Taraflar arasındaki "manevi tazminat" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Ankara 11.Asliye Hukuk Mahkemesince davanın reddine dair verilen 26.11.1998 gün ve 1998/556 E- 1998/800 K., sayılı kararın incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmesi üzerine. Yargıtay 4.Hukuk Dairesinin 12.5.1999 gün ve 1999/437-4353 sayılı ilamı ile; (...Dava. yargı kararının uygulanmaması nedeniyle manevi tazminat istemine ilişkindir.

Davacı vekili, müvekkilinin Muhabere ve Elektronik Daire Başkanı iken 2.12.1997 de bu görevden alındığını, Ankara 4.İdare Mahkemesince yürütmeyi durdurma karan verildiğini. Gümrük Müsteşarı olan davalının bu karan süresinde uygulamadığını, daha sonra işlemin iptaline ilişkin kararı da süresi geçtikten sonra uyguladığını ileri sürmüştür.

Davalı ise kendisinin bir kusuru bulunmadığını, yürütmeyi durdurma kararından sonra süresi içinde gerekli yazıyı hazırlatıp Devlet Bakanına arzettiğini, ancak bakanın "uygulanmasın" şeklindeki talimatı gereğince davacının görevine iade edilemediğini, iptal kararından sonra ise, süresi içinde göreve iade edildiğini savunarak davanın reddini istemiştir.

Mahkemece, davacının göreve iade edilmemesinin bakanın "uygulanmasın" şerhinden kaynaklandığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

Bakanlıklar ve Bağlı Kuruluşlarda Atama Usulüne ilişkin 2451 sayılı kanunun birinci maddesinde; "Başbakanlık ve bakanlıklarla bunlara bağlı kuruluşlarda teşkilat kanunu bulunup bulunmadığına bakılmaksızın atama ve nakiller bu kanunda belirtilen usullere göre yapılır..." denilmekte ise de üçüncü maddesinde "Bu kanuna ekli cetvellerde yer almayan unvanları taşıyan kadro ve görevlere yapılacak atama ve nakillerde, bu kanunun kapsamına giren kuruluşların teşkilat kanunlarında veya özel kanunlarındaki hükümlerin uygulanmasına devam olunur..." denilmektedir. Davacının bulunduğu görev ekli cetvellerde yer almadığı için davacının atamasının Teşkilat Kanununa göre yapılacağı açıktır. Nitekim görevden alınması aşamasında da Teşkilat Kanunundaki usul uygulanmıştır. Gümrük Müsteşarlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki 485 sayılı Kanun Hükmündeki Kararnamenin 28.maddesine göre davacının atamasının müsteşar (yani davalı) tarafından yapılacağı anlaşılmaktadır. Davalının yetkili bulunduğu bir konuda bakanın "uygulanmasın" şerhine dayanarak davacıyı görevine iade etmemiş olması kendisini sorumluluktan kurtarmaz. Mahkemece yazılı şekilde davanın reddedilmiş olması yasal düzenlemeye uygun bulunmadığından bozmayı gerektirmiştir...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

TEMYİZ EDEN : Davacı vekili

Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve  dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

Dava, hukuksal nitelikçe yargı kararının uygulanmaması nedenine dayanan manevi tazminat istemine ilişkindir.

Davacı vekili; davacının Gümrük Müsteşarlığı Muhabere ve Elektronik Daire Başkanı iken 2.12.1997 tarihinde görevinden alındığını; idarenin bu kararı aleyhine Ankara 4.İdare Mahkemesi'nde iptal davası açtığım; İdare Mahkemesi'nce, 26.3.1998 tarihinde 1998/42 esas sayı ile yürütmenin durdurulması karan verildiğini, kararın Gümrük Müsteşan olan davalının görevli olduğu idaresine, 21.4.1998 gününde tebliğ edilmesine rağmen, davalının bu kararı süresinde uygulamadığını; daha sonra İdare Mahkemesi'nce 7.7.1998 gün E. 98/42, K.98/717 sayılı kararla işlemin iptaline karar verildiğini; bu kararında süresi geçtikten sonra uygulandığını öne sürerek davalının manevi tazminata mahkum edilmesini istemiştir.

Mahkemece dava reddedilmiş. Özel Daire'ce yerel mahkeme kararı yukarda açıklanan gerekçelerle bozulmuştur. Daha sonra mahkeme. Ankara 4.İdare Mahkemesi'nin yürütmenin durdurulması kararını Gümrük Müsteşarlığı Personel Daire Başkanlığı'nın üst yazısı ile, 21.5.1998 tarihinde, müsteşar olan davalı tarafından Bakan'ın takdirine sunulduğu. Devlet Bakanı Rıfat S... imzası ile "uygulanmasın" şerhini içeren yazılı emir verildiğini, o nedenle davalı müsteşarın buna uymak zorunda olduğunu bu bakımdan sorumlu tutulamıyacağını; davacının. Bakan Rıfat S... aleyhine bir manevi tazminat davası açmayıp, sonraki asta karşı dava açmasının da hakkın kötüye kullanılması niteliğinde olduğu gerekçesiyle önceki kararında direnmiştir.

