KARAR ÖZETİ :İlk kez Türkçe'den başka bir dilde yayınlanmış olan bir ilim ve edebiyat eseri, yazarın izni alınmaksızın Türkçe'ye tercümesi yapılamaz.

 

 

Ariane ile C   Yayınlar Ltd. Şti. arasındaki davadan dolayı, mahkemesince verilen 12.7.1991 gün ve 90/602-663 sayılı hükmü bozan Dairenin 19.2.1993 gün ve 6362-1077 sayılı ilamı aleyhinde davacı vekili tarafından karar düzeltilmesi isteğinde bulunulmuş ve karar düzeltme dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmış olmakla; dosyadaki kağıtlar okundu, gereği konuşulup düşünüldü:

 

Davacı vekili, Fransa'da mukim olan müvekkiline ait (Mefisto) ismindeki tiyatro eserinin dava dışı (Ö.I.) tarafından Türkçe tercümesinin yapıldığını, davalı yayıncının da müvekkilinin iznini almadan bu eseri yayınladığını ileri sürerek (2.000.000) liranın FSEK. Yasası uyarınca davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir. -

 

Davalı vekili, davanın reddini savunmuştur.

 

Mahkemece, davanın kabulüne dair tesis edilen karar Dairemizce davalı yararına bozulması üzerine, davacı vekili karar düzeltme isteminde bulunmuştur.

 

Taraflar arasındaki uyuşmazlığın odaklaştığı husus, Fransa'da yerleşik davacı tarafından tiyatro eseri haline getirilen (Mefisto) isimli eserin 10 yıl içerisinde Türkçe'ye çevrilmemiş bulunduğundan FSEK.nun 28. maddesi hükmü uyarınca Türkçe'ye tercümesi serbest hak gelmesiyle, 'lavalı yayın-cinin bu esen Türkiye'de Türkçe olarak yayınlamasından dolayı davacı eser sahibinin davalıdan bir mali hak isteyip, isteyemeyeceği konusunda toplanmaktadır.

 

Edebi ve artistik eserlerin himayesi için düzenlenen Uluslararası Bern Sözleşmesi'nin 1896'da Paris'te düzeltilmiş şekli olan 5. maddesi esas alınarak düzenlenmiş bulunan FSEK.nun 28. maddesi hükmü uyarınca, "İlk defa Türkçe'den başka bir dille yayımlanmış olan bir ilim ve edebiyat esen yayımlandığı tarihten itibaren 10 yıl içinde eser sahibi veya onun müsaadesi ile başka bir kimse tarafından Türkçe tercümesi yapılarak yayınlanmamış ise, 10 yılın geçmesiyle bu eserin Türkçe'ye tercümesi serbesttir. İşte bu hükmün asıl amacının yorumlanması davaya çözüm getirecektir.

 

Türkiye'nin de 28.8.1951 tarihinde çıkarılan 5777 sayılı Kanunla benimsediği ve katıldığı Bern Sözleşmezi esas alınarak FSEK. düzenlendiğine göre, anılan maddenin yorumunda bu düzenlemenin de esas alınması gerekir. Anılan sözleşmenin 5. maddesinin 1. fıkrasına göre; "Birlik memleketlerinden birinin tebaasi olan muharrirler veya halefleri, orjinal eserlerinin Birlik memleketlerinden birinde intişarından itibaren 10 sene içinde diğer memleketlerde, bunlar tercüme etmek veya ettirmek hususunda inhisari bir hakka sahiptirler" işte bu hükmün karşıt anlamı bugünkü FSEK.nun 28. maddesi alarak kaleme alınmış bulunmaktadır. 0 halde, FSEK,nun 28. maddesindeki tercümenin serbest olduğuna ilişkin hükmü, bu maddeye esas alınan sözleşme hükmündeki yazarın tercüme bakımından üzerindeki inhisar hakkın sona erdiğinin keşfedilmiş olduğunun kabulü gerekir.

 

Oysa, eser sahibinin, eseri üzerindeki tercüme yani işleme hakkı, o eser üzerindeki haklardan yalnızca birini teşkil eder. Bilindiği üzere, eser sahibinin eser üzerindeki hakları FSEK.nun 13 ile 25. maddeleri arasında manevi ve maddi olarak tek tek sayılmış olup, tercüme (işleme) hakkı bunlardan sadece birini teşkil eder. Anılan hükümde açık bir şekilde bu haklardan sadece işleme (tercüme) hakkı serbest bırakıldığına göre, serbestliğin sadece bir işleme şekli olan tercümeye inhisar ettiğinin kabulü gerekir. Bu yorum tarzı, anılan Yasanın yorum kuralı getiren 55. maddesine uygun olduğu gibi, asil eser sahibinin temel hakları ile ilgili aynı Yasanın 6, 8/son fıkra, 20. maddeleri de bu yorum tarzını gerektirmektedir. Esasen bu hükümler Bern Sözleşmesi hükümleri esas alınarak düzenlendiğine göre, aynı Sözleşmenin 5. maddesi esas alınarak düzenlenmiş bulunan 28. maddesinin yorumlanmasında da dikkate alınması zorunludur.

