 |
Yargıtay içtihatları bölümü
Yargıtay Kararı
T.C
Y A R G I T A Y
Onüçüncü Hukuk Dairesi
E. 1995/3082
K. 1995/3651
T. 11.4.1995
* DEVLET İHALE YASASI
* SATICININ HAKLARI
(İspat yükümlülüğü)
ÖZET: Devlet İhale Yasası kapsamındaki kuruluşlar, tüm alımlarını bu Yasada
belirtilen ihale usullerinden biri ile yapmak zorundadırlar. Bu Yasa
hükümlerine uygun olmayan alımlara ilişkin sözleşmeler kural olarak
geçersizdir ve hukuki bir sonuç doğurmaz. Geçersiz sözleşme ile alınan mallar
haksız zenginleşme hükümleri uyarınca geri istenebilir. Ancak, geçersiz
sözleşme ile alınan mallar İdare tarafından teslim alınıp kullanılmaya
başlanarak benimsendikten sonra, sözleşmenin geçersizliğinin ileri sürülmesi
iyiniyet kuralı ile bağdaşmaz. Sözleşme ve şartname dışı malzeme teslim
edildiğini ileri süren davacı, bu iddiasını kanıtlamakla yükümlüdür. Harçlar
Kanununun 13. maddesinin (j) bendi kapsamındaki kuruluşlar harca tabi
değildirler.
(2886 s. İhale K.)
(743 s. MK. m. 2, 6)
(492 s. Harçlar K. m. 13/J)
Taraflar arasındaki alacak davasının yapılan yargılaması sonunda, ilamda
yazılı nedenlerden dolayı davanın kısmen kabulüne, kısmen reddine yönelik
olarak verilen hükmün süresi içinde davalı avukatınca temyiz edilmesi
üzerine; dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:
Davacı; sözleşme hükümlerine göre teslimin taahhüt ettiği iki adet
ultrasonografi cihazını geç teslim ettiğinden bahisle, davalı İdarenin bir
kısım istihkakını ceza koşulu karşılığı kestiğini, ayrıca sözleşme dışı
olarak kendisinden istenilen ve teslimi yapılan 12 kalem malzemenin de bedeli
ödenmediğini, teminat mektuplarının da iade edilmediğini, gecikmeye sözleşme
dışı talep edilen malzemelerin temininde karşılaşılan güçlükler sebep
olduğunu beyanla, 94.000.000 TL. ceza koşulu karşılığı haksız kesilen
3.750.000 TL. ve 52.000 Dolar sözleşme dışı teslim edilen malzeme bedeli,
572.000 TL. teminat mektupları masrafının davalıdan tahsiline, teminat
mektuplarının iadesine karar verilmesini istemiştir.
Davalı; sözleşme dışı malzeme teslimi için davacıya sipariş verilmediğini,
böyle bir malzemenin de teslim edilmediğini, 1990 Haziran ayı sonuna kadar
faal ve çalışır vaziyette teslim taahhüt edilen cihazların ise 3.10.1990
tarihinde teslim edildiğini, teminat mektuplarının da cihazların garanti
süresinin sonunda iade edileceğini beyanla davanın reddine karar verilmesini
savunmuştur.
Mahkemece; 9.8.1990 tarihine kadar davalının ceza koşulu isteyebileceği
sözleşme dışı malzemelerin teslim edilmesine rağmen bedelinin ödenmediği
gerekçesiyle 55.000.000 TL. ceza koşulu karşılığı kesilen 3.750.000 TL. ve
52.000 Dolar sözleşme dışı malzeme bedeli 572.000 TL. teminat mektupları
masrafının davalıdan tahsiline, teminat mektuplarının iadesine, fazla istemin
reddine karar verilmiş; hüküm, davalı tarafından temyiz edilmiştir.
1- Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillere yasaya uygun gerektirici
nedenlere ve özellikle taraflar arasında uyuşmazlık konusu olmayan noter
onaylı 19.4.1990 tarihli "ihale sözleşmesi"nin 3. maddesinde yapılan yollama
ile aynı sözleşmenin eki bulunan "idari şartnamenin" 9. maddesinde ceza
koşulu ödenmesi gereken sürenin 5 gün ile sınırlandırılmış olmasına, normal
teslim ve bu cezalı sürenin bitiminden sonra yapılacak teslim hali içinde
ayrıca ceza koşulu ödeneceğine dair bir kaydın bulunmamasına mahkemece davalı
lehine kabul edilen cezalı sürenin ise 5 günden fazla olmasına, göre
davalının aşağıdaki bentler kapsamı dışında kalan diğer temyiz itirazlarının
reddi gerekir.
