vakıflar Meclisi, Vakıflar Genel Müdürü, 3 genel müdür yardımcısı ve 1. hukuk müşaviri olmak üzere 5; vakıf konusunda bilgi ve deneyim sahibi yükseköğretim mezunları arasında Başbakanın teklifi üzerine ortak kararnameyle atanacak 5 üye ile yeni vakıflarca seçilecek 3; mülhak ve cemaat vakıflarınca seçilecek 1’er üye olmak üzere 15 üyeden oluşacak.

Vakıflar Genel Müdürü, genel müdür yardımcısı, 1. hukuk müşaviri ile bölge müdürü ortak kararnameyle, rehberlik ve teftiş başkanı ile daire başkanı, genel müdürün teklifi, Başbakanın veya görevlendirdiği devlet bakanının onayıyla, diğer personel ise Genel Müdür tarafından atanacak.

www.ntvmsnbc.com

[Av.Esin Kılıç]

Vakıflar Yasası gayrimüslim cemaatlerin ve Avrupa Birliği’nin beklentisinin aksi düzenlemelerle yasalaşıyor. 10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer’in 2006 yılında veto ettiği tasarı, TBMM Adalet Komisyonu’nda “aynen” kabul edildi. Önümüzdeki günlerde TBMM Genel Kurulu’ndan da geçerek, Cumhurbaşkanı tarafından onaylanıp yürürlüğe girmesi bekleniyor. Hukukçuların tasarıya yönelik tepkilerinin ana noktası, uygulamada “devletlerarası mütekabiliyet” ilkesini saklı tutmasından kaynaklanıyor. Bu ilke, başka ülke vatandaşlarına yönelik olduğundan; Türk vatandaşı olan, ancak dinleri çoğunluktan farklı, yani gayrimüslim olanlar “yabancı” olarak niteleniyor. Devletin el koyup, üçüncü şahıslara sattığı okul, ibadethane gibi sosyal amaçlı gayrimenkullerinin iadesini de sağlamayan tasarı, hukukçulara göre “hukuksuzluğa kılıf” hazırlıyor. Fener Rum Patrikhanesi ile Süryani ve Katolik cemaatlerinin avukatı Kezban Hatemi, tasarının tahmini olarak, azınlıklara ait trilyonların üzerindeki değerde 1000 gayrimenkulü ilgilendirdiğini söylüyor ve ekliyor; “Bazı şeylere paha biçilemiyor. Siz Büyükada Yetimhanesi’ne paha biçebilir misiniz?” Avukat Hatemi ve Agos Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Etyen Mahçupyan tasarıyı NTVMSNBC’ye değerlendirdiler.
Kezban Hatemi (Azınlık cemaatleri avukatı):
ALTINDAN KALKILMAZ BOYUTLARA ULAŞACAK
Rakam söylemek bağlayıcı olur ama, tahmini 150 milyar doların üzerinde talep var. Bazı şeylere hiç paha biçilemiyor. Siz Büyükada yetimhanesine değer biçebilir misiniz? Yeni Vakıflar Yasası, T.C vatandaşı olan cemaatlerin, sadece farklı dinden olan cemaatlerin hayri ve sosyal kurumlarına ve onların sorunlarına hiçbir çözüm getirmiyor. Dolayısıyla sayıca sınırlı olan AİHM’e giden davaların, şu andan itibaren şu andan itibaren çok daha fazla olacak ve işin içinden çıkılmaz, altından kalkılmaz boyutlara varacağı kanaatindeyim. Vakıflar Kanunu’nun Adalet Komisyonu’ndan bu haliyle çıkması beklenen bir olgu. Ama cemaatların beklentisine cevap verecek bir kanun değil. Neden değil? Çünkü, yasaya ve hukuka aykırı olarak uygulamalar kanuni hale geldi. Sadece yeni mal edinmeleriyle ilgili bazı kolaylıklar getirmiş olsa da eski hukuki statüye, eski hukuki kaos ve karmaşaya yeni bir düzenleme getirmedi. Mazbutaya alma (el koyma-zapt etme) devam ediyor. Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün vesayeti devam ediyor.

YABANCI DEĞİL, OSMANLI’DAN GELMİŞ TC VAKIFLARI
Meclis’te AK Parti içinde de aydınlık ve net bir görüş hakim değil. CHP’nin muhalefeti; bugün MHP ile de Adalet Komisyonu’nda birleşti, biliyorsunuz. Yabancı sayıyorlar bunları, oysa yabancı değil, TC vakıfları bunlar. Osmanlı İmparatorluğu’ndan bugüne gelmiş vakıflar; yeni kurulmuş vakıflar da değil. Sözkonusu gayrimenkuller cemaatlare, dini ve hayri kurumlara ait. Okul gibi sosyal kurumlara ait binalar. Hukuk devletinde bunların tartışması dahi olmamalı. Bu kavram kargaşası üzerine yanlış tarihi birikim, önyargılar, bir de at gözlükleri eklenince işte böyle bir kaos yaşıyoruz. Bunların düzeltilmesi lazım. Daha önce Avrupa Birliği’ne ilişkin bir komisyon kurulmuştu ve Prof. Hüseyin Hatemi cemaat vakıfları hakkında bir tasarı hazırlamıştı. O şekliyle çıkmadığı müddetçe bu problemlerin çözülmesine imkan yok. Bu ihtilaf devam edecek. Cemaatler taleplerinde ısrar edecek, başka da hiç bir alternatif olmayacaktır.

