DAVA : Ölünceye kadar bakma akitlerinde borçlunun ölümü üzerine, Borçlar Kanununun 518. maddesi gereğince, alacaklı tarafından, bir sene zarfında, aktin feshinin talep edilmesi halinde alacaklının borçlunun mirasçılarından aktin inikadı sırasında borçluya verdiği şeyi geri istemek veya onun iflası halinde iflas masasından isteyebileceği miktara müsavi bir paranın kendisine verilmesini talep etmek hususlarından muhayyerlik hakkına sahip olup olmadığı noktasında 1. Hukuk Dairesi'nin 20.6.1933 tarih ve 952/1620, 2. hukuk Dairesi'nin 26.1.1954 tarih ve 364/431, 4. Hukuk Dairesi'nin 30.11.1953 tarih ve 6586/4997/ Hukuk Heyeti Umumiyesi'nin 11.3.1942 tarih ve 1/15-15 sayılı kararları ile 1. Hukuk Dairesi'nin 22.11.1951 tarih ve 1951/1420-5059 sayılı kararı arasında içtihat aykırılığı olduğu ileri sürülerek bunun giderilmesi istenilmekle İçtihadı Birleştirme Büyük Umumi Heyeti'nde mesele müzakere edilerek aşağıdaki karar verilmiştir.

    1. Hukuk Dairesi'nin 22.11.1951 tarih ve 1951/1420-5059 sayılı kararında borçlunun ölümü üzerine, Borçlar Kanununun 518. maddesine dayanarak ölüm tarihinden itibaren bir sene zarfında, ölünceye kadar bakma aktinin feshini talep eden alacaklının dilerse aktin inikadı sırasında borçluya temlik etmiş olduğu mal, umumi kaideye tevfikan, borçlunun mirasçılarından isteyebileceği gibi, dilediği takdirde de Borçlar Kanununun 518. maddesinin ikinci cümlesi gereğince, yine borçlunun miras çılarından, borçlunun iflası halinde iflas mesasından talep edebileceği miktara müsavi bir paranın kendisine verilmesini isteyebileceği de mütalaa ve kabul edildiği halde yukarıda zikre geçen diğer kararlarda ise bunun aksine olarak, 518. maddenin birinci cümlesine dayanarak akti fesheden alacaklının sadece aynı maddenin ikinci cümlesi gereğince borçlunun iflası halinde iflas masasından talep edebileceği miktara müsavi bir parayı borçlunun iflası halinde iflas masasından talep edebileceği miktara müsavi bir parayı borçlunun mirasçılarından isteyebileceği, evvelce vermiş olduğu malı geri istemeyeceği kabul olunmuştur. Şu hale göre 1. Hukuk Dairesi'nin 22.11.1951 tarih ve 1951/1420-5059 sayılı kararı ile diğer kararlar arasında açık bir mübayenet mevcuttur.

    Malum olduğu üzere alacaklının ölümü, ölünceye kadar bakma aktinin sona ermesini mucip olduğu halde; borçlunun ölümü ile bu akit sona ermez. Bakma ve görüp gözetme mükellefiyeti borçlunun mirasçılarına intikal eder. Ancak Borçlar Kanununun 518. maddesi alacaklıya borçlunun ölümünden sonra onun mirasçıları ile akti devam ettirmeyi arzu edip etmeyeceği tayin ederek dilediği takdirde, ölümden itibaren bir sene zarfında, aktin feshini talep etmek hakkını tanımıştır. Böylece vazıkanun alacaklıya, arzusu hilafına, borçlunun mirasçıları ile birlikte yaşamaya icbarı uygun bulmamıştır.

    Ölünceye kadar bakma aktinin taraflarına Borçlar Kanunun 516 ve 517. maddeleri ile de, bazı ahvalde aktin feshini istemek salahiyeti tanınmıştır. Bu maddelere göre aktin feshedilmesi hallerinde feshin makabiline şamil olarak hüküm ifade edeceği maddelerin sarih ifadelerinden anlaşılmaktadır. Ezcümle 516. maddenin ikinci fıkrasında birinci fıkraya göre fesih halinde evvelce verilmiş olan şeylerin istirdat olunacağı açık bir şekilde ifade edildiği gibi, 517. maddenin ikinci fıkrasında da yine birinci fıkraya göre fesih halinde, kusurlu olan tarafın, aldığı şeyi geri verdikten maada kusuru olmayan taraflar hakkaniyete uygun bir tazminat vermeye de mecbur olduğu açıkça belirtilmiştir.

    Alacaklının, 518. maddeye göre, yani borçlunun ölümü sebebiyle akti feshetmesi halinde ise, maddenin ikinci cümlesinin açık ifadesine göre borçlunun mirasçılarından ancak borçlunun iflası halinde iflas masasından talep edebileceği miktara müsavi bir parayı talep edebileceği kabul olunmuştur. Böylece vazıkanun burada feshin hükümlerini makabline teşmil etmek istememiştir. İşte bunun içindir ki, 518. maddede 516 ve 517. maddelerde olduğu gibi verilen şeyin istirdatından, geri verilmesinden bahsedilmemiştir. Borçlunun ölümü üzerine akti fesheden alacaklının kendisine senelerce bakmış olan borçlunun mirasçılarının elinden evvelce borçluya temlik etmiş olduğu malı geri alabilmesi arzu edilmemiştir. Eğer bu arzu edilmiş olsa idi keyfiyet 516 ve 517. maddeler olduğu gibi, 518. maddede açıkça ifade edilirdi.

    Gerek İsviçre Borçlar Kanununun, Türk Borçlar Kanununun 518. maddesine tekabül eden 528. maddesini tefsir eden İsviçreli şarihler, gerekse Türk Borçlar Kanununun 518. maddesi üzerindeki görüşlerini açıklayan Türk hukukçuları da borçlar hukuku ile ilgili eserlerinde ve makalelerinde bu maddeye göre akti fesheden alacaklının sadece borçlunun iflası halinde iflas masasından talep edebileceği miktara müsavi bir meblağın diğer bir tabirle 519. maddede ifade edildiği gibi muteber bir irat sandığında kendisine verilmesi lazım gelen şeylerin kıymetine muadil kaydı hayat ile irat tesisi için muktazi resülmale müsavi bir paranın kendisine verilmesini borçlunun mirasçılarından isteyebileceği mütalaasında bulunmaktadırlar. 518. maddenin ikinci cümlesinin "Alacaklı borçlunun iflası halinde masasından talep edebileceği miktara müsavi bir meblağın itasını borçlunun mirasçılarından isteyebilir" şeklindeki ifade tarzı da bu görüşün doğruluğunu teyit etmektedir.

    Mezkur fıkra hükmü Borçlar Kanununun 108. maddesinde ifadesini bulan akitten rücu eden alacaklının verdiği şeyi istirdat edebileceği yollu umumi kaidenin bir istisnasını teşkil etmektedir. Netice;

 

    SONUÇ : Yukarıda izah olunan sebeplere mebni ölünceye kadar bakma akitlerinde, borçlunun ölümü üzerine, Borçlar Kanununun 518. maddesi gereğince, alacaklı tarafından bir sene zarfında aktin feshinin talep edilmesi halinde alacaklının borçlunun mi rasçılarından aktin inikadı sırasında borçluya verdiği malı isteyemeyeceğine, sadece borçlunun iflası halinde iflas masasından isteyebileceği miktara müsavi bir paranın kendisine verilmesini talep edebileceğine 5.6.1957 tarihinde üçte ikiyi geçen ekseriyetle karar verildi.

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972