T.C.

YARGITAY

11. Hukuk Dairesi

E. 1994/565

K. 1994/3295

T. 21.4.1994

 

 

KONŞİMENTO

 

KARAR ÖZETİ :Taşıtan (yükleten veya gönderen) yükün cins ve kıymetinin konşimentoda yanlış gösterilmesine bilerek neden olmuşsa, taşıyan her türlü sorumluluktan kurtulur.

 

(6762 s. TTK. m. 1064)

 

K... Denizcilik Tic. AŞ. ile E   Pazarlama İt. İhr. AŞ. arasındaki davadan dolayı, (İstanbul Asliye 6. Ticaret Mahkemesi)nce verilen 6.3.1992 gün ve 794-353 sayılı hükmü onayan Dairenin 15.6.1993 gün ve 3523-4299 sayılı ilamı aleyhinde, davacı vekili tarafından karar düzeltilmesi isteğinde bulunulmuş ve karar düzeltme dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmış olmakla; dosyadaki kağıtlar okundu, gereği konuşulup düşünüldü:

 

Davacı vekili; davalıya ait rulo saç yükünün müvekkiline ait gemi ile Japonya'ya taşınması hususunda anlaşma yapıldığını, yükleme esnasında malda paslanmalar olduğuna dair gemi kaptanının uyarısı üzerine bu yüzden müvekkilini uğrayacağı zararları karşılayacağı yolunda davalının taahhüt vermesi üzerine temiz konşimento düzenlendiğini, ancak yarma yerinde tesbit edilen hasar nedeniyle alıcıya tazminat ödeyen yük sigortacısının müvekkilinden talepte bulunduğunu, yapılan görüşmeler sonucu talebin çok azı kadar ödeme hususunda anlaştıklarını ve ilk taksit olarak (25.000) Paund ödendiğini ileri sürerek karşılığı (38.750.000) liranın dava tarihinden itibaren % 50 faiziyle birlikte davalıdan tahsilini talep ve dava etmiştir.

 

Davalı vekili; davanın reddini istemiştir.

 

Mahkemece, davanın kabulüne ilişkin olarak verilen kararın Dairemizin 15.6.1993 tarihli ilamıyla davalı yararına bozulması üzerine davacı vekili karar düzeltme talebinde bulunmuştur.

 

1- Yargıtay ilamında belirtilen gerektirici sebeplere göre, davacı vekilinin temyiz bozma ilamında yer alan hasarın niteliğine yönelik karar düzeltme itirazlarının reddine karar verilmesi gerekmiştir.

 

2- Davacı taşıyıcı vekilinin daire bozma ilamında ikinci gerekçe olarak yer olan garanti mektubunun niteliğine yönelik karar düzeltme itirazlarına gelince; yükleten tarafından, yüklenecek ve taşınacak mal gerçekte hasarlı olduğu halde, kendisine temiz konşimento verilmesini temin için taşıyana karşı vermiş olduğu garanti mektubu nedeniyle daha sonra taşıyanın yükletene rücu etme hakkı olup olmadığı uluslararası alanda değişik düzenlemelere tabi tutulmuştur. Bu nedenle konu uluslararası hukuk alanında da tartışma konusu olmuştur. Örneğin, Fransız Ticaret Kanununda garanti mektuplarının sadece üçüncü kişilere karşı hükümsüz olduğu hükme bağlanarak, taşıyanla gönderen arasında geçerli olduğu kabul edildiği halde, Alman Ticaret kanununda bu yolda bir hüküm yer almamıştır (Bkz. Prof. Dr. S. Okay, Deniz Ticaret Hukuk II, ist. 1962 sh. 62 vd.; Prof. Dr. T. Çağa, Deniz Ticaret Hukuk II, İst. 1979 sh. 94 vd.). Bunun dışında Türkiye'nin henüz katılmadığı 1978 tarihli Birleşmiş Milletler Deniz Yolu ile Eşya Taşıma konvansiyonu -ki buna doktrinde kısaca Hamburg Konvansiyonu adı da verilmektedir- hükümlerinde bu konuda ayrı bir düzenleme getirilmiş ve 17. madde ile garanti mektuplarının üçüncü kişilere karşı ileri sürülemeyeceği hükme bağlandıktan sonra ancak üçüncü kişiye zarar verme kasıt ve niyeti bulunmayan hallerde böyle bir mektubun bu nedenle tazminat ödeyen taşıyan tarafından gönderene karşı rücuan ileri sürülebileceği kabul edilmiş bulunmaktadır. Örneğin, taşınan malda hasarın varlığında kuşku duyulması veya hasarın pek az olması gibi hallerde yükleten/gönderen tarafından düzenlenen garanti mektubuna dayanılarak taşıyan tarafından gönderene rücu edilebileceği kabul edildiği halde, üçüncü kişileri kandırma kastı ile düzenlenen mektuba dayanarak gönderene / yükletene karşı rücü hakkının bulunmadığı kabul edilmektedir (Bkz. Prof. Dr. F. Tekil, Deniz Hukuku, Uluslararası Konvansiyonlar, İst. 1987 sh. 157 ve 188; Prof. Dr. T. Çağa, age., sh. 95).

