ÖZET : Tasarruf mevduatı sayılması gereken mevduat sertifika bedellerinin geri alınabilmesi [tahsili] için, bu belgeleri çıkaran bankanın aciz halinde olup olmadığı araştırılmalıdır. Aciz hali yok ise, sertifika karşılığının işlemi yapan bankadan, aksi halde "tasarruf mevduatı sigorta fonu "ndan geri alınmasına karar verilmelidir.

Taraflar arasındaki "alacak" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda, (İstanbul 2. Asliye Ticaret Mahkemesi)nce davanın reddine dair verilen 7.3.1985 gün ve 124-130 sayılı kararın incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 11. Hukuk Dairesi'nin 14.6.1985 gün vş 3026-4246 sayılı ilamiyle; (...1Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle gerektirici sebeplere ve delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre, davacının davalı (İstanbul 7 numaralı Tasfiye Kurulu'na) ilişkin davanın reddine metüdair temyiz itirazlarının reddi gerekmiştir.

2- Davalı T.C. Merkez Bankası Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonuna yöneltilmiş davaya gelince, bu fon 70 sayılı Bankalar Hakkındaki Kanun Hükmündeki Kararnamenin 64. maddesi hükmü ile 23.7.1983 gününden itibaren kurulmuş ve tüzel kişiliği haiz bulunmaktadır (Tasarruf Mevduat. Sigorta Fonu Yönetmeliği m. 2,4; Resmi Gazete, 26 Ekim 1983 gün ve 18202 sayı). Yönetmeliğin 3/1, 2 ve 4. maddesi hükmü gereğince bir gerçek kişiye ait üç milyona kadar tasarruf mevduat. adı altında açtırılan tasarruf mevduat. hesapları mecbur? sigorta kapsamındadır.

Sigorta Fonu'nun, bankalardaki mevduatların sigortalanması ve bu suretle bankalar ile mevduat sahiplerini korumak amaciyle kurulduğu açıktır. Diğer bir ifadeyle de fon bir sigortacı durumundadır. Her sigorta işleminde olduğu gibi bu Fon'un da para ödeyebilmesi için belli bir rizikonun gerçekleşmesi gerekmektedir.

O halde burada halledilecek iki husus mevcuttur: Birincisi, mevduat sertifikaları Fon'un sigorta ettiği (açtırılmış tasarruf mevduatı hesabı) niteliğinde midir? İkincisi de, riziko gerçekleşmiş mIdIr?.

Her ne kadar (Mevduat Sertifikası) ifadesi dahi mevduat sertifikasının bir tasarruf mevduat. hesabı karşılığı düzenlenmiş bir belge olduğunu anlatmakta ise de, 29.5.1980 gün ve 8/909 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi ile (Resmi Gazete 4.6.1980 gün ve 17007 sayılı) hamili ne düzenlenmiş mevduat sertifikalarının bankalarca çıkarılmasına imkan verilmiş ve bu kararnamede açıkça, "Bankalar altı ay ile iki yıla kadar vadeli h~miline yazılı mevduat sertifikası çıkarabilirler" Mevduat Sertifikaları Tasarruf Mevduatı Hükümlerine Tabidir" denilmek suretiyle bir hesap sahibi tarafından bankadan karşılığı ödenerek mevduat sertifikası alınması ile bir mevduat hesabı açtırılması eşdeğerde tutulmuştur. Bu durumda mevduat sertifikası hamilinin açılmış bir tasarruf mevduat. hesabı sahibi olarak sigorta fonundan yararlanacağının kabulü gerekir. Oğretide de mevduat sertifikasının, bir vadeli mevduat türü olduğu kabul edilmektedir (Güngör Çelebican, Mevduat Sertifikaları, A.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi "Atatürk"ün 100. Doğum Yılına Armağan", 0: XXXVI, sayı: 1-4, 1981: Sh. 270; Hulusi Gürbüz, Banka Mevduat Sertifikaları ve Hamiline Mevduat Cüzdanları Kıymetli Evrak Niteliğindedir, Yargıtay Dergisi Ekim-1 982, Cilt: 8, Sayı: 4, Sh. 605).

