DAVA : Taraflar arasındaki davadan dolayı İstanbul Asliye 4. Ticaret Mahkemesince verilen 9.5.1986 tarih ve 502-359 sayılı hükmün duruşmalı olarak temyizen tetkiki davalı vekili tarafından istenmiş olmakla işin gereği konuşulup düşünüldü :

KARAR : Davacı vekili, davalı A.Ş. hissedarlarından olan Sifaks S.A. tarafından davalı şirkete ait ilmühaberlerin müvekkili davacıya rehin edildiğini, rehinin tamam olması için davalı şirketin pay defterine tescili gerektiğini ileri sürerek 196.000 hisseyi temsil eden geçici ilmühaberlerin tescilini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili cevabında, hisse rehininin pay defterine tescili için rehinin geçerli olup olmadığı hususunun müvekkilince araştırılması gerektiğini, esasen aynı konuda rehinin iptali için İsviçre Mahkemesinde açılmış dava bulunduğunu, onun sonucu beklenmesi gerekeceğini, şimdiki davanın yersiz olduğunu ileri sürerek davanın reddini istemiştir.

Mahkemece toplanan delillere, bilirkişi raporuna dayanılarak, şekil açısından tamam olan pay senedi rehninin davalı şirketin pay defterine kaydı gerektiği, İsviçre'de açılan dava sonucuna göre şerh durumunun kesinlik kazanacağı görüşüyle davanın kabulüne karar verilmiştir.

Hüküm, davalı vekilince temyiz edilmiştir.

Davada istem, davacı bankaya terhin edilen nama yazılı pay senetleri rehin edilmiş olduğundan, davalı şirketin pay defterine kaydedilmesi isteğinden ibaret olup; davalı bu istemin reddini istemiş, Mahkeme ise davanın kabulüne karar vermiştir.

Nama yazılı pay senetleri veya onun yerine geçen ilmühaberlerin, A.Ş. pay defterine kaydı istenip istenemeyeceği anlaşmazlık konusu olan bu davada iki nokta üzerinde durulması gerekeceği ortadadır.

a) Pay defterine neler kaydedilebilir ?

b) Pay senetlerinin veya ilmühaberlerin rehin edilmesi halinde bu hususun pay defterine kaydı gerekli midir, mümkün müdür ve rehin için geçerlilik şartmıdır?

T.T.K.'nun 66 ncı maddesinde tacirlerin tutacağı defterler arasında pay defterinden söz edilmemiş, ancak T.T.K.'nun (A.Ş.) bölümünde yer alan ve (Hususi defterler) başka, idare meclisi aşağıdaki defterleri de tutar) dendikten sonra aynı maddenin 1 inci bendinde (pay sahiplerinin ad ve soyadları veya ünvanlarıyla ikametgahlarının ve şirketin kurulması anında konan yahut sonradan tedricen çoğaltılan sermayeye tekabül eden paylar için yapılan tediyelerin yazılmasına mahsus "pay sahipleri defteri") hükmü yer almıştır. Aslında bu maddenin ( nama yazılı senetler: devir kabiliyeti) başlığını taşıyan 416 ncı maddeyle birlikte ele alınması gerekmektedir. buna göre nama yazılı senetlerin - veya ilmühaberlerin devri (ciro) ve (teslim) ile olur; Ancak devrin şirkete karşı hüküm ifade edebilmesi için (pay defterine kaydı) da zorunlu bulunmaktadır.

Aynı yasanın 418 inci maddesinde ise nama yazılı pay senedi ciro ve teslimle devredildikten sonra (pay defterine kayıttan imtina) nedenleri gösterilmiştir.

Dava konusu nama yazılı pay senedi -ilmühaber- olup bunun dışında kalan hamiline yazılı pay senetlerinin devri için ise (teslim), yeterli bulunmaktadır; (T.T.K. 415; pay defterine kaydı söz konusu bulunmamaktadır.

