 |
T.C.
YARGITAY
Hukuk Genel Kurulu
Esas No : 1997/1-863
Karar No : 1997/1090
Tarih : 24.12.1997
Yargıtay içtihatları bölümü
Yargıtay Kararı
ELATMANIN ÖNLENMESİ DAVASI
BELEDİYENİN KİRAYA VERDİĞİ TAŞINMAZLAR
UYUŞMAZLIĞIN ÇÖZÜMÜNDE UYGULANACAK YASA
KARAR ÖZETİ : Taşınmazın Hazine tarafından kiraya verilmesi ilişkilerinde, 2886 sayılı Devlet İhale Yasasının 75. maddesi hükmü, Belediye Tüzel Kişilerinin taşınmazı kiralamasından kaynaklanan uyuşmazlıklarda ise 6570 sayılı Gayrimenkul Kiraları Hakkında Kanun Hükümleri uygulanır.
(2886 s. İhale K. m. 75)
Taraflar arasındaki "elatmanın önlenmesi" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; (Gaziosmanpaşa Asliye 2. Hukuk Mahkemesi)ncedavanın reddine dair verilen 23.5.1996 gün ve 1996/126 E-582 K. sayılı kararın incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 1. Hukuk Dairesi'nin 22.10.1996 gün ve 1996/11302- 11997 sayılı ilamı ile; ( Davacı Belediye Başkanlığı vekili 2886 sayılı Yasa hükümleri uyarınca davalı Spor Kulübüne kiralanan taşınmazın kira süresinin sona ermesine ve ihtara rağmen boşaltılmadığını ileri sürmüş; elatmanın önlenilmesini ve işgalin giderilmesini istemiştir. Davalı vekili kiracı sıfatıyla çekişmeli taşınmazın kullanıldığını savunmuştur. Gerçekten, davaya konu taşınmazın boş "alan" olarak davalıya 2886 sayılı Devlet ihale Yasası hükümlerine göre kiralandığı anlaşılmaktadır. Ayrıca, kira sözleşmesine eklenen özel şartlarda 2886 sayılı Yasa hükümlerinin geçerli olacağı vurgulanmıştır. Öte yandan, taşınmazın sözleşmedeki niteliği itibariyle olayda 6570 sayılı Yasa'nın uygulanması olanağı yoktur. Eldeki dava kira süresinin sona ermesinden sonra açılmıştır. Bilindiği, üzere kira sözleşmelerine eklenen özel şartlar gözardı edilemez. Musakkaf yapıların kiralanması konusunu düzenleyen 6570 sayılı Yasa olayda uygulama yeri bulamayacağından uyuşmazlığın 2886 sayılı Yasa hükümleri uyarınca çözümlenmesi zorunludur. Taraflar arasındaki ilk kira sözleşmesinde öngörülen sürenin sona ermesinden sonra 2886 sayılı Yasaya uygun olarak ve yeniden ihale yapılmak suretiyle yeni bir kira ilişkisi kurulmuş değildir.
Hal böyle olunca, davanın kabulüne karar verilmesi gerekirken olayda uygulama yeri bulunmayan 6570 sayılı Yasa hükümlerinden söz edilerek red kararı verilmesi isabetsizdir...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda dilenilmiştir.
Temyiz Eden: Davacı vekili
Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
Tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dosyadaki tutanak ve kanıtlara, mahkeme kararında açıklanan gerektirici nedenlere ve özellikle 2886 sayılı Yasanın 75. maddesinin ancak taşınmazın Hazine tarafından kiraya verilmesi ilişkilerinde uygulama olanağının bulunmasına Belediye Tüzel Kişilerinin taşınmazı kiralamasından kaynaklanan uyuşmazlıklarda anılan Yasa hükümlerinin uygulama alanı söz konusu olmayıp, 6570 sayılı Yasa hükümleri uygulanacağına göre, usul ve yasaya uygun bulunan direnme kararının onanması gerekir.
S o n u ç: Davacı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile, direnme kararının yukarıda açıklanan nedenlerle (ONANMASINA), temyiz ilam harcı peşin alınmış olduğundan başkaca harç alınmasına mahal olmadığına, 24.12.1997 gününde oyçokluğu ile karar verildi.
