DAVA : Taraflar arasındaki tazminat davası nedeniyle yapılan yargılama sonunda, ilamda yazılı nedenlerden dolayı 512,520 liranın dava tarihinden itibaren faiziyle birlikte davalıdan alınarak davacıya ödenmesine, fazla isteğin reddine ilişkin hükmün davalı avukatı tarafından duruşma istekli olarak temyiz edilmesi üzerine gereği konuşuldu :

KARAR : Davacılar, mülkiyeti davalıya ait taşınmazda kiracı olarak ticaret yaptıklarını, davalının yeniden inşaat nedeniyle aleyhlerine tahliye kararı alıp, kendilerinin icraen taşınmazdan çıkartıldıklarını, taşınmaz yeniden inşa ve esaslı onarım görmekle beraber, kendilerinin boşalttıkları bölümün onarılmadığını, kendilerinin bu bölümün kiralanmasında üstün ve tercih hakları bulunmasına rağmen üçüncü bir kişiye kiralandığını, bu suretle davalının 6570 sayılı yasanın 15 inci maddesine aykırı davranarak zararlarına neden olduğunu, tercih haklarına güvenerek dükkanı yeniden kiralayacaklarını beklediklerini, bu sebeple iki sene boş gezdiklerini, iki sene boş gezme sonucu kazanç kaybının 700.000 lira olduğunu, ayrıca aynı nitelikte bir dükkanı bulabilmek ve alabilmek için 800.000 lira peştemaliye ödeme zorunda bulunduklarını bildirerek 1.500.000 liranın tazminini istemişlerdir.

Mahkemece 29 ay dükkansız kalıp boş gezme nedeniyle her iki davacı zararı 112.500 lira ile davacıların vermeleri gereken 400.000 lira hava parası olmak üzere 512.500 liranın tazminine karar verilmiştir.

1 - Davacılar, henüz vermedikleri, ancak gereken peştemaliye parasının tazminini istemiş olmakla, öncelikle peştemaliye parasının yasaya aykırı olmayan ve hukuken, kanunen bir ödenti olup olmadığı üzerinde durulmak gerekmektedir.

Peştemaliye (Peştemallık); ticarette ün kazanmış bir müessesenin başkasına devri halinde üne neden olan manevi değere veya müessesenin bulunduğu yörenin onur ve önemine karşılık olmak üzere ödenen bedeldir. (Türk Hukuk Lügatı, Ankara 1944, sh 248). Tanımından da anlaşıldığı gibi, peştemaliye taşınmazın kiralanmasında değil, ticari bir işletmenin devri halinde; işletmeyi devir alanın, bu işletme hakkının maddi değeri yanında işletmenin ünü ve manevi değerleri için ödenmesi lazım gelen bedeldir. İşletmenin faaliyetini yerine getirdiği taşınmaz veya taşınmazın kiralanması ile ilgili değildir. Peştemaliye bu haliyle yasaya ve ahlaka aykırı bir edim olmayıp, hukuken konulan bir haktır. Davacılar, davalının maliki olduğu dükkanda yürüttükleri ticari faaliyet sonucu üne kavuştuklarını ve bu işletmeyi ani ve zorunlu devir durumuda kaldıkları için peştemaliye alamadıklarını iddia etmediklerine göre, peştemaliye'ye ilişkin isteğin reddi gerekir.

Mahkemenin bu bölüm istek hakkında kabulü ise hava parası biçimindedir. Davacıların henüz vermedikleri, ancak vermek durumunda kalacakları hava parası olan 400.000 liranın tahsiline karar verilmiştir.

6570 sayılı yasanın 15 inci maddesinin üçüncü bendinde yeniden inşa veya esaslı şekilde tadil edilen taşınmazların, yeni haliyle eski kiracıya kiralanmasında kiracıya tercih hakkı tanınmış, buna aykırı davranış ise aynı yasanın 16 ncı maddesinde cezai müeyyideye bağlanmıştır. Aynı madde ile hava parası almak da yasaklanmıştır.

Borçlar Kanunu'nun 19 ve 20 nci maddelerinde, tanımı yapılmayan hukuka aykırılığın müeyyidesi öngörülmüş, tarifi ise doktrin ve uygulamaya bırakılmıştır.

Bir sözleşmenin ihtiva ettiği hak ve borçlar, hukuk düzeninin emredici bir normu ile çatıştığı takdirde hukuka aykırı olur. Emredici normlar herkese hitap eden, herkese ödevler yükleyen genel ve objektif davranış kurallarıdır. Bir sözleşmenin kendisi veya muhtevası, emir veya yasayı koyan bir normla çatıştığı ona aykırı olduğu zaman, hukuka aykırı sayılır. Hukuka aykırı davranışta ayrıca tarafların ihlal bilinci aranmaz (Prof. Fikret Eren Borçlar hukuk Genel Hükümleri - Ankara 1985 C 1 sh. 341 ve sonrası) Emredici hukuk normu 6570 sayılı yasanın 16 ncı maddesi olup, bu madde ile yasaklanan hava parasını istemek hukuka aykırılık oluşturur. Hukuka aykırı bir edimin yerine getirilmesi veya bu nedenle davalıdan tazminat istenmesi mümkün değildir. O halde istek dışı çıkılarak hava parasına hükmolunması usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirir.

2 - Davacılar dilekçelerinde iki yıl ile sınırlı tazminat istedikleri halde mahkemece Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nun 74 üncü maddesine aykırı biçimde ve istek aşılarak 29 aylık zararın ödetilmesine karar verilmesi de bozmayı gerektirir.

SONUÇ : Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı nedenlerle BOZULMASINA, 3.6.1985 gününde oybirliğiyle karar verildi.

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972