 |
T.C.
YARGITAY
Hukuk Genel Kurulu
E: 1992/752
K: 1992/745
T: 23.12.1992
Yargıtay içtihatları bölümü
Yargıtay Kararı
DAVA : Taraflar arasındaki "şuf'a davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Bolu Asliye Hukuk Mahkemesi'nce davanın kabulüne dair verilen 27.9.1990 gün ve 1988/281 E-.1990/890 sayılı kararın incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmesi üzerine,
Yargıtay 6. Hukuk Dairesi'nin 6.5.1991 gün ve 1991/5405-6156 sayılı ilamı:
(.. Genel kabul şekli itibariyle şuf'a bedelinin satıcı ile davalı arasındaki anlaşmada kararlaştırılan bedel olması lazım geleceğine dair Yasal bir mecburiyet yoktur. Bu nedenle objektif olayların yarattığı kıymet değişikliklerinin şuf'a hakkı sahibinin ödeme borcuna yansıtılması icabeder.
Olayımızda; Şuf'alı olduğu iddia edilen pay 17.12.1986 tarihinde satılmış dava ise 8.4.1988 tarihinde açılmıştır. Aradan geçen zaman içerisinde ekonomik ve objektif nedenlerle şuf'a bedelinde bir değişiklik olduğu en azından enflasyon ve taşınmaz fiatlarında artışlar bulunduğu ülkemiz gerçekleri arasındadır. Bu nedenlerle şuf'a hakkının kullanıldığı dava tarihinde şuf'alı payın bedeli tesbit edilerek davacının ödeme borcunu şuf'alı paydaş mevcutsa yaptığı yararlanmada nazara alınarak saptanması ve bunun sonucuna göre davacının ödeme borcunun tayini gerekirken bundan zuhul olunması hatalı görülmüştür..) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
KARAR : Taşınmaz mal mülkiyetinin Yasadan doğan daraltımlarından (takyitlerinden) biri de önalım (şuf'a) hakkıdır. Yasal önalım hakkı, yenilik doğuran (inşai) bir haktır. Paydaşa bir payı 3. kişiye satılması durumunda, o pay alıcıya neye mal olmuş ise (satış bedeli, tapu harç ve masrafları) o miktar ile belirli süre içerisinde satın alma yetkisi verir.
Bu husus 20.6.1951 gün 13/5 sayılı Yargıtay İnançları Birleştirme Kararında da aynen vurgulanmıştır. Dava hakkının kullanılması için öngörülen belirli süre ise, satışın öğrenildiği tarihten itibaren başlayan ve niteliği gereği hakkın özünü etkiliyen bir aylık hak düşürücü süredir.
Somut olayda, davanın satışın öğrenilmesinden itibaren bir aylık Yasal süre içerisinde açıldığı hususunda yerel mahkeme ile Özel Daire arasında görüş birliği bulunduğu gibi, davacı şuf'a hakkı sahibince taşınmaza ait tapuda gösterilen satış bedeliyle, bununla ilgili tapu harç ve masraflarının hükümden önce yatırıldığı da tartışmasızdır. Yine muhakeme aşamasında, davalı yatırılan şuf'a bedelinin, özellikle paranın alım gücündeki eksilme nedeniyle ve davanın da satıştan iki yıla yakın bir süre sonra açılmış olması dolayısıyla azlığından bahisle itirazda bulunmuş değildir. Özel Daire bozma kararında ise, dava konusu taşınmazın dava tarihi itibariyle değerinin belirlenmesi gereğine işaret edilmiştir. Bu durumda öncelikle davanın niteliği gözetilerek şuf'a bedelinin tesbitinde tarafça bir itiraz bulunmaksızın Mahkemece bu konuda re'sen değerlendirmeye girişilip girişilemiyeceği hususu önsorun olarak ele alınmış ve bu konuda müzakereye geçilmiştir.
Görüşmeler sırasında bir kısım üyeler Özel Dairenin, şuf'a hakkı sahibinin, şuf'a konusunu ancak alıcıya, kaça mal olmuş ise o bedeli ödeyerek alabilmesinin şuf'a hakkı kurumunun hakkaniyete dayanan temel ve başta gelen bir ilkesi olduğunu gözeterek satış tarihiyle dava tarihi arasında geç öğrenme nedeniyle, uzunca bir sürenin geçmiş olması halinde, aradan geçen zaman kesiti içerisindeki ekonomik ve objektif nedenlerle, şuf'a bedelinde bir değişiklik olacağı gerçeğinden hareketle dava tarihine göre şuf'a bedelinin Mahkemece belirli koşullar çerçevesinde tesbitini benimseyen yeni bir görüş geliştirdiğini, davalı tarafça da davaya karşı çıkılarak reddi, ısrarla istenildiğinden, bu davaya karşı çıkmanın şuf'a bedeline de itirazı içereceğini, o nedenle bu yöne değinen Daire bozmasının değerlendirilmesi gerektiğini ileri sürmüşlerdir. ancak bu görüş çoğunluk tarafından Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu 73, 74 ve 75. maddelerinin açık hükümlerine göre, Yasada öngörülen saklı haller dışında, hakimin, taraflarca ileriye sürülmeyen hususları re'sen (kendiliğinden) gözönüne alıp talebi aşan bir isteğe hükmedemiyeceğini, mahkemece yatırılan şuf'a bedelinin özellikle paranın ülkede yaşanan enflasyon sonucu alım gücünün düşmesi nedeniyle azaldığı belirtilerek yeni duruma göre değer tesbiti yapılıp, bunun davacının şuf'a borcuna yansıtılması istenilmediği, o itibarla da açık usul hükümleri karşısında Mahkemede ileriye sürülmeyen hususların olayda usuldeki ayrık hallerden bulunmadığından bozma sebebi yapılamıyacağı görüşü ile kabul edilmemiştir.
Bu itibarla, davanın süresinde açıldığı ve koşullarının da gerçekleştiği yönünde bir uyuşmazlık bulunmadığından, Mahkemece mevcut delillerin değerlendirilmesi suretiyle davanın kabul edilmesi doğrudur. O halde, usul ve Yasaya uygun olan direnme kararı Onanmalıdır.
SONUÇ: : Davalı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile, direnme kararının yukarıda açıklanan nedenlerle (ONANMASINA), 23.12.1992 tarihinde oyçokluğu ile karar verildi.
|
