Taraflar arasındaki "tazminat" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; (Kırıkkale Asliye Hukuk Mahkemesi)nce davanın husumetten reddine dair verilen 12.6.1996 gün ve 1995/497-1996/377 sayılı kararın incelenmesi davacı Hazine vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 4. Hukuk Dairesi'nin 10.4.1997 gün ve 1997/67-1997/3921 sayılı ilami ile; (...Dava, nehir yatağından alınan kumlar dolayısıyla tazminata ilişkindir.

 

Mahkemece, dava husumet yönünden reddedilmiştir. Oysa, nehir yatakları devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerdendir. Kum ocağı olarak ta işletilebilecek bu tür yerlerde bulunan ve ekonomik yönden bir değer taşıyan malzemelerin Hazinenin ilgisi ve izni dışında alınması suretiyle haksız şekilde sağlanan menfaatin Hazinece istenebilmesi gerekir. Şu durum karşısında, mahkemece bu yönler üzerinde durulmaksızın nehir yatağından alınan kumlarla ilgili talebin husumet açısından reddedilmiş olması bozmayı gerektirmiştir...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

 

Temyiz eden: Davacı Hazine Vekili.

 

Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

 

Tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, yapılan keşif dinlenen tanık beyanları ve alınan bilirkişi raporlarına göre;

 

Davalı şirketin Kızıl ırmağın kıyı şeridinden ve ırmak tabanından ruhsatsız ve izinsiz olarak kum almak suretiyle ırmak kıyı Şey Stabilisini bozduğu aşınma ve taşınmalara neden olduğu ve zarara sebebiyet verdiği sabittir. Esasen mahkemece de davalı şirketin bir kira akdine dayanmadığı kabul edilmektedir.

 

Hemen belirtilmelidir ki, Medeni Kanunun 641. maddesi kapsamında kalan, yararlanılması kamuya ait sular, tarıma elverişli olmayan araziler, kayalar, tepeler, dağlar, onlardan çıkan kaynaklar, yollar, meydanlar, akarsular ile yatakları, kumsal alanlar, deniz kıyıları gibi devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerin, denetim, gözetim ve korunması en başta arzın tabii maliki olan Hazinenin görevi ve yetki alanına girer. Hazinenin bu nitelikteki yerlere, haksız el atanlara karşı, elatmanın önlenmesi, eski hale getirme ve tazminat ile gerektiğinde iptal ve tescil davaları açmak hakkının bulunduğu tartışmasızdır. Nitekim, Yargıtay'ın hiç sapma göstermeyen içtihatlarında bu kural daima vurgulanmıştır.

 

Öte yandan, 6 haziran 1317 (Rebiyülevvel 1319) tarihli Taşocakları Nizamnamesi, taşocaklarının açılması işletilmesi, ruhsata bağlanması, rüsum ve harç alınması koşulları hakkında özel düzenleme getirerek bu hususta "hükümeti mahalliyeyi" yetkili kılmıştır. 18 Ramazan 1343 (12 nisan 1341) tarih ve 608 sayılı Maadin Nizamnamesinin Bazı maddelerinin Tadiline Dair Kanunun 5. maddesinin "bilumum taşocakları vilayet idaresi hususiyelerine terkedilmiştir" hükmüyle de yetki yönünden söz konusu nizamname hükümleriyle paralellik sağlanmıştır. Bu kanun daha sonra yürürlükten kaldırılmış ise de halen yürürlükte bulunan 15.2.1956 tarih 6664 sayılı Taşocakları Muamelatının Tedviri ve Varidatının Tahsilinin Vilayet Hususi idarelerine ait olduğu hakkındaki Kanunun 1. maddesi ile konuya daha da açıklık kazandırılarak "Taşocakları, taşocakları nizamnamesine uyularak doğrudan doğruya vilayetler tarafından taliplerine ihale olunur, Taşocaklarına müteallik nisbi ve muharrer resimlerle harçlar Köy Kanunu ile kabul edilen haklar manfuz kalmak şartıyla vilayet hususi idareleri tarafından tahsil olunur' hükmü konulmuştur. 18.4.1941 tarih 235 sayılı TBMM tefsir kararı ise deniz, göl, nehir gibi her nevi su altında bulunan toprakları da su üstündeki topraklar gibi taşocakları nizamnamesi ve 608 sayılı Kanun hükümlerine tabi tutmuştur.

 

Bu uygulama 13.12.1983 tarih 178 sayılı Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 13. maddesinin 20.8.1993 tarih 516 sayılı Kanun Hükmünde Karar name ile değiştirilmesine kadar devam etmiştir. Değinilen maddenin (b) fıkrasında "devletin hüküm ve tasarrufu altındaki yerlerin gerekli görülen hallerde kiraya verilmesi, mülkiyetten gayri ayni hak tesisi ormanlar ve devletin hüküm ve tasarrufu altındaki diğer yerler ile Devletin özel mülkiyetindeki yerlerde bulunan Su ürünleri üretim yerleri, kaynak suları ve taş, kum, çakıl ve toprak ocaklarının kiraya verilmesi işlemlerini yapmak" Milli Emlak Genel Müdürlüğü görevleri arasında sayılmış, bu kanun hükmünde kararnamenin Anayasa Mahkemesinin 25.11.1993 tarih, 1993/47-49 sayılı kararı ile iptal edilmesi üzerine verilen 6 aylık süre içerisinde 16.6.1994 tarih 4004 sayılı kanuna dayanılarak çıkarılan 19.6.1994 tarih, 543 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile aynı madde hükmü yeniden kabul edilmiştir.

 

Anılan Kanun Hükmündeki Kararnamelerde Taşocakları Nizamnamesi ile 6664 sayılı Kanununun ilgili hükümlerinin değiştirildiğine veya ortadan kaldırıldığına ilişkin bir sarahat yoksa da gerek bu Kanun Hükmündeki kararnamelerin açık hükümleri, gerekse dayanaklarını oluşturan yetki kanunlarının kabul edilmesindeki amaç göz önünde tutulduğunda kum ocakları, dahil, sayılan yerlerin kiraya verilmesi işleminde artık Milli Emlak Genel Müdürlüğünün görevli olduğunun kabulünde zorunluluk vardır.

 

Bu durumda 516 sayılı Kanun hükmündeki Kararnamenin yürürlük tarihi olan 16.9.1993 tarihinden önce Taşocakları Nizamnamesi ve 6664 sayılı Kanun Hükümlerine göre İl Özel idarelerince kiraya verilen veya ruhsata bağlanmış olup ta sürelerinin dolmaması nedeniyle halen kira sözleşmeleri ve ruhsatnameleri devam edenlerin sözleşmeden doğan hakları saklı kalmak üzere sair devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan tüm yerler gibi kum ocakları ile kum ocağı niteliği kazanmayan akarsu yatakları ve deniz kumlukları hakkında Hazinenin her türlü davayı açmakta yetkili hatta görevli bulunduğu kuşkusuzdur. Hal böyle olunca, Özel Daire bozma kararına uyulması gerekirken direnme kararı verilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

 

O nedenle yerel mahkeme kararı bozulmalıdır.

 

SONUÇ: Davacı Hazine vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının Özel Daire bozma kararında ve yukarıda gösterilen nedenlerden dolayı HUMK.nun 429. maddesi gereğince (BOZULMASINA), 18.2.1998 gününde, oybirliği ile karar verildi.

 

 

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972