Taraflar arasındaki alacak davasının yapılan yargılaması sonunda ilamda yazılı nedenlerden dolayı davanın reddine yönelik olarak verilen hükmün davacı avukatınca duruşmalı olarak temyiz edilmesi üzerine ilgililere çağrı kağıdı gönderilmişti. Belli günde davacı vekili avukat Kubilay E... geldi diğer taraftan kimse gelmemiş olduğundan onun yokluğunda duruşmaya başlanılmış ve hazır bulunan avukatın sözlü açıklaması dinlenildikten sonra karar için başka güne bırakılmıştı. Bu kez temyiz dilekçesinin süresinde olduğu saptanarak, dosya incelendi gereği düşünüldü.

KARAR

Davacı, davalı ile doğalgaz satış sözleşmesi yaptıklarını, davacının amacının sadece doğalgaz satın almak olduğu halde, davalının sabit hizmet adı altında bir parayı tahsil ettiğini 4077 sayılı yasanın 5. maddesinin satıcıların, tüketicilerin zayıf durumundan yararlanarak tek yanlı iradeleri ile onlara bazı koşul ve kayırları dayatarak kabul ermelerini engelleyici düzenlemeler getirdiğini, Büyükşehir Belediyesinin Doğalgaz satışında tekel hakkına sahip olduğunu belirterek davacıdan haksız tahsil edilen 1.866.000 Tl.nın reeskont faizi ile tahsiline, davalının mal satışı dışında başka bir para alamayacağının tesbitine karar verilmesini istemiştir.

Davalı uyuşmazlığın çözümün de idari yargının görevli olduğunu, davacının dava açma ehliyetinin bulunmadığını, zamanaşımının gerçekleştiğini, sabit ücretin verilen bir hizmet karşılığı alındığını, kendilerinin de Botaş'a sabit ücret ödediklerini, fiyat belirlenmesinde Enerji Bakanlığının 1997/1 sayılı tebliğinin gözetildiğini belirterek davanın reddini dilemiştir.

Mahkemece, davalının idare encümeni tarafından alınan kararta istinadan sabit hizmet ücreti tahakkuk ettirdiğini, idarenin bu karara iptal edilmediği sürece sabit ücreti alınmasında bir usulsüzlük bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş; hüküm, davacı tarafça temyiz edilmiştir.

Davadaki uyuşmazlık, davalının davacı aboneden sabit hizmet adı altında bir ücret alma hakkı bulunup bulunmadığı konusundadır. Davacı abonenin, davalıya sabit hizmet ücreti adı altında ödeme yaptığı yanların kabulündedir.

Uyuşmazlığın çözümü için yanlar arasındaki "Doğalgaz Abonman Sözleşmesi" kapsamı ve hukuki niteliği ile doğrudan uygulanması gereken yasa maddelerinin incelenmesi ve irdelenmesi gerekmektedir.

1-Yasal Düzenlemeler:

a)397 sayılı Doğalgazın Kullanımı Hakkında Kanun hükmündeki kararnamenin 1.maddesi ile; ithal edilen veya yerli doğalgazın satışı satış fiyatının tesbiti ve ülke içinde dağıtımına ilişkin yetki Botaş'a verilmiştir. 3.ncü maddenin 2. fıkrasında da; "Doğalgazın ithali, satışı, satış fiyatının tesbiti ve dağıtımı konusu ile ilgili olarak 1580 sayılı Belediyeler Kanunu, 3030 sayılı Büyükşehir Belediyelerinin yönetimi hakkında kanun ve diğer kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde bulunan hükümler dikkate alınmaz" denilmektedir.

b)Enerji ve Tabii kaynaklar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri hakkındaki Kanunun 2/e ve değişik 10/e maddeleriyle, yer altı ve yer üstü Enerji ve Tabii Kaynaklar ile ürünlerinin, üretim, iletişim, dağıtım ve fiyatlandırma esaslarını tesbit etmek, kamu yararı ve piyasa ihtiyaçlarını dikkate alarak tüketiciye yapılan her türlü enerji satışında taban ve tavan fiyatlarını belirlemek ve uygulanmasını denetlemek görevi Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına verildiği görülmektedir. Bu yasal görev ve yetkilerle donatılmış bulunan bakanlık 9 Ağustos 1997 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 1997/2 sayılı Doğalgaz Satış Fiyatı Tesbit kararını tebliğ etmiştir. Buna göre; kamu yararı ve piyasa ihtiyaçları dikkate alınarak dağıtım kuruluşlarının Botaş'tan aldıkları gazın şehirlerde konut, resmi daire ve ticarethane tüketicilerine uygulayacakları satış fiyatları;

A) Konut, Ticarethane ve Sanayide uygulanacak tarife;

Alt Sınır: Botaş'ın dağıtım kuruluşlarına satış fiyat bedeli uygulanır.

Üst Sınır: Botaş'ın dağıtım, kuruluşuna satış fiyatının %45 fazlasını aşamaz.

