 |
T.C.
YARGITAY
Hukuk Genel Kurulu
E. 1994/2-301
K. 1994/422
T. 22.6.1994
Yargıtay içtihatları bölümü
Yargıtay Kararı
VASİYETNAMENİN TENFİZİ DAVASI
GÖREV
KARAR ÖZETİ: Davacı, vasiyetnamenin öncelikle infazını istemektedir. Bu itibarla, kendisine muayen mal vasiyet edilen kişi durumunda bulunduğundan izleyeceği yol, MK.nun 541. maddesi uyarınca bir malın teslimini yasal veya seçilmiş mirasçılardan veya tenfiz memuru varsa ondan istemek, bunların teslimden kaçınmaları ve üstün bir hak iddia etmeleri halinde onlara karşı istihkak davası açmaktan ibarettir.
İstihkak davalarında ise görevli, mahkemeyi, davanın konusunu oluşturan malın değeri belirler.
Davacının isteği vasiyete konu şeyin verilmesi ve adına tapuya tescil edilmesine ilişkindir. Bu nedenle dava konusu taşınmazların değerinin tesbit edilmesi görev yönünün doğrudan gözetilmesi gerekir.
( 743 s. MK. m. 457, 462, 463,467, 468, 538, 54)
(1086 s. HUMK. m. 7,27)
Taraflar arasındaki "vasiyetnamesinin tenfizi" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; (Kütahya Sulh Hukuk Mahkemesi)nce davanın kabulüne dair verilen 21.1.1993 gün ve 1988/481-1993/45 sayılı kararın incelenmesi bir kısım davalı vekilleri tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi'nin, 3.5.1993 gün ve 1993/4218-4585 sayılı ilamı ile; (...1. Dava, muayyen mal vasiyetini amir vasiyetnamenin yerine getirilmesi ile ilgi. lidir. Bu davada görev, vasiyet edilen malın dava tarihindeki değerine göre belirlenir. O halde, mahkemece yapılacak iş; vasiyete konu malların dava tarihindeki değerini tesbit etmek ve öncelikle görev yönünde bir karar vermekten ibarettir.
2- Kabule göre de;
a) Vasiyetnamenin iptali ile ilgili kararlarda kesinleşme şerhinin aranmaması,
b) Vasiyetnamenin bir örneğinin dosya içerisine konulmaması,
c) Veraset ilamının celbedilmemesi de isabetsizdir. Bu yönler gözetilmeden işin esasının incelenmesi ve yazılı şekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykırıdır ...) gerekçesiyle bozularak, dosya yerine geri çevrilmekle yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece, önceki kararda direnilmiştir.
Temyiz eden: Davacı.
Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiğini anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
Davacı, kendisine muayyen mal vasiyetini içeren vasiyetnamenin infazı ile mirasçılık belgesi verilmesini istemiştir.
Davacının isteğinde dayandığı vasiyetnamenin açılması işlemi tamamlanmış ve uyuşmazlık Yargıtay'dan geçerek sonuçlanmıştır.
Belirtmek gerekir ki, Hukuk Genel Kurulu'nun 13.2.1991 gün, 648-65 sayılı kararında da açıkça vurgulandığı üzere, vasiyetnamenin tenfizi diye adlandırılan davalar, bir ayni hakkın tesisi için değil, yalnızca Sulh Hukuk Mahkemesi'nce açılan vasiyetnamenin, MK.nun 535'inci ve izleyen maddelerinde düzenlenen tebliği işlemlerinin tamamlanmasından ve gerekli yasal sürelerin geçmesinden sonra, herhangi bir itiraza uğramadığı ve iptalinin istenmediği bu nedenle de kesinleşmiş olduğunun tesbiti içindir.
