DAVA : Karar düzeltme isteklerinden peşin harç alınmasına gerek olup olmadığı konusunda Yargıtay 3. Hukuk Dairesi'nin 12.5.1983 gün ve Esas: 2126, Karar: 2366 sayılı kararı ile 4. Hukuk Dairesi'nin 3.2.1983 gün ve Esas: 139, Karar: 1101 sayılı kararı arasında aykırılık bulunduğundan bahisle aykırılığın giderilmesi, 3. Hukuk Dairesi'nin 24.5.1983 günlü kararına dayanılarak bu Daire Başkanlığı'nca 25.5.1983 gün, 1983/108 sayılı yazı ile 1. Başkanlıktan istenmiş ve 1. Başkanlık, 2797 sayılı Yargıtay Kanunu'nun 16/5 ve 45/1. maddeleri uyarınca bu aykırılığın İçtihadı Birleştirme Hukuk Genel Kurulu'nca giderilmesini istemiştir. İlk görüşmesi olan 28.9.1983 günü 2/3 oyçokluğu sağlanamadağından ikinci görüşmesi 12.10.1983 günü yapılmış, bunda da 2/3 oyçokluğu temin edilmediğinden 3. görüşmesi 16.11.1983 günü yapılmıştır.

İçtihat Aykırılığının Giderilmesi İsteminde Dayanılan Kararlarda Belirtilen Görüşlerin Özeti

3. Hukuk Dairesi 12.5.1983 gün ve Esas: 2126, Karar: 2366 sayılı kararında, 492 sayılı Harçlar Kanunu'na ekli (1) sayılı tarifenin maktu harçlara ilişkin 2/b maddesi uyarınca karar düzeltme istemlerinin reddine dair Yargıtay kararlarının 1000 lira maktu harca tabi olduğunu, 9. maddesinde karar düzeltme isteminin kabulü üzerine temyiz olunan hükmün onanırsa hükümden alınan harç kadar harç alınacağının öngörüldüğünü, hükmün bozulması halinde ise yasada bir hüküm olmadığı için harç alınamayacağını, aynı yasanın 27. maddesinin 1. fıkrasında, maktu harçların ne zaman ödeneceğinin belli edilmiş olduğunu, 2. fıkrasında da, istisna getirilerek mahiyetleri icabı işin sonunda hesap edilip alınması gerekenden harç alacağının doğmasını takip eden 15 gün içinde ödeneceğinin hüküm altına alındığını, 127. maddede aksine hüküm olmadıkça harcın peşin ödenmesi gerektiği ifade edilerek peşin ödemenin istisnaları olduğunun açıkça belirtildiğini, bu maddeler birlikte mütalaa edildikte, karar düzeltme isteklerinin red veya kabul edileceği peşinen bilinmediği için peşin harç alınamayacağını, HUMK.nun 434/2. maddesinin kıyasen karar düzeltme isteklerinde uygulanamayacağını kabul etmiştir.

4. Hukuk Dairesi ise 3.2.1983 gün ve Esas: 139, Karar: 1101 sayılı kararında, karar düzeltme talebinin hangi tarihte yapılmış sayılacağına dair Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nda bir hüküm olmadığını, ancak kıyas ve yorum yoluyla temyize ilişin Usulün 434/2. maddesinin aynı fasılda yer alan karar düzeltme isteklerinde de uygulanması gerektiğini, Harçlar Kanunu'nun 27. maddesi uyarınca (1) sayılı tarifede yazılı maktu harçların ilgili bulunduğu işlemin yapılmasında önce peşin olarak ödenmesi icap ettiğini, 127. madde gereğince harcın tamamı peşin ödenmedikçe harç konusu olan işlemin yapılamayacağını, bu bakımdan harcı alınmayan karar düzeltme isteklerinin işleme konmaması gerektiğini, 15 günlük yasal sürenin harcın yatırıldığı tarihe göre hesap edilmesi icabettiğini belirtmiştir.

Ön Sorun Konusu:

4. Hukuk Dairesi Başkanı, Hukuk Genel Kurulu'nun da bu konuya ilişkin kararları olabileceğini, 3. veya 4. Hukuk Daireleri'nin görüşlerinden birini paylaşmış olacağını, bu itibarla Dairelerle Genel Kurulun da görüş ayrılığı içinde bulunacağını, bu bakımdan içtihadı birleştirmenin Yargıtay Büyük Genel Kurulu'nda görüşülmesi gerektiğini ileri sürmüştür. Ön sorun olarak bu cihet tartışılmış, neticede Hukuk Genel Kurulu'nun konuya ilişkin bir kararı olmadığından, şu veya bu yolda bir görüşü saptanamadığından ve içtihadı birleştirmeye iki Dairenin kararları arasında aykırılık bulunduğu nedeniyle gidildiğinden bahisle içtihadı birleştirmenin Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nda görüşülüp sonuçlandırılmasına 2/3'yi aşan çoğunlukla karar verilerek esasa geçilmiş, Raportör Üye sözlü olarak içtihat aykırılğına esas olan kararların hukuki dayanaklarını, ilgili yasa maddelerini ve kişisel görüşlerini belirtmiş, söz alan üyelerden bir kısmı 3. Hukuk Dairesi'nin, bir kısmı da 4. Hukuk Dairesi'nin kararına esas olan görüşleri savunmuştur.

