 |
Yargıtay içtihatları bölümü
Yargıtay Kararı
T. C.
Y A R G I T A Y
3.Hukuk Dairesi
Sayı
Esas Karar
l995/474 l995/979
Y A R G I T A Y İ L A M I
Mahkemesi :Bakırköy 5.Sulh Hukuk Hakimliği
Tarihi :22.9.l994
Nosu :994/571-803
Davacı :Mehmet Kolbaşı Vek.AV.Hasan Özdal
Davalı :Meliha Kaya Vek.AV.Muhlis Demren
Üçüncü Şahıs :
Dava dilekçesinde kira parasının l.5.l994 gününden başlayarak aylık
6.000.000 lira olarak tesbiti istenilmiştir. Mahkemece davanın kısmen kabulü
ile aylık kira parasının 5.570.766 lira olarak tesbiti cihetine gidilmiş,
hüküm davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Y A R G I T A Y K A R A R I
Temyiz isteminin süresi içinde olduğu anlaşıldıktan sonra
dosyadaki bütün kağıtlar okunup gereği düşünüldü:
1994 yılı başlarından itibaren giderek olağanüstü yükselen fiyat
artışlarının ve Ülkeyi sarsan ekonomik krizin sonuçları, Hükümetçe ekonomide
ciddi kararların alınmasına neden olmuştur.
Özellikle Nisan l994 tarihinde Toptan Eşya Fiyat Endekslerinde
meydana gelen artışın 70'lere varması takip eden aylarda 100'ün üzerinde
seyretmesi, o yıl büyük boyutlara ulaşan ekonomik kriz ve çok aşırı fiyat
artışlarını göstermektedir.
Böyle yıllarda büyük çoğunluğu kira ile oturan dar gelirlilerin yaşam
şartları daha da kötüleşmiş demektir. Bu kesimin gelirlerindeki artış, hızlı
seyreden enflasyonun etkisi ile; artan fiyatların da gerisinde kaldığı halde,
kiralanan taşınmazın değerindeki artış hızlandığından, mal sahiplerini de
aynı ölçüde etkilediği kabul edilemez.
Toptan Eşya Fiyat Endeksindeki artış, memur ve diğer birçok
mesleklerde serbest çalışanların, emeklilerin ve işçilerin gelirlerine tam
olarak yansıtılmadığından, bunlar fiyat artışlarından daha çok
etkilenmektedirler. Ekonomi esaslarına göre hak ve nesafet kurallarına uygun,
makul bir kira parası saptanırken, çoğunluğu kiracı olan bu kesimin durumları
ve ödeme güçleri gözden uzak tutulamaz. O nedenle ekonomi esaslarına göre
başka bir deyişle Toptan Eşya Fiyat Endekslerindeki artış esas alınarak kira
parasının tesbiti gereken hallerde kira parasında yapılacak artış miktarının
hesaplanması için genel ve eşit bir uygulama sağlayacak, kendiliğinden
işlerliği olan bir dayanak bulmak zorunluluğu ortaya çıkmaktadır.
Kira parasının tesbitinde esas alınmak üzere bulunan endeksteki artış
oranının, kira parasına yansıma derecesini saptamak yanında, kabul edilecek
yansıma oranının objektif, eşit bir uygulama sağlayacak nitelikte, adil ve
bilimsel olması gereği vardır.
Kira parası taşınmaz mala yatırılan sermayenin ancak bir gelir
bölümünü teşkil eder. Oysa bunlardan ayrı olarak bireyin katkısı dışında
cereyan eden sosyal, ekonomik, yasal ve idari nedenlerle taşınmaz mal
değerlerinin enflasyon hızının üstünde ve diğer mallar ile kıyaslanmayacak
biçimde durmadan arttığı görülmektedir. Bu artış bir anlamda gelir, diğer bir
deyimle kazançtan başka bir şey değildir.
Bu nedenle, yüksek oranda değer artışından yararlanan kiralayanlar
yönünden, Toptan Eşya Fiyat Endeksindeki artışın herzaman tam olarak kira
parasına da yansıtılmasını gerektiren, ekonomi esaslarının öngördüğü bir
zorunluluktan da sözedilemez.
Nitekim Anayasa Mahkemesinin 6570 sayılı yasanın 2 ve 3. maddelerinin
iptaline ilişkin 26.3.l963 tarih ve 3/67 sayılı kararı ile, amacı kiracıyı
korumak olan 6570 sayılı yasanın kira parasındaki "sınırlı artış" ilkesini
ortadan kaldırdığı kabul edilemez. Bununla birlikte kira parasının tesbiti
yöntemini anılan yasada doğan boşluk nedeniyle belirleyen l8.ll.l964 tarih
ve 2/4 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararında da, kira parasının "hak
ve nesafete uygun", seviyede takdiri ile "sınırlı artışı" öngörülmektedir.
Kira parasının, yeni dönemdeki artış miktarı başka bir anlatımla,
toptan Eşya Fiyat Endeksindeki artışın kira parasına yansıma oranı
belirlenirken, esas itibariyle objektif iyiniyet kuralları tarafların
sözleşmeden bekledikleri yarar dengesinin korunması, bunun yanında
öngörebilecekleri fiyat artışı gözönünde bulundurulmalıdır. Bilindiği gibi
Nisan l994 tarihinden önceki dönemlerde Toptan Eşya Fiyat Endeksindeki artış
60 civarında seyretmiş ve bir anlamda öngörülebilen, düzenli bir fiyat
artışı gerçekleşmiş bulunmaktadır. Bu yüzden kira parasının Nisan l994
tarihinden önceki dönemlerde gerçekleşen fiyat artışları ile sınırlı olarak
artırılması aşırı fiyat artışlarından doğan ekonomik krizden önce varolan
istikrar zeminini koruyacak ve böyle bir yöntem tarafların kira
sözleşmesinden bekledikleri yararın dengesini de bozmayacaktır.
Gelirindeki artış, endeksteki artışın altında kalan ve büyük bir
çoğunluğu teşkil eden kiracıların yaşamlarının korunması ve kira parasını
ödeyemez duruma sokulmalarındaki kamu yararı ve kiralayanın aynı dönemde
taşınmaz malındaki değer artışı ve bunun miktarı da dikkate alınarak;
endeksteki artışın gelirdeki artışın çok üstünde olduğu ve normal kazanç
ölçülerini de aştığı dönemlerde, bir yarar denkleştirmesi sağlayabilmek için,
ileri sürülüp kanıtlanmış özel bir neden bulunmayan hallerde, Toptan Eşya
Fiyat Endeksindeki artış oranının bir bölümünün yansıtılarak yeni dönem kira
parasının tesbiti hak ve nesafet kurallarına da uygun düşer.
Bu nedenlerle Toptan Eşya Fiyat Endeksindeki artışın bir yıllık kira
döneminde 65'i geçtiği hallerde, bunun kira parasına yansıyan bölümünün 65
oranı ile sınırlandırılmasının hakkaniyete uygun ve adil bir ilke olduğu
sonucuna varılmıştır.
Bu yönde yapılacak uygulama toplumun sosyo-ekonomik gerçeklerine ve
gereklerine de uygun düşmektedir.
Belirtilen esaslar uyarınca tesbit edilen kira parasında bu nedenlerle
bir isabetsizlik görülmemiştir.
Sonuç olarak kira parasının Toptan Eşya Fiyat Endeksindeki artış esas
alınarak tesbiti gereken hallerde yeni dönem kira parasının yukarıda
açıklanan ilke gözönünde bulundurularak tesbiti gerekir.
1.5.l992 günü başlayan dönem kira parasının yine mahkemece hak ve
nesafete uygun olarak tesbit edildiği anlaşılmaktadır.
Özel nedenleri bulunmadığı ve şartlar değişmediği takdirde l.5.l992
günü başlayan dönem kira parasına l.5.l992- l.5.l993 tarihleri arasındaki
Toptan Eşya Fiyat Endeksinin tamamının yansıtılması suretiyle bulunacak
miktarın l.5.l993 günü başlayan dönemin kira parası olduğu farz edilerek bu
kira parasına da l.5.l993- l.5.l994 tarihleri arasındaki Toptan Eşya Fiyat
Endeksindeki artışın tamamının yansıtılması suretiyle bulunacak miktarın da
l.5.l994 günü başlayan dönemin hak ve nesafete uygun kira parası olduğu ilke
olarak kabul edilmeli ve yukarıdaki esaslar gözönünde tutularak l.5.l993-
l.5.l994 tarihleri arasındaki Toptan Eşya Fiyat Endeksi 65'in üzerinde
gerçekleştiğinden l.5.l994 tarihinde başlayan dönem kira parası hesap
edilirken önceki dönem kira parası 65 oranında arttırılmalı ve ona göre
hüküm tesis edilmelidir.
Bu itibarla yukarıda açıklanan esaslar gözönünde tutulmaksızın yazılı
şekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde
olduğundan kabulü ile hükmün H.U.M.K.nun 428. maddesi gereğince BOZULMASINA,
peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine 3l.1.l995
gününde oybirliğiyle karar verildi.
Başkan Üye Üye Üye Üye
Edip Doğrusöz N.Yavuz M.Aktürk Z.Sağdur A.Özçelik
|
