· EMEKLİ AYLIĞININ TESPİTİ VE UYARLANMASI

· ZAMANAŞIMI

· FAZLA KESİNTİLERİN EMEKLİ AYLIĞINA YANSITILMASINDAKİ HESAP YÖNTEMİ

ÖZET: Sandık üyelerinden, Sosyal Sigortalar Kurumuna göre belirlenen prime esas kazancın üst sınırından belirli oranlarda daha fazla emekli aidatı kesen sandığın, fazla kesilen emekli keseneklerini, bağlanan emekli aylığına yansıtması gerekir. Bu sandıktan bağlanan emekli aylığı, sigortalılara bağlanan yaklaşık aylığı niteliğini taşıdığından, davalının zamanaşımı savunmasına itibar edilmemesi doğrudur.

 

Emekli aylığının tespiti ve uyarlanması, oluşan fark emekli aylıklarını, emekli tarihinden itibaren en yüksek banka mevduat faizi ile birlikte tahsili davasının yapılan yargılaması sonunda; ilamda yazılı nedenlerle davanın kabulüne ilişkin hükmün süresi içinde duruşmalı olarak temyizen incelenmesi davalı avukatınca istenilmesi üzerine, dosya incelenerek, işin duruşmaya tabi olduğu anlaşılmış ve tetkik hakimi tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi:

Davada çözümlenmesi gereken hukuksal sorun, Sosyal Sigortalar Kanununun Geçici 20. maddesine göre kurulan davalı sandığın, 1.2.1979 -1.8.1987 tarihleri arasında sandık üyelerinden Sosyal Sigortalar Kanununun 78. maddesine göre belirlenen prime esas kazancın üst sınırından belirli oranlarda daha fazla emekli aidatı kesilmesi nedeniyle bu kesintilerin aynı oranda emekli aylıklarına yansıtılabilip yansılamayacağı noktasındadır. Davalı sandığın, yukarıda belirtilen tarihler arasında vakıf üyelerinin ücretlerinden prim hesabına esas tutulan kazancın üst tavan miktarından daha fazla kesinti yaktığı, davalının, yapılan kesintilerin üyelerin emekli aylıklarının yükseltilmesinde kullanılacağını vaad etmesine karşın emekli aylığı bağlanırken sözünü yerine getirmediği gibi fazla kesintileri de iade etmediği, hatta davacıya verilen cevapta zamanaşımı definde bulunduğu ve davanın reddine karar verilmesini istediği anlaşılmaktadır.

Davalı sandığın vaad etmesine karşın hem pirime esas kazancın üst sınırından fazla kesilen emekli keseneklerini bağlanan emekli aylığına yansıtmamış olması hem de nemalarıyla birlikte iade etmemesi evrensel nitelikteki Medeni Kanununun 2. maddesinde anlatımını bulan objektif iyiniyet kurallarıyla bağdaştırılamaz.

Bu nedenlerle mahkemece, fazla kesintilerin emekli aylıklarına yansıtılmasına karar verilmiş bulunması doğrudur.

Davalının zamanaşımı savunmasına gelince; Sosyal Sigortalar Kanununun 99. maddesine göre bir kısım sosyal sigorta yardımlarının zamanaşımına uğrayacağı hüküm altına alınmış ise de 'Yaşlılık aylığı" kapsam dışında tutulmuştur.

Davacıya bağlanan emekli aylığı sigortalılara bağlanan yaşlılık aylığı niteliğini taşıdığından ve Vakıf Senedinde 99. maddeye aykırı bir hüküm getirilemeyeceğinden mahkemece zamanaşımı savunmasına itibar edilmemesi dahi isabetlidir.

Davada, fazla kesintilerin emekli aylığına yansıtılmasındaki hesaplama yönteminin nasıl saptanacağı üzerinde durulması gereken önemli bir sorundur. Hemen belirtmek gerekirse, vakıf üyelerine bağlanacak emekli aylıklarının hesaplanma yöntemini hükme bağlayan Vakıf Senedinin (26/A) maddesi ayakta olup aylıkların hesabı yapılırken bu madde gözardı edilemez. Gerekli olan yerde anılan maddenin uygulanmasından kaçınılamaz.