İlgili Yasa Maddeleri

Konunun çözümü için ilgili yasa maddelerinin ele alınması gerekmektedir.

492 sayılı Harçlar Kanunu'nun 9. maddesinde aynen: "tashihi karar talebinin kabulü üzerine temyiz olunan hüküm tasdik edilirse temyiz olunan hükümden alınan harç kadar yeniden harç alınır" denmektedir.

Harçlar Kanunu'na bağlı (1) sayılı tarifenin yargı harçları kısmının maktu harçlara ait 2/b maddesinde, karar düzeltme taleplerinin reddine dair Yargıtay ve Danıştay kararlarından 1000 lira maktu harç alınacağı belirtilmiştir.

Bu iki madde birlikte incelendiğinde, karar düzeltme isteklerinde harcın alınabilmesi için iki halden birinin gerçekleşmesi gerekir. Bunlardan biri karar düzeltme isteğinin kabulü üzerine mahkeme kararının onanması, diğeri de karar düzeltme isteğinin reddine karar verilmesidir. Tarifede öngörülen maktu harç, karar harcıdır. Henüz karar ulaşmamış istek için harç öngörülmemiştir. Nitekim aynı kısmın 2/c maddesinde Yargıtay ve Danıştay'ın icranın tehiri kararında 750 lira maktu harç alınacağı belitilmiştir. Burada da icranın durdurulması taleplerinde değil, bu talep üzerine verilen tehiri icra kararlarında harç alınmaktadır. Böylece kanun koyucu, karar düzeltme isteklerinin nasıl sonuçlanacağı başlangıçta bilinemeyeceği için peşin harca gerek görmemiştir. Eğer aksi amaçlansaydı, tarifede karar düzeltme isteğinin reddine dair kararlar deyimi yerine karar düzeltme isteklerinde ifadesi kullanılırdı.

Harç, Devletin mahkemeler aracılığı ile yaptığı adli hizmete ondan yararlananların katkısıdır. Ancak, yasada belirtilen durumlarda harç alınır. Diğer deyimle kanunsuz harç alınamaz. Hal böyle olunca, yasada hüküm bulunmadığından karar düzeltme isteğinden peşin harç alınmaması gerektiği sonucuna varılır.

Harçlar Kanunu'nun 27. maddesinin 2. fıkrası ile 129. maddesi de bu görüşü doğrulamaktadır. Maktu harçların ödeme zamanı ile ilgili 27. maddenin 1. fıkrasında, maktu harçların peşinen ödeneceği belirtildikten sonra 2. fıkrasında istisna getirilmiş ve mahiyetleri icabı işin sonunda hesap edilipalınması gerekenlerin harç alacağının doğması tarihinden itibaren 15 gün içinde ödeneceği hüküm altına alınmıştır 129. maddede de hem nisbi hem de maktu harçları kapsayan 27. maddeye paralel bir hüküm getirilmiştir. O halde karar düzeltme isteğinde de bu talebin nasıl sonuçlanacağı önceden bilinemediği için harç bakımından anılan maddeler kapsamına girdiğinin ve işin sonunda belirlenen duruma göre harcın alınması gerektiğinin kabulü zorunludur.

Harçlar Kanunu'nun 32/1 ve 127. maddelerinin olayımızda uygulama yeri yoktur. Çünkü, bu maddeler peşin harca tabi işler için öngörülmüştür. Karar düzeltme isteklerinde peşin harç alınması gerekmediği sonucuna varılırsa bu maddelerin uygulanması elbette düşünülemez. Ancak, 127. maddede de 27 ve 129. maddeleri teyiden harçlada peşin ödemenin istisnaları olacağı hüküm altına alınmıştır.

HUMK.nun 434/2. maddesinin kıyas yoluyla karar düzeltme isteklerinde uygulanıp uygulanamayacağına gelince: Kanun koyucu, 434. maddeyi münhasıran temyiz yolu için öngörmüştür. Bu maddede temyize başvuranın öncelikle gerekli harçları peşin ödemesi hüküm altına alınmıştır. Karar düzeltmeye ilişkin hükümlerde böyle bir yükümlülük getirilmemiştir. Kanun koyucu, Harçlar Kanunu'nundaki açıklığı nazara alarak buna gerek duymamıştır. Bu konuda yasada boşluk olması veya ilgili maddenin açıklığa kavuşturulması gereğinin duyulması halinde kıyas ve yoruma başvurulur. Karar düzeltme isteğine ilişkin Harçlar Yasası'ndaki açık hükümler karşısında 434/2. maddenin kıyasen karar düzeltme isteğinde de uygulanması düşünülemez.

