Yurt dışından gelen çekler

[av.zuhaly]

Sayın Meslektaşlarım; çok araştırma yaptığım ama hiçbir yerde izine rastlayamadığım bir müvekkilimin başına gelen bir olayda ilgili yardımlarınızı bekliyorum.
Müvekkilim yurt dışına mal mukabili ihracat yapıyor,karşılığında 2 ay vadeli çek alıyor.Yurt dışındaki firma malı çektikten sonra çekin ödenmesi için Türkiyedeki bir bankaya çek tahsile veriliyor.Türkiyedeki bu banka çeki DHL ile yurt dışındaki bankaya( Londradaki HSBS bank) gönderiyor ama çek halen ödenmiyor,yada karşılıksız çıktığına dair bir yazı verilmiyor.Türk bankası benim sorumluluğum gönderene kadardı,yurt dışı bankası çeki adi posta yolu ile göndermişse benim yapabileceğim bir şey yok çek postada kaybolmuş olabilir diyor.Yurt dışındaki firmada kayıp.Bizim yapabileceğimiz ne olabilir.Gerçekten buradaki bankanın sorumluluğu yokmu?

[Av.Tayfun Eyilik]

T.C.
YARGITAY
11. HUKUK DAİRESİ
E. 1990/1193
K. 1990/1947
T. 9.3.1990
• ÇEK ( Banka Tarafından İştiraya Alınması )
• BANKALARIN İŞTİRAYA ALDIKLARI ÇEKLER ( Tahsil Edilememesinin Sonuçları )
• CİRO EDENLERE KARŞI SORUMSUZLUK ( Banka Tarafından İştiraya Alınan Çek )
6762/m.692,693
ÖZET : Bankalar iştiraya aldıkları çeklerin tahsil edilememesi nedeniyle ttk.'nun 692 ve 693.maddelerinde öngörülen kurallara aykırı bir davranışları iddia ve ispat olunmadıkça bu çekleri ciro eden kimselere karşı sorumlu olmazlar.

DAVA : Erpa Tekstil - Ayhan Erseven ile T.İş Bankası A.Ş. arasındaki davadan dolayı İstanbul Asliye 1. Ticaret Mahkemesince verilen 27.1.1989 gün ve 1453-262 sayılı hükmü bozan Dairenin 17.10.1989 gün ve 3063- 5451 sayılı ilamı aleyhinde davalı ve Muk. Davacı banka vekili tarafından karar düzeltilmesi isteğinde bulunulmuş ve karar düzeltme dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmış olmakla dosyadaki kağıtlar okundu gereği konuşulup düşünüldü:

KARAR : Davacı vekili, müvekkilinin muhtelif tarihlerde davalı-davacı banka aracılığıyla Avusturya'ya tekstil ürünleri ihraç ettiğini, ( 169.133 ) DM.lık ihracata karşılık ithalatçının dava dışı bir banka üzerine keşide ettiği toplam ( 148.813 ) DM. tutarındaki çekleri iştira eden davalının bunların bedelini davacıya ödediğini, ihracat bedeli ödenmediği halde malların ithalatçı tarafından gümrükten çekilebilmesi için talimat verdiğini ve diğer işlemlerle de zarara uğradığını ileri sürerek toplam ... ( 24.801.328 ) TL. alacağın cari iskonto faizi oranındaki faiziyle birlikte tahsilini istemiş ve davalı banka da açtığı davada, iştira edilen çeklerin karşılıksız çıktığını, öne sürerek toplam ( 14.646.109 ) liranın faizle tahsilini istemiş ve davacı Erpe Tekstil'in davasının kısmen kabulüne ve davalı- davacı bankanın davasının reddine ilişkin karar, Dairemizin 17.10.1989 gün ve 3063/5451 sayılı kararıyla bozulmuştur.

Davalı-davacı banka vekili süresinde karar düzeltme isteminde bulunmuştur.

Davalı-davacı banka, 28.4.1986 günlü dava dilekçesi ile açtığı ayrı bir davada, davalı ( ilk davada davacı ) - Erpa Tekstil'in iştira ettiği üç adet çekle toplam ... 143.407,50 DM. borçlu olduğunu, bunun bir kısmının ödendiğini geriye kalan borç ödenmediğinden karşılığı 14.646.109 liranın % 64,50 oranındaki faiz ile davalıdan tahsilini istemiş ve bu dava 1986/14-53 esas sayılı dava ile birleştirilmiş bulunmaktadır.