Sigorta Fonunun ödeme yapması için rizikonun gerçekleşmiş olup, olmadığına gelince; Sigorta Fonu Yönetmeliğinin "Aciz halindeki bir bankanın tasarruf mevduatının ödenmesi" başlıklı 14/1. maddesi gereğince mevduat kabul ve bankacılık işlemleri yapma yetkisi kaldırılan bir bankanın sigortaya tabi tasarruf mevduat. hesapları faiziyle birlikte fonca ödeneĞektir. Bu hükme göre, rizikonun gerçekleşmesi bankanın aciz haline düşmesidir ve mevduat kabul ile bankacılık işlemleri yapma yetkisinin kaldırılması ise bankanın aciz haline düşmüş olduğunun kanıtıdır. 8 Kasım 1983 gün ve 18215 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 25.10.1983 gün ve 83/7231 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile olayda mevduat sertifikalarını vermiş olan 1.... Kredi Bankası T.AŞ.'nin (Mevduat kabul ve bankacılık işlemleri yapma) yetkisi kaldırılmıştır. Bu yetkinin iade edildiği hususunda bir savunma ve kanıt mevcut değildir. Bu durumda rizikonun gerçekleşmiş olduğunun ve davacının hamili bulunduğu mevduat sertifikaları bedellerinin fon tarafından ödenmesi gerektiğinin kabulü lazım gelmektedir.

Ancak, burada bir iki noktaya daha değinmek gerekmektedir. Bunlardan birincisi, Maliye Bakanlığı'nın 17 Kasım 1981 günlü Resmi Gazete'de yayınlanan, Bankaların, mevduat sertifikalarını bankerler aracılığı ile pazarlıyamayacaklarına ilişkin 9 sayılı Tebliğidir (Olayda davacı sertifikaları bu tarihten sonra ve bankerden satın almıştır). Bu tebliğ sonradan kaldırılmamış olsa dahi, mevduat sertifikalarının ç,karılmasına olanak veren 29.5.1980 gün ve 8/909 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesinin 13. maddesindeki "bu kararın uygulanması ile ilgili esas ve şartlar T.C. Merkez Bankası'nca Resmi Gazete'de yayınlanacak tebliğierle ilgililere duyurulur" hükmü karşısında Maliye Bakanlığı'nın bu yasaklaması tartışılır nitelikte ise de bu yasaklamanın geçerli olduğu kabul edilecek olsa dahi, bu yasaklama bankalar için getirilmiş olup, birinetice bankerden mevduat sertifikası almış sertifika hamilinin haklarına bir halel getirecek nitelikte olmayıp sadece Maliye Bakanlığı ile ilgili bankayı ilgilendiren bir tebliğden ibarettir.

Üzerinde durulması gereken diğer bir husus ise, dava konusu mevduat sertifikalarının sıhhatidir. Eğer işbu dava konusu mevduat sertifikaları sahte değil iseler, diğer bir deyimle 1.... Kredi Bankası T.AŞ. tarafından düzenlenip olayda adı geçen (B.... Menkul Değerler Yatırım ve Finansman AŞ.) aracılığı ile pazarlanmış ve karşılığı alınmadan bu bankerlik şirketine pazarlanmak için verilmiş olsalar ve halen dahi bu bankerlik şirketinden karşılığı alınmamış olsa dahi, 1. Kredi Bankası AŞ. ve dolayısiyle davalı sigorta fonu bu mevduat sertifikaları bedellerinden davacı hamile karşı sorumludurlar.

O halde mahkemece yapılacak iş davada söz konusu edilen mevduat sertifikalarının sıhhatini araştırmak, sıhhatli oldukları, yani 1.... Kredi Bankası tarafından düzenlettirildiği ve banker aracılığı ile pazarlatıldığı anlaşıldığı takdirde mevduat sertifika bedellerinin faiziyle, birlikte davalı sigorta fonundan tahsiline karar vermekten ibarettir.

Bu şekilde karar verilmeyip bankacılık işlemleri yasaklanmış, birinetice acze düşmüş 1... Kredi Bankası'na başvurulması gerektiğinden bahisle davanın reddi yolsuzdur.... gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda, mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

Temyiz eden: Davacı vekili.

Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

1- Daire bozma kararında "o halde mahkemece yapılacak iş davada sözkonusu edilen mevduat sertifikalarının sıhhatini araştırmak, sıhhatli oldukları, yani İşçi Kredi Bankası tarafından düzenlettirildiği ve banker aracılığı ile pazarlatıldığı anlaşıldığı takdirde mevduat sertifika bedellerinin faiziyle birlikte davalı sigorta fonundan tahsiline karar vermekten ibarettir" denilmiştir. Gerçekten, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fon'unun para ödeyebilmesi için ilk önce bankanın bu mevduat sertifikaları ile mülzem (sorumlu) tutulabilip tutulamıyacağının aratıştırılması gerekir. Eğer, dava dışı 1.... Kredi Bankası dava konusu mevduat sertifikaları bedellerini ödemekle yükümlü tutulamıyacaksa Sigorta Fon'ununda sorumlu tutulmaması gerekecektir.

70 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 12 ve 67. maddeleri gereğince, İ.... Kredi Bankası'nın mevduat kabul ve bankacılık işlemleri yapma yetkisi Bakanlar Kurulunca kaldırılmış ve yönetimi Maliye ve Gümrük Bakanlığı'nın 16.9.1983 gün ve 5298-217/6-63672 sayılı yazılarıyla T. İş Bankası'na tevdi edilmiştir. T. İş Bankası'nca 10 Kasım 1983 günlü olup T.C. Maliye Bakanlığı'na ve 29 Mayıs 1985 günlü olup Tasarruf Mevduatı Sigorta Fon'una hitaben yazılan yazılarda 1.... Kredi Bankası ile ilgili olarak sahte mevduat sertifikalarına, rastlandığı da belirtilmiştir.

Bu durumda ilk önce dava konusu mevduat sertifikalarının sahte olup olmadığı, bin netice sertifikalardaki imzaların bankayı temsil ve ilzam eden imzalar olup olmadığı tespit edilmeyi, sonra da bu sertifikaların davacıya nasıl satıldığı bankanın doğrudan doğruya mı, yoksa banker aracılığı ile mi bu sertifikaları pazarladığı, karşılığını alıp almadığı, kayıtlara geçirilip geçirilmediği araştırılmalı, bulunacak sonuçlara ve Kanunlar, K.HK.'ler ve yasal mercilerin tebliğierine göre bankanın sorumluluğu üzerinde durulmalı ve tüm bu incelemelerden sonra sonuç olarak bankanın bu sertifikalardan sorumlu ve mülzem olup ofmadığı saptanmalıdır.

Ancak, bu husus karşılığı iddia ve savunmalar gözönüne alınarak karara bağlanacağından bu davanın tarafları davacı ile İ... Kredi Bankası olabilir. İ... Kredi Bankası'nın yönetimi her ne kadar T. İş Bankası'na bırakılmışsa da, tüzel kişiliği devam etmektedir. Bu durumda mahkemece evvela işbu ön meselenin halli gerekmektedir. Fakat Tasarruf Mevduatı Sigorta Fon'una karşı açılmış olan işbu davada bu ön meselenin halli olanaksız olduğuna, ancak ön mesele halledilmeden bu dava da sonuca bağlanamıyacağına göre, mahkemece davacı tarafa, İ Kredi Bankası'na karşı, bankanın yukarıda açıklandığı üzere, dava konusu mevduat sertifikalarından dolayı davacıya karşı borçlu olduğunun tesbiti davası açması için mehil verilmesi, davacının açacağı davanın sonucunun beklenmesi ve bu sonuca göre de işbu davanın karara bağlanması gerekmektedir.

2- Yukarıdaki (1) numaralı bent gereğince açılacak davada, İ... Kredi Bankası'nın, dava konusu sertifikalar nedeniyle davacıya borçlu olduğu sonucuna varılacak olursa, bu kez işbu dava nedeniyle davalı Tasarruf Mevduatı Sigorta Fon'unun bu sertifikalar nedeniyle ve kuruluş esasları çerçevesinde davacıya karşı sorumlu olup olmıyaca-ğı incelenmelidir.