Bazı üyelerin görüşlerine dayanak olarak ileri sürdükleri 10.5.1965 gün ve 1/1 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı, karar düzeltme isteklerinde başvurma harcı alınamayacağına ilişkin olduğundan karar ve ilam harçlarını içeren olayımızla ilgisi bulunmamaktadır.

SONUÇ : Açıklanan nedenlerle, karar düzeltme isteklerinde peşin harç alınmasına yer olmadıına, istemin incelenmesi sonucu beliren duruma göre haç alınması gerektiğine, 16.11.1983 günlü 3. toplantıda çoğunlukla karar verildi.

KARŞI OY YAZISI (1)

1- Ön Sorun Bakımından Karar düzeltme taleplerinin reddinden harç alınacağına dair hüküm, 21.11.1980 tarih ve 2345 sayılı Kanunla, -Harçlar Kanununun 1 sayılı tarifesinin III-2/b fıkrasına yapılan ilave ile-, kabul edilmiş ve 1.12.1980 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu tarihe kadar karar düzeltme talepleri harca tabi değildi (RGT/28.11.1980, sA. 17174). Üç yıla yakın bir9 zamandır Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun bu konuda bir uygulama içinde bulunmaması ve bir karar vermemiş olması mümkün değildir. Nitekim Sayın Başkanvekili konunun müzakeresi sırasında kesin bir sonuç alabilmek için, geriye doğru iyi bir araştırma yapılması gerektiğine değinmiştir. Bu bakımdan Yüksek Genel Kurul'da okunan 4. Hukuk Dairesinin 17.10.1983 tarihli ve 1983/310 sayılı yazısında belirtildiği gibi, Yüksek Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 1.12.1980 tarihinden bu güne kadar verdiği karar düzeltmeye ait kararlar iyi bir incelemeden geçirilerek anılan Yüksek Kurulun bu husustaki kesin tutumu tesbit edilmeli ve görev durumu buna göre belirlenmeliydi. Yüksek Genel Kurul, harcı verilmeyen karar düzeltme istemlerini incelemeye tabi tutmuşsa, Yüksek 3. Hukuk Dairesi görüşündedir demektirki, Dairemiz içtihadıyla içtihat aykırılığı vardır. Eğer incelemeye tabi tutmamışsa Dairemizle aynı görüştedir. Bu takdirde Yüksek 3. Hukuk Dairesi görüşündedir demektirki, Dairemiz içtihadıyla içtihat aykırılğı vardır. Eğer incelemeye tabi tutmamışsa Dairemizle aynı görüştedir. bu takdirde Yüksek 3. Hukuk Dairesi İçtihadı ile içtihat aykırılğı bulunmaktadır. Bu iki durumda da uyuşmazlık Hukuk Genel Kurulunun kararı ile Yargıtay Dairelerinden biri tarafından verilmiş kararlar arasında bulunduğundan, bu içtihat aykırılğıının giderilmesi Hukuk Genel Kurulunun değil, Yargıtay Kanununun 16. maddesi gereğince Yargıtay Büyük Genel Kurulunun görevine girdiğinden, uyuşmazlığın Yargıtay Büyük Genel Kurulunca çözüme bağlanması gerekir. Bu bakımdan tam bir tesbit yapılmadan konunun Hukuk Genel Kurulunca çözüme bağlanmasının uygun olmadığı görüşündeyiz.

2- Esas bakımından : Yüksek Yargıtay 3. Hukuk Dairesinin gündeme ekli olarak dağıtılan 12.5.1983 gün ve 2126/2366 sayılı kararı ile 4. Hukuk Dairesi kararları arasındaki uyuşmazlık, öncelikle karar düzeltmeye ilişkin dilekçelerin harcı verilmemiş olsa dahi, karar düzeltme incelemesine esas alınıp alınamayacağı, noktasında toplanmaktadır. Yüksek 3. Hukuk Dairesi; karar düzeltme talebi reddedilirse, harcın alınmasının esas hakkındaki kararda belirtilmesi gerektiği görüşündedir. Dairemiz ise, harcı alınmamış dilekçelerin işleme konamayacağı, bu bakımdan harcı alınmamış dilekçeler üzerinde karar düzeltme incelemesinin yapılamayacağı görüşünü benimsemiştir.

Yüksek9 3. Hukuk Dairesi ile bu görüşü benimseyen değerli çoğunluk, Harçlar Kanununun 9. maddesiyle 27. maddesinin 2. fıkrasını ve aynı Yasanın 127. maddesini görüşüne esas almış ve Hukuk Uuslü Muhakemeleri Kanunu bakımından da 442/A maddesinde alınacak giderler arasında karar tashihi harcı gösterilmediğinden, yorum yoluyla da 434. maddesinin uygulanması mümkün olmadığından, karar tashihi harcının peşin yatırılması gerekmediği sonucuna ulaşmıştır.

Kanımızca bu sonuç, gerek Yasanın açık hükümleriyle, gerekse yorum kurullarıyla bağdaşmamaktadır.

