* İSTANBUL'DAKİ GEDİK HAKLARI

* TASFİYE

ÖZET : 1-16.2.1 328 Tarihli İstanbul Ve Beladı Selasedeki Gediklerin Kaldırılması Hakkında Muvakkat Kanunla İstanbuldaki Gedikler tasfiye edilerek gedik hakkı sahiplerine mülkiyet hakkı tanınmıştır.

Taraflar arasındaki kadastro davasından dolayı mahal mahkemesinden verilen hüküm Maliye Hazinesi, Vakıflar İdaresi, belediye ve Macit vekilleri tarafından temyiz edilmiş olmakla; süresinde Olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya ve içerisindeki bütün kağıtlar incelenerek gereği düşünüldü:

Dosya kapsamına, toplanan delillere ve kararda yazılı gerekçelere göre davacı Macit'in zilyetliğe davalı tescil isteminin mahkemece reddinde bir isabetsizlik görülmemiştir.

Diğer mümeyyizlerin temyizine gelince: Dosyadaki temessül örneği, tapu kaydı ve bilirkişi incelemelerinden anlaşılacağı üzere Nezareti Haremeydi Muhterem eyne tabibi cümle vakıf mallarda musakkaf olanları üzerinde gedik kurulması yolundaki iradei seniyeye dayanılarak dava konusu taşınmaz üzerinde de 3.5/16 pay için Tine Veledi Foto lehine gedik hakkı tanınmış ve buna dair Fi. 23/Safer/1261 tarih 87 numaralı temessül verilmiştir. Adı geçen Tino (Tito) nun ölümünden sonra mirasçılarından Katerina'nın oğlu Vasil kendisine ait 60/300 payı Haziran 1330 tarih, 42, 43 numarada Ahmet ve Hüseyin Bey ile Naile Hanıma satmış bu pay daha sonra 4.8.1948 tarih 33, 43 numarada Ahmet Muhtar Merler'e geçmiştir.

Yine bu taşınmazın 3/32 payı Dimitri Veledi Tanaş özerinde 19/Selih/12'60 tarihinde kayıtlı iken ölümünden sonra 7 çocuğunu terk etmesi ve bunlardan birinin çocuksuz ölmesi nedeniyle 3/32 pay. 70 pay kabul edilerek 10/70 pay mahlülen vakfa döndüğünden artırma sonucu Evkafı Müdürü Ömer'in ferağı ile 23/Ağustos/1278 tarihinde İsmet Hanım binti Abdullah adına kaydedilmiştir.

Gerek gedik hakkı tesisine neden olarak temessük kaydında yazılı gerekçeden gerekse İsmet, Hanım'ın pay iktisaba ile ilgili açıklamadan anlaşılacağı 'üzere taşınmazın aslı vakıf malıdır. Tifo (Tifo) veledi Fotodan ve Dimitri veledi Tanaştan intikal görmeyen ve kaydı bulunmayan diğer payların vakfa ait olacağı asıldır. İsmet Hanıma ait payında akıbeti bilinmediğine ve kadastro tahdidine onun mirasçıları tarafından bir itiraz vaki olmadığına göre o payı dahi vakfa ait ve raci olmak gerekir. Kısaca, halen kayıt maliki ve mirasçıları belli 60/300 pay dışındaki 240/300 payın vakfına döndüğünün kabulü icap eder.

16 Şubat 1328 tarihinde çıkarılan Kanunu Muvakkat ile İstanbul'daki gedikler tasfiye edilmiş, gedik hakkı sahiplerine mülkiyet hakkı tanınmış,' bundan sonra Haziran 1330 tarihinde 60/300 pay [İktisap edilmiş, bu pay üzerindeki mülkiyet 'hakkı bugüne kadar süregelmiştir. Tapuya davalı bu mülkiyet hakkına artık itiraz olunamaz.

Yukarıda açıklanan durum ve yasal nedenler itibari ile Mecit, Hazine ve Belediyenin temyiz itirazlarının tümünün, Vakıflar İdaresi'nin 60/300 paya yönelik itirazlarının reddi ile mahkemece Maliye Hazinesi adına tesciline karar verilen 240/300 pay bakımından Vakıflar İdaresi lehine hükmün bozulması gerekmiştir.

Sonuç: Mecit, Hazine ve belediye Vekilleri'nin yerinde bulunmayan temyiz itirazlarının reddine, Vakıