 |
T.C.
YARGITAY
13. Hukuk Dairesi
E. 1994/5745
K. 1994/8501
T. 11.10.1994
Yargıtay içtihatları bölümü
Yargıtay Kararı
HUKUKİ İLİŞKİNİN YORUMU
HAKİMİN GÖREVİ
ELDEN BAĞIŞLAMA
(ispatı)
KARAR ÖZETİ: Bir davada; ileri sürülen maddi olguları nitelendirmek, uygulanacak yasa maddelerini bulmak ve uygulamak hakimin doğrudan görevidir. Bir hukı4i ilişkinin tarafları, aralarındaki ilişkinin mahiyeti konusunda uyuşamamışlarsa, bugün gerek hukukumuzda, gerekse tüm çağdaş hukuk sistemlerinde uygulanan güven kuramı ışığında ilişki ele alınır. Bu kurama göre, irade beyanlarından her birinin objektif anlamına bakılmaz. Bu beyanlara muhatabın iyiniyetle vereceği anlamın ne olması gerektiği araştırılır. Bağışlama aktinin kurulması ile ifası aynı zamanda oluştuğu hallerde 'selden bağışlama" aktinden sözedilir. Yararına bağış yapılan kimse bağışı kabul ettiğini her türlü delillerle kanıtlayabilir. Dava konusu iş makinası trafiğe kayıtlı olmadığı dönemde davalıya teslim edildiğine, davalının uzun süre makina üzerindeki egemenliği eylemli biçimde devam ettiğine göre, tarafların 'e1den bağış" kasıt ve amacıyla anlaştıkları, davalının yıllardır bu ilişkiye iyiniyetli güven duyarak iş makinasını elinde bulundurduğu kabul edilmelidir.
(1086 s. HUMK. m. 76)
(818 s. BK. m. 18,237)
Taraflar arasındaki alacak davasının yapılan yargılaması sonunda, ilamda yazılı nedenlerden dolayı davanın kısmen kabulüne kısmen reddine yönelik olarak verilen hükmün davalı avukatınca duruşmalı olarak temyiz edilmesi üzerine; temyiz dilekçesinin süresinde olduğu saptanarak dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı, mülkiyeti kendilerine ait iş makinasını bir ay gibi kısa bir süre için seçim öncesi belediye hizmetlerinin hızlandırılması amacıyla E.... inşaat A.Ş. vasıtasıyla davalı belediye tüzel kişiliğine gönderildiğini; istenildiğinde iade etmekten kaçınıldığını öne sürerek, makinanın istirdadına, daha sonra tesbit edilecek ecrimisilin ödenmesine karar verilmesini istemiştir.
Davalı, zamanın Bakan ve Milletvekillerinin ve binlerce kişinin huzurunda yapılan törenle Aralık 1986 yılında iş makinasının davacı tarafından belediyeye bağlandığını o günden itibaren nizasız ve aralıksız kullana geldiklerini, 5.2.1992 tarihli davacı ihtarnamesine kadar hiç bir talebin vaki olmadığını savunmuş, davanın reddini dilemiştir.
Mahkemece, davanın kabulüne karar verilmiştir. Hüküm, davalı belediye tüzel kişiliği tarafından temyiz edilmiştir. Bir davada ileri sürülen maddi olguları nitelendirmek, uygulanacak yasa maddelerini bulmak ve uygulamak hakimin doğrudan görevidir (HUMK. m. 76). Bir hukuki ilişkinin tarafları, aralarındaki ilişkinin mahiyeti konusunda uyuşamamışlarsa, bu gün gerek hukukumuzda gerekse tüm çağdaş hukuk sistemlerinde uygulanan güven kuramı ışığında ilişki ele alınacaktır. Bu kurama göre, irade beyanlarından her birinin objektif anlamına bakılmayacak bu beyana muhatabın iyiniyetle vereceği anlamın ne olması gerektiği araştırılacaktır (BK. m. 18). Dava dilekçesindeki açıklamalardan davacının açıkça ariyet hukuki ilişkisine dayandığı görülmektedir. Davalı ise elden bağışlama ilişkisinin varlığı savunmuştur. Şu durum karşısında BK.nun 237. maddesinde hükme bağlanan "Elden bağışlama"nın hukuki tanımı üzerinde durulmasında yarar vardır. Bağışlama akdinin kurulması ile ifası aynı zamanda olduğu hallerde elden bağışlama akdinden sözedilir. BK. 237/f.1 uyarınca elden bağışlama; bağışlayanın bir şeyi bağışlayana teslim etmesiyle vücut bulur. Eş anlatımla, bağışlama akdinin hukuksal sonuç doğurabilmesi için teslim koşulunun gerçekleşmesi zorunludur. Hemen belirtelim ki, yararına bağış yapılan kimse, bağışı kabul yolundaki irade açıklamasını yazılı belgelerle ispat etme zorunluluğun4a da değildir. Bağışı kabul ettiğini her türlü delillerle kanıtlayabilir. Şimdi, açıklanan hukuk kurallarının yargılamada toplanan delillere ve belirlenen maddi olgulara uygulanmasına sıra gelmiştir. Dava konusu iş makinasının davacı adına olan faturası 1986 tarihlidir. Davalının egemenliği altına 18.1.1987 tarihinden önce intikal etmiş, davacı adına trafik kaydına tescili ise 16.11.1989 tarihinde yapılmıştır. Farklı anlatımla iş makinası trafiğe kayıtlı olmadığı dönemde davalı a teslim edilmiş olduğu çok açıktır. Bu durumda, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunun 20. maddesinin salt trafikte tescili yapılmış araçlar yönünden aradığı resmi sözleşme yapılması zorunluluğunun olayımızda uygulama olanağı bulunmamaktadır. Önemle belirtelim ki, davacı dayandığı ariyet ilişkisini yasal delil göstermek suretiyle kanıtlayamamıştır. 18.1.1987 tarihinden önceki bir zamandan beri iş makinasının davalının; fasılasız fiili hakimiyeti altında olduğu olgusu taraflarca kabul edildiği gibi mahkemenin benimsemesi de bu doğrultudadır. İşte davalının eylemli bir biçimde uzun süre davanın makina üzerindeki egemenliği; toplanan delillerin sunduğu veriler sonucu meydana gelen kanaat; tarafların elden bağış, kasıt ve amacıyla anlaştıklarını, davalının yıllardır bu ilişkiye iyiniyetle güven duyarak iş makinasını elinde bulundurduğunu ortaya koymaktadır. Hal böyle olunca mahkemece isbat yükümünün; taraflara yükletilmesinde, delillerin takdirinde, davanın hukuki tanım ve nitelendirmesinde yanılgıya düşülerek; yazılı şekilde davanın kabulü yönünde hüküm kurulması usule ve yasaya aykırıdır. Bozma nedenidir.
Mahkemece yapılacak iş açıklanan hukuk kuralları ve belirlenen maddi olgular altında davanın reddine karar vermekten ibarettir.
Sonuç Temyiz olunan mahkeme kararının davalı yararına(BOZULMASINA), peşin harcın istek halinde iadesine, 250.000 lira duruşma avukatlık parasının davacıdan alınarak davalıya ödenmesine, 11.10.1994 gününde oybirliğiyle karar verildi.