Bu konu hakkında sonuca varılırken, 10.5.1965 gün, Esas No: 1965/1, Karar No: 1965/1 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararında ve birç ok bilimsel eserde belirtildiği gibi Yasanın sadece bir kuralı tek başına değil, onunla birlikte ona ilişkin diğer kurallar ve bütün kanunda hakim olan ana ruh ve ilkelerle birlikte ele alınmalıdır. Bir maddeyi yorumlarken onun ruhunu meydana çıkarmak için yasada onunla ilgili diğer maddelerin anlamını da gözönünde tutmak zorunluğu vardır. Bu yapılmazsa o kuralın gerçek anlamı bulanamaz ve doğru sonuca varılamaz.

Yukarıda anılan ilkenin ışığında 492 sayılı 2.7.1964 kabul tarihli Harçlar Kanunu incelendiğinde, bu Kanunun on kısımdan oluştuğu, yargı harçlarına ilişkin 1. kısmının 2. maddenin 32. maddeye kadar devam ettiği ve bu kısmın da beş bölüme ayrıldığı, 1. bölümün mükellef, ikinci bölümün istisna ve muaflıklar, 3. bölümün harç alma ölçüleri ve nisbetleri, 4. bölümün harcın ödenmesi, 5. bölümün ise çeşitli hükümlerden oluştuğu, Kanunun 10. kısmının ise kısımlar arasında müşterek hükümlere ilişkin olduğu ve ayrıca kanuna 9 tarifenin eklenmiş bulunduğu görülmektedir.

Karar düzeltme harcı bir sayılı tarifenin III/2-b bendinde de açıkça belirtildiği gibi, yargı harçlarındandır ve bir sayılı tarifenin karar ve ilam harçları bölümünde yer almıştır. O halde konuya çözüm bulmak için Harçlar Kanununun öncelikle yargı harçlarına ait bölümünün incelenmesi gerekmektedir.

Bu bölümde yer alan 27. maddenin 1. fıkrasındaki "(1) sayılı tarifede yazılı maktu harçlar ilgili bulunduğu işlemin yapılmasından önce peşin olarak ödenir" aynı maddenin 3. fıkrasındaki "Harç peşin veya süresinde ödenmemişse, müteakip muamelelere ancak harç ödendikten sonra devam olunur": Kanunun nisbi harçlarda ödeme zamanı başlığını taşıyan 28. maddesinin (a) bendindeki "karar ve ilam harçlarının dörtte biri peşin, geri kalanı kararın verilmesinden itibaren iki ay içinde ödenir. Karar ve ilam harcı ödenmedikçe ilgiliye ilam verilmez", 32. maddesindeki "yargı işlemlerinde alınacak harçlar ödenmedikçe müteakip işlemler yapılmaz. ancak "ilgilisi tarafından ödenmeyen harçları diğer taraf öderse işleme devam olunmakla beraber bu para muhakeme neticesinde ayrıca bir isteğe hacet kalmaksızın hükümde nazara alınır" ve Kanunun 127. maddesindeki "işlemin yapılamayacağı" başlığı altında "bu kanunda aksine hüküm bulunmadıkça, harçların tamamı peşin olarak ödenmeden harca mevzu olan işlem yapılmaz." hükümleriyle Harçlar Kanununda hakim olan ana ilkenin, hiç bir kuşku ve duraksamaya meydan vermeyecek şekilde "harçların peşin ödenmesi ilkesi" bulunduğu emredici hükümler olarak vurgulanmıştır. Bu açık hükümler karşısında çoğunluğun görüşüne katılmak mümkün görülmemiştir.

Her ne kadar Yüksek 3. Hukuk Dairesi ile değerli çoğunluk tarafından, Harçlar Kanununun 9. maddesinin Yargıtay'ın bozma kararları karar düzeltme talebi üzerine değiştirilerek onamaya dönüştürüldüğünde "temyiz olunan hükümden alınmış olan harç kadar yeniden harç alınır" hükmü, karar tashihi talebinde bulunanlardan alınacak harcın başlangıçta belirli olmadığına, delil olarak gösterilmişsede, bu gerekçe haklı değildir. Çünkü bu maddede alınması öngörülen harç, talebinde haklı çıkmış olan karar düzeltme isteyenden değil, yerel mahkeme kararını başlangıçta temyiz ederek bozma kararı verilmesine neden olan taraftan alınacak bir harçtır. Bilindiği gibi, temyiz edilen yerel mahkeme kararı Yargıtay incelemesi sonucunda onanırsa, karardaki harç kadar onama (tasdik) harcı alınır. (Bkz. Harçlar Kanunu 1 sayılı Tarife, III-1/e). Eğer temyiz üzerine bozulursa, hiç bir harç alınmaz ve temyiz edenden peşin olarak alınan harcın iadesine karar verilir. İşte, 9. madde Yargıtay'ın bozma kararına karşı yapılan karar tashihi üzerine, bu bozma kararı onamaya dönüştüğünde, evvelce alınmamış harcın, alınmasını öngörmektedir ve bu harç karar tashihi talebinde bulunandan değil, yerel mahkeme kararının temyiz eden taraftan alınır. Karar düzeltme talebinde bulunandan alınacak harç sadece talebi reddedilmiş olmak şartıyla, diğer deyişle ancak talebinde, haksız çıkmış bulunması halinde - (1) sayılı Tarifenin III/2-b bendinde belirtildiği gibi - 1000 liradan ibarettir. karar düzeltme talebinde bulunanın bu talebinin reddi halinde kendisinden alınacak bu harç miktarında, hiç bir zaman değişiklik söz konusu değildir.

