Taraflar arasındaki "vasiyetnamenin anlam ve kapsamının tesbiti" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Kütahya Asliye 2. Hukuk Mahkemesince davanın kabulüne dair verilen 27.12.1988 gün ve 365-824 sayılı kararın incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmesi üzerine,

( ... Vasiyetname yorumlanırken önemli olan vasiyetçinin son arzularını ortaya çıkarmaktır. Yorum sırasında vasiyetnamenin tümünden çıkan anlam ve gaye gözönünde tutularak, vasiyetçinin son arzularının gerçekleşmesine özen göstermelidir.

Somut olayda vasiyetçi bazı menkul eşyayı vasiyet ettikten sonra 9.7.1973 tarihli 4589 sayılı senede konu olan taşınmaz malla ilgili olduğu olumsuz hakları vasiyet ettiğini açıklamış ve daha sonra "Kütahya Yoncalı köyünde Kain tapunun Ada 25 parsel, 203 parsel 5 numaralarında 22.000 TL. değerindeki taşınmazın % 51 hissesi"ni vasiyet etmiştir. Vasiyetçinin Yoncalı köyü 203 ve 5 parsel numaralı taşınmaz mallarda malik durumunda olduğu Tapu Sicil Müdürlüğünün dosya arasında bulunan cevaplarından anlaşılmaktadır. Murisin malik durumda olmadığı taşınmaz mallardan vasiyetnamesinde söz etmesi düşünülemez. İradesinin kendisine ait 203 ve 5 parsel numaralı taşınmaz malları vasiyet etmek olduğu pek açıktır. Bu taşınmaz malın bulunduğu yerin yine aynı vasiyetnamenin konusu olan diğer bir taşınmaz mal ile karıştırılarak vasiyetnameye derç edilmiş olması ve gerçek değerinden çok az bir değerde gösterilmesi, bu taşınmaz malların vasiyetnamenin kapsamı dışında bırakıldığını kabule yeterli değildir... ) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

Hukuk Genel Kurulunca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

Dava vasiyetçinin Eskişehir Noterliğinde düzenlenen vasiyetnamesinde davalı torununa vasiyet ettiği taşınmazların belirlenmesi suretiyle kapsamının tayini isteğine ilişkindir.

Davanın kabulüne ilişkin yerel mahkeme direnme kararı davalı tarafça temyiz edilmiş ancak dosyanın Yargıtay'a sevki için gerekli masraflar yatırılmamıştır. Mahkemenin, temyiz giderlerinin tayin edilen gün içerisinde yatırılması gereğine işaret eden muhtırasının tebliğine rağmen yine öngörülen sürede bu masraflar ödenmemiştir. Davacının süre geçirildikten sonra giderlerinin yatırılması nedeniyle kararın kesinleştiğine ilişkin itirazı ise mahkemece reddedilmiştir. Bu husus davacı tarafından bu kez yapılan temyiz itirazına da konu edilmiş olmakla Hukuk Genel Kurulu'ndaki müzakere sırasında önsorun olarak ele alınmıştır.

Mahkemece, gerekli temyiz giderlerinin belirlenen süre içerisinde yatırılması gereğine işaretle davalı vekiline çıkarılan ve tebliğ edilen muhtırada, muhtıra gereğinin yerine getirilmemesinin doğuracağı sonuçlar açıkça gösterilmemiştir. Bu durumda, öngörülen süre geçirildikten sonra temyiz giderlerinin yatırılmış olması temyiz incelemesine engel görülmemiştir.

O itibarla yerel mahkemece bu konuda verilen red kararının doğru olduğu oybirliği ile kararlaştırıldıktan sonra işin esasına ilişkin temyiz incelemesine geçilmiştir.

Davacı vasiyetçinin kızı, davalı ise, diğer kızından olma 1970 doğumlu torunudur. Vasiyetçi Eskişehir 1. Noterliği'nde 25.6.1981 günlü düzenleme şeklinde yapılan vasiyetnamesinde aynen ( ... Kütahya 1. Noterliği'nin 9.7.1973 tarih ve 4589 sayılı sözleşmesinin bütün olumlu sonuçlarının devri ve Kütahya Yoncalı köyünde kain tapunun ada 25 ve parsel 203 parsel 5 numarasında 22.000 TL. değerindeki taşınmazın % 51 hissesi... )ni davalı torununa vasiyet etmiştir.

Davacı, miras bırakanı babası vasiyetçinin vasiyet ettiği taşınmazın Kütahya Yoncalı Köyünde olduğunu ileri sürerek, Merkez Mecidiye mahallesindeki taşınmaz malların vasiyet konusu bulunmadığının tesbitini istemiştir.