Mahkemece, davalının, davacı bankaya ciro ettiği ve bu bankanın iştira ettiği çeklerin tahsili sorumluluğunun T.C. Merkez Bankasının yayınladığı genelgenin 1/A maddesi uyarınca davacı bankaya ait olduğu kabul edilerek bankanın davasının reddine karar verilmiştir.

Yerel mahkemenin kararına dayanak yaptığı, Türk parası Kıymetini Koruma Hakkında 30 sayılı karar ile Devlet Bakanlığı ve Başbakan Yardımcılığı'nın 84-30/1 sayılı tebliğine ilişkin T.C. Merkez Bankası Genelgesi Sayı: 1/A'nın çeklere ilişkin 9. maddesinde aynen "Bankalar iştiraya aldıkları muhabirlerince veya diğer yabancı bankalarca veyahut çek düzenlemeye yetkili kuruluşlarca düzenlenmiş çekle ile travellere çeklerin tutarlarını teşkil eden dövizlerin yurda getirilmesini temin etmekle yükümlüdürlür. İştira edilmeyerek tahsile alınan çeklerin tahsil edilememesinden doğan sorumluluk ilgililere aittir." denmektedir. Bu maddeye göre, bankalar iştiraya aldıkları çekleri tahsil etmek zorunda olup aksi halde 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun hükümleri uyarınca sorumlu olurlar. Başka bir deyişle bankalar, iştiraya aldıkları çeklerin tahsil edilememesi nedeniyle TTK.nun 692 ve devamı maddelerinde öngörülen kurallara aykırı bir davranışları iddia ve isbat edilmedikçe bu çekleri ciro eden kişilere karşı sorumlu olmazlar, Anılan Genelge, bankaların, 1567 sayılı Yasa ve bu Yasaya dayanılarak çıkarılan Karar ve Tebliğler uyarınca sorumluluğunu düzenlediği halde, mahkemece, iştira edilen çeklerin sırf tahsil edilmemesi nedeniyle davacı bankanın sorumluluğuna karar verilmesi doğru görülmemiştir. Yapılacak iş, tarafların iddia ve savunmaları yönünden başka delilleri olup olmadığının tesbiti ve delilleri varsa ibraz ve ikamesinden sonra gerekirse bilirkişilerden ek rapor alınarak, davacı bankanın çeklerin tahsilinde genel hükümler uyarınca herhangi bir sorumluluğunun da bulunup bulunmadığı üzerinde durularak bir karar vermekten ibaret iken, yazılı olduğu biçimde karar tesisi isabetsiz bulunmakla, davacı bankanın karar düzeltme isteminin kabulüne karar vermek gerekmiştir.

SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle davalı-davacı bankanın karar düzeltme isteminin kabulüne, Dairemizin 17.10.1989 gün ve 3063-5451 sayılı kararının Birinci bendinin kaldırılmasına ve Mahkeme kararının davalı- davacı banka yönünden açıklanan nedenlerle ( BOZULMASINA ), 100.000 lira duruşma vekillik ücretini davacı-davalı Erpa Tekstil'den alınarak davalı-davacı bankaya verilmesine, ödediği temyiz peşin, temyiz ilam ve karar düzeltme harcının isteği halinde karar düzeltme isteyene iadesine, 9.3.1990 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

yarx


zaman insanları değil armutları olgunlaştırır.

[Av.Tayfun Eyilik]