Yüksek 3. Hukuk Dairesi ve değerli çoğunluk, kararına bir diğer dayanak olcarak Harçlar Kanununun 27. maddesinin 2. fıkrasındaki: "mahiyetleri icabı işin sonunda hesap edilip alınması gerekenler, harç alacağının doğması tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenir" hükmünü esas almıştır. Bu hükmün de konuyla yakından uzaktan ilgisi bulunmamaktadır. Bu hüküm, Harçlar Kanununun kabul tarihi olan 2.7.1964 tarihinde kabul edilmiştir. Karar düzeltme taleplerinin reddi ise, 21.11.1980 tarih 2345 sayılı Kanunun yürürlük tarihi olan 1.12.1980 tarihine kadar harca tabi değildir Karar tashihinin reddi talepleri 1.12.1980 tarihinde harca tabi kılınmıştır. 1964 yılında kabul edilen 27. maddenin 2. fıkrasının 1.12.1980 tarihinde yürürlüğe giren karar tashihlerinin reddinden harç alınması işlemini kapsamayacağı açık ve seçiktir. Kaldıki karar tashihi harcı mahiyeti icabı hesaplamayı gerektiren bir harç olmayıp, maktu olarak 1.000 lira tesbit olunmuştur. 27. maddenin 2. fıkrasında öngörülen duruma örnek (1) sayılı tarifenin (D) Diğer Yargı Harçları (müşterek kısım III-b-bb) kısmında belirtilen "miras işlerinde defter tutulmasında: Borç bakiyesi hasıl olmuş veya mevcut alacaklar ile borçlar bakiyesi eşit ise 375 Türk Lirası alınacağına" ilişkin hükümdür. Çünkü bu harcın alınması borç bakiyesinin olup olmayacağına bağlı bulunduğu için, 27. maddenin ikinci fıkrasının uygulanabilmesi söz konusu olacaktır. Yukarıda da belirtildiği gibi 27. maddenin 2. fıkrasının, karar tashihinin reddinde alınacak harçlara esas alınmasına hukuki olanak yoktur. Yüksek Daire ve bu görüşü benimseyen güzide çoğunluk, kanunun bütününe hakim olan peşin harç alınması ilkesini bir yana bırakıp, 27. maddenin 2. fıkrasındaki istisnai hükmü kararına esas almıştır. Bu benimseyişin kabul edilme olanağı bulunmadığı, hukuk bilim ve uygulamasına ters düştüğü görüşündeyiz.

Harçlar Kanununun bütününde hakim olan ilke, harcın peşin alınmasıdır. Bunu diğer örneklerde de görmek mümkündür. Nitekim dava açılırken davanın kabul mü olunacağı red ile mi sonuçlanacağı belli değildir. Fakat buna rağmen Harçlar Kanunundaki ilke gereğince, harçlar peşin alınmaktadır.

Kanımızca, Harçlar Kanununun 127. maddesine de, değerli çoğunlukça kabulündeki amaca uygun düşmeyen anlam verilmiştir. Bu maddede öngörülen, -28. maddenin (a) bendindeki gibi istisnalar dışında-, harcın bir bölümünün değil, tamamı peşin ödenmedikçe harca mevzu olan işlemin yapılmayacağı ilkesidir. Bu ilke, bir bölüm harç alınarak işlem yapılabilecek yargı işlemleri bakımından Harçlar Kanununun 32. maddesinde ayırca vurgulanmıştır. Karar tashihi taleplerinin de bir yargı işlemi olduğu (1) sayılı tarifenin III-2/b'de açıkça belirtildiğine göre, harcı verilmemiş karar tashihi taleplerini incelemeyi, 32. maddenin emredici hükmüyle bağdaştırmak mümkün bulunmamaktadır. Harçlar Kanununun açık ve emredici bu hükümleri karşısında içtihadı birleştirme kararında varılan sonucu paylaşmak mümkün olamamıştır.