Etyen Mahçupyan (Agos Genel Yayın Yönetmeni):
BUNA HUKUKSUZLUK BİLE DENEMEZ
Bir kere bu yasa kalıcı bir yasa olamaz. Bu mesele bu yasayla yönetilemez. Problemler devam edecek demektir. AİHM’e gidişler devam edecek demektir. Çünkü üçüncü şahıslara geçen mallarla ilgili hiçbir şey yok yasada. Devlet el koyuyor, el koyar koymaz satıyor, sattıktan sonra da, beni ilgilendirmez diyebiliyor. Buna hukuksuzluk bile denemez, başka kelimeler bulmak lazım. Onun için de AİHM’e gidişler devam edecek. Tek tek maddeler olarak baktığımız zaman cemaat vakıflarının alanını biraz genişleten imkanlar var. Fakat buna rağmen geçmiş hukuksuzluğun üstünü kapatacak maddeler de var. O zaman bunun çalışabilmesine pek olanak kalmıyor. Şu anda öyle bir noktaya geldi ki, ortada duruyor dememek de lazım. Çok kötüydü biraz daha az kötü oldu sadece.

CEMAATLER BU YASAYI BEKLEDİLER
AİHM’e açılmış değişik cemaatlerden 4-5 dava var. Cemaatler, davaları doğrusu bu yasa için bekletiyorlardı. Bilerek beklediler. Bu yasa hakikaten doğru dürüst bir gelecek vaadetmiyorsa ve cemaatler haklarını geri alamayacaklarsa o zaman önümüzdeki bir-iki yıl içinde çok sayıda vakıf AİHM’e gidecektir.

RANT VE İDEOLOJİ
Bazı şeyler görüntüde herhangi bir sınırlama getirmiyormuş gibi görünüyor. Fakat nasıl uygulanabileceğini düşünmeye başladığınız anda, o zaman niye öyle yazıldığı anlaşılıyor. Bence buradaki kritik nokta, devletin bu meseleyi mümkün olduğunca hak ettiği biçimde çözmek istememesinden kaynaklanıyor. Bir mala el konduğu zaman ve o süreçte nasıl baktılar, denildiğinde bu ikisini; rant ve ideolojiyi görebiliriz. Bir tür rant sistematiğinin parçası olarak düşünenler de muhtemelen vardır. Aynı zamanda bir ideolojiye de oturuyordur. Zaten rantı meşrulaştıran şey ideolojidir.

GAYRİMÜSLİMLER GAYRİ-VATANDAŞA DÖNÜŞTÜRÜLÜRSE
Dolayısıyla Türkiye’de böyle bir ideoloji olduğu sürece, yani Türkiye’de milliyetçiliğin gayrimüslimleri vatandaşlığın dışına ittiği bir sistem, bir anlayış olduğu sürece, gayrimüslimler gayri-vatandaşlar haline dönüştüğü sürece, bir takım insanların da o gayrimüslümlerin mallarına el koymaya yönelik bakışlarının hayata geçme şansı artıyor.

KENT MERKEZİNDE OLAN KIYMETLİ ARSALAR
Hepsini bir araya getirdiğimiz zaman kabaca 1000 küsur maldan bahsediyoruz. El konulanlar, bir de munzam hale getirilenler, yani kullanılamadığı için kendiliğinden devlete verilmesi gerektiği şeklinde bir hukuki kılıf içinde alınanlar var. Ayrıca bunların içinde önemli miktarda tabii Rum cemaatine ait olanlar var. Çünkü onlar zaten gittikleri için bir anda orda da bir boşluk doğmuştu. Şimdi bu 1000 küsur maldan söz ediyorsak şunu öngörmek lazım, bu mallar geçmişten kalan mallar olduğu ölçüde genellikle kent merkezlerinde var olan arsalardan bahsediyoruz. Dolayısıyla kıymetlerinin hiç de az olmayacağını varsayabiliriz. Tam olarak bunun ne olduğunu kimse bilmiyor.

EN FAZLA RUM, EN AZ YAHUDİ CEMAATİ ETKİLENİYOR
Bu durumdan en fazla etkilenen Rum cemaati, en az etkilenen de Yahudi cemaati. Çünkü Yahudiler devletle daha iyi ilişkiler yürütmeyi temel almış durumdalar. Devlet genellikle onlardan, yurtdışında özellikle başka bir takım fonksiyonlar talep edebiliyor. Bu sayede daha mülayim bir ilişki biçimi var Yahudi cemaatine karşı. Rumlar da buradan gittikleri ve burada insan kalmadığı için, mazbut vakıf haline dönmüş. Vakfın yöneticisi yoksa, bunlar mazbutaya alınıyor ve bir süre sonra da Vakıflar Genel Müdürlüğü onu yönetiyor.

http://www.ntvmsnbc.com/news/433180.asp