3) Kamu Kurum ve Kuruluşlarında uygulanacak tarife:

Genel ve Katma Bütçeli idareler ile okul, hastane gibi tüketicilere uygulayacakları fiyatlar 1997 Mali Yılı Bütçe Kanunu gider bütçesi madde 51'de belirlenen tarife esasları üzerinden belirlenir.

C) 4077 sayılı Tüketicilerin korunması hakkındaki kanunun 1. maddesi ile yasanın amacı açıklanmıştır. 3u yasa ile öncelikle tüketici konumunda olan kişilerin korunması hedeflenmiştir. 1. madde ile ayrıca kamu yararının korunması da öngörmektedir. Yasa koyucu tüketicinin korunması ile ilgili bu düzenlemeyi yaparken, tüketicilerin mal ve hizmeti satın alırken gerek ekonomik yönden gerekse deneyim ve bilgi yönünden satıcılara nazaran daha zayıf durumda olduğunu gözetmiştir. Buna karşılık genelde mal ve hizmeti satanlar, alıcıya göre daha iyi durumda olduklarından mal ve hizmet satımındaki koşulları tüketicilere tek taraflı kabul ettirebilecek durumdadır. İşte bu dengesizliği gidermek için tüketicilerin korunması ile ilgili bu yasa çıkarılmıştır.

Yasanın 5. maddesinin 3. fıkrası ile satıcı, bir mal veya hizmetin satışını, o mal veya hizmetin kendisi tarafından belirlenen miktar, sayı, ebat veya süresi kadar satın alınması ya da başka bir malın veya hizmetin satın alınması koşuluna bağlı kılamaz.

Sonuç itibariyle bu yasa ile mal veya hizmeti sunanların üstün konumları nedeniyle keyfi hareket etmelerinin önüne geçilmek istemiştir.

2-Sözleşme Hükmü :

Yanlar arasındaki 16.12.1991 tarihli Doğalgaz abonman sözleşmesi 13. maddesinde "EGO.nün malı olan sayaçlar için, kira bedeli, bakım ücreti, sabit hizmet ücreti, güvence miktarları, sözleşme ücreti ve katılım payı, açma-kapama ücreti, bağlantı tesis masrafları EGO Genel Müdürlüğünün yetkili organlarınca günün şartlarına göre tesbit edilir, tesbit edilen miktar aboneye uygulanır" 14. maddesinde "Doğalgaz satış bedelleri EGO yetkili kurullarınca kabul olunan tarifeler üzerinden tahakkuk ettirilir" 30. maddesinde " EGO Genel Müdürlüğü tarafından abonelere götürülen doğalgaz hizmeti karşılığı tahakkuk eden ücreti ödemek zorundadır. Aksi takdirde aboneliği feshedilir" hükümlerini getirmiştir.

Sözleşmenin 13 ve 14. maddelerinin davalı kuruma verdiği yetkiye dayanılarak 30.7.1999 tarihli İdare Encümen Kararı ile a) Kartlı sayaçlardan 1.9.1999 tarihinden itibaren tüketim bedelinin %3.ü kadar sabit hizmet ücreti tahakkuk ettirilmesine, b) Mekanik sayaçlardan tahakkuk ettirilecek tüketim bedelinin %3.ü kadar sabit hizmet ücretinin Skim 1999 tahsilat döneminde başlanmasına karar verilmiştir.

Yukarda açıklandığı üzere, doğalgaz fiyatını ve alınacak ücreti belirleme ile ilgili yasa hükümleri davalı için kısıtlayıcı düzenlemeler öngörmesine karşılık abone sözleşmesi davalı kuruma tarifeyi belirleme yetkisi vermektedir. Bu durumda tarifenin belirlenmesinde yasa hükmü ile abone sözleşmesi çatışmakta olduğundan hangisine üstünlük tanınmalıdır?

Hukuk sistemimizde, kural olarak sözleşme serbestisi' ilkesi kabul edilmiştir. (BK. madde 19). Kişiler, özel hukuk alanında diğer kişilerle olan ilişkilerini hukuk düzeni içinde kalmak ve emredici hukuk kurallarına aykırı olmamak koşuluyla serbestçe düzenler ve diledikleri konuda diledikleri ile sözleme yapabilirler. Ancak bu özgürlüğe kamu düzeni açısından bazı sınırlamalar getirilmiştir. (BK: 19. 20) bir sözleşmenin bünyesinde topladığı hak ve borçlar yasaların kesin suretle emreylediği hukuk normlarıyla ve kamu düzeni ile çatıştığı takdirde hukuka aykırıdır ve geçerli olmaz. (BK 19,20/1) bu yönü hakim doğrudan gözetmekle yükümlüdür. Buyurucu hukuk kuralları, yanların tersini kararlaştırmalarına izin verilmeyen kesinlikle uygulanması gereken kurallardır. Sözleşme hükümlerinin buyurucu hukuk kuralları ile çatışması halinde hukuka aykırılık ortaya çıkar.