Bir an için Harçlar Kanununun bu açık ve emredici maddeleri olmasa dahi, HUMK'nun 434. maddesinin 3. fıkrasındaki hüküm karşısında da aynı sonuca varılmak gerekirdi. Çünkü gerek temyize ilişkin HUMK'nun 434. maddesi, gerekse karar düzeltmeye ilişkin HUMK'nun 440-442/A maddeleri HUMK'nun "Hükümlere Karşı Müracaat Tarikleri" başlığını taşıyan 1. fasılda yer almıştır. Bu bakımdan temyiz dilekçesi için 434. maddenin 3. fıkrasında öngörülen "Temyiz dilekçesi verilir gerekli harç ve giderlerin tamamı ödenir" hükmünün karar düzeltme dilekçeleri içinde kıyas yoluyla aynen uygulanması gerekir. Aynı yasanın 442/A maddesinin son fıkrasındaki "Tebliğ ve bildirme giderleri temyiz dilekçesiyle birlikte temyiz isteğinde bulunandan peşin olarak alınır. Bu gider de temyiz için gerekli giderlerden olup ödenmemesi halinde 434. madde hükmü uygulanır" kuralından aksi sonuca varmakta mümkün değildir. çünkü burada düzenlenen temyiz giderleridir. Karar düzeltme yoluna başvurulup başvurulmayacağı bilinmediği için karar düzeltme harcından bahsedilmemesinden daha olağan bir şey olamaz. Bu konuda görev hükümleri hariç kıyas ve yorum yoluyla sonuca varılamayacağı görüşüne katılmaya da olanak yoktur. Usul Hukukunda da kıyas ve yoruma gidilebileceği bütün bilimsel eserlerde kabul edildiği gibi, Yargıtay'ın kökleşmiş uygulaması da bu yoldadır. Prof. Dr. Sabri Şakir Ansay, Hukuk Yargılamaları Usulleri, Ankara 1960 S. 8 ve 9'da bu konudaki görüşünü: "bazıları Hukuk Usulü Kaidelerinde kıyas ve boşluğu doldurma olmayacağını söyler, bu hiç bir kanun hükmüne veya kabul edilmiş bir doktrine dayanmaz. Asılsız ve yersiz bilimle ilgisi olmayan bir sanıdan başka bir şey değildir. Medeni Kanunumuzdan önce süren bir geleneğin artığı ve uzamasıdır" şeklinde belirtmiş bulunmaktadır. (Ayrıca bakınız: Ord. Prof. Mustafa Reşit Belgesay, Hukuk Usulü Muhakemeleri Şerhi, Teoriler, Cilt 1, İstanbul 1949 S. 22-24; Prof. Dr. Saim Üstündağ, Medeni Yargılama Hukukunun esasları, İstanbul 1973 S. 48; Prof. Dr. Baki Kuru, Hukuk Muhakemeleri Usuü, 1979 Cilt 1, Sayfa 37; Prof. Dr. ilhan Postacıoğlu, Medeni Hukuk Usulü Dersleri, istanbul 1975 S. 21; Prof. Dr. Necip Bilge - Doç. Dr. Ergun Önen, Medeni Yargılama Usulü Dersleri, Ankara 1978 S. 5).

Yorum bir hukuk kuralının gerçek anlamını belli ve tesbit etmek; kıyas ise, kanun tarafından tanzim edilmemiş olan bir husus hakkında, buna esaslı yakınlık gösteren, fakat farklı bir durum için konmuş olan kuralın uygulanması olarak tanımlandığından, HUMK'nun 434. maddesinin 3. fıkrasındaki hükmün karar düzeltmelerde uygulanması mümkün olmadığı gödrüşüne de iştirak edilmemiştir. Çünkü burada mevcut olmayan bir yükümlüğün getirilmesi söz konusu değildir. Temyiz talebi ile karar düzeltme talebini farklı hükümlere tabi tutmanın hiç bir haklı nedeni yoktur.

Yukarıda bildirilen nedenlerle İçtihadı Birleştirme kararındaki sayın çoğunluğun değerli görüşlerine katılamıyoruz. 16.11.1983

KARŞI OY YAZISI (2)

Kuşkuya yer vermeyecek biçimde açık, kesin ve özel nitelikli hüküm bulunmayan hallerde, çekişmeli konuların ve görüş aykırılıklarının çözümünü, ilgili yasanın genel esprisi ve o yasaya egemen ana ilke ve kurallar içinde aramak lazımdır.

En son 2345 sayılı Kanunla değişiklik gören 492 sayılı Harçlar Kanununda, içtihadı birleştirme konusu olan karar düzeltme istemlerinin reddine ilişkin harcın peşin mi, yoksa sonradan mı alınacağı yolundaki görüş aykırılğıın açık ve kesin biçimde giderici özel bir hüküm bulunmamaktadır. O halde, sorunun çözümü için izlenecek tek sağlıklı yol, yukarıda değindiğimiz gibi Harçlar Kanununa egemen ana ilkeye dayanmak ve yararlanmak olacaktır.

492 sayılı Kanunun, yargı harçlarının peşin alınmasını genel bir ilke olarak kabul ettiği, aynı Kanunun 27, 28, 32 ve 127. maddelerindeki açıklık karşısında tartışılamayacak bir gerçektir. Özellikle 27. madde, maktu harçların peşin olarak ödenmesine ilişkin emredici bir hüküm taşımaktadır. Yasa koyucu, bu ana kuralın dışında kalmasını düşündüğü haller için de, bir takım istisnai hükümler getirmiştir. Örneğin, aksine hüküm bulunan hallerde nispi harcın tamamının peşin alınmayacağına ilişkin 127. madde ve konumuzla ilgili bulunan 27. maddenin ikinci fıkrası gibi.