Gerçekten Kütahya Yoncalı Köyündeki 203 ve 5 parsel sayılı taşınmazlarda vasiyetçinin bir ilgisinin olmadığı bu yerlerin dava dışı şahıslara ait bulunduğu vasiyetçinin Kütahya Merkez İlçe Mecidiye Mahallesinde sinema, otel ve dükkanlardan oluşan 203 ve 5 parsel sayılı taşınmazların yarı payının maliki olduğu tapudan gelen yazıdan anlaşılmıştır.

Sağlararası işlemlerde olduğu gibi, ölüme bağlı tasarruflarda da tasarrufu yapan tarafından açıklanan irade ile bu tasarrufların metninin saptanması gerçek anlamının vasiyetçinin son arzusuna uygun biçimde belirlenmesi ve açıklığa kavuşturulması büyük önem taşımaktadır. Bunun saptanmasında da yorum kurumunun uygulanması gerektiği aşikardır. Hemen belirtmek gerekir ki Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu'nda yoruma ilişkin kurallar geniş biçimde düzenlenmiş, aksine yorumla ilgili hükümlere az yer verilmiştir. M.K.'nun 451/2. maddesinde yer alan "tasarrufu yapan kimse, şahsı veya şeyi tayin ederken açık bir hataya düşmüş ise kendisinin hakiki arzusunu katiyetle tayin mümkün olduğu takdirde hatalı tasarruf bu arzuya göre düzeltilir" biçimindeki hüküm Kanunumuzun ölüme bağlı tasarrufu yapanın gerçek iradesine, son arzusuna, isteğine büyük önem verdiğini açıkça ortaya koymaktadır ( Prof. Dr. Bülent Köprülü Miras Hukuku Dersleri 2. Bası, S.222, 223 vd ).

Yine vasiyetnamenin yorumunda gözönünde bulundurulması gereken kurallardan biri, Yargıtay H.G.K.'nun 7.6.1966 gün 738-309 sayılı kararında da vurgulandığı üzere, ölüme bağlı tasarrufun geçerliliğini üstün tutan, Roma Hukukundan beri geniş uygulama alanı bulan Favor Testemanti prensibi, diğeri de yorumun kanuni mirasçılık yararına yorumlanması ilkesidir. Bunlara göre miras bırakanın ölüme bağlı tasarruflarını iptalden ziyade muhafaza etmek vasiyetçinin arzu ve iradesine daha uygun düşer. Bu itibarla yorumda bu gayenin daima gözönünde tutulması, şüpheli ve müphem hallerde tasarrufun muhafazası lehine yorumun yapılması gerekir. Bu ilke Alman Mahkeme İçtihatlarında vasiyetnamenin yorumu onun iptalinden önce gelir şeklinde ifade olunmaktadır. Keza vurgulamak gerekir ki, normal olarak yorum ancak vasiyetçinin beyanında yazılı arzusunu bir dereceye kadar süzmektir. Fakat beyanda hiç bir dayanağı yok iken onu tamamlamak değildir. Vasiyetnamenin metni yoruma kafi gelmezse, bunun yanında yardımcı olarak dış etken ve olgulara örneğin vasiyetçinin notlarına, mektuplarına, dostlarına ve yakınlarına yaptığı açıklamalara ilişkin belgelere bakmak icap eder. İhtiyaç olduğu takdirde, tasarrufun dışındaki olgulardan, belgelerden ve dayanaklardan yararlanılması gerektiği Hukuk öğretisinde tam bir görüş beraberliği içerisinde savunulmakla birlikte İsviçre Federal Mahkeme Kararları'nda da aynen benimsenmiştir.

Bu itibarla, olayda hukuksal ve sağlıklı çözüme ulaşılabilmesi için öncelikle vasiyetçinin Yoncalı Köyünde adına kayıtlı taşınmazları bulunup bulunmadığının saptanması gerekir. Yine vasiyetçinin Merkez İlçe Enne Köyü Yoncalı mevkiinde bir taşınmazı mevcut olduğu belirlenmiştir. Enne Köyü ile Yoncalı Köyü'nün önceleri bir köy olup olmadıkları, Yoncalı sözcüğünün Enne Köyü'nün bu mevkiindeki taşınmazların tanımlanmasında kullanılıp kullanılmadığının tesbiti icap eder. Bu tesbitlerin gerektiğinde keşfende yapılmasından sonra yukarıda açıklandığı üzere toplanacak diğer yan delillerden yararlanılarak vasiyetçinin son arzusuna uygun gerçek iradesinin belirlenmesi ve hasıl olacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekir.

O nedenle yukarıda açıklanan biçimde araştırma ve inceleme yapılmadan verilen karar Usul ve Yasa'ya uygun olmadığından direnme kararı bozulmalıdır.

SONUÇ : Davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının yukarıda gösterilen nedenlerden dolayı ( BOZULMASINA ), üçüncü görüşmede, oyçokluğu ile karar verildi.

