T.C.

YARGITAY

11. Hukuk Dairesi

E. 1994/982

K. 1994/2011

T. 11.3.1994

 

 

SANAT ESERİ

 

KARAR ÖZETİ Güzel sanat eseri üzerindeki hak sahipliğinin belirlenmesinde ana kural, fikir ürünü olan eserin, onun yaratıcısına ait olmasıdır. Ancak, bazı hallerde, yasa onu bizzat üreten veya yaratandan başkasına ait sayılmasını da kabul etmiştir.

(5846 s. FSEK. m. 1, 8)

 

(H.E.) ile 5   A. Şti. arasındaki davadan dolayı, (Ankara Asliye 5. Ticaret Mahkemesi)nce verilen 9.10.1992 gün ve 397-565 sayılı hükmü onayan Dairesinin 7.12.1993 gün ve 1315-8158 sayılı ilamı aleyhinde davacı vekili tarafından karar düzeltilmesi isteğinde bulunulmuş ve karar düzeltme dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmış olmakla; dosyadaki kağıtlar okundu, gereği konuşulup düşünüldü:

 

Davacı vekili; davalının yayınladığı "Kilim Cataloque No: 1" adlı kitabın hazırlayanı ve sahibinin müvekkilinin miras bırakanı (G.E.) olduğunu, davalının kitabın ikinci baskısını yapma girişiminde bulunduğunu, kendisi ile sözleşme yapma girişimlerinin sonuçsuz kaldığını, davalının kitabı izinsiz olarak çoğalttığından şimdilik (10.000.000) TL. tazminatın devalıdan tahsilini talep ve dava etmiştir.

 

Davalı vekili; eser sahibinin davacının murisi olmayıp müvekkili şirket bulunduğunu, müvekkilinin planı dairesinde davacının murisinin yardımda bulunduğunu, kitabın ilk baskısını yapan Atölye M... Ltd. Şti.'nin bu iş nedeniyle faturayı davalı şirket adına kestiğini, "G.E." isminin kitapta yer almasının anısını yaşatmak maksadını taşıdığını, müvekkilinden tazminatı FSEK.nun 68. maddesi uyarınca ancak eser sahibinin isteyebileceğini, eserin basımının Kültür Bakanlığı'nca müvekkili şirketten istendiğini savunarak davanın reddini istemiştir.

 

Mahkemece, dava konusu eserde davacının murisinin hazırlayan olarak yazılı olduğu, eserde bu şahsın bir önsözünün yer aldığı, ayrıca kitapta yer alan motif ve desenlerden bir kısmının (G.E.) tarafından derlendiği, Kültür Bakanlığı'nın isteği üzerine eserin davalı şirketçe adına basıldığı, (G.E.)'nin herhangi bir menfaat gözetmeden eserin hazırlanmasında yardımcı olduğu, davalının da (G.E.)'nin ismini bir anı olarak yazdığı, eserin birinci baskısı yapılırken (G.E.)'nin sağ olduğunu, Kültür Bakanlığı'nda danışmanlık yaptığını, FSEK. na göre haklarını bilmesine rağmen davalıdan bir talepte bulunmadığını, onun sağlığında kullanmadığı haklarının davacı olan varis tarafından kullanılmasının düşünülemeyeceği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.

 

Davacının temyizi üzerine karar Dairemizce onanmıştır.

 

Davacı vekili karar düzeltme talebinde bulunmuştur.

 

Davacı vekili, kitabın 1988 tarihinde yayınlanan birinci baskısında "Prepared by (G.E.)" 'This Cataloque Published by S.... A.Ş." ibarelerinin bulunduğunu, kitabın önsözünün (G.E.) tarafından yapıldığını, böylece kitabın ilk baskısını hazırlayan ve derleyenin (prepared) (G.E.) olduğunun açıkça yazıldığını, ilk kitapta yer alan kilim fotoğraf ve desenlerinin davacının murisi (G.E.)'nin 1983 yayınlanan 1- "Traditional Turkish Designs E.C. Handicrafts Avarc Dublication" 2- "Anadolu Motifleri Sergisi"' ve 3- "Anatolian Motifs- From Çatalhöyük To The Present" isimli kitaplardan aynen alınıp kitabın birinci baskısının yapıldığını, kitabın ilk baskısında (G.E.) tarafından davalıya verilen ve sonra iade edilmeyen kilim-desen film ve diyalarına davalının haksız el koyduğunu,. davalının 1990 tarihinde kendilerinden izin almadan müvekkillerinin eseri bulunan "Kilim Cataloque No: 1" ikinci baskısının yapıldığını bildirmiş ve müvekkilinin murisinin özgün eserleri bulunan yukarıda yazılı eserleri de dosyaya sunmuştur.