Karara dayanak yapılan ve sigortalının emeklilik aylığında oluşacak artışın tespiti amacıyla Yargıtay 10. Hukuk Dairesi'nin benzer içerikli davanın yargılaması sonucunda verilen kararın bozulmasına ilişkin 2001/3248 E., 2001/5114 K. sayılı ilamı doğrultusunda yapılan hesaplamada, orantılama işleminin anılan bozma ilamındaki öneriye ve matematiksel ilkelere uygun biçimde yapılmadığı elde edilen sonuçlardan da açıkça anlaşılmaktadır. Belirlenmesi gereken yön, sigortalının SSK pirime esas azami aylık kazanç tutarları üzerinde yaptığı prim ödemelerinin sigortalının aylığı üzerinde oluşturacağı etkinin belirlenmesidir. Hesaplamayı yapacak bilirkişi kurulu içinde hukukçu bilirkişilerin yanında matematik alanında uzman bir bilirkişinin de bulunması zorunlu olup, bilirkişilerce her bir sigortalı yönünden gerekli kişiselleştirme yapılmak ve bilimsel veriler ışığında uyarlanmak koşuluyla

                        Y1 x G1+Y2 x G2+ +Yn x Gn

Artış oranı= ---------------------------------------------------

                           Toplam Dağıtım Süresi

Formülü esas alınmalıdır. Formülde Y1, Y2,...... Yn olarak gösterilenler SSK primine esas kazancına oranla fazla prim ödeme yüzdelerini, G1, G2,....Gn ise her bir oran üzerinden yapılan ödeme gün sayısını ifade etmektedir.

Önerilen formülden yararlanmak suretiyle iki grupta toplanabilecek sigortalılar açısından yapılacak hesaplamada esas alınacak, dağıtılacak gün sayısı toplamının nasıl belirleneceği aşağıda ayrı ayrı açıklanmış olmakla birlikle, sigortalının yüksek oranda kesintilerin sürdüğü veya kesintiler eşitlenmekle birlikte eşitlenme tarihinden itibaren 5 yıllık süre içinde emekli olması nedeniyle Vakıf senedinin 26. maddesi uyarınca bu sigortalının aylığının hesabında dava konusu edilen SSK kazancına oranla fazladan ödenmiş primler nedeniyle bir yansıma oluşmuş ise, eşit prim ödeyenler arasında farklılık yaratılmaması ve davalı Kuruluşun mükerrer ödeme yapmasının önüne geçilmesi açısından Vakıf Senedi doğrultusunda emekli aylığına yapılan yansımanın hesaplama sonucu belirlenen artış oranından mahsubunun gerektiği de gözetilmelidir.

Fazla kesintilerin aylıklarına yansıtılmasında emekliye ayrılan sandık üyeleri iki kategoriye ayrılarak aylılarda meydana gelecek artışlar hesap edilmelidir. Görüldüğü gibi fazla kesinti uygulamasına 1.8.1987 tarihinde son verilmiştir. 31.7.1992 tarihinden önce emekli olanların aylık hesabı yapılırken 1 ' ı maddi indi öngörülen 5 yıllık sürenin bir kesimi sandık üyesinin aylığının hesabında değerlendirilmesi gerekecektir. İşte bu yasal zorunluluk nedeniyle 31.7.1992 tarihinden önce emekliye ayrılanların aylıklarında yapılacak artışın aşağıda gösterilen (A) bendine, anılan tarihten sonra emekliye ayrılanlarınki ise (B) bendine göre hesap edilmesi gerekmektedir.

A- Yaşlılık aylığı tahsis talebinde bulunulan tarih itibariyle vakıf senedinin 26/A maddesi hükmü çevresinde; işten ayrılma tarihinden önce son 60 ayın bir kısmı ya da tamamı, Sosyal Sigortalar Kanunu'ndaki prime esas aylık kazanç tavanının değişen oranlarda fazlası üzerinden emeklilik aidatı ödenen 1.2.1979-1.8.1987 tarihleri arasındaki döneme isabet eden; bir başka ifade ile 1.3.1979 ile 31.7.1992 tarihleri arasındaki dönemde işten ayrılarak yaşlılık aylığı talebinde bulunan vakıf üyeleri bakımından; 1.2.1979-1.2.1987 döneminde değişen sürelerde değişen fazlalık oranlarında 506 sayılı Kanun madde 78'de öngörülen aylık kazanç üst sınırı üzerinde prim ödendiği olgusu da gözetilerek; pasif vakıf üyesine vakıf senedi hükümleri kapsamında bağlanmış yaşlılık aylığına uygulanacak artış oranı; 1.2.1979-1.8.1987 periyodundaki kesinti yüzdesi ile bu kesinti yüzdesinin uygulandığı gün sayısının ayrı ayrı çarpımı ile bulunacak miktarlar toplamının 1.2.1979 tarihi ile vakıf üyesinin yaşlılık aylığı tahsis talebinde bulunduğu tarih arasındaki gün sayısından oluşan toplam dağıtılacak süreye (gün sayısına) orantılanması suretiyle belirlenmelidir.

