 |
T.C.
YARGITAY
11. Hukuk Dairesi
E: 1992/7046
K: 1993/6187
T: 04.10.1993
Yargıtay içtihatları bölümü
Yargıtay Kararı
DAVA : Davacı vekili, müvekkili şirket nezdinde nakliyat rizikolarına karşı sigortalı emteanın Belçika'dan Derince'ye deniz yoluyla davalı tarafından taşınması sonunda 1 fıçı noksan olarak tahliye ettiğini, müvekkili tarafından sigortalısına 1.177.969 lira tazminat ödediğini ileri sürerek bu meblağın reeskont faizi ile birlikte davalından rücuen tahsilini talep ve dava etmiştir.
KARAR : Davalı vekili, iddia edilen noksanlığın yasa gereğince tesbit ve ihbarının yapılmadığını, müvekkiline ait geminin yolda 8 kuvvetinde hayava maruz kaldığını, bir an için hasardan müvekkilinin sorumlu olduğu kabul edilse bile TTK.'nun 1114. ve konişmetonun 21. maddesi gereğince parça başı 100.000.- lira ile sorumlu olacağını savunarak davanın reddini istemiştir.
Mahkemece iddia, savunma, dosyadaki yazılı kanıtlar ve bilirkişi raporuna nazaran davalı taşıyanın noksan teslim edilen 1 fıçı emteadan sorumlu olduğu TTK.nun 1114. maddesi gözetilerek noksanlık sebebiyle ödeyeceği tazminatın 100.000 lira sınırlı olduğu gerekçesiyle bu miktar üzerinden davanın kabulüne, fazlaya ilişkin istemin reddine karar verilmiştir.
Kararı, davacı vekili temyiz etmiştir.
TTK.nun 1116/5. maddesi ile emredici nitelikte olduğu belirtilen aynı yasanın 1114. maddesi hükmüne göre, yükleten, yükün cins ve kıymetini yüklemeye başlamadan önce taşıyana bildirdiği ve bu hususlar konişmentoya yazıldığı takdirde taşıyıcı aynı yasanın 1112. ve 1113. maddelerinde belirtilen şekilde saptanacak zarardan yükletene veya gönderilene karşı sorumlu bulunmaktadır. Yine aynı maddede bu bildirimde bulunulmaması halinde taşıyıcının sorumluluğu koli veya parça başına belli bir limitle sınırlandırılmış bulunmaktadır. Nitekim doktirinde de bu bildirimin yapılmış olduğu hallerde tazminatı sınırlandırıcı sözleşme hüküm veya kayıtlarının hükümsüz olduğu kabul edilmektedir. (Bkz. m.s. Okay Deniz Ticaret Hukuku İst. 19/1. cilt 2, s. 239)
Dairemizin kökleşen kararlarına göre, yükleten tarafından gemiye yüklenen emteanın cinsi, ağırlığı nitelikleri ile bununla ilgili fatura ve akreditif kayıtlarının taşıyana bildirilmiş olması ve bu kayıtların konişmentoya yazılmış olması halinde artık yükün değerinin tesbiti ve bilinmesi mümkün olduğundan, bu gibi hallerde yükleten tarafından malın değerinin taşıyana bildirilmiş olduğunun kabulü gerekmektedir. Yükün 317 fıçı içinde 66.864.14 kg. ağırlığında olduğu ve proforma fatura numarası ile kredi mektubu numarasının konişmentoya yazıldığı anlaşılmıştır.
Yukarıda açıklanan nedenler ve Dairemizin kökleşen kararlarına göre, bu bilgilerin taşıyana verilmesi halinde malın değerinin de bildirildiğinin ve taşıyan tarafından bilinmesi gerektiğinin kabulü gerekir. Kaldı ki, konişmentodaki beyanlar hanesinde yükün nev'i, adedi, cinsi, ağırlığı, ölüçüsü, markası bölümleri açıldığı halde yükün değeri hususunda bir bildirim hanesinin açılmadığı da dikkati çekmektedir. Bu durum karşısında malın değerinin taşıtan tarafından bildirildiğinin kabulünü engelleyecek bir hükmün konşimentoya konulması taşıyanın sorumluluğunu kaldıracak ve daraltacak nitelikte bulunduğundan bu hükmün dikkate alınması mümkün bulunmamaktadır.
Şu halde mahkemece, TTK.nun 1061. maddesi gereğince gerçek zarar saptanarak soncuna göre bir hüküm tesis etmek gerekirken, aksine düşünceyle
yazılı şekilde hüküm kurulması doğru olmamış ve hükmün bu sebepten davacı yararına bozulması gerekmiştir.
