T.C. YARGITAY2. Hukuk DairesiE: 1992/506K: 1992/1434T: 13.02.1992
Yargıtay içtihatları bölümü

Yargıtay Kararı

DAVA : Mülayım Gücen ile Hatime Gücen arasındaki boşanma davasının yapılan muhakemesi sonunda feragat sebebiyle davanın reddine dair verilen hüküm nafaka ve tazminat yönünden davalı tarafından temyiz edilmekle, evrak okunup gereği görüşülüp düşünüldü:

KARAR : "Mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ve Yargılama usulleri kanunla düzenlenir" (Anayasa 142). Mahkemeler kanunen görevli ve yetkili olmadıkları konularda karar oluşturamazlar. Yetkinin kamu düzeni amacı taşıdığı konularda hakim bu yönü herşeyden önce dikkate almak zorunda olduğu gibi yetkisiz mahkemede açılan bir davaya karşı kanunda gösterilen biçimde (HUMK. 187) dermeyan edilmiş yetki itirazının, tüm işlemlerden önce incelemesi Anayasanın açıklanan amir hükmü gereği olduğu HUMK.nun 196. maddesi icabıdır. Aksi halde Mahkeme kanundan almadığı bir gücü kullanmış duruma girer. Yetki itirazı ilk itirazlardandır (HUMK. 187). "Davalı tarafından ilk itirazı ileri sürülmüşse bu husus mahkemece ÖNCELİKLE ve esasa girilmeden incelenerek sonuçlandırılır" (HUMK. 196). "itirazı İptidaiye hadiseler gibi tahkik ve halolunur" (HUMK. 190). "Tahkikat hakimi hadise hakkındaki kararını derhal ittihaz ve iki tarafa tefhim veya kendilerine bildirmek üzere nihayet üçgün zarfında mahkeme kalemine tevdi eder" (HUMK. 225). Bu biçimde kanunen yetkili mahkeme belirlenmeden "Hiçkimse kanunen tabi olduğu mahkemeden başka bir merci önüne çıkarılamaz" (Anayasa 37). Lehine dahi olsa ancak tabii hakim tarafından oluşturulmayan bir kararı temyizde ve bozulmasını istemede kişilerin yararı vardır. Hele M.K.nun 134. maddesine 3444 sayılı kanunla yapılan değişiklikten sonra, boşanma davasının reddine ilişkin kararın tam olarak davalının lehine olduğu düşünülemez. Söz konusu maddenin son fıkrası diğer şartlarında oluşması halinde, bu red kararı boşanmaya müncer olacak niteliktedir. Diğer yandan "Feragat ve kabul kat'i bir hükmün hukuki neticelerini hasıl eder" (HUMK. 95). Bu işlemin yetkisiz mahkeme önünde yapılmış olması o işlemi geçersiz hale getirmez. Ancak davanın feragat ile sonuçlandığı bu sebeple reddi yönündeki karar ve tesbit kararıdır. Feragatin usul hükümlerine uygun yapıldığını, bununla davanın son bulduğunu tesbit eder. Bu sebeplerle temyizi kabildir. Karar taraflar yararına veya zararına sonuç doğuracak nitelikte olduğundan yukarıda açıklanan kurallar çerçevesinde yetkili mahkeme ittihazı zorunludur. Bu sebeplerle "Davalı süresinde yetki itirazında bulunmuş, davacı ise davasından vazgeçmiştir. Yetki itirazı İptidai itirazlardan olup, herşeyden önce bu hususun hadise şeklinde incelenmesi lazım gelir (HUMK. 190-225), Yetki uyuşmazlığı çözülmedikçe feragat sebebiyle hüküm tesis edilemez. Feragat sebebiyle dava ancak yetkili mahkemece karara bağlanabilir" (Yargıtay 2. Hukuk Dairesinin 10.12.1973 günlü ve 7498/7092 sayılı kararı).

SONUÇ: : Açıklanan sebeplerle davalının temyiz itirazının kabulü ile yetki itirazı hakkında bir karar oluşturulmadan, davasının feragatı sebebiyle davanın reddine karar verilmesi yönündeki hükmün BOZULMASINA bozma sebebine göre diğer yönlerin şimdilik incelenmesine yer olmadığına, 13.2.1992 gününde oyçokluğuyla karar verildi.

KARŞI OY YAZISI Hukuk Usulü Muhakemeleri Yasasının 91. ve müteakip maddeleri feragatı düzenlemiştir. Feragat iki taraftan birinin netice-i talebinden vazgeçmiştir. Mahkemeye karşı yapılan tek taraflı bir irade beyanıdır ve karşı tarafın kabulünede bağlı değildir (HUMK. m.98). Bu iradenin geçerliliği için mahkeme tarafından da kabul edilmesine gerek yoktur. Feragat yapılmakla uyuşmazlık sona ermiştir. Feragat yapıldığı anda kesin bir hükmün sonuçları meydana gelir. Artık dava bu tarihte ortadan kalkmış sayılır. Boşanmadaki yetki kamu düzeni ile ilgili değildir. Yetki konusunu mahkeme incelese, gerçekten yetkisiz olduğunu kabul edip dosyayı yetkili mahkemeye gönderse bile sonuçta yine feragat sebebiyle davanın reddine karar verilecektir. Bu işlemler ise davanın gereksiz uzamasından başka bir işe yaramayacak, Hukuk Usulü Muhakemeleri Yasasının 77. maddesinde ifadesini bulan ve emredici nitelikte olan yargılamanın süratli ve masrafsız yapılması ilkesine de aykırılık teşkil edecektir. (B.Kuru 1982 C.3, Sayfa 2576). Olayımızda davacı duruşma sırasında, davadan feragat etmiş, mahkemede yetki konusunu incelemeye gerek görmeden davayı feragat sebebiyle reddetmiştir. Yapılan işlemde usul ve yasaya aykırı bir yön yoktur. Açıklanan sebeplede değerli çoğunluğun bozma doğrultusunda oluşan kararlarına iştirak edilmemiştir.