Dava, miras bırakan M. Rahmi Manisa'lının Eskişehir noterliğinde düzenlediği 25.6.1981 gün 17643 sayılı vasiyetinin taşınmaza ilişkin maddesinin yorumlanması isteğini kapsamaktadır.

Miras bırakana vasiyetname ile bir kısım taşınır mallarla tapusuz taşınmaz sözleşmenin bütün olumlu sonuçlarının devri ve Yoncalı'da 22.000 Tl. değerinde ada 25 parsel 203 parsel 5 taşınmazın % 51 hissesinin ...... torunu Nur Tepe' ye vasiyet etmiştir.

Davalı, Yoncalı olarak belirtilen 203 ve 5 parsellere, vasiyetnamenin açılması sırasında itiraz etmemiş, yerine getirilmesini ( tenfiz ) isterken Yoncalıda belirtilen Ada parsel numarasıyla taşınmaz bulunmadığını belirtilen ada ve parsellerin Kütahya merkezindeki taşınmazlara uymakta bulunduğunu miras bırakanında bu taşınmazları amaçladığını ancak mekanının yanılgı sonucu doğru olarak belirtemediğini savunmuştur.

Davalının bu isteği üzerine davacı vasiyetnamenin yorumlanması ve davalının isteğini gerçekleştirmesine engel olunmasını dava etmiştir.

1 - Yorum davası ölüme bağlı muğlak, eksik veya gizlenmiş işlemlerdeki irade açıklamaları için yapılır, uygulama ve öğretide benimsenen yorum kuralları;

a ) İrade teorisi: Bu görüşe göre önemli olan açıklanmayan iç iradedir. İç irade ile açığa vurulan irade arasında çelişki olması halinde amaç, iç iradeye uygun olarak çözümlenir.

b ) Açıklanan irade teorisi: Bu görüş irade teorisinin aksine açıklanan iradeye önem verir.

c ) Güven teorisi: Buna göre bir arada açıklaması dürüstlük kurallarına uygun olarak nasıl anlaşılması gerekiyorsa öyle yorumlanmalıdır.

2 - Yorum Kuralları: Belirtilen yorum teorilerinin tümü, yorumlanacak irade açıklamasının dayanağının öncelikle vasiyetnamenin metni içinde aranıp bulunmasını ön görmektedir. Metin yoruma gerek duyulmayacak kadar açıksa aynen uygulanır. Yorum gerektiren bir durum varsa asıl olan vasiyetnamedeki metindir. Metin yeterli ip ucu vermeye elverişli değil ise o zaman vasiyetname dışındaki olgulara ( miras bırakanın bıraktığı notlar, mektupları, tanık sözleri, dostlukları alışkanlıkları öğrenim durumu gibi ) başvurulur.

Örnek: 1 vasiyetname ile "arkadaşım Ahmet'e ......... vasiyet ettim......" şeklindeki vasiyetin yerine getirilmesi sırasında, miras bırakanın birden fazla Ahmet isminde arkadaşının bulunması halinde vasiyetin hangi Ahmet'i amaçladığı belirtilen yorum kuralları ile belirli duruma sokulacaktır.

Örnek: 2 Miras bırakan terekesinin 1/4 ünü A. ya geri kalanını yasal mirasçıları eşi ve çocuğuna vasiyet etmiştir. Eş ve çocuk vasiyet gereği eşit payını yasal payları oranında mı? mirasa sahip olacaklardır. Vasiyetin metninden ve metin dışı olgulardan amaç saptanamıyorsa yasal kural gereği eşe 1/4, çocuğa 3/4 pay verilmesi gerekecektir.

Örnek: 3 Çiftliğinden başka malı bulunmayan vasiyeti Çiftliğini A.ya vasiyet ederken amacı mal vasiyeti değil mirasçı nasbıdır ( M.K. 463/2, 2 ).

M.K. vasiyet yorumu hakkında bir kural getirmemiş yorum sırasında gözetilmesi gereken olguları belirtmekle yetinmiştir. Bu hükümlerden en belirginliğini M.K. 451/2 ile düzenlenmiştir. Buna göre "tasarruf yapan kimse şahsı veya şeyi tayin ederken açık bir hataya düşmüş ise kendisinin hakiki arzusunun katiyetle tayini mümkün olduğu takdirde, hatalı tasarruf arzuya göre tahsis olunur..."

Yasa yanılgının açık olmasını ve gerçek amacın kesinlikle belirlenmesinin olanaklı olmasını yorumun ön koşulu olarak kabul etmektedir. Bununla yanılgı açık değilse ve amaç kesinlikle saptanamıyorsa açığa vurulan iradeye değer verilmesi gerektiği vurgulanmak istenmiştir. ( Açıklama teorisi ) M.K. 502/2, 519/2 587/3 maddeleri ile bu olguyu vurgulamıştır.