KARŞI OY YAZISI
Davacı Belediye, kayden maliki bulunduğu "yeraltı otoparkı" vasfındaki taşınmazın 2886 sayılı Yasa uyarınca davalıya kiraya verildiğini, kira süresinin sona ermesine ve ihtara rağmen davalının kiralananı boşaltmadığını ileri sürerek elatmanın önlenmesini istemiş, Yerel Mahkeme olayda 6570 sayılı Yasa'da öngörülen tahliye koşullarının oluşmadığı, kira ilişkisinin sürdüğü gerekçesiyle davayı reddetmiş, Daire ise uyuşmazlığın 2886 sayılı Yasa hükümleri uygulanmak suretiyle çözüme kavuşturulması gerektiği düşüncesiyle kararı bozmuş, Mahkeme kararında direnmiştir.
Daire ile yerel mahkeme arasındaki uyuşmazlık, 286 sayılı Yasa hükümlerine göre kiralanan taşınmazın tahliyesinde, aynı Yasa hükümlerinin m2 yok R570 sayılı Yasa davalının kiracılık sıfatının sona erip ermediği noktasındadır.
Bilindiği üzere, 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 1. maddesi, "genel bütçeye dahil dairelerle, katma bütçeli idarelerin, Özel İdare ve Belediyelerin alım, satım, hizmet yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri aynı hak tesisi ve taşıma işleri bu kanunda yazılı hükümlere göre yürütülür" hükmünü taşımaktadır.
Davacı Belediye, anılan Yasa gereği kayden maliki bulunduğu yeraltı otoparkını davalıya ihale ile kiralamıştır.
Taraflar arasında akdolunan kira sözleşmesinin 1. maddesinde "2886 sayılı Devlet İhale Kanununun hükümleri geçerlidir" ifadesine yer verilmiş; sözleşme eki şartnamenin 19. maddesinde de kira müddetinin sona ermesi ile taşınmazın yeniden ihale edileceğine değinildikten sonra, kiracının sözleşme sonunda kiralananı boşaltmadığı takdirde 2886 sayılı yasanın 75. maddesi hükümleri uygulanacaktır" denilmiştir.
Söz konusu 75. maddenin 3. fıkrası "kira sözleşmesinin bitim tarihinden itibaren işgalin devam etmesi halinde, sözleşmede hüküm varsa ona göre hareket edilir. Aksi halde ecrimisil alınır. İşgal edilen taşınmaz mal, idarenin talebi üzerine bulunduğu yer mülkiye amirince engeç 15 gün içinde tahliye ettirilerek idareye teslim edilir" hükmünü taşımaktadır.
Davacı Belediye, davalıya çektiği 3.10.1995 günlü ihtamame ile "kiralananın 2886 sayılı Yasa gereği ihale edildiğini, sözleşme süresinin 20.10.1995 tarihinde dolacağını, anılan tarihte kira kontratının yenilenmeyeceğini ve tekrar ihale edileceğini bildirmiştir." Yani 2886 sayılı Yasa'nın 75. maddesinden kaynaklanan yetkisine dayanarak taraflar arasındaki sözleşmenin 19. maddesinde öngörülen haklarını kullanmak istemiştir.
Yukarda ifade olunan, Yasa ve sözleşme hükümleri gereğince davalının "fuzuli şagil" durumuna düştüğünün kabulü gerekir düşüncesindeyiz.
Musakkaf taşınmazlar bakımından, akdi ilişkinin 2886 sayılı Yasa'ya göre kurulacağı, ancak kira sözleşmesinin diğer hükümleri ve özellikle, sözleşmenin yenilenmesi ile sona erdirilmesi hususlarında 6570 sayılı Gayrimenkul Kiraları Hakkında Kanun hükümlerinin geçerli olduğu yolundaki düşüncenin doğru bulunmadığı, bunun hatalı bir yorum tarzından kaynaklandığı inancını taşımaktayız.
Bu düşüncenin dayanağının 6570 sayılı Yasa'nın 14. maddesi olduğu anlaşılmaktadır. Söz konusu maddede 2490 sayılı Artırma - Eksiltme ve ihale Kanununa tabi olarak kiraya verilen taşınmazlar hakkında da bu Kanun hükümlerinin uygulanacağı hükme bağlanmak suretiyle 2490 sayılı Kanuna göre kiraya verilen taşınmazlarla ilgili uyuşmazlıklar için 6570 sayılı Kanun hükümleri ile çözüm getirilmiştir. Ancak, 1.1.1984 tarihinde yürürlüğe giren 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu ile Devletin İhale esasları yeniden düzenlenmiş; anılan Yasa'nın 94. maddesi ile 2490 sayılı Kanun ile bu kanunda ek ve değişiklikler yapan kanunlar ve diğer kanunların bu Kanuna uymayan hükümleri kaldırılmıştır.