Yukarıda açıklanan yasa hükümlerinin metnine, yazılış biçimine ve güttüğü amaca bakıldığında; doğalgaz ürünlerinin tüketiciye yapılan satışında ücretin tesbiti ve bu ücretin oluşumunda içinde nelerin bulunması gerektiğinin belirlenmesinde kamu yararı ve kamu düzenini korumak amacıyla buyurucu normlar olarak düzenlemelerin yapıldığının duraksamaya yer olmadan kabulü gerekir.

Hal böyle olunca sözleşmenin 13 ve 14. maddeleri ile fiyatları belirlemenin ve bu fiyatın içinde hangi kalemlerin bulunacağının tesbit yetkisinin mutlak olarak davalıya bırakılması, yukarıda belirtilen yasanın amir hükümlerine aykırı olduğu için BK. 19 maddesi gereğince hükümsüzdür. O nedenle sözleşmenin bu hükmü davacıyı bağlamaz. Öte yandan sözleşme serbestisi kuralına sığınarak, Doğalgaz satış fiyatlarının tesbiti ile ilgili yasal sınırlamalardan kurtulmak için, sözleşmenin 13. ve 14. maddeleri ile bu hakkı kendi yetkisi içine almak, yasanın emderici kurallarına karşı hile ve buyurucu hukuk kuralına aykırı bir davranış olur. Öte yandan iltihakı sözleşme niteliği taşıyan bu akitlerde, davalının hak ve menfaatler dengesini gözetmeksizin kendi lehine sözleşmeye hükümler koyması MK. 2. maddesine de aykırılık teşkil eder. Bu tip davranışlar hukuka olan güveni sarsar.

Yanlar arasındaki sözleşmenin iltihakı sözleşme olduğu kuşkusuzdur, iltihaki sözleşmeler, bir kamu hizmeti ifa edip hukuken veya eylemli olarak tekel durumu arzeden ve tüketicinin koşullarını zorunlu olarak kabul ettiği sözleşmelerdir. Elektrik, doğalgaz, PTT kurumları ile yapılan sözleşmeler buna örnek gösterilebilir.

Genel koşulları önceden tesbit edilen bu idare icap şeklinde umuma arzeder. Hizmetten yararlanma isteyen bu koşullarda herhangi bir değişiklik yapmadan sözleşmeyi kabul eder. Hacca mal ve hizmeti sunan üstün konumu nedeniyle zaman içinde kendi lehine değişikliklerde yapabilir. İşte bu durum da sözleşme serbestisi ilkesinden bahsetmek mümkün olmaz. Aksine mal veya hizmeti sunan için ayrıcalıklı bir durum oluşur. Yukarıda bahsedilen yasal düzenlemelerin bu durumun oluşumuna imkan vermeyeceğinin kabulü gerekir.

Mahkemece dava reddedilirken, sabit hizmet ücreti alınmasına ilişkin bir encümen kararı bulunduğu, bununla ilgili iptal davası açılmadığı gerekçesi ile davayı reddetmiştir. Oysa davacı iddiaları bir bütün olarak değerlendirildiğinde encümen kararının yasal dayanağınım bulunmadığını, savını da kapsamaktadır. Encümen kararı yasal dayanağın abonman sözleşmesinin 13 ve 14. maddesinden almaktadır. 3u nedenle bu ihtilafın başka bir davada çözümlenmesine gerek bulunmamaktadır. (Bakınız 5.4.1944 tarih ve 12 sayılı içtihatı Birleştirme kararı) mahkemenin bu konudaki aksi düşüncesi yasal dayanaktan yoksundur.

Davacı, davalının kendisinden sabit hizmet ücreti talep etmesini gerekli kılacak bir hizmet vermediğini iddia etmesine karşılık, davalı da cevabında abonelerden her ay doğalgaz tesislerinin bakımı, onarımı ve aboneye verilen diğer hizmetlerin yerine getirilmesi ve bu hizmetlerin devam ettirilmesi için sabit hizmet ücreti aldığını savunmaktadır.

Alınan ücretin, verilen bir hizmet veya mal karşılığında olması gerekir. Abonman sözleşmesinde ve faturalarda sabit hizmet ücretinin hangi iş ve hizmet karşılığı alındığına dair bir açıklık yoktur. Şüphesiz ki, sabit hizmet ücreti verilen bir hizmet karşılığı ise, davalının bunu talep etme hakkının varlığının kabulü gerekir.

Şu durumda mahkemece yapılacak iş; uyuşmazlığın teknik incelemeyi gerektiren bir yönü olduğu da kabul edilerek oluşturulacak bilirkişi heyetinden, davalı kurumun, davacıya sabit hizmet ücreti talep etmesini haklı kılacak bir hizmet verip vermediği, vermekte ise bunun miktarının ne kadar olması gerektiği konusu da taraf ve yargı denetimine elverişli rapor alındıktan sonra hasıl olacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçe ile davanın reddi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.

SONUÇ: Davalının temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün davalı lehine BOZULMASINA, 5.7.2001 gününde oybirliğiyle karar verildi.

 

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972