 

Aynı konuda ülkemizin yasal düzenlemesini teşkil eden TTK. nun 1064/2. maddesinde ise bu tip anlaşma ve garantilerin geçersiz olduğu, üçüncü kişilere karşı ileri sürülemeyeceği gibi, böyle bir mektuba dayanılarak gönderene karşı da rücu edilemeyeceği açık ve kesin bir şekilde hükme bağlanmış bulunmaktadır. Nitekim, yasakoyucu da anılan maddenin gerekçesinde, (Adliye Encümen Mazbatası) aynen: "...Ancak donatan bu gibi yanlış beyanlardan dolayı gönderilene karşı mesul bulunmaktadır. Böyle bir mesuliyet halinde yükletene veya taşıtana rücu haklarını teminen kendilerinden bir garanti mektubu almaktadırlar. İşte bu gibi suistimallerin önüne geçmek maksadıyla mezkur garanti taahhütlerinin hükümsüz olacağına dair ikinci fıkranın sevki uygun görülmüştür" gerekçelerine yer vermek suretiyle maddenin suistimalleri önleme amacıyla bu şekilde düzenlendiği hiç bir duraksamaya yer vermeyecek şekilde açıklığa kavuşturulmuş bulunmaktadır. İşte bu gerekçeyi de dikkate alan Dairemiz emsal teşkil eden 17.11.1981 gün ve 1981/4401-4861 sayılı kararında aynı sonuca varırken bu düzenlemenin emredici bir kural olduğunu da vurgulamış bulunmaktadır.

 

O halde, ülkemizdeki yasal düzenlemeyi teşkil eden TTK. nun 1064/2. maddesindeki açık ve emredici hüküm karşısında taşıyanın garanti mektubuna dayanarak gönderene rücu etmesi mümkün değildir. Yasanın emredici hükmüne aykırı davranan taşıyıcının bizim yasal düzenlememiz karşısında bunun sonucuna katlanması gerekir. Yorum yolu ile bu hükmün değişik bir şekilde uygulanmasının yasanın açık hükmüne aykırılık teşkil edeceği açıktır.

 

Dava konusu olayda, davacı tarafından dava dilekçesinde açıklandığı üzere, taşıma konusu çelik ruloların yüklenmeden önce açık sahada istiflenmesi sonucu paslandığı taşıyıcı tarafından tespit edilmiş ve bu açık hasar nedeniyle temiz konşimento düzenlememesi gerekirken, gönderenden bu yolda garanti olarak (cleen on board) şerhini taşıyan temiz konşimento düzenlemek suretiyle yasanın açık hükmüne aykırı davranmış ve bu şekilde konşimentoya dayanarak bu malı alacak kimseleri kandırma kastı ile hareket etmiş bulunmaktadır. Oysa, üçüncü kişileri kandırma niyeti ve kastına davalı olarak alınan garanti mektupları yukarıda da açıklandığı gibi, Hamburg Konvansiyonu kuralları yönünden de garantiyi veren gönderene karşı rücu hakkı vermesi mümkün değildir. O halde, ülke olarak bizim katılmadığımız ve yasal düzenlememize aykırılık teşkil eden Hamburg kurallarının bir an için yorum ve kıyas yolu ile uygulanması mümkün olduğu farz edilse bile olayın yukarıda açıklanan özelliği karşısında bu kurallara göre de davacının yükletene rücu hakkının mevcut olmadığının kabulü gerekir.

 

Bu durum karşısında, davacı vekilinin yerinde görülmeyen karar düzeltme isteminin reddine karar verilmesi gerekir.

 

Sonuç : Yukarıda 1 ve 2 numaralı bentlerde açıklanan nedenlerle davacı vekilinin yerinde görülmeyen karar düzeltme isteminin (REDDİNE), bakiye 97.600 lira karar düzeltme harcının karar düzeltme isteyenden alınmasına ve 3506 sayılı Yasa ile değiştirilen HUMK.nun 442/3. madde hükmü uyarınca takdiren 100.000 lira para cezasının karar düzeltilmesini isteyenden alınarak Hazineye gelir kaydedilmesine, 21.4.1994 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.

