 |
T.C.
YARGITAY
13. Hukuk Dairesi
E. 1992/4326
K. 1992/5714
T. 25.6.1992
Yargıtay içtihatları bölümü
Yargıtay Kararı
HASILAT KİRASI
ÖZET Hasılat kirası ilişkilerine 6570 sayılı Yasa hükümlerinin uygulanması mümkün değildir.
(818 s. BK. m. 270)
Taraflar arasındaki tesbit iptal davasının yapılan yargılaması sonunda, ilamda yazılı nedenlerden dolayı davanın kabulüne yönelik olarak verilen hükmün davalı avukatınca duruşmalı olarak temyiz edilmesi üzerine; temyiz dilekçesinin süresinde olduğu saptanarak dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı E...........Demir Çelik Oto Yedek Parçaları ve Ticaret Limitet Şirketi 4.8.1986 tarihli sözleşme ile davalı İstanbul Büyükşehir Belediyesi'nden Karaköy Katlı Oto Parkı işletmesini kiraladığını, sözleşme eki özel şartnamenin "taraflar arasında kira artış ve ödeme şeklini düzenleyen 7/A maddesi" Büyükşehir Belediye Meclisi'nin 5.6.1990 gün ve 488 sayılı kararı ile kaldırıldığı halde, 1 Eylül'de 34.843.250 TL. olan kira bedeli artırılarak 58.536.660 TL.'ye çıkartıldığını, şartnamenin anılan maddesini gizleyen davalı Belediyenin 3 Eylül 1990 tarihinde İstanbul 14. Noterliği'nde Şirketin kira.artışını kabul ettiğine dair bir de taahhütname aldığını, gerçekte Yargıtay inançlarına göre kamu düzeni ile ilgili olan kira parasının tespiti ile ilgili yöntemlerin hakimi bağlamayacağı kuralı altında özel şartnamenin 7/A maddesinin hükümsüz olduğunu öne sürerek anılan sözleşmedeki maddenin hükümsüzlüğünün tespitine karar verilmesini istemiştir.
Davalı, tarafların serbest iradeleriyle ve kiralanan yerin özel durumu da dikkate alınarak düzenlenmiş geçerli bir kira ilişkisi bulunduğunu, sözleşme eki özel şartnamenin 7/A maddesinin BK.nun 19. maddesine aykırı hiç bir yönü olmadığını, anılan madde gereği 1 Eylül 1990 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere aylık kira parasının 58.536.660 TL. olarak artırımını davacının noterde verdiği taahhütname ile kabul ettiğini savunmuş, davanın reddini dilemiştir.
Mahkemece, sözleşme 6570 sayılı Yasa hükümlerine tabi kira akdi olarak yorumlanmış ve kararlaştırılan kira parasının artışı ile ilgili özel şartların ancak ilk kira dönemini takip eden bir dönem için geçerli olacağı, diğer dönemler için geçerli olamayacağı benimsenmiş, davanın kabulüne karar verilmiştir. Hüküm davalı tarafından temyiz edilmiştir.
1– Davalı İstanbul Büyükşehir Belediye Tüzel Kişiliğine ait Karaköy Katlı Oto Parkın işletme hakkı 4.8.1~86 tarihli sözleşme ile davacı Şirkete kiralandığı dosya içerisindeki sözleşme ve belge içeriklerinden saptandığı gibi tarafların da kabulündedir.
2– Mahkemece yanılgıya düşülen ve uyuşmazlığın çözümünde de doğrudan doğruya etkin olan sorun; sözleşmenin hukuki tanım ve nitelendirilmesinde toplanmaktadır. Yukarda belirtilen sözleşmeyle katlı oto parkın işletme hakkı devredilmiştir. işletme hakkının devri hasılat kirasının bir türüdür. Bilindiği gibi hasılat kirasının konusu mallar, genellikle tabii semere getiren mallardır. Ticari işletmelerin. ve hakların hasılat kirasında ise daha çok medeni semerelerden yararlanma söz konusudur. Bir işletmenin veya bir hakkın kiraya verilmesi halinde kiracının bu işletmenin yürütülmesinden veya hakkın kullanılmasından elde k~r medeni semerelerdir (Prof. Dr. Haluk Tandoğan, Borçlar Hukuku Özel Borç ilişkileri, 3. Bası, Cilt: 1/1, Sh: 4). Katlı otopark hasılat getiren bir yer olup böyle bir yerin kiralanması ile kiralayan kararlaştırılan kira parası karşılığında hasılat getiren bu yerin hakkının kullanılması ve semerelerin toplanmasını bırakmış sayılır. 0 nedenle, bu yerin tahliyesi yönünden hasılat kirasına ilişkin hükümlerin uygulanacağında duraksamaya yer olmamalıdır. Bu yüzden hasılat kirası ilişkilerine 6570 sayılı Yasa hükümlerinin uygulanması mümkün değildir. Bu durumda mahkemenin, sözleşmeyi 6570 sayılı Yasa hükümlerine tabi kira sözleşmesi niteliğinde kabul etmesi yanlıştır. Öyleyse uyuşmazlığın 6570 sayılı Yasa hükümlerince değil BK.nun hasılat kirasına ilişkin hükümlerin (BK. m. 270) uygulanması yoluyla çözümleneceği çok açıktır. Hal böyle olunca; 6570 sayılı Yasanın kiracıları koruyan hükümlerinden esinlenerek ve sadece anılan Yasadan doğan sözleşmeler için Yargıtay'ca benimsenen "kira parasına yada kira parasının belirlenmesine ilişkin olarak kabul edilen özel şartlar, uyuşmazlık halinde, yasa gereği uzayan ilk yıl için geçerli olup, bunu izleyen yıllara ait kira paraları hakim tarafından belirleneceğine" dair içtihadın hasılat kirası sözleşmelerinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda da uygulanması hukuken üstün görülemez. Açıklanan nedenlerle, BK.nun 19. maddesi sınırları içerisinde ve akit serbestisi prensibine uygun olarak kararlaştırılan sözleşmeye bağlı şartnamenin 7/A maddesi hukuken geçerlidir ve tarafları bağlar. Ayrıca,BK. nun 20. maddesi açısından da butlanı gerektirir bir durum söz konusu değildir.
3– Öte yandan davacı, sözleşmenin anılan 7/A maddesine dayanılarak artırılan kira parasının İstanbul 14. Noterliği'nin 25267 yevmiye nolu ve 3.9.1990 tarihli taahhütnamesi ile kabul etmiş ve bunu 5.9.1990 tarihinde davalıya verdiği dilekçede yinelemiştir.
Dosyadaki delil ve belgelere göre davacı, davasında ileri sürdüğü iddialarını da kanıtlayamamıştır.
Mahkemece, tüm açıklananların ışığı altında davanın reddine karar verilmesi gerekirken sözleşmenin hukuki tanım nitelendirilmesinde yanılgıya düşerek kabul edilmesi usule ve yasaya aykırıdır. Bozma nedenidir.
SONUÇ: Temyiz olunan kararın davalı yararına BOZULMASINA, peşin harcın istek halinde iadesine, 24.800 lira duruşma avukatlık parasının davacıdan alınarak davalıya ödenmesine, 25.6.1992 gününde oybirliğiyle karar verildi.
|