Anayasa"nın 2.maddesine göre Türkiye Cumhuriyeti Demokratik. Sosyal bir Hukuk Devleti'dir. Hukuk Devleti insan hak ve özgürlüklerine ön planda tutan, bu haklan koruyucu, adaletli bir hukuk düzeni kuran ve bunu sürdürmekle kendini yükümlü sayan. Anayasaya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, hukuku tüm devlet organlarına egemen kılan Anayasa ve hukukun üstün kurallarıyla kendini bağlı sayan, yönetenlerin her türlü işlem ve eylemlerinin yargı denetimine tabi olan bir devlettir.

Gerçektede, bireylerin devlete karşı güven duyabilmeleri, maddi ve manevi varlıklarım serbestçe, korkusuzca geliştirebilmeleri, ancak hukuk güvenliğinin sağlandığı bir sistem içinde olanaklıdır. Şu durum karşısında Hukuk Devleti ilkelerinin yaşamda tutulması, amacının sağlanması için bağımsız yargı kararlarına uymak kaçınılmaz bir zorunluk olduğu açıktır. İşte bu nedenledirki, yasa koyucu, idarenin her türlü eylem ve işlemlerine yargı yolunu açık tutmuş, yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uyma zorunluğunu hükme bağlamıştır (Anayasa Md.125. 138).

Ayrıca Anayasa'nın 138.maddesi hükmüne paralel olarak; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 28.maddesinin 1.fıkrasıyla ''Danıştay, Bölge İdare Mahkemeleri. İdare ve Vergi Mahkemelerinin esasa ve yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararlarının icaplarına göre, idare gecikmeksizin işlem tesis etmeye veya eylemde bulunmaya mecburdur. Bu süre hiç bir şekilde kararın idareye tebliğinden başlayarak otuz günü geçemez...." 4.fıkrasında ise; "mahkeme kararlarının otuz gün içinde kamu görevlilerince kasten yerine getirilmemesi halinde ilgili, idare aleyhine dava açabileceği gibi, karan yerine getirmeyen kamu görevlisi aleyhine de tazminat davası açabilir." şeklinde bir düzenleme getirilmiştir.

Gerek öğretide, gerekse sapma göstermeyen yargısal içtihatlarda yargı kararlarına uygulamamanın, salt kişisel kusuru oluşturacağı benimsenmiştir. Hemen belirtelimki, yürütmenin durdurulması kararlan da nihai kararlar gibi bir mahkeme kararı olduğundan, yürütme ve idarenin uyma zorunluğunda olduğu çok açıktır.

Öte yandan, idari yargı ve Danıştayca verilen yürütmenin durdurulması veya iptal kararlarının salt uygulanmaması, bu kararlan uygulamayan kamu görevlilerinin, zararın gerçekleşmesi halinde tazminatla sorumlu tutulmasını gerektirici bir olgudur. Diğer bir anlatımla sorumluluk için idare, o zamanın (kamu görevlisinin) ayrıca kin, garez, husumet ve benzeri duyguların etkisi altında hareket ettiklerinin araştırılmasına gerek yoktur. Salt yargı kararının yerine getirilmemesi sorumluluk için yeterli bir unsurdur (Bkz.Yagıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu'nun 22.10.1979 T.7/2 sayılı kararı).

Ayrıca yargı kararını uygulamamak. Kamu görevlisinin, kişisel kusurunu oluşturduğundan başka, ceza hukuku bakımından da, T.C.K.nunun 228 nci maddesinde açıklanan "Devlet memurlarından her kim bir şahıs veya memur hakkında memuriyetine ait vazifeyi suistimal ile kanun veya nizamın tayin ettiği ahvalden  başka   suretle  keyfi   bir  muamele  yapar  veya  yapılmasını   emreder  veya  ettirirse cezalandırılır." hükmünü ihlal eden suç niteliğinde olduğu ceza yargısı ile tesbit edilmiştir (Bkz. Yargıtay Ceza Genel Kurulunun 5.5.1998 T. E.98/14-MD. 122, K. 1998/167 sayılı karan).

O halde yargı kararını uygulamamak suçtur. Konusu suç teşkil eden bir emir, hiçbir suretle yerine getirilmez. Yerine getiren kimse ise sorumluluktan kurtulamaz (Anayasa Md.137/2.).

Kaldı ki, Gümrük Müsteşarlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki 485 sayılı Kanun Hükmündeki Kararname'nin 28.maddesi "23.4.1981 tarihli ve 2451 Sayılı Bakanlıklar ve Bağlı Kuruluşlarda, Atama Usulüne İlişkin Kanun hükümleri dışında kalan memurların, atanmaları Müsteşar tarafından yapılır. Müsteşar bu yetkilerini gerekli gördüğü alt kademelere devredebilir" denilmektedir. Davacının bulunduğu görev 2451 sayılı Yasa'ya ekli cetvellerde yer almadığından, davacının atamasının davalı müsteşar tarafından yapılacağında, kuşku ve duraksamaya yer olmamalıdır. Bu durumda Müsteşar olan davalının yargı kararının uygulanıp uygulanmıyacağı konusunda Bakan'ın görüşüne başvurması, az yukarda açıklanan atama usul ve yetki sınırları karşısında hukuki bir geçerliliği bulunmamaktadır.

Tüm anlatımların ışığında; Hukuk Genel Kurulu'nca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Bozma nedenidir.

SONUÇ : Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının yukarıda ve Özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden dolayı HUMK.nun 429.maddesi gereğince BOZULMASINA, istek halinde temyiz peşin harcının geri verilmesine, 3.5.2000 gününde oybirliği ile karar verildi.

 

 

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972