 

 

Davacı K... AŞ. ile davalı E...  arasında, demir/saç rulo yükün Türkiye'deki Ereğli'den Japon ya ' daki Osaka ve Funabashi limanlarına taşınması için bir çarter mukavelesi yapılmıştır. Ancak, konşimentoların düzenlenmesi sırasında demir/saç rulo yüklerin yüklemeden önce açık havada bekletilmesinden dolayı paslanma hasarına maruz kaldıkları hususunda ortaya çıkan şüphe ve tereddütler nedeniyle taşıtan E.... AŞ. iletaşıyan K  AŞ. arasında 9.10.1986 tarihli bir taahhüt anlaşması tanzim edilmiştir. Buna göre K  gemisine yüklenen mallar için armatörün "Clean on board" konşimento tanzim ederek imzalamasından dolayı tahliye limanında armatöre karşı malın alıcısı veya herhangi bir üçüncü kişi tarafından yöneltilecek olan her türlü zarar ve ziyan talebi vukuunda~sözkonusu talebin taşıtan tarafından karşılanacağı taahhüt edilmiştir. Bu taahhüdü alan taşıyan demir/ saç ruloları yüklemeden önce paslı olduğunu gördüğü halde konşimentoya hasar şerhi koyma yarak davalı E.... 'ya "Clean on borad" temiz konşimentoyu vermiş ve taşıyan tahliye limanında hasardan dolayı gönderilene ödediği tazminatı taahhüt gereği taşıtandan talep ettiği anlaşılmaktadır.

 

 

 

 

 

Prof. Dr. Oktay ise; "TTK. bunların hükümsüz olduğuna hükmetmiştir (TTK. 1064/f.2). Fakat bu mektupların çok masum niyetlerle, mesela taşı yanın tereddütlerini gidermek için verildiği de olur. Onun için navlun mukaveleleri ile ilgili hükümleri değiştiren 18 Haziran 1966 tarihli yeni Fransız Kanunun isabetli olarak garanti mektuplarının üçüncü kişilere karşı hükümsüz olduğunu kabul etmekle beraber yükletene karşı ileri sürülebileceğini öngörmüştür (m. 20). Bahis konusu hüküm HGB 'de bulunmadığı gibi kanunumuzun hükümet tasarısında da yoktur" (Prof. Dr. Sami Okay, Deniz Ticaret Hukuku İİ. Navlun Mukaveleleri, Denizde Yolcu Taşıma ve Deniz Ödüncü Mukaveleleri, 7971 sh. 63).

 

 

"Bu hükümsüzlük bazı hukuklarda taşı yanın veya temsilcisinin üçüncü kişi konşimento hamillerini aldatma niyetinin varlığı şartına tabi tutulmuştur (mesela Alman Hukuku, Hamburg Kaideleri m. 17). Türk Hukukunda ise konuya ilişkin açık bir kanun hükmü mevcuttur (TTK. 1064/2) madde metni aynen şöyledir "Donatanın (taşıyan olacak, taşıyan veya .. bütün anlaşmalar hükümsüzdür..." hükümden bu anlaşmaların tamamen hükümsüz olduğu görüşündedirler".

 

Bu konuda araştırması bulunan Hukukçu Stj. Av. Kerim Atamer, İst. Baro Dergisi Temmuz-Ağustos-Eylül 7988, sayı: 7-8-9, sh: 495-508 'de yayınladığı "Temiz Konşimento Karşılığı Garanti Mektubu" başlığını taşıyan incelemesinde; "Temiz konşimento karşılığı garanti mektubu uygulamasında en katı çözümlerden birinin Türk Hukukunda TTK. 7064/2 ile benimsenmiş olduğu saptanır. Hiçbir ayırım gözetmeksizin anılan amaca hizmet eden tüm garanti sözleşmelerini geçersiz sayan bu hükmün fiili duruma yabancı olduğu rahatlıkla söylenebilir, çünkü bir çok gemi işletmesinin matbu garanti mektubu formları bastırdığına tanık olunmaktadır ".

 

 

 

 

2- Böyle bir garanti mektubu, üçüncü kişilere zarar vermek kasdı yoksa, yükletene karşı geçerlidir" kuralı getirmiştir.

 

 

 

2- Taşıyan ile yükleten arasında yükün durumu hakkında ihtilaf bulunmaktadır veya taşıyan makul bir tereddüt içindedir.