Kuşkusuz Sandık, 1.2.1979 - 1.8.1987 tarihleri arasındaki artışları değerlendirerek aylık bağlanmış ise artış oranı fazla kesintilerin aylığa yansıtılmasına ilişkin artış oranından düşülmelidir.

Ne var ki, vakıf üyesinin yaşlılık aylığına yapılacak artış oranı; hiçbir şekilde Sosyal Sigortalar Kanunundaki prime esas aylık kazanç üst sınırına değişen oranlarda eklemenin yapıldığı 1.2.1979-1.8.1987 dönemi esas alınarak bulunacak "ağırlıklı ortalama yüzdesi"nden az olmamalıdır. Ağırlıklı ortalama yüzdesi ise; 1.2.1979-1.8.1987 periyodundaki kesinti yüzdesi ile bu kesinti yüzdesinin uygulandığı gün sayısının ayrı ayrı çarpımı ile bulunacak miktarlar toplamının 1.2.1979-1.8.1987 tarihleri arasındaki toplam dağıtılacak gün sayısına (3060 gün) orantılanmasıyla saptanabilecektir.

Yukarıdaki açıklamaları formüle etmek gerekirse;

                           Y1 (Fazla Aidat x G1 (Y1 deki Orandan +Y2 x G2+.....+ Yn x Gn

                                 Kesinti Yüzdesi) Kesinti Süresi)

Artış Yüzdesi=----------------------------------------------------------------------------------------------

                                     Toplam Dağıtım Süresi

(01.02.1979 ile yaklaşık aylığı tahsis talebinde bulunulan tarih arasındaki gün sayısı) Ağırlıklı ortalama yüzdesinde ise;

Y1 x G1 + Y2 x G2 + .... Yn x Gn

-------------------------------------------------------

Toplam Dağıtım Süresi

(01.02.1979 ile 01.08.1987 tarihleri arasındaki gün sayısı)

(3060 gün)

formülleri kullanılmalıdır.

B- Vakıf üyelerinin yaşlılık aylığı tahis talebinde bulunduğu tarih itibariyle Vakıf senedinin 26/A maddesi hükmüne göre sigortalının işten ayrıldığı tarihten önceki son 60 ayın, Sosyal Sigortalar Kanunundaki prime esas aylık kazanç tavanının değişen oranlarda fazlası üzerinden emeklilik aidatı ödenen 1.2.1979-1.8.1987 dönemine isabet etmemesi, bir başka ifade ile vakıf üyesinin 31.7.1992 tarihi sonrasında işten ayrılarak yaşlılık aylığı talebinde bulunması halinde; bu durumdaki sigortalıların Vakıf Senedi'nde öngörülen sistemin dışına çıktıkları tarih aynı oranda prim ödeyenler arasında denklik sağlanması amacıyla sabit kalmak koşuluyla yaşlılık aylığına uygulanacak artış oranı;

Y1xG1 +Y2xG2+ + Yn x Gn

---------------------------------------------------

Toplam Dağıtım Süresi

01.02.1979-31.07.1992 tarihleri arasındaki gün sayısı (=4860 gün)

formülünde ifadesini bulduğu üzere 1.2.1979-1.8.1987 dönemindeki Sosyal Sigortalar Kanunu madde 78'deki prime esas aylık kazanca göre fazlalığa ilişkin kesinti oranları ile kesinti gün sayılarının çarpımıyla bulunacak miktarlar toplamının 1.2.1979-31.7.1992 tarihleri arasındaki gün sayısından (=4860 gün) oluşan toplam dağıtılacak süreye orantılanması ile belirlenecektir.

Ne var ki, vakıf üyesinin 506 sayılı Kanunun geçici madde 20. kapsamındaki sigortalılığının 1.2.1979 tarihinden sonraki bir tarihte başlaması durumunda toplam dağıtılacak gün sayısının saptanmasında bu husus göz önünde tutulmalıdır.

Öte yandan, açıklanan esaslara göre bulunacak artış oranı; vakıf pasif üyesine vakıf senedinin 26/A maddesi kapsamında bağlanan yaşlılık aylığına eklenip, bağlanması gereken aylık miktarı bulunmalıdır.

Sıralanan maddi ve hukuki olgular gözetilmeksizin yapılan inceleme ve hesaplamaya dayalı biçimde hüküm kurulmuş olması usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.

O halde davalı vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve karar bozulmalıdır.

Sonuç: Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle (BOZULMASINA), davalı avukatı yararına takdir edilen 250.000.000 lira duruşma avukatlık parasının karşı tarafa yükletilmesine, temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 4.7.2002 gününde oybirliğiyle karar verildi.

 

 

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972