Maddi olayımızda vasiyetçi, taşınır malları en ince ayrıntılarına kadar açıklamıştır. Hangi sözleşmenin olumlu sonuçlarını vasiyet ettiğini çok açık olarak belirtmiştir.

Çekişme konusu taşınmazların tanımlanmasında da çok kesin ve ayrıntılı bilgi vermiştir. Vasiyet edilen taşınmazın bulunduğu mekan ada ve parsellerini ve en önemlisi amacı açıkça ortaya koyacak, değerini duraksamaya yer vermeyecek biçimde ( Yoncalı'da ada 25, parsel 203 ve 5 değer 22.000 TL. % 51 payı ) açıklamıştır. Belirtilen parsellerin Yoncalı Köyünde bulunmaması yorum için de yeterli bir mazeret olmaz. Sayın Kocayusufpaşaoğlu'nun belirttiği gibi ( miras Hukuku 1987 bası sh.322/3 ) "Yorum ancak ölüme bağlı tasarrufta yer alan bir irade beyanı için caizdir. Bu irade beyanı mutlak eksik, hatta gizli olabilir. Yeter ki vasiyetnamenin metninde kendisine bir dayanak bulsun yoksa yorum ile vasiyetnamenin metninde hiç bir dayanak bulunamayan şeyleri vasiyetnameye sokmak caiz değildir" gerçekten vasiyet açıktır. Yorumu gerektirecek tereddüde neden olacak durumda değildir. 2. olarak miras bırakanın köy yerine şehirdeki taşınmazlara vasiyet ettiğine delalet edecek kesin bir olgu bulunmamaktadır. Aksine köyde taşınmaz vasiyet edildiğini gösteren açık bulgular vardır. Örneğin; mekan belirtilmiş vasiyete konu taşınmazın değeri gösterilmiştir. Yoruma konu edilen şehirdeki taşınmazlar sinema, pasaj ev gibi yapıtları kapsayan ve vasiyet tarihinde bile 500-600 milyondan fazla eden yerlerdir. Vasiyetçi bu taşınmazların 1/2 sinin sahibidir. Vasiyet ise % 51 payı kapsamaktadır. Daha önemlisi köydeki sözleşme ile bağlantılı olarak bu taşınmaz vasiyet konusu edilmiştir. Vasiyetçi kültürlü, bilinçli kişiliğe sahiptir. Ne yaptığının bilincindedir. Vasiyet tarihinden 8 yıl sonra ölmüş olmasına rağmen vasiyet değiştirmeyi veya düzeltmesini düşünmemiştir. Vasiyetçi amaçlandığı savunulan taşınmazlardan söz ederken hep belirgin niteliği olan sinema sözcüğünü kullanmıştır. Lehine vasiyette bulunulan Nur Tepe'nin vasiyet dışında bunu hak ettiğine ilişkin bir olgu bulunmamaktadır. Buna karşılık diğer üç çocuğu arasında adil bir paylaştırma yapmayı planlamış, Nur'un babasından ise nefretle söz edilmiştir. Vasiyetçinin mektupları vasiyetnamenin Yoncalı'da başkaca malının varlığı hakkında araştırma yapılmamış ise de imzasını taşıyan ve davalı tarafından verilen belge ara kararındaki isteklerini içeren yazıdan Yoncalı'da taşınmazların bulunduğu anlaşılmaktadır.

Sonuç Olarak: Vasiyetname açıktır. Yorumu gerektirecek nitelikte değildir. Belirtilen ada ve parselin gösterilen mekanda bulunmaması vasiyetin yorum yolu ile değiştirmesini gerektirmez. Zira vasiyetnamenin şehirdeki malları amaçlamadığı, vasiyet metninden ve vasiyet dışı olgulardan açıkça anlaşılmaktadır. Kaldı ki vasiyet Sulh Hakimi tarafından açılmış davalı dava konusu madde hakkında ayırıkça ( ihtirazı ) bir düşünce ileri sürmemiştir. Yasa'nın yorum için ortaya koyduğu açık yanılgı ve amacın kesinlikle belirli olması koşulları gerçekleşmemiştir. Hakimlikçe yapılan inceleme ve araştırma hüküm kurmak için yeterlidir. Tarafların benimseyip istemediği bir konuda hakimi resen araştırmaya sevk etmeye usul hükümleri elvermez ( HUMK.72, 74, 75 ). Belirtilen kural ve ilkelere uygun bulunan hükmün onanması düşüncesindeyim. Aksine oluşan sayın çoğunluğun görüşüne katılmıyorum.

 

Üye Nedim Turhan

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi Üyesi

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972