 

Bu açıklamalara göre, davacı asil eser sahibinin izinsiz olarak yasa gereği tercüme edilen (işlenen) eseri üzerinde devam eden ve mali haklarından olan yayım hakkı için, eserinin tercümesini yayımlayan davalıdan bilirkişi raporunda da değinildiği üzere münasip bir ivaz isteme hakkı bulunduğunun kabulü isabetli bulunmaktadır. Kaldı ki asıl eser sahibinin o eser üzerindeki yaratıcı emeği bulunduğu dikkate alındığında, hakkaniyet ilkesi ve menfaatler durumu da bu kabul şeklini gerektirmektedir.

 

O halde, bu düşüncelere uygun olan mahkeme kararının onanması gerekirken, bozulmuş olması üzerinde görülmediğinden, davacı vekilinin karar düzeltme isteminin kabulüne karar verilmesi gerekmiştir.

 

S  o  n  u  ç : Yukarıda açılanan nedenlerle davacı vekilinin karar düzeltme isteminin kabulü ile mahkeme kararının bozulmasına ilişkin Dairemizin 19.2.1993 gün ve 1991/6362 esas ve 1993/1077 sayılı karar kaldırılarak, hükmün (ONANMASINA), ödediği karar düzeltme harcının isteği halinde karar düzeltme isteyene iadesine, ilk temyizden dolayı 19.000 lira temyiz ilam harcından peşin harcın mahsubu ile temyiz edenden alınmasına, 11.6.1993 tarihindi oybirliğiyle karar verildi.

 

 

FSEK.nun 26/1. maddesi hükmünce, (Eser sahibine tanınan mali haklar zamanla mukayyettir. 46 ve 47. maddelerdeki haller dışında koruma süresinin bitiminden sonra herkes, sahibine tanınan mali haklardan faydalanabilir.

 

Türkçe'ye tercüme hususundaki koruma süresi aynı Yasanın 28. maddesinde belirlenmiştir. Bu maddeye göre, (ilk defa Türkçe'den başka bir dilde yayınlanmış olan bir ilim ve edebiyat eseri; yayınlandığı tarihten itibaren 10 yıl içinde eser sahibi veya onun müsaadesi ile başka bir kimse tarafından Türkçe tercümesi yapılarak yayınlanmamış ise 10 yılın geçmesi ile bu eserin Türkçe'ye tercümesi serbesttir).

 

FSEK.nun 1950 yılında yayınlanan (Gerekçe)sinde aynen: (Tasarının maddeleri Bern Sözleşmesi'nin tikit devletlere hareket serbestisi bıraktığı bütün hallerde, bu imkandan memleketimizin özel ihtiyaçlarına uygun bir şekilde faydalanılmıştır (Mesela: Tasarının 8, 10, 19, 28, 29, 31-47, 48-65, 70-89. Maddeleri). Bu bakımdan yabancı ülkelerde yayınlanmış olan ilim ve edebiyat eserlerinin Türkçe'ye tercüme edilmesi meselesinin halli bilhassa dikkate şayandır. Her ne kadar Bern Sözleşmesi'ne iştirak eden bütün devletler tercüme hakkını da kayıtsız şartsız olarak tanımak mecburiyetinde iseler de sözleşmenin 25. maddesinin 3. fıkrasına göre, iltihak eden memleket, sözleşmenin bugünkü metninin 8. maddesi yerine tercümeleri ilgilendirdiği nisbette, 1986 'da Paris'te yeniden gözden geçirilmiş olan 1986, yılı Birlik Sözleşmesi'nin 5. maddesinin hükümlerini ikame etmek istediğini İltihak Beyannamesinde bildirebilir. Bu yabancı eser sahiplerine mahfuz tutulan tercüme hakkı, asıl eserin menşe memleketinde yayınlanmasından itibaren 10 yıllık bir süre içinde eser sahibi tarafından kullanılmamışsa hükümden düşer. Demek oluyor ki, memleketimiz 1951 tarihinde Bern Sözleşmesi'ne mezkür kayıt dairesinde katılacak olursa, 1941 yılına kadar menşe memleketinde neşredilmiş olup da tercüme hakkını doğrudan doğruya eser sahiplerince kullanılmadığı bütün yabancı eserler, izinsiz ve karşılıksız olarak Türkçe'ye çevrilebilecektir. İşte bu esas, tasarının 28 ve 89. maddelerinde ifadesini bulmuştur  denilmiştir.

 

 

 

 

Nejat ÖZKAN Coşkun ÖZAYDIN

 

 

 

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972