Diğer bir anlatımla; "Vasiyetnamenin tenfizi, vasiyetnamenin açılıp itiraza uğramadığı veya yapılan itirazların sonuçsuz kaldığının tesbitinden ibarettir. Bu tesbit başlı başına ayni bir hakkın geçirimini sağlamaz. Bilindiği üzere ölüme bağlı tasarruf la;
a) Mirasçılardan biri veya bir kaçı mirasdan iskat edilebilir (MK.m. 457),
b) Mükellefiyetler, şartlar konulabilir (MK.m.462, İkame MK.m.467, Namzet tayini MK.m.468),
c) Mirasçı seçilir (MK.m.463),
d) Mirasçılardan birine veya üçüncü bir kişiye belirli (muayyen) mal vasiyeti yapılabilir (MK.m.464),
e) Vakıf kurulması öngörülebilir (...Belirtilen tasarrufların ne şekilde yerine getirileceği yine Medeni Kanunda ayrı ayrı gösterilmiştir. Mahrumiyet ve iskat halinin aksi kanıtlanmadıkça, mirasçı seçilen kişi, mirasçılık belgesi almadıkça (MK.m.538) kendisine belirli bir mal vasiyet edilen kimse, bu malı ilgilisinden istemedikçe "yasal mirasçı veya varsa tenfiz memurundan" ve karşı çıkılması halinde onlar aleyhine istihkak davası açıp dava ile haklılığını kanıtlamadıkça, vasiyetname ile yapılan tasarruf un sahibi olamaz...)
Medeni Kanunun 539. maddesi uyarınca, mirasın açılmasıyla terekeye sahip olma hakkı, sadece yasal mirasçılara tanınmıştır. Vasiyetname ile mirasçı seçilenlerin, (Mirasçı nasb edilenler) hakları, yasal mirasçılar veya öncelikle tasarruf ile yararlarına teberru yapılmış olanlar tarafından açıkça itiraza uğramamış ise, bu hususun tebliğinden itibaren bir ay geçtikten sonra bunlar mirasçılık sıfatları hakkında belge verilmesini Sulh Hakiminden isteyebilirler (Bununla beraber her nevi istihkak ve iptal davası hakkı saklı olmak üzere) (MK.m.538). Vasiyetname ile verilen hakkin geçirilmesini sağlayacak husus sulh hakiminin vereceği mirasçılık belgesidir.
Kendisine belirli bir mal vasiyet edilen kimsenin, durumu ise daha farklıdır. Medeni Kanun madde 541 gereği kendisine belirli bir mal vasiyet edilen kimse, bu vasiyeti yerine getirmekle yükümlü olan varsa ona, yoksa yasal ve seçilmiş mirasçılara karşı açacağı istihkak davası ile malın kendisine teslimini isteyebilir.
Görüldüğü gibi, vasiyetnamenin açılmış olması, terekenin seçilmiş (ve külli mirasçı durumundaki) kişi ile kendisine belirli bir mal vasiyet edilene (cüz' i mirasçıya) geçmesini sağlamaya yeterli olmamaktadır.
Somut olayda; davacı, vasiyetnamenin öncelikle infazını istemektedir. Bu itibarla da kendisine muayyen mal vasiyet edilen kişi durumunda bulunduğundan izleyeceği yol Medeni Kanunun 541. maddesi uyarınca bu malın teslimini yasal veya seçilmiş mirasçılardan veya tenfiz memuru varsa ondan istemek, bunların tesliminden kaçınmaları ve üstün bir hak iddia etmeleri halinde onlara karşı istihkak davası açmaktan ibarettir.
İstihkak davalarında ise görevli mahkemeyi, davanın konusunu oluşturan malın değeri belirler. Önceki davalardan vasiyet edilen dava konusu malın, değerinin milyarlarla ölçülebileceği anlaşılmaktadır.
Ancak, dayanılan olayları bildirmek taraflara, hukuki niteleme ise hakime aittir. Davacının isteği vasiyete konu şeyin verilmesi ve adına tapuya tescil edilmesine ilişkindir. Bu nedenle, dava konusu taşınmazların değerinin tesbit edilmesi görev yönünün doğrudan gözetilmesi gerekir.
Hal böyle olunca, Hukuk Genel Kurulu'nca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi doğru değildir. O halde, usul ve yasaya uygun bulunmayan direnme kararı bozulmalıdır.
Sonuç: Davacının temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının Özel Daire bozma kararında ve yukarıda gösterilen nedenlerden dolayı HUMK.nun 429. maddesi gereğince (BOZULMASINA), istek halinde temyiz peşin harcının geri verilmesine, 22.6.1994 gününde oybirliği ile karar verildi.
