T.C.

YARGITAY

4. Hukuk Dairesi

E. 1994/8253

K. 1995/4358

T. 23.5.1995

Yargıtay içtihatları bölümü

Yargıtay Kararı

TÜZEL KİŞİLİK

KÜLLİ HALEFİYET

HUSUMET

KARAR ÖZETİ: Türkiye Elektrik Kurumu (TEK) ile ona bağlı müesseselerin hukuki varlıkları (tüzel kişilikleri), 26.4.1994 tarihli Bakalar Kurulu Kararı ile sona ermiş ve bu tarihten itibaren bütün aktif ve pasifleri TEAŞ ile TEDAŞ'a devredilmiştir. Dolayısıyla TEDAŞ, bu tarihte tüzel kişilik kazanmış; TEK ile ona bağlı müesseselerin külli halefi durumuna gelmiştir. Bu durumda, bir davada tarafların; taraf olma ehliyetlerinin yargılama. sırasında da devam edip etmediğinin, mahkemece, kendiliğinden gözetilmesi gerekir. Davacı taraf davasını sürdürdüğüne göre, HUMK.nun 186. maddesi uyarınca TEDAŞ'a tebligat yaptırılmak suretiyle davaya devam edilmesi gerekirken, davanın husumet nedeni ile reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

(743 s. MK. m. 539)

(1163 s. Koop. K. m. 84)

(1086 s. HUMK. m. 186)

(6762 s. TTK. m. 452/1, 451, 151/1)

(KHK. - 233 s. (8.6.1984 Ta.) m. 3]

(Bakanlar KrI. K. - 93/4789 s. (12.8.1993 Ta.) m. 1, 3, geçici m. 3]

Taraflar arasındaki tazminat davası üzerine yapılan yargılama sonunda, ilamda yazılı nedenlerden dolayı davanın husumet yönünden reddine ilişkinhükmün davacılar avukatı tarafından duruşma istekli olarak temyiz edilmesi üzerine; temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan, hazır bulunanlarınsözlü açıklamaları dinlenildikten ve tetkik hakimi tarafından düzenlenen rapor okunduktan sonra dosya incelendi, gereği konuşuldu:

Davacılar vekili; müvekkillerinin müşterek çocukları Gizem'in, 2.7.1972 tarihinde evlerinin önündeki muslukta meyva yıkarken elektrik çarpması sonucu öldüğünden bahisle, 2.7.1993 tarihinde açtığı bu dava ile maddi ve manevi zararlarının davalı Türkiye Elektrik Kurumu Genel Müdürlüğü'nden tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiş, davalı TEK Genel Müdürlüğü vekili; davaya konu elektrik tesisinin ayrı bir tüzel kişiliği haiz TEK Muğla Elektrik Müessesi'ne ait olduğunu ileri sürerek, müvekkili Kurum'a husumet yönetilemeyeceğini savunmuş, mahkemece; davalının husumet itirazı yerinde görülerek, TEK Genel Müdürlüğü'ne karşı açılan davanın husumet yönünden reddine 2.6.1994 tarihinden karar verilmiştir.

Türkiye Elektrik Kurumu (TEK), dava tarihinden sonra 15.9.1903 gün ve 21699 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 12.8.1993 tarih ve 993/4789 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesiyle "-Türkiye Elektrik Üretim, İletim Anonim Şirketi (TEAŞ)-" ve "-Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi (TEDAŞ)-" adlarıyla iki ayrı iktisadi devlet teşekkülü şeklinde yeniden örgütlenmiştir.

8.6.1984tarih ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin (KİT-KHK) 3. maddesi hükmüne dayanılarak yapılan işlemin koşulları, Bakanlar Kurulu Kararnamesinin eki kararda gösterilmiştir. Karara göre; TEAŞ ve TEDAŞ ünvanlı anonim şirket tipinde iki ayrı iktisadi devlet teşekülü kurulmuştur (m. 1). Her iki şirketin malvarlıkları, TEK malvarlığı ve elektrik dağıtım müesseselerinin konuları itibariyle TEAŞ ve TEDAŞ'a devri suretiyle oluşturulmuştur. Gerçekten de Karara göre,TEK'in "elektrik dağıtım müesseseleri bütün aktif ve pasifleri, kullanımlarındaki menkul ve gayrimenkuller, araç, gereç ve malzeme bu Karar'ın yayımı tarihi itibariyle çıkarılacak devir bilançosu üzerinden (TEDAŞ'a) devredilir-" (m. 3 c. 1). Buna karşılık TEK'in "-üretim ve iletim hizmetlerinde kullanılan menkul ve gayrimenkuller, araç, gereç, malzeme de yine bu Kararın yayım tarihi itibariyle çıkarılacak devir bilançosu üzerinden (TEAŞ'a) devredilir" (m. 3 c. 2):

Yapılan bu işlem, TEK açısından "-yeni şirketler kurulması yoluyla bölünme TEK elektrik dağıtım müesseseleri açısından da "-yeni şirket kurulması yoluyla birleşmedir-" (Karşılaştırınız; Türk Ticaret Kanunu m. 452). Ancak Karar'da (geçici m. 3), TEAŞ ile TEDAŞ yönetim organları teşkil edilinceye kadar mevcut yönetim organlarının yetkilerini kullanmaya devam edecekleri belirtilmiş ve bu nedenle yeni kurulan her iki teşekkülün anastatülerinin kabul edilmesi ve Yönetim Kurullarının oluşmasına kadar TEK ile TEKe bağlı elektrik dağıtım müesseselerinin tüzel kişiliği devam etmiş; 26.4.1994 gün ve 21916 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 22.4.1994 gün, 994/43096 ve 994/43O97 sayılı ortak kararlarla her iki teşekkütün yönetim kurulları oluşturulduğundan, 26.4.1994 tarihi itibariyle TEK ile ona bağlı elektrik dağıtım müesseselerinin tüzel kişilikleri sona ermiş, TEAŞ ile TEDAŞ iki aynı iktisadi devlet teşekkülü olarak 26.4.1994 tarihinde tüzel kişili kazanmışlar ve hukuki varlıkları sona eren TEK ile ona bağlı elektrik dağıtım rnüesseselerinin yerini almışlardır (Karar m. 3-4, geçici m. 3).

Gerçi, TEDAŞ anastatüsünde bulunan bazı hükümler (m. 25/3, 7), elektrik dağıtım müesseselerinin durumu hakkında duraksamaya yol açacak niteliktedir: "Bu anastatü gereğince bağlantıları veya ünvanları değiştirilen, devredilen Müessese, Bağlı Ortaklık, İştirak ve İşletmelerin ünvan değişikliği Vergi Usul Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu ve Diğer Kanunlar yönünden eski Müessese, bağlı Ortaklık, iştirak ve işletmelerin devamı addolunur (TEAŞ ve TEDAŞ anastatüleri m 25/3); Mevcut Elektrik Dağıtım Müesseseleri ve işletmeleri, 12.8.1993 tarih ve 993/4789 sayılı Kararname eki Bakanlar Kurulu Kararı ile kurulmuş olan Teşekkül bünyelerinde faaliyetlerini sürdürür (TEDAŞ anastatüsü m. 25/7)-". Elektrik dağıtım müesseseleri ile ilgili oldukları ölçüde anastatüdeki bu hükümlerin TEK'in anonim şirket tipinde iki ayrı devlet teşekkülüne bölen Bakanlar kurulu kararnamesi ve eki Kararla TEDAŞ'a yapılan devirlerin anlamıyla bağdaşmadığı açıktır. Çünkü, bir tüzel kişinin, olayımızda elektrik dağıtım müessesesinin "-bütün aktif ve pasifleri- ile başka bir tüzel kişiye (TEDAŞ'a) devredilmesinden sonra, Bakanlar Kumlu Kararnamesinde tersine bir hüküm bulunmadıkça, o tüzel kişinin hukuki varlığını koruması sözkonusu olamaz. Karar'da, yapılacak devirlere rağmen müesseselerin tüzel kişiliklerini koruyacaklarına, devam edeceklerine veya faaliyetlerini TEDAŞ bünyesinde sürdüreceklerine dair bir hüküm bulunmamaktadır. Tersine, Karar'da TEAŞ ve TEDAŞ yönetim organları teşkil edilinceye kadar ilgili konularda mevcut yönetim organlarının yetkilerini kullanmaya devam edecekleri belirtilmiştir (geçici m. 3). Bu ifade, elektrik dağıtım müesseselerinin yönetim organlarını da kapsayacak genişliktedir. Oysa, TEAŞ ve TEDAŞ yönetim kurulları oluşup her iki şirket tüzel kişilik kazandığı tarihte elektrik dağıtım müesseselerinin ayrı tüzel kişiliği ve ayrı yönetim organı kalmamıştır ve tüzel kişiliği olmayan birer işletmeye dönüştüklerinin kabulü gerekir (KİT-KHK m. 15). Bu işletmelerin yeniden müessese olarak örgütlenmesi ve tüzel kişilik kazanması ise, KİT-KHK m. 15 f.1 ve 5'teöngÖrülen işlemlerin tamamlanmasına bağlıdır. Bu işlemler yapılmadığı sürece TEDAŞ anastatüsünün m. 25 f.3 ve 7 hükümleri, Karar gereğince sona ermiş olan elektrik dağıtım müesseseleri bakımından bir anlam taşımayacaktır; Karar m.3 c.1. hükmü, oradaki "-devir-" işlemi bir yana itilerek sadece elektrik dağıtım müesseselerini TEDAŞ'a bağlayan bir hüküm olarak yorumlanamaz. Böyle bir bağlantı, ancak TEDAŞ anastatüsü m. 25/7 benzeri bir hükmün doğrudan doğruya Bakanlar Kurulu kararında yer alması durumunda sözkonusu olabilirdi.

Açıklanan hukuki olgular nedeniyle, 26.4.1994 tarihi itibariyle TEK ve ona bağlı elektrik dağıtım müesseselerinin tüzel kişilikleri (hukuki varlıkları) sona ermiş ve bu tüzel kişiliklerin bütün aktif ve pasifleri devredilen TEDAŞ ve TEAŞ; Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca ve ilgilerine göre TEK ile ona bağlı müesseselerin külli halefi olmuşlardır. külli halefiyet, ancak açık bir yasa hükmü ile (örneğin, MK. m. 539; TTK m. 151/1, 451 c. 1, 452/1; Koop. K. m. 84 c.1) öngörülen durumlarda sözkonusu olabilir ise de; TEK'in bölünmesi olayında Bakanlar Kurulu Kararnamesiyle getirilen külli halefiyet hükümleri, KİT-KHK m. 3 ile Bakanlar Kuruluna verilen yetkiye dayanmaktadır.

İnceleme konusu olayda, davalı gösterilen TEK Genel Müdürlüğü ile ona bağlı Muğla Elektrik Dağıtım Müessesesi'nin hukuki varlıklarının (tüzel kişiliklerinin) dava sırasında 26.4.1994 tarihinde sona ermiş bulunmasına ve müessesenin bütün aktif ve pasifinin TEDAŞ'a devredilmiş olmasına, 26.4.1994 tarihinde TEDAŞ tüzel kişilik kazanıp TEK ile Muğla Elektrik Dağıtım Müessesesi'nin külli halefi durumuna geldiğine, bir davada; tarafların, taraf olma ehliyetlerinin yargılama sırasında da devam edip etmediğinin mahkemece kendiliğinden (re'sen) gözetilmesinin gerekmesine ve davacı taraf da davasını sürdürdüğüne göre; HUMK.nun 186. maddesi uyarınca TEDAŞ'a tebligat yaptırılmak suretiyle davaya devam edilmesi gerekirken, kabul şekli bakımından da hatalı bir şekilde davanın husumet nedeniyle reddine karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.

Sonuç: Temyiz olunan kararın belirtilen nedenlerle (BOZULMASINA) ve davacılar yararına takdir edilen 750.000 lira duruşma avukatlık parasının davalılara yükletilmesine, 23.5.1995 gününde oybirliğiyle karar verildi.'