Böylece; 2490 sayılı Kanuna göre kiraya verilen taşınmazlarla ilgili uyuşmazlıkların çözümünü 6570 sayılı Kanuna bağlayan bu Kanunun 14. maddesinin atıfta bulunduğu 2490 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılmış, onun yerine geçen 2886 sayılı Devlet İhale Kanununa göre kiraya verilen taşınmazlar hakkında 6570 sayılı Kanuna gönderme yapmaya imkan kalmamıştır.
Ayrıca, 2886 sayılı Yasa'nın 94. maddesi 2490 sayılı Yasa'yı yürürlükten kaldırırken, 6570 sayılı Kanunun 14. maddesinde yer alan düzenlemeye paralel bir hüküm veya bu hükmün uygulanmasına cevap veren bir düzenlemede 2886 sayılı Yasa'da yer almamıştır.
Bu durumun, yerel mahkemenin direnme kararında ifade edildiği gibi, Yasa koyucunun ihmalinden ileri geldiğini kabul etmek mümkün değildir. Aksine Yasa koyucu bilerek, isteyerek bu sonuca varmıştır. Mevcut düzenlemenin Devlet İhale Yasasının niteliğinden kaynaklandığı açıktır. Anılan Yasanın 'kapsam' başlığını taşıyan 1. maddesine göre, genel bütçeye dahil daireler, katma bütçeli idareler, özel idareler ve belediyelerin, yine aynı maddede sayılan işleri yaparken, bu idarelerin belli bir disipline tabi tutulmaları, bu işlemleri bir düzen içerisinde yürütmeleri amaçlanmıştır. Yasanın temel amacı ve Yasa düzenlemesinde ağırlıklı düşünce budur.
Öte yandan, Belediye ve Özel İdarelerle döner sermayeli kuruluşları, Kanun kapsamında yer alan işlerin yürütülmesi açısından, genel ve katma bütçeli idarelerden ayrı tutmak da mümkün değildir.
2886 sayılı Yasanın 64. maddesi yukarda değinilen disiplin ve düzen fikrinden hareketle, kiralama sürelerine ilişkin sınırlamalar getirmiştir. Azami kira süresi 10 yılla sınırlı tutulmuş, turistik tesis kurulacak yerler ve turistik tesisler bu süreden ayrık bırakılmış, 3 yılı aşan kiraya verme işleri belli makam ve organların iznine tabi kılınmış, bu konuda özel idare ve belediyeler, kendi özel kanunlarında öngörülen organların denetimine bırakılmıştır.
Bu sürelere uyulmadan ve aşan kira sözleşmelerinin, aşan bölümü bakımından geçersizliği yargısal uygulamalarda kabul edilen bir olgudur. Bu kabul 2886 sayılı Yasa düzenlemesinin Kamu düzeni ile ilgili bulunduğu gerekçesine dayalıdır.
Mülga 2490 sayılı Yasa zamanında, 6570 sayılı Kanunun 14. maddesindeki atıf nedeniyle, bu Yasanın 11. maddesinin, Kamu ve Belediye malları yönünden uygulanırlığı, 2886 sayılı Kanun yürürlüğe girmesiyle artık olanaksız hale gelmiştir.
Yeni düzenleme ile sözleşmede kira süresinin uzayacağına dair bir hüküm yoksa, artık 6570 sayılı Yasanın 11. maddesine gidilmeyecek, 2886 sayılı Yasanın 75. maddesinin 3. bendi uyarınca kira sözleşmesi bitmiş sayılarak, işgalin devam etmesi durumunda, sürenin bitim tarihinden itibaren şartname veya sözleşmede yapılacak işleme ait bir hüküm varsa ona göre hareket edilecek, aksi halde ecrimisil tespit, takdir ve tahsilatı yapılacaktır.