O halde (pay defterine kaydı) gereken hususlar böylece belirlenmekte olup; geçerli bir devir işlemi ile yani ciro ve teslimle mülkiyeti devralınmış nama yazılı pay senetlerinin pay defterine kaydı mümkündür. Şirkete karşı da ancak pay defterinde kayıtlı bulunan kimse "ortak sıfatı"nı haizdir. T.T.K. 417 son)

Bunu böylece saptadıktan sonra (nama yazılı pay senetlerinin rehini)nin (pay defterine kaydı) istenip istenemiyeceği konusu incelendiğinde: Rehin, mülküyeti devreden bir hukuki işlem mi değil mi sorusu ortaya çıkmaktadır. Başka bir deyimle rehin halinde rehin konusu olan nama yazılı pay senetlerinin maliki değişiyorsa pay defterine yeni malikin adı ve ortaklık sıfatı anılan 417 nci madde gereği olarak kaydedilecek, mülkiyet geçirmiyorsa pay defterine kayıt da söz konusu olmayacaktır.

Medeni kanun'un 853 üncü maddesine göre; (Kanunen muayyen istisnalar haricinde bir menkul, ancak teslimi meşrut şekilde rehin edilebilir..) Medeni Kanun'un 860 ncı maddesi hükmünce de (..mürtehin alacağını merhunun nakde tahvilinden hasıl olan meblağdan istifa etmek hakkına maliktir.) Yine aynı yasanın 858/1 inci maddesine göre: (mürtehinin, merhun üzerindeki hakları tediye ile ve başka bir sebep ile sakıt olunca; merhunu hak sahibine iade etmesi lazımdır..)

Demek oluyor ki rehin, mülkiyet hakkını geçiren bir hukuki işlem olmayıp sadece bir alacağı teminat altına alma amacını ve niteliğini taşır, mülkiyet hakkı yine rehn edende kalır. Bunun sonucu olarak rehne dayanan zilyetliğin devredilmiş olmasına rağmen "A.Ş. Genel Kurullarına katılma, oy kullanma, Genel Kurul Kararlarının iptalini isteme, denetim hakları, Yönetim Kurulu Üyeleri aleyhine sorumluluk davası hakları (T.T.K.'nun 360,381, Medeni Kanun 874, T.T.K.'nun 336,352,309.) gibi üyelik sıfatına bağlı tüm haklar" malikte yeni rehin alana geçmez" (Prof.Fahiman Tekil, Şirketler hukuku Anonim Şirketler, 1978 baskısı, sayfa 542). "rehin alacaklısı mülkiyet haklarından ancak rehnin paraya çevrilmesi halinde yararlanabilir. Bu yola başvuruluncaya kadarki süre içinde hakları kullanma oy kullanma, iptal davası açma gibi haklar- rehneden pay sahibine aittir" (Poroy - Tekinalp - Çamoğlu, Ortaklıklar Hukuku, 1982 baskı, sayfa 590'da 1192 paragraf göndermesi ile 2 nci paragraf ve devamı.)

Bütün bu açıklamalardan çıkan sonuca göre: nama yazılı pay senetlerinin ve ilmühaberlerin rehin edilmesi, mülkiyetin ve ona bağlı hakların devredilmesini gerektirmez: Pay senetleri üzerinde "mülkiyet" devredilmeyince de rehin alana ortaklık sıfatı kazandırmayacağından, rehnin şirket pay defterine kaydına da olanak yoktur. Esasen rehnalan davacının bu yolda dava açmakta bir hukuki yararı da bulunmamaktadır: Zira mülkiyet kendisine geçmediğinden ortak sayılamıyacağı için ortağa ait hakları kullanmayacaktır. Ancak rehn eden rehin ile birlikte paylar üzerinde intifa hakkını da devretmiş ise ve bu yolda bir sözleşme varsa (T.T.K. 360) rehin alan bunu Anonim Şirket'e (ihbar) etmek suretiyle bu haklardan yararlanma olanağını kazanır; ihbar yeterli olup bu da rehnin pay defterine kaydını gerektiren bir durum olmadığı gibi esasen bu davada intifa haklarının da devredildiğine dair bir iddia da bulunmamaktadır.

O halde rehnin Şirket pay defterine kaydı istemi ile açılmış olan bu davanın reddi gerekirken mahkemece kabulüne karar verilmiş olması hükmün bozulmasını gerektirmiştir.

SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerle davalı tarafın temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün BOZULMASINA, 10.1.1987 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972