T.C.

YARGITAY

4. Hukuk Dairesi

E. 1994/4053

K. 1994/7231

T. 19.9.1994

 

 

 

KARAR ÖZETİ Tesbit davası hakkında Usul Yasamızda bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak, var olan bir özel hukuk ilişkisinin inkar edilmesi veya bir özel hukuk ilişkisinin varlığının iddia edilmesi hallerinde başvurulabilecek bir

 

  Taraflar arasındaki tesbit davası üzerine yapılan yargılama sonunda,ilamda yazılı nedenlerden dolayı Mustafa, Meryem ve Müşerref hakkındaki davanın kabulüne, diğer davalı Sami hakkındaki davanın ev yönünden reddine, samanlık yönünden kabulüne ilişkin hükmün süresi içinde davacı avukatı tarafından temyiz edilmesi üzerine; tetkik hakimi tarafından düzenlenen rapor okunduktan sonra dosya incelendi, gereği konuşuldu:

 

Davacı vekili, müvekkili ile davalıların hissedarı oldukları 874 parsel sayılı taşınmaz üzerine müvekkili tarafından tek katlı ahşap ev ile samanlık yapıldığını, davalıların bu muhtesatları için niza çıkarıp müvekkilinin mülkiyet hakkını tanımak istemediklerini ileri sürerek "874 parsel sayılı taşınmaz üzerinde davacı tarafından inşa edilen ev ile samanlığın mülkiyetinin davacıya aidiyetine" karar verilmesini talep ve dava etmiş; mahkemece kısmen istek doğrultusunda karar verilmiştir.

 

Karar, davacı tarafça temyiz edilmiştir.

 

Tesbit davaları hakkında Usul Yasamızda bir hüküm bulunmamakla beraber, mevcut bir özel hukuk ilişkisinin inkar edilmesi veya bir özel hukuk ilişkisinin varlığının iddia edilmesi hallerinde başvurulabilecek bir dava türü olarak bu davaların açılabileceği Yargıtay içtihatları ile kabul edilmektedir. Başka bir anlatımla, tesbit davasının konusu, maddi vakıaların değil, bir hukuki ilişkinin mevcut olup olmadığının tesbitidir. Hukuki ilişkiden amaç, bir kimse ile diğer bir kimse veya bir eşya arasında mevcut olan ve somut bir olaydan doğan ilişkidir. Sözü edilen nitelikteki hukuki ilişki için önemli olsalar dahi, maddi vakıalar yalnız başına hiçbir zaman tesbit davasının konusunu teşkil edemezler. Maddi vakıalar, ancak bir hukuki ilişki ile birlikte tespit davasına konu olabilirler.

Öte yandan, tesbit davasının dinlenebilmesi için davacının hukuki yararının bulunması da şarttır. Hukuki yararın varlığından sözedebilmek için, davacının bir hakkı ve hukuki durumunun halihazır bir tehlike içinde olması ve verilecek tesbit kararının da bu tehlikeyi ortadan kaldıracak sonuç hasıl etmesi gerekir.

 

Görüldüğü üzere, tesbit davalarında hukuki ilişki ile hukuki yarar birer dava şartıdır. Bu iki şartın, diğer dava şartlarında olduğu gibi davanın her aşamasında makemece kendiliğinden (resen) gözetilmesi gerekir. Tarafların bu şartların mevcut olmadığına ilişkin bir itirazda bulunmamaları ve hatta buna rıza göstermeleri halinde bile, bu iki şart veya bunlardan birisi (ve diğer dava şartları) bulunmadıkça tesbit davası dinlenmez.

 

Davaya konu olayda, taraflar arasında açılmış bir ortaklığın giderilmesi davasının bulunmadığı tartışmasızdır. Dava bir maddi vakıanın tesbiti isteği niteliğindedir. Mahkemece re' sen gözetilmesi gereken ve birer dava şartı olan hukuki yarar ve hukuki ilişki koşullarının birlikte bulunmadığından (işin esası incelenmeksizin) davanın reddi gerekirken yazılı olduğu şekilde karar verilmiş olması yasaya aykırı olup bozmayı gerektirmiştir.