Bu uygulama ve düşünce tarzı bir akdi ilişkinin başlayışını ve kuruluşunu Kamu düzeni ağırlıklı Yasaya göre yapıp; o ilişkiyi özel hukuk kurumları ile sürdürüp sona erdirmek çelişkisini de ortadan kaldıracaktır. Esasen 2886 sayılı Yasa, hem akdi ilişkinin kurulması; hem de sona erdirilmesi bakımından özel hükümler içerdiğine göre, temas ettiği işlerde Yasanın bütünü ile uygulanması gerekir düşüncesindeyiz.
Öte yandan, bilindiği üzere 6570 sayılı Yasa taşınmaz kiraları bakımından "Genel Kanun" niteliğindedir. 2886 sayılı Yasa ile belli kurum ve kuruluşların taşınmazlarına yönelik düzenleme getirmesi açısından "Özel Kanun" özelliği taşır. Genel, Özel Kanun karşılaşmasında, özel kanuna öncelik verileceği bilinen bir kuraldır. Daha bir geniş bakış açısıyla 6570 ve 2886 sayılı Yasaların her ikisini de Özel Kanun olarak nitelendirdiğimizde de, yeni düzenlemeye üstünlük tanınacağı kuşkusuzdur. 6570 sayılı Yasa 1955; 2886 sayılı Yasa ile 1984 tarihlidir.
Bütün bu anlatımlar karşısında; 2886 sayılı Devlet İhale Kanununa göre, kiraya verilen taşınmazların, kiralama süreleri, kira akdinin sona ermesi, uzatılması, yenilenmesi ve kira tespiti gibi hususların 2886 sayılı Kanun hükümlerine ve bu Kanunun öngördüğü usul ve esaslara göre yürütülmesi gerekir inancındayız.
Bu düşüncemiz en büyük mali devlet denetleme organlarından Sayıştay Genel Kurulu'nun 21.1.1993 gün ve 4761/1 sayılı kararı ile paylaşılmış, anılan kurul bu kararında; "genel ve katma bütçeli idareler, özel idare ve belediyeler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşlar tarafından 2886 sayılı Kanuna göre kiraya verilen gayri menkullere ait kira sözleşmelerinin yenilenmesi veya sona erdirilmesi konularında 2886 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanması gerektiğine" karar vermiştir.
Bunun yanında Danıştay 10. Dairesi de 19.12.1991 tarih 1989/2736 - 1991/3850 sayılı kararında; "2886 sayılı Devlet ihale Yasa'sının 64. maddesinde, bu Yasa kapsamındaki idarelerin taşınır ve taşınmaz mallarını kiraya verme süreleri belirlenmiş olup; kira süresinin bitimi üzerine taşınmaz malın yeniden kiraya verilebilmesi, ancak yeniden ihale yapılması halinde mümkün bulunmaktadır. 2886 sayılı Yasaya göre ihale yapılması halinde mümkün bulunmaktadır. 2886 sayılı Yasaya göre ihale yapma zorunluluğu yönünden taşınmaz malın "musakkaf" olup olmaması önem taşımamaktadır. Musakkaf yapıların kiralanması hususunu düzenleyen 6570 sayılı Yasa da 2886 sayılı Yasa'dan kaynaklanan ihale yapma zorunluluğunu ortadan kaldırmamaktadır" ifadeleriyle görüşümüz doğrultusunda hüküm kurmuştur.
Hukuk Devletinde yasaların temas ettiği bütün meselelerde uygulanması gerektiği tartışmasızdır. Yasa'da açık hüküm varken, amaçsal yorumlarla bu hükümleri göz ardı etmek mümkün değildir.
Direnme kararında ifade edildiği gibi bir yıllık kira sözleşmesi yapılması halinde 2886 sayılı Yasa uygulandığında kiracı mağdur olur gibi gerekçeler geçerli görülemez. Kiracının da ihaleye girerken, yasayı, kurulacak kira ilişkisinin sonucunu bilmesi, düşünmesi gerekir.
Açıkladığımız nedenlerle, Yüksek 1. Hukuk Dairesinin bozma ilamı doğrultusunda Yerel Mahkeme hükmünün bozulması gerektiği inancıyla kararı onayan sayın çoğunluk görüşüne katılmıyoruz. 30.12.1997
Orhan Uzgören A. Uğur Turan
1. Hukuk Dairesi 1. Hukuk Dairesi
Üyesi Üyesi