Gerçekten 27. maddenin ikinci fıkrası, maktu harçların peşin olarak ödenmesi kuralına bir istisna getirmiştir. Ancak, karar düzeltme harcını, -sayın çoğunluğun görüşüne dayanak yaptığı- bu madde kapsamı içinde mütalaa etmeye şeklen ve hukuken imkan yoktur. Her şeyden önce, sözü edilen istisnai hüküm getirildiği zaman, henüz karar düzeltme istemlerinin reddinden harç alınması söz konusu değildi. Bu hüküm 1964 yıblında yürürlüğe girdiği halde, karar düzeltme istemlerinden red harcı alınması uygulaması, 1980 yılında tarifede yapılan değişiklikle başlamıştır. O halde, bu istisnai hüküm karar düzeltme harçları düşünülerek getirilmemiştir. Öte yandan, 27. maddenin ikinci fıkrasında sözü edilen harçlar, "mahiyetleri icabı işin sonunda hesap edilip alınması gereken" harçlardır. Örneğin, satış suretiyle ortaklığın giderilmesi davaları ve defter tutma işleri gibi. Çünkü, bu tür ortaklığın giderilmesi davalarında satışa karar verilirse satış bedeli üzerinden nispi, dava reddedilirse maktu harç alınacaktır. Aynı şekilde defter tutmalarda, sonuç alacak bakiyesi verirse nispi, borç bakiyesi verirse maktu harç alınması gerekecektir. Oysa, karar düzeltme harcının kesin miktarı, (1) sayılı tarifenin (A.III-2b) bölümünde açıkça gösterilmiştir. Herhangi bir ölçüye ve hesaba gerek yoktur. Karşı görüşün, "Harç alacağı karar düzeltme isteminin reddedilmesi halinde doğar. Bu istemin reddedileceği belli değil ki harç peşin alınsın" şeklindeki gerekçesini de benimsemek mümkün değildir. Böyle bir gerekçe benimsendiği ve Yasaya hakim olan genel ilke gözardı edildiği takdirde, nispi harca tabi bir davanın kabul edileceği henüz belli değilken, 500 lira maktu red harcı yerine binlerce lira peşin nispi harç alınmasının yasal ve hukuksal izahını yapmak imkansız hale gelir. Aynı şekilde bu görüş, Usul Kanununun, 440. maddesiyle aynı fasılında bulunan 434. maddesine de ters düşer. Çünkü temyizde, harç alacağının temyiz isteminin reddedilmesi ve hükmün Yargıtay'ca onanması halinde doğmasına, hükmün bozulması halinde ise alınan harcın iadesi gerekmesine rağmen, 434. madde, temyiz harcının peşin alınmasını öngören hüküm getirmiştir.

Dava ve temyiz harçlarının peşin alınmasında olduğu gibi, karar düzeltme harcının peşin alınmasında da istikrarlı bir uygulamaya girildiği takdirde, sayın çoğunluğun endişesinin aksine hiç bir suretlöe hak kaybı söz konusu olmayacaktır.

Bu nedenlerle, karar düzeltme harçlarının da, -açık istisnai hükümlere dayananlar dışında- tüm yargı harçları gibi peşin alınmasının, Yasanın, özüne ve sözüne uygun ve gerçekçi bir uygulama olduğu düşüncesiyle sayın çoğunluğun görüşüne katılmıyorum.

KARŞI OY YAZISI (3)

Karar düzeltme isteklerinde, ilgili harcın peşin yatırılma zorunluluğu bulunmadığına ilişkin çoğunluk görüşüne aşağıda açıklanan nedenlerle katılamamaktayız.

Şöyleki:

1- Harçlar Kanunu'na ekli ve yargı harçlarıyla ilgili (1) sayılı Tarife'de karar düzeltme istemlerinin reddine dair Yargıtay kararlarının 1.000 lira maktu harca tabi olduğu öngörülmüş ve Kanunun 27/1. maddesinde de maktu harçların ilgili bulunduğu işlemin yapılmasından önce peşin olarak ödeneceği ilkesi getirilmiştir.

2- Çoğunluk görüşü anılan maddenin ikinci fıkrasındaki istisnai hükmün karar düzeltme istemlerini de kapsadığı düşüncesinden hareketle genel ilkenin uygulanmayacağı sonucuna ulaşmıştır. Oysaki 10.5.1965 günlü ve 1/1 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararında da açıkça vurgulandığı üzere; doğru bir çözümün bulunması için bu konudaki kanun hükümlerinin yorumlanmasına gidilirken, yorumun bir hukuk kuralının gerçek anlamını belirlemek olduğu hiçbir şekilde gözden uzak tutulmamalıdır. Başka bir deyimle yorumun ödevi, hukuk kurallarından yasanın bütününde hakim olan ruh ve ilkelere uygun en iyi ve en eksiksiz hukuk düşüncesini meydana çıkarmaktır. Şu halde Harçlar Kanununun bir kuralı yorumlanırken, o kural tek başına değil, onunla diğer kurallarla ve bütün kanunda hakim olan ana ilkelerle birlikte ele alınmalıdır. Bu yapılmazsa, o kuralın gerçek anlamı bulunamaz. Bir maddeyi yorumlarken, onun ruhunu meydana çıkarmak için yasada onunla ilgili diğer maddelerin anlamını da gözönünde tutmak zsorunluluğu vardır. Nitekim aynı Kanunun 32. ve 127. maddelerinde de harçların tamamının peşin olarak ödeneceği ilkesi teyiden tekrarlanmıştır. Bütün bu gerçeğe rağmen Harçlar Kanununun 27/1, 32 ve 127. maddelerinde hiçbir kuşkuya yer vermeyecek bir biçimde belirlenen genel ilkeyi yok sayarak ve yalnızca 27/2. maddeyi benimseyerek soruna çözüm aramak amaca uygun bir yorum tarzı sayılabilir mi?