 

Davalı vekili 1.10.1991 tarihli cevap dilekçesinde, eserin motif kısmının düzenlenmesinde (G. E )'nin bilgilerinden yararlanıldığını kabul etmiş, dinlenen davacı ve davalı tanıklarından Doğan, Zeynel, Ali, İlker ve Mine, kitabın baş kısmında bulunan kilim desen ve motiflerinin (G.E.)'ye ait olduğunu, kendine ait bu kilim motif ve desenlerini davalıya vererek eserin hazırlanmasında öncülük ettiğini, bu hizmetlerinden dolayı davalıdan para almadığını açıklamışlardır. 5846 sayılı FSEK.nun 19 ve devamı maddeleri uyarınca murisin sağlığında yapılan ilk basımdan hak istememiş olması, ikinci basımdan dolayı mirasçıların hak istemelerine engel teşkil etmeyeceğinden mahkemenin red gerekçesi doğru olmamıştır. Esasen mahkeme de, eserde yer alan kilim motif ve desenlerinden bir kısmının (G.E.)'ye ait olduğunu kabul etmiş, ne var ki Güran ile davalı arasında yazılı sözleşme bulunmadığından mirasçıların da ikinci baskıdan hak istemeyeceği sonucuna varmıştır.

Burada ana sorun, ikinci baskısı yapılan "Kilim Cataloque No: 1" kitabında yayınlanan kilim motif ve desenleri üzerindeki "eser sahipliğinin" saptanması sorunudur. FSEK.nun 4. maddesinde anılan türden bir "Güzel sanat eseri" bulunduğu ve hak sahipliği sorunun da bununla ilgili olduğu kuşkusuzdur.

 

Güzel sanat eseri üzerindeki hak sahipliğinin belirlenmesinde ana kural, fikir ürünü olan eserin, onun yaratıcısına ait olmasıdır. Yasadaki anlatımla "sahibinin hususiyetlerini taşıyan eser, onu vücuda getirenindir (FSEK. m. 1 ve 8). Ana kural bu olmakla birlikte bazı hallerde kanun onu bizzat üreten veya yaratandan başkasına ait sayılmasını kabul etmiştir. Bu hallerde, eser sahibi sayılan kişinin, eserin yaratılması faaliyetine katkısı, onun özünü oluşturan "özgün fikir ürününü ~meydana getirmek" değil, bu ürünün ortaya çıkışını sağlayan bir takım hukuksal ve ekonomik ilişkilerde ilgili olarak yer almış bulunmaktadır. FSEK.nun 8. maddesine göre, bu sıfat (yani, eserin bizzat yaratan kişi olmadıkları halde, eserin sahibi olma) belli koşullarda,, işverenlere, tüzel kişilere, yayımcılara tanınmıştır. Bunun istisnai bir durum olduğu kuşkusuzdur. O halde öncelikle eserin ilk basımı olan "Kilim Cataloque No: 1" kitabındaki kilim desen ve motifleri üzerindeki "eser sahipliği sıfatının kime ait olduğu saptanmalıdır. Bu motif ve desenlerin eser sahibi (G.E.) ise bu motif ve desenlerin sadece Kilim Cataloque No: 1 kitabında yayımlanmış olmaları kitabın sahibi olan gerçek ve tüzel kişinin "eser sahibi" sayılmasına yetmez. FSEK. m. 8 f.2 uyarınca kitap sahibinin bu fikir ürünleri üzerindeki -"eser sahibi" sıfatını kazanabilmesi için ayrıca, sırf bu üretimin gerçekleşmesi için, bir sözleşme ilişkisi kurmuş olması gerekir. Bu sözleşme, bir hizmet, vekalet ya da istisna sözleşmesi olabilir. Bu sözleşmelerde eseri üretme borcu yükleyen bir sözleşme ilişkisinin kurulması şarttır. Eser sahibi ile kitap veya derginin işvereni arasında hizmet, vekalet veya istisna türünden akdi bir ilişkisi yoksa, eserin kitapta, yayımlanması eser sahibinin bunun üzerindeki "çoğaltma ve yayma" haklarını, yayımcıya (kitabın sahibine) devretmiş olmasına dayanır. Bu çeşit devir işlemlerine yasa "aslen iktisap" Sonucunu doğuran devir adını vermektedir (FSEK. m. 48). Böyle bir devir işleminin kapsadığı haklar, süre, yer, içerik bakımından belirleneceği gibi, sayı yönünden sınırlı ya da sınırsız, ivaz bakımından da karşılıklı ve karşılıksız olarak belirlenebilir. Yayın sç5zleşmesini düzenleyen BK. 375. madde uyarınca. "Eğer mukavelede tab adedi tayin tasrih edilmemişse naşirin hakkı ancak bir taba maksurdur' düzenlemesi getirilmiştir (Prof. Hirsh, Fikri Say, II. sh. 79; Doç. Erel, Türk Fikir ve Sanat Hukuku, sh. 6; Prof. Dr. Aydın Aybay bu konudaki Hukuku Mütalaları,.Y. 11. HD., 14.10.1993 gün, E. 1992/4962 sayılı dosyasında).