2- Davacı, dava dilekçesinin 8/d maddesinde kendisine ihale edilen ve
sözleşmeye bağlanan iki adet çok amaçlı ultrasonografi cihazı ile bunların ek
ve aksesuarlarını saydıktan sonra 8/e maddesinde bu sözleşme, sözleşme eki
idari şartname ve teknik şartnamede yer almayan 6 adet prob, 1 adet 35 mm.
kamera ve adaptörü, 1 adet operatör sandelyesi, 2 adet su yastığı, 1 adet
biopsi ateşmanı ile 1 adet sony up 850 bidio printer ünitesi olmak üzere
toplam 12 kalem malzemenin de kendisine sipariş edildiğini açıklayarak, bu
malzemeleri de teslim ettiği halde bedelinin ödenmediğini ileri sürüp,
bedelinin tahsilini istemiş, mahkemece, davacının bu istemi aynen kabul
edilmiştir. Oysaki, davalı 2886 sayılı Yasa kapsamında bir kuruluş olup, tüm
alımlarını bu Yasada belirtilen ihale usullerinden biri ile yapmak
zorundadır. Anılan Yasa hükümlerine uygun olmayan alımlara ilişkin
sözleşmeler kural olarak geçersizdir ve hukuki bir sonuç doğurmaz. Geçersiz
sözleşmeyle alınan mallar haksız zenginleşme hükümleri uyarınca geri
istenebilir. Ne varki kural böyle olmakla birlikte, geçersiz sözleşmeyle
alınan mallar idare tarafından teslim alınıp kullanılmaya başlanarak
benimsendikten sonra, sözleşmenin geçersizliğinin ileri sürülmesi Medeni
Kanununun 2. maddesinde ifadesini bulan hakkın kötüye kullanılması yasağına
aykırılık teşkil edebilir. Bu halde ise sözleşmeye geçerlilik tanınarak
satıcının mal bedelini isteyebileceği kabul edilmelidir. Somut olayda; davalı
sipariş verilmediğini, sözleşme, idari şartname ve teknik şartname dışında
malzeme teslim edilmediğini ve bu nitelikte bir malzemede kullanılmadığını
savunmuştur. Bu halde ispat külfeti davacıya düşmektedir. Davacının dosyaya
ibraz ettiği 3.750.000 liralık ve 52.000 Dolarlık 9.8.1990 tarihli
faturaları, iddiasının isbatı için tek başına yeterli olmadığı gibi, aynı
tarihte Halil imzasına teslime ilişkin tutanaklar ile 3.10.1990 tarihli
muayene komisyonu raporlarında belirtilen malzemelerden hangilerinin sözleşme
ve eki şartnameler kapsamındaki malzemeler, hangilerinin davacı iddiasındaki
malzemeler olduğuda anlaşılamamaktadır. Mahkemenin hükmüne dayanak yaptığı
13.9.1993 günlü bilirkişi raporunda yeterli açıklıkta mukayese edilerek
düzenlenmiş bir rapor sayılamaz. Yargıtay denetimine de elverişli değildir.
Öyle ise mahkemece, davacıdan sözleşme ve şartnameler kapsamı dışında olup,
davalıya teslim ettiği, davalınında benimseyip kullanmaya başladığı
malzemelere ilişkin varsa diğer delilleri ile davalının karşı delilleri
alınıp toplanmalı, gerektiğinde yerinde konusunda uzman bilirkişi marifetiyle
uygulama yapılmalı, bilirkişiden sözleşme ve eki şartnameler ve davacının
teklif mektupları esas alınarak teslim edilmesi gereken iki adet çok amaçlı
ultrasonografi cihazı ile ek ve aksesuarlarının neler olduğu tek tek tesbit
ettirilmeli, bunlar dışında davacının teslim ettiği malzemeler olup olmadığı
varsa bu malzemelerin kalem kalem hangi malzemeler oldukları, halen
kullanılmakta olup olmadıkları konusunda kapsamlı, ayırıcı, Yargıtay
denetimine elverişli bir rapor alınmalı, açıklananlar ışığında hasıl olacak
sonuca uygun bir karar verilmelidir. Eksik incelemeyle ve yetersiz bilirkişi
raporu esas alınarak yazılı şekilde karar verilmesi usul ve kanuna aykırı
olup bozma nedenidir.
3- Öte yandan davalı, 2547 sayılı Kanunun 3708 sayılı Kanunla değişik 56.
maddesinin (b) fıkrası hükmü gereğince, 492 sayılı Harçlar Kanununun 13.
maddesinin (j) bendi kapsamında olup, yargı harçlarından muaftır. Mahkemece
davalının harçtan muaf olduğu gözardı edilerek ilam harcını ödemeye mahkum
edilmesi de ayrıca usul ve kanuna aykırılık teşkil eder ve hükmün bozulmasını
gerektirir.
S o n u ç : Bir nolu bentde açıklanan nedenlerle davalının diğer temyiz
itirazlarının reddine, iki ve üçüncü betlerde açıklanan nedenlerle temyiz
olunan kararın davalı yararına (BOZULMASINA), 11.4.1995 günü oybirliğiyle
karar verildi.
|