 

 

 

Alman Hukukunda, temiz konşimento karşılığında garanti mektubu verilmesi suretiyle kurulan garanti sözleşmelerinin geçerliliği ve geçersizliği konusunda bir kanun hükmü olmamakla birlikte, taşı yanın veya temsilcisinin ancak 3. kişi konşimento hamillerini aldatma niyetinin varlığı halinde hükümsüz olduğu kabul edilmekte aksi halde geçerli olduğu benimsenmektedir.

 

 

Fransız müellifi Prof. Rene Rodiere, "Droit Maritine" adlı eserinde garanti mektubu karşılığında temiz konşimento düzenlenmesinin tehlikelerine işaret etmekte ancak Fransız Deniz Ticaret Yasasının 1966 reformuyla gerçekleştirilen 20. madde değişikliği ile garanti mektuplarının 3. kişilere karşı geçersiz, buna karşın yükletene karşı geçerli kılındığını açıklamaktadır.

 

 

"Davacının davasına dayanak yaptığı 18.11.1975 günlü belgenin geçerli olup olmadığı tartışılması gerekmektedir. Sözü edilen belgenin incelenmesinde malın yüklenme sırasında ikinci kaptan tarafından düzenlenen (ikinci kaptan tesellüm makbuzu-Mate 's Receipt) de bulunan malın hasarlı olarak gemiye yüklendiğine ilişkin (Rezervli) kaydının aradaki anlaşma gereğince konşimentoya derç edilmeyeceği ancak bu konuda taşıyıcının bir zararı doğarsa o zaman bunu gönderenin ilk talepte taşıyıcıya ödeyeceğini kabul ve taahhüt eden bir belge niteliğinde olduğu görülmektedir. Bu tür anlaşmalar TTK. nun 1064/2. maddesindeki buyurucu hüküm gereğince hükümsüzdür. Bu maddenin yasa koyucu tarafından düzenlenen gerekçesinde de belirtildiği gibi, taşıyan ile gönderilen kendi aralarında anlaşarak gerçeğe aykırı konşimento düzenlemeleri suistimal niteliğinde görülerek, bu gibi suistimallerin önlenmesi için bu yasal düzenlemenin yapıldığı anlaşılmaktadır (TBMM. Adliye Encümeni Mazbatası, gerekçe sh. 409).

 

Dairemiz bu içtihadı ile esnek yorum yollarını kapamış iken Türkiye ve dün yanın pek çok ülkesinde garanti mektubu niteliğinde yazılar, beyanlar, taahhütler tanzim edildiği için yıllar sonra verdiği bir kararda bu tür anlaşmaların 3. kişiler ile alıcıya bağlamayacağı ancak taşıyıcı ile taşı tan arasında geçerli olduğunu kabul etmiştir.

 

TTK.nun 1064/2. maddesinin hükmünü sadece 3. kişiler ile alıcıyı bağlamayacağı şeklinde anlamak icap eder. Taşıyıcı ile taşıtan arasında düzenlenmiş bir garanti taahhüdü geçerli olup, bu kabul irade serbestisi ilkesine ve dünya hukuklarındaki bu doğrultudaki temayüle de uygundur. Bu itibarla aksi düşüncedeki gerekçe isabetli görülmemiştir... bu nedenle hükmün davacı yararına bozulmasına" karar verilmiştir (Y. 11. HD., 25.11.1993 gün, 1992/7095 - 1993/7742 özel kartondan, yayınlanmamıştır).

 

 

 

 

 

 

2- Böyle bir garanti mektubu, üçüncü kişilere zarar vermek kasdı yoksa yükletene karşı geçerlidir kuralları dikkate alınarak TTK. 1064/II. hükmü yorumlanmalı ve irade serbestisi prensibi dikkate alınarak bu taahhütleri taraflar arasında geçerli fakat üçüncü kişilere karşı hükümsüzdür diye anlamak gerekmektedir. Aksi halde Türkiye 'de ve dünya hukukunda kullanılan ve artık matbu hale getirilen garanti mektuplarını yok saymak gibi kanun koyucunun düşünmediği bir sonucu benimsemiş oluruz ki bu düşünce tarzı uluslararası hukuka da aykırı olacaktır.

 

Bu durumda taşıyan K... AŞ. ile taşıtan davalı E...  AŞ. arasındaki 9.10.1986 tarihli taahhütname geçerli olup davacının, 3. şahsa taahhüt kapsamındaki zarar nedeniyle ödemek zorunda kaldığı tazminatı davalı taşıtandan isteyebileceğine göre davacı vekilinin karar düzeltme isteğinin kabulü ile mahkeme hükmünün b o z u 1 m a s ı gerektiği görüşü ile sayın çoğunluğun karar düzletme talebinini reddi hakkındakigörüşüne karşıyız..

 

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972