SONUÇ: : Yukarıda açıklanan nedenlerle davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün davacı yararına BOZULMASINA, ödediği temyiz peşin harcının isteği halinde temyiz edene iadesine, 04.10.1993 tarihinde oyçokluğuyla karar verildi.
KARŞI OY YAZISI
TTK.nun 1114. maddesi, taşıyıcının belli bir tutarla sorumluluğu bakımından buyurucu bir kuraldır. Bu kuralın aksine taşıma sözleşmesi (navlun) yapılamayacağı gibi, konişmentoda düzenlenemez. Yani, taşıyıcının hiç sorumlu olmayacağı veya anılan maddede öngörülen 100.000 liradan daha az tutarla sorumlu olacağına ilişkin kurallar geçersizdir.
Ancak, taşıyıcı, taşıtan ile yaptığı taşıma sözleşmesinde buyurucu kuralın dışında kalan hususlarda sorumluluğunu sınırlayabilir ve bunun sonucu olarak taşıyıcı ile gönderilen arasındaki hukuki ilişkiyi düzenleyen konişmentoya da sorumluluğu sınırlayan hükümler konulabilir. Başka bir deyişle taşıyıcı belli korşulları yerine getiremezse, taşıyıcının gerçek zararla değilse, sadece TTK.nun 1114. maddesinde öngörülen tutarla sorumlu olacağına ilişkin kural geçerlidir.
Somut olaya ilişkin konişmentonun 21/a. maddesinde (... malların değeri yüklemeden evvel tüccar tarafından açıkca beyan edilip belirlenmedikçe ambalaj veya parça başına 100.000 lirayı aşan herhangi bir zarar ziyan veya hasardan sorumlu olmayacağı" ve aynı maddenin (b) bendinde ise, "konişmentoda akreditif mektupları, faturalarla ilgili ayrıntıların tüccarın isteği üzerine belirtildiği, bu kabil bilgilerin taşıyıcı tarafından kontrol edilmediği, dolayısı ile navlunun taşıyıcı tarafından bilinmeyen değer üzerinden değil sadece malın ağırlığı veya hacmi üzerinden değerlendirilip tahsil edildiği bu kabil bilgilerin konişmentoda belirtilmiş olmasının taraflarca yüklenen malların değer beyanı şeklinde telakki edilemiyeceği...) taşıyıcı ve tüccar ve de bunların yerine geçen tüm kişilerce kabul edildiği..." belirtilmiştir.
Konişmentoda belirtilen bu kurala göre, taşıyan veya temsilcisine bazı görevler yüklenmiştir. Taşınan veya temsilcisi taşınmasını istediği emtianın özellikleri ve özellikle değerini bildirmek ve ona göre navlun ödemek zorundadır. Eğer taşıtan veya temsilcisi konişmentonun 21. maddesinde öngörülen kuralı yerine getirmezse taşıyıcı gerçek zararla değil TTK.nun 1114. maddesince öngörülen 100.000 TL.lık miktarla sorumlu olur.
Taşıtan, az önce değinilen konişmentonun 21. maddesinde öngörülen kuralı yerine getirmemiş, ve taşıtan yükler için bir değer bildirmemiştir. Taşıtanın açıklamaları konişmentonun 21. maddesine uygun bir beyan değildir. Bu durumda taşıyıcının ancak parça başına TTK.nun 1114. maddesinde gösterilen tutarla yani 100.000 lira ile sorumlu olması gerekir.
Sayın Daire çoğunluğu, konişmentonun 21. maddesine TTK.nun 1114. maddesinin buyurucu kuralına aykırı olduğunu benimseyerek tümüyle geçersiz saymış bulunmaktadır. Kanımızca çoğunluk görüşüne katılmak olanığı yoktur. Çünkü, konişmentonun 21. maddesi TTK.nun 1114. maddesindeki sorumluluğu sınırlamamakla aksine, doğrulamaktadır. Yani konişmentonun 21. maddesi taşıtana veya temsilcisine bazı görevler yüklemekte ve bunun yerine getirilmemesi, sözgelimi yükün değerinin bildirilmemesi halinde, sorumluluğunun sadece parça başına 100.000 lira olacağı kabul edilmektedir.
Diğer bir deyişle, taşıyıcı gerçek zararla sorumlu olmayacak ve fakat yasanın öngördüğü tutarla sorumlu bulunacaktır.
Bu açıklamalara göre, mahkemenin kararı yasaya ve konişmento hükmüne uygun bulunduğundan ve hükmün onanması gerektiği düşünüldüğünden sayın çoğunluğun bozma kararına katılmıyorum.
|