3- Kaldı ki sözü geçen 27/2. maddenin çoğunluğun benimsediği görüşü desteklediği düşüncesi de kabule şayan bulunmamaktadır. Bir defa, anılan ve çoğunlukça dayanılan 27. maddenin ikinci fıkrası "mahiyetleri icabı işin sonunda hesap edilip alınması gereken" harçlarla ilgilidir. Oysaki karar düzeltmeye ait 1.000 lira tutarındaki maktu harç kesin bir mahiyet taşımakta ve ayrıca hesaplanmaya ihtiyaç göstermemektedir. Diğer taraftan sözü geçen fıkra hükmü tesis edildiği tarihte karar düzeltme istekleri harca tabi tutulmadığından ve bu yön kanunun çok uzun yıllar sonra vaki tadilinde gerçekleştirilmiş bulunduğundan konu ile fıkra arasında bağlıntı kurulmasına ilişkin düşünce biçimi de boşlukta kalmaktadır.

4- Kanımızca, olayda Harçlar Kanunun yukarıda işaret edilen bütün bu özel hükümleri bir yana, hakim olan genel amaç, felsefe ve temel ilke de gözden uzak tutulmuş ve değerlendirilmemiştir. 7.12.1964 günlü ve 3/5 sayılı bir başka İçtihadı Birleştirme Kararında belirtildiği üzere; harç ve özel ve tüzel kişilerin özel çıkarlarına ilişkin olarak kamu kuruluşlarının hizmetlerinden yararlanmaları karşılığında yaptıkları ödeğmelerdir. Bir hizmetin harç konusu olabilmesi için de; kişinin bir kamu kuruluşnadn yararlanması ya da kişiye kamu eliyle özel bir çıkar sağlanması, nihayet kamu idaresinin kişinin bir işiyle uğraşması gereklidir. İşte bütün bu nedenlerledir ki; yalnızca yargı harçlarının da değil, noter, vergi, konsolosluk pasaport, gemi ve liman, ruhsatname, trafik vs. bütün harçlarda aslolan harcın peşin alınmasıdır. Harçların daha sonra tahsil edilebilmesi ve harç tamamlanmadan harca konu işlemlerin yapılabilmesi, ancak kanunda o konuda açık bir istisna hükmünün varlığına bağlıdır. Dolayısıyla maktu harcın peşin alınacağına ilişkin 27, 32 ve 127. maddelerin mevcut olmaması halinde dahi harcın peşin alınması zorunluluğu Harçlar Kanununun ana yapısınınv e temel felsefesinin kaçınılmaz bir sonucudur.

5- Kanunun bir de Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun genel sistemi içerisnde ele alınmasında yarar görmekteyiz. Bilindiği gibi Kanunun hükümlere karşı müracaat yollarını düzenleyen 3. babanın "temyiz" başlıklı 1. faslı hem temyiz ve hem de karar düzeltmeyi birlikte ve aynı çatı altında düzenlemiş ve bir anlamda ikinciyi 1.nin devamı niteliğinde görmüştür. Anılan Kanunun 434. maddesinde temyiz harcının tamamen ve önceden ödeneceği açık hükme bağlanırken, karar düzeltme ile ilgili 440. maddede ayrıntılı düzenlemeye gidilmemesi belki bir boşluktur, ama bu boşluğu kanun koyucunun karar düzeltme harcı yönünden temyizden farlı düşündüğü biçiminde yorumlamak inandırıcı bulunmamaktadır. İşte bu nedenledir ki temyiz ve karar düzeltmeyi iki ayrı müessese gibi yorumlayan ve hatta usul kanunuun mevcut sisteminin dışına taşarak karar düzeltmeyi olağanüstü bir kanun yolu olarak benimseyen düşüncelere katılmak mümkün olamamıştır. Diğer taraftan kıyas ve yorum yoluyla harç ihdas edilemeyeceği yolundaki düşüncelerinde olayımızda yeri bulunmamak gerekir. Zira İçtihadı Birleştirmenin konusu karar düzeltme isteklerinin harca tabi olup olmaması değil, yasada öngörülen harcın ödeme zamanının belirlenmesidir.

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972