 |
T.C.
YARGITAY
Hukuk Genel Kurulu
Esas no: 2000/1-819
Karar no: 2000/908
Tarih: 17.5.2000
Yargıtay içtihatları bölümü
Yargıtay Kararı
- VAKIF YOLUYLA VÜCUDA GELEN TAŞINMAZLAR ( Muhtelif Kanunlar Veya Sair Suretlerle Hazine Belediyeler Yada Hususi İdarelerin Mülkiyetine Geçmiş Olması )
- TAPU İPTALİ VE TESCİL ( Adli Yargı Yerinden Hüküm Alınmadıkça Mülkiyet Durumunu Değiştiren ve Tapu Siciline Yönelik Olan Tescil Yada Tahsis İşleminin Yapılamaması )
- ADLİ YARGI YERİNDEN HÜKÜM ALINMASI ( Mülkiyet Durumunu Değiştiren ve Tapu Siciline Yönelik Olan Tecil Yada Tashih İşleminin Yapılamaması )
- GAYRİMENKUL MÜLKİYETİNİN İKTİSABI ( Adli Yargı Yerinden Hüküm Alınmadıkça Mülkiyet Durumunu Değiştiren ve Tapu Siciline Yönelik Olan Tescil Yada Tahsis İşleminin Yapılamaması )
- TARİHİ VEYA MİMARİ KIYMETİ HAİZ ESKİ ESER (Başka Kurumların Kullanımında da Olsa Mülkiyetlerinin Tekrar Vakıflara Dönmesi)
- MÜLKİYETİN HÜKMEN DEVREDİLMESİ DAVASI (Vakıflar Genel Müdürlüğünce Açılan Bu Davaların Adli Yargı Yerinde Görülmesi)
- VAKIFLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜNCE AÇILAN MÜLKİYET DAVALARI ( Adli Yargı Yerinde Görülmesi )
7044/m.1
743/m.633,935
DAVA : Taraflar arasındaki "Tapu iptali-tescil "davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Edirne Asliye 1. Hukuk Mahkemesince davanın reddine dair verilen 01/12/1998 gün ve 1998/123 E- 1998/656 K., sayılı kararın incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 1. Hukuk Dairesi'nin 01/06/1999 gün ve 1999/3989-5899 sayılı ilamiyle; ( ...Davaya konu taşınmazın 1940 yılında yapılan kadastro tesbitinde "Kargir Umumi Müfettişlik ve Kolordu Komutanlığı Dairesi" vasfı ve 8589.5 m2 yüzölçümü ile Hazine adına tesbit ve 249 ada 18 parsel numarası verilerek tapuya tescil edilmiş olmasına karşın; Vakıflar Genel Müdürlüğünün idari yoldan başlattığı işlem sonucu, idari yargı kararından da söz edilip "Ahi Çelebi ve Sarıca Paşa vakıflarından icareli, tarihi-mimari kıymet taşıdığı; vakıfça vücuda getirilmiş eski eser sayılan yerlerden bulunduğu" gerekçesiyle 7044 sayılı Yasaya dayanılarak davalı Genel Müdürlüğün mülkiyetine geçirildiği; tapuya da kaydedildiği sabittir ve tartışmasızdır.
Davacı Hazine vekili, Hazineye ait ve uzun yıllardan beri Türk Silahlı Kuvvetleri tarafından kullanıla gelen taşınmaz mülkiyetinin davalı Vakıflar Genel Müdürlüğüne devredilmesi için dayanak alınan 7044 sayılı yasaya yanılgılı anlam verildiğini; çekişmeli taşınmazın ( binaların ) anılan yasa kapsamına giremediğini ileri sürerek eldeki davayı açmıştır.
Davalı Genel Müdürlük vekili ise, yapılmış işlemlerde bir usulsüzlük ve yasaya aykırılık olmadığını savunmuştur.
Davada ileri sürülen iddianın ve savunmanın içeriği itibariyle, yanlar arasındaki uyuşmazlığın; dava konusu taşınmaz yönünden 7044 sayılı yasa hükümlerinin uygulama yeri bulup bulamayacağı noktasında toplandığı açıktır.
Bilindiği üzere, 13/09/1957 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 7044 sayılı Yasanın 1. maddesi ( Aslında vakıf yoluyla vücuda gelip, muhtelif kanunlar veya sair suretlerle hazine, belediyeler yada hususi idarelerin mülkiyetine geçmiş bulunan muhafazası gerekli tarihi veya mimari kıymeti haiz eski eserlerin mülkiyetinin tekrar vakıflar umum müdürlüğüne devrolunacağını ) öngörmüştür.
Hemen belirtilmelidir ki, yasa uyarınca mülkiyetin tekrar Vakıflar Genel Müdürlüğüne devredilebilmesi "tarihi veya mimari kıymeti haiz ve muhafazası gerekli eski eserin, aslında vakıf yoliyle vücuda gelmiş" olma koşullarına bağlanmıştır. Diğer bir anlatımla; belirtilen koşulları, eksiksiz ve bir bütünlük içerisinde bünyesine almayan eski eser hakkında yasa hükümlerinin uygulama yeri bulacağını kabul edebilmek olanağı yoktur.
Dosyaya ibraz edilmiş resmi bilgi ve belgelere de açıklık getiren 28 Haziran 1996 günlü raporda; K.Sani/1312 tarih, 62 sıra numaralı tapu kaydı ile, ayni tarih 63 sıra numaralı kayıt kapsamında önceden vakıf yoliyle vücuda getirilmiş olan ( ...fevkani 5 oda, tahtanı kahvehane, ittisalinde iki oda bir mağaza, gazino ve fevkani dört oda, tahtani dört oda bir salonu şamil gümrük hanı, çeşme... ) niteliğini taşıyan binaların varlığına değinilmiştir.
Ancak, önceki binaları kapsamına alan taşınmazlardaki tasarruf hakkının mutasarrıflarından devletçe satın alınması ve bu hakkın "Devlet-i Aliye-i Osmaniye" namına tapu kayıtlarında intikal ettirilmesinden sonra, nitelikleri belirtilen binaların tamamen yıktırıldığı ve Edirne halkının da büyük yardımı ile "kargir 3 katlı 64 odalı"yeni binaların inşaa edildiği; 1 Eylül 1899 tarihinde merasim yapılarak hizmete açıldığı ve ordunun kullanımına bırakıldığı anlaşılmaktadır.
Öte yandan, yeni binaların inşaa edildiği taşınmazlar için, Devletin "taviz bedeli" olarak ödemede bulunduğu belgelenmiştir. Kaldı ki, kadastro tesbitini müteakip yürürlüğe giren ve bir süre yürürlükte kalan 23 Haziran 1941 tarih, 4070 sayılı Yasanın 1. maddesi hükmü de, Devletin tasarrufuna geçen taşınmazların vakıfla ilişkisini kesmiştir.
Yeni binaların ( sonradan inşaa edilen binaların ) Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurullarınca korunması gerekli eski eserler kapsamına alınması da, 7044 sayılı Yasa hükümlerinin uygulanması ve mülkiyetin Vakıflar Genel Müdürlüğüne devredilmesi imkanım sağlayamaz. Zira, yasal düzenlemenin öngördüğü koşullardan "vakıf yoliyle vücuda gelmiş olma" koşulu ortadan kalkmış bulunmaktadır.
Her ne kadar, kesinleşen idari yargı kararı ile Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğünün 20 Haziran 1990 tarih 16 sayılı kararı iptal edilmiş ise de; idari yargı yerinde görülen davada, Hazine ve tahsisten ötürü hak sahibi durumundaki Milli Savunma Bakanlığı taraf sıfatını almış değildir. Bu itibarla, Hazineyi ve Bakanlığı bağlayan; özellikle mülkiyetin devri bakımından tapu sicilinde yerine getirilmesi gereken yargı kararının oluştuğu söylenemez. Esasen, yasadan kaynaklandığı ileri sürülse dahi, Adli Yargı yerinden hüküm alınmadıkça; mülkiyet durumunu değiştiren ve tapu siciline yönelik olan bir tescil yada tashih işlemi yapılamaz. Nitekim, Vakıflar Genel Müdürlüğünce, 7044 sayılı yasa hükümlerinden kaynaklanan hakka değinilmek suretiyle mülkiyetin hükmen devredilmesi davaları, Adli yargı yerinde açılmakta; verilen hükümlerin temyizen incelemesini de Yargıtay 1. Hukuk Dairesi yapmaktadır.
İdari yoldan mülkiyetin devri, yasada hükme bağlanmamıştır. 7044 sayılı Kanunun uygulama şeklini gösteren 19/12/1963 tarih, 6/2517 sayılı tüzük, Medeni Kanunun getirdiği ve yukarıda belirtilen kuralların gözardı edilmesi sonucunu doğuramaz. Tüzüğün 3. maddesinin de hazinenin itirazından dolayı uygulanamayacağı kuşkusuzdur.
Hal böyle olunca, iptal ve tescile karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu üzere davanın reddedilmesi isabetsizdir... ) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle yeniden yapılan yargılama sonunda mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
KARAR : Tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dosyadaki tutanak ve kanıtlara, bozma kararında açıklanan gerektirici nedenlere ve özellikle Yargıtay 1. Hukuk Dairesinin 01/06/1999 gün ve 1999/3989-5899 Karar sayılı ilamında ayrı ayrı ele alınıp cevaplandırılmış bulunmasına göre Hukuk Genel Kurulu'nca benimsenen özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Bu nedenle direnme kararı bozulmalıdır.
SONUÇ : Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının özel Daire bozma kararında gösterilen nedenlerden dolayı HUMK.nun 429. maddesi gereğince BOZULMASINA, 17/05/2000 gününde, oyçokluğu ile karar verildi.