 

Sonuç : Temyiz olunan kararın yukarda yazılı nedenlerle (BOZULMASINA), bozma nedenine göre davacının temyiz itirazlarının şimdiden incelenmesine gerek bulunmadığına ve peşin alınan harcın istek halinde geri verilmesine, 19.9.1994 gününde oyçokluğuyla karar verildi.

 

 

 

 

 

 

 

 

Davacı Yaşar 'ın talebi ile tesbit davasını açmada hukuki yararı ve gereklilik olup olmadığı üzerinde durulmak gerekir. Gerçekten dava konusu edilen evin üzerinde bulunduğu taşınmaz taraflar arasında paylı mülkiyet kurallarına tabidir. Davacı bu evi yapmakla Medeni Kanunun 619. maddesi uyarınca ev de muhtesat niteliğini kazanmış olup tamamlayıcı parça kuralı gereğince üzerindeki arz gibi tarafların mülkiyetine geçmiş bulunmaktadır. Bu haliyle davacı Yaşar 'ın yaptığı ev nedeniyle taşınmaz değerinde bir artış ve bunun sonucu olarak da diğer paydaşlar nedensiz olarak zenginleşmişlerdir. O anda muhtesatı yapan, diğer paydaşlara üçüncü kişi ise ona karşı "meydana getirdiğim muhtesat nedeniyle zenginleştiniz, bedelini bana ödeyiniz" diye bir dava açma olanağı bulunmayabilir. Hatta muhtesatın şu veya bu nedenle ortadan kaldırılması (örneğin kamulaştırma gibi) ihtimali de olabilir. Bu gibi hallerde muhtesat~n davacı tarafından yapıldığının tesbitinde hukuki yararının olduğu kabul edilmelidir. Yerle ilgili bir ortaklığın giderilmesi davası da açılmış olabilir. Özellikle bu halde, yerin muhtesatla birlikte satılması veya taksimi halinde, muhtesat maliki satın veya aynen taksimden sonra diğer paydaşlarla gidip, muhtesatın kendisine ait olduğunu bedelinin ödenmesi gerektiğini dava edecek ki, bu sondava ile hakkını alması uzak bir ihtimal olduğu gibi dolambaçlı bir yoldur. Çünkü paydaşlar muhtesata ait olan bedeli alıp tüketmiş olabilirler. Halbuki muhtesatın davacı ya ait olduğu tesbit davası ile hükme bağlanırsa, satış sırasında ona ayrı bir bedeltakdir edileceğinden o bedel satıştan sonra doğrudan doğruya zemin bedelinden ayrı olarak, davacı ya ödenebilecektir. Daire kararında izlendiği üzere, yer üzerindeki muhtesatın miras bırakanının ölümünden sonra yapılmasının sonuca bir etkisi olmamalıdır. Murisin sağlığında yapılmışsa murise, ölümü ile de mirasçılarına geçecektir. Bunun miras bırakana bağışlandığı kabul edilemez. Nitekim Hukuk Usulü Mukameleri Kanununun "Taksim "e ilişkin 567. maddesinde, taksim davası sırasında sulh hakiminin görevini aşanbir husus varsa, bunun genel hükümler uyarınca çözümünün gerektiğini ifade etmiştir. Burada uyuşmazlıklardan binde muhtesatın aidiyeti hususunun tesbitidir. Eski 766 sayılı Tapulama Yasasının 40, yeni 3402 sayılı Kadastro Yasasının 19. maddesinde tapulama işlemleri sırasında muhtesatın kimin tarafından yapıldığının beyanlar hanesinde gösterilmesi gerektiğine işaret edilmiştir. Bu hükme rağmen muhtesatın aidiyeti tutanakta gösterilmemiş ve işlemde kesinleşmişse muhtesat sahibinin dava açarak hakkını sicilinbeyanlar hanesine işlemesinde hukuki yararının bulunduğu yerleşmiş uygulama ile kabul edilmektedir.

 

 

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972