T.C.
YARGITAY
11. HUKUK DAİRESİ
E. 1990/3552
K. 1990/4774
T. 15.6.1990
• ÇEKİN BİR YABANCI TARAFINDAN YABANCI ÜLKEDE YİNE YABANCI OLAN MUHATAP BANKAYA KEŞİDE EDİLMESİ ( Davada Yabancılık Unsurunun Bulunması )
• YABANCILIK UNSURU BULUNAN DAVA ( Uyuşmazlığın Çözümünde Uygulanacak Hukuku Hakim Tarafından Türk Kanunlar İhtilafı Kurallarının Uygulanması )
• TÜRK KANUNLAR İHTİLAFI KURALLARI ( Yetkili Olan Yabancı Hukukun Re'sen Saptanması ve Gerektiğinde Yetkili Yabancı Hukukun Muhtevasının Tespitinde Taraflardan Yardım İstenmesi )
• ALACAK DAVASI ( Zamanaşımına Uğradığı İddia Edilen Çek )
• ZAMANAŞIMININ UYGULANMASI ( Hukuki İşlem ve İlişkinin Esasına Uygulanacak Hukuka Tabi Olması )
• ÇEKTEN DOĞAN TAAHHÜTLERİN NETİCELERİ ( Keşide Yerinin Memleket Kanunlarına Göre Belirlenmesi )
• DAVADA YABANCILIK UNSURU BULUNMASI ( Karşılıksız Çek - Uygulanacak Hukuk )
• YABANCILIK UNSURU BULUNAN DAVALARDA UYGULANACAK HUKUK
• ZAMANAŞIMI ( Yabancı Hukukta Çek İçin - Türk Şirketinin Verdiği )
• YABANCI HUKUKTA TÜRK ŞİRKETİNİN VERDİĞİ ÇEK İÇİN ZAMANAŞIMI
• TÜRK ŞİRKETİNİN YABANCI LEHDARA YURT DIŞI BANKAYA KARŞILIKSIZ ÇEK KEŞİDE ETMESİ
6762/m. 732, 733, 681
2675/m.1, 2, 7
ÖZET : Çekin bir yabancı tarafından ve yabancı ülkede yine yabancı olan muhatap bankaya keşide edilmesi karşısında bu davada yabancılık unsuru bulunmaktadır. Yabancılık unsuru bulunan bu tür davalarda uyuşmazlığın çözülmesinde, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun ( MÖHUK ) 1 ve 2. maddeleri hükümleri uyarınca uygulanacak hukuku, hakim tarafından Türk Kanunlar ihtilafları kurallarını ve bu kurallara göre yetkili olan yabancı hukuku re'sen saptayacak ve gerektiğinde yetkili yabancı hukukun muhtevasını tespitinde tarafların yardımını isteyebileceklerdir. Yine aynı Yasanın 7. maddesinde zamanaşımının, hukuki işlem ve ilişkinin esasına uygulanacak hukuka tabi bulunduğu da hükme bağlanmış bulunmaktadır. Konunun özel olarak düzenlendiği TTK.nun 732, 733. maddelerinde ise, çekten doğan taahhütlerin neticeleri bu taahhütlerin vukubulduğu yer yani, keşide yeri memleket kanununa göre tayin edileceği hüküm altına alındığı gibi, aynı Yasanın 730/21. maddesi yollaması ile çeklerde de uygulanan yine aynı yasanın 681. maddesi hükmü uyarınca da çeklerde müracaat hakkının kullanılması için gereken sürelerin tüm borçlular hakkında çekin keşide edildiği yer kanununa tabi olacağı açıkça hükme bağlanmış bulunmaktadır.

DAVA : Taraflar arasındaki davadan dolayı, ( Ankara Asliye Dördüncü Ticaret Mahkemesi )nce verilen 16.3.1990 tarih ve 844-185 sayılı hükmün temyizen tetkiki davacı vekili tarafından istenmiş ve temyiz dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmış olmakla; dosyadaki kağıtlar okundu, gereği konuşulup düşünüldü:

KARAR : Davacı vekili dilekçesinde, yabancı olan müvekkilinin alacağına karşılık davalıdan İran'da 65.000 $ ve 20.000 $'lık yine muhatabı yabancı banka olan iki adet çek aldığını, çeklerin muhatap bankada karşılığı çıkmadığını bunun üzerine davalı hakkında ihtiyati haciz kararı alıp uygulattırdıklarını ileri sürerek, çeklerin ibraz tarihindeki değeri olan ( 148.479.700 TL. ) nın banka iskonto haddi üzerinden faizi ile birlikte davalıdan tahsilini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili cevabında, keşide yeri bulunmaması nedeniyle çek niteliğinde olmadıklarını olsa bile 6 aylık zamanaşımı geçtiğini, keşideci yerinde imzası olan Hüseyin'in keşide tarihinde ölü olduğunu, HUMK. 97. maddeye göre teminat gösterme zorunluluğu bulunduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.

Mahkemece, çekler, banka yazıları ve tercümeleri, İran Ticaret Kanunu'na ait tercüme, dosya içeriğine göre, davalının çeklerin niteliğine ilişkin sair itirazları yerinde kabul edilmeyerek tarafların yetkili yer ve uygulanacak devlet kanununa belirleyen bir belge ibraz etmedikleri, icra takibinin Türkiye'de yapılması nedeniyle zamanaşımı konusunda Türk Ticaret Kanunu uygulanacağı, adı geçen Kanunun 726/1. maddesi hükmüne göre 6 aylık zamanaşımı süresinden sonra bu dava açılmış olduğu gerekçesi ile, zamanaşımı nedeniyle davanın reddine karar verilmiştir.

Hükmü, davacı vekili temyiz etmiştir.