Mevduat sertifikaları, Bakanlar Kurulu'nun, T.C. Merkez Bankası Banka Meclisi'nin 28.5.1980 gün ve 3092/12691 sayılı kararına dayanılarak 29.5.1980 gün ve 8/909 sayılı kararnamesinin eki kararının 8. maddesindeki hükümle ihdas edilmiştir. Bu hükme göre mevduat sertifikaları tasarruf mevduat. hükümlerine tabidir. Uygulamada, (vadeli hamiline mevduat sertifikası) ifadesi yerine (hamiline vadeli mevduat cüzdanı) yahut (hamiline yazılı tasarruf hesabı cüzdanı) ifadesi de kullanılarak bu isimler altında hesaplar açılıp hamiline cüzdanlar verildiği de bilinmektedir.

Ancak, davalı Fon'un sorumlu olabilmesi için hesabın bir tasarruf mevduatı hesabı olması gerekmektedir.

Gerek Yeni Bankalar Kanununun 34/2. maddesinde, gerekse Tasarruf Mevduatı Sigorta Fon'u Yönetmeliğinin 3/1. maddesinde, tasarruf mevduat. "gerçek kişiler tarafından tasarruf mevduatı adı altında açtırılması ve üzerine çek keşide edilmesi dışında ticari işlemlere konu olmayan mevduat" olarak tarif edilmektedir. Fakat dava konusu mevduat sertifikalarının veya hamiline vadeli mevduat cüzdanlarının çıkarılmağa başlandığı 1980 yılında yürürlükte olan Bankalar KanunUnun 26. maddesinde ise resmi ve ticari mevduatla bankalar mevduatı dışında kalan bilcümle mevduat tasarruf mevduatı ad ve itibar olunur." denilmektedir. Gerek bu Kanunlar ve Yönetmelik hükümleri ile 8/909 sayılı kararın 8. maddesi hükümleri, daha sonra yetkili mercilerce çıkarılmış K.HK.'ler tebliğier de gözönüne alınarak ve uygulanacak hükümler tesbit edilerek ilk önce mevduat sertifikalarının tasarruf mevduatı hükmünde olup olmadığı saptanmalıdır. Bu arada, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fon'u Yönetmeliğinin 6/1. maddesindeki, bankalarca açılan tasarruf mevduatı üzerinden Fona prim ödeneceği hükmünden de yararlanarak, gerek davalı Tasarruf Mevduatı Sigorta Fon'undan, gerekse T.C. Merkez Bankası ile özel birkaç bankadan (hamiline mevduat sertifikası) veya (hamiline vadeli mevduat cüzdanı) yahut (hamiline yazılı tasarruf mevduatı cüzdanı) belgeleri karşılığı açılan hesaplardan bankaların Tasarruf Mevduatı Sigorta Fon'una prim ödeyip ödemedikleri ve Fon'un bu primleri tahsil edip etmediği sorularak alınacak cevaplar da değerlendirilip sonuca varılmalı, yani mevduat sertifikaları karşılığı hesabın bir tasarruf mevduatı olup olmadığı saptanmalıdır.

Bundan sonra da Tasarruf Mevduatı Sigorta Fon'u Yönetmeliğinin 14/1. maddesi hükmü ve i... Kredi Bankası'nın mevduat kabul ve bankacılık işlemleri yapma yetkisinin Bakanlar Kurulunca kaldırılmış olması durumu gözönüne alınarak, bankanın aciz halinde olup olmadığı saptanarak buna göre de davalı Tasarruf Mevduatı Sigorta Fon'unun sorumluluğu hükme bağlanmalıdır. Bozma kararına bu nedenle uyulmak gerekirken, önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır. Direnme kararı bozulmalıdır.

Sonuç : Davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, direnme kararının yukarıda gösterilen nedenlerden dolayı HUMK.nun 429. maddesi gereğince (BOZULMASINA), istek halinde temyiz peşin harcının geri verilmesine, ilk görüşmede çoğunluk sağlanamadığı için 11.3.1987 gününde yapılan ikinci görüşmede oyçokluğu ile karar verildi.

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972