 

O halde mahkemenin incelemesi yeterli olmamıştır. Yukarıda anılan kurallar dikkate alınmak suretiyle üniversitelerden Fikir ve Sanat Eserleri kürsüsünden bir hukukçu Prof. ile Kütlür Bakanlığı, Milli Kütüphane, Müzeler gibi Türk kilim motif ve desenleri üzerinde uzmanlaşmış yerlerden ayrıca iki bilirkişi seçilmek suretiyle üç kişilik bilirkişi kumlu eliyle dosyaya davacı tarafından biraz edilen ve (G.E.)'ye aidiyeti tartışmasız bulunan kilim motif ve desenlerinin ve tanıkların beyanı dikkate alınarak "Kilim Cataloque No: 1" isimli kitapta yer alan kilim motif ve desenlerinin (G.E.)'ye ait kitaplardan adı geçen dava konusu kitaba aynen alınıp alınmadığının, aynen alınmasa bile adı geçen kitaplarda yer alan kilim motif ve desenlerinden yararlanılıp yararlanılmadığını, kısmen yararlanmış olsa dahi yayınlanan "Kilim Cataloque No: 1" isimli kitaptaki kilim motif ve desenlerinin eser sahipliğinin kime ait olduğu saptanmak, bu eserdeki kilim motif ve desenlerinin tamamı veya belli bir kısmının eser sahibinin (G.E.) olduğunun saptanması halinde yukarıda anılan kurallar uyarınca bunların davalıya devir edilip edilmediği tartışılmak ve adı geçen eserin ikinci baskısının davacının izni alınmadan yapıldığı anlaşıldığından varsa davacının isteyebileceği tazminat miktarı saptanarak sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken bu kurallar tartışılmadan, bilirkişi incelemesi yapılmadan eksik ve yetersiz inceleme ile karar verilmesi ve davanın reddi doğru olmadığından davacının karar ve düzeltme isteğinin kabulü ile Daire onama kararının kaldırılmasına ve hükmün davacı yararına 'bozulması gerekmiştir.

 

S o n u ç Yukarıda açıklanan nedenlerle davacı vekilinin karar düzeltme isteği yerinde bulunduğundan Dairenin 7.12.1993 gün, 1993/1315-8158 sayılı onama kararının kaldırılmasına, hükmün davacı yararına (BOZULMASINA), ödediği temyiz peşin, temyiz ilam ve karar düzeltme harcının isteği halinde karar düzeltme isteyene iadesine, 11.3.1994 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

 

 

 

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972