Dava konusu çekler davalı Türk şirketi tarafından davalı yabancı lehtar gösterilmek suretiyle İran'da dava dışı ve Hollanda'da bulunan muhatap banka üzerine keşide edilmiş olup, yurt dışında ibrazında karşılıksız çıkmaları nedeniyle davacı lehtar tarafından davalı keşideciden çek bedellerinin tahsili için bu belgelere dayanılarak Türkiye'de alacak davası açılması üzerine davalı keşideci, diğer savunmaları arasında zamanaşımı definde de bulunmuş ve mahkemece de anılan çeklerin TTK.nun 726/1. maddesinde öngörülen 6 aylık zamanaşımı süresine tabi olduğu ve bu sürenin de geçmiş olduğundan bahisle davanın zamanaşımı yönünden reddine karar verilmiş bulunmaktadır.

Çekin bir yabancı tarafından ve yabancı ülkede yine yabancı olan muhatap bankaya keşide edilmesi karşısında bu davada yabancılık unsuru bulunmaktadır. Yabancılık unsuru bulunan bu tür davalarda uyuşmazlığın çözülmesinde, Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanunun ( MÖHUK ) 1 ve 2. maddeleri hükümleri uyarınca uygulanacak hukuku, hakim tarafından Türk Kanunlar ihtilafları kurallarını ve bu kurallara göre yetkili olan yabancı hukuku re'sen saptayacak ve gerektiğinde yetkili yabancı hukukun muhtevasını tespitinde tarafların yardımını isteyebileceklerdir. Yine aynı Yasanın 7. maddesinde zamanaşımının, hukuki işlem ve ilişkinin esasına uygulanacak hukuka tabi bulunduğu da hükme bağlanmış bulunmaktadır. Konunun özel olarak düzenlendiği TTK.nun 732, 733. maddelerinde ise, çekten doğan taahhütlerin neticeleri bu taahhütlerin vukubulduğu yer yani, keşide yeri memleket kanununa göre tayin edileceği hüküm altına alındığı gibi, aynı Yasanın 730/21. maddesi yollaması ile çeklerde de uygulanan yine aynı yasanın 681. maddesi hükmü uyarınca da çeklerde müracaat hakkının kullanılması için gereken sürelerin tüm borçlular hakkında çekin keşide edildiği yer kanununa tabi olacağı açıkça hükme bağlanmış bulunmaktadır.

Dava konusu olayda da, davalının Türk Ticaret Kanunundaki hükümlere dayanarak zamanaşımı definde bulunması üzerine, davacı tarafça çekin keşide edildiği yer olan İran Kanunlarına göre, daha uzun bir zamanaşımı süresine tabi olduğu açıklanarak bu savunmaya karşı çıkılmış olunmasına ve bu konudaki yabancı hukuk metinlerine de dayanılmış bulunması karşısında yukarıda değinilen MÖHUK.nun 1, 2 ve 7. maddeleri ile TTK.nun 732, 733 ve 681. maddeleri hükümleri çerçevesinde dava konusu, çeklerin tabi olduğu yabancı hukuktaki zamanaşımı süresi saptanarak hasıl olacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken, davacı tarafından dosyaya ibraz edilmiş olan noterlikçe tercüme tasdiki yabancı yasal düzenlemenin ne sebeble dikkate alınmadığı belirtilmeden, sadece davanın Türkiye'de açıldığından bahisle davadaki zamanaşımının Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tabi olduğu kabul edilerek davanın reddine karar verilmesi doğru görülmemiştir.

SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile kararın davacı yararına ( BOZULMASINA ), ödediği temyiz peşin harcının isteği halinde temyiz edene iadesine, 15.6.1990 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

yarx


zaman insanları değil armutları olgunlaştırır.

[Av.Tayfun Eyilik]

yabancı banka çekini alan banka ile çeki veren arasındaki hukuki ilişki tanımlanmalıdır. Muhabir bankanın çekteki durumu tarışılmalıdır. Çeki tahsil cirosu ile muhabir bankaya vermişseniz (öyle olduğunu düşünerek söylüyorum) o zaman vekalet ilişkisi kurulmuş olur. Çeki kargo ile ilgili bankaya göndermekle sorumluluğunun ortadan kalktığını düşünmek yanlış olur. Vekalet hukuk gereğince kendisine iş yapmak için teslim edilen evrakı geri vermekle yükümlüdür. muhabir banka ile ilgili banka arasındaki mesele çekin hamilini ilgilendirmemesi lazım fikrimce genel hükümler çerçevesinde özellikle vekalet hukuku yönünden muhabir bankanın çekten sorumlu olduğunu düşünüyorum

zaman insanları değil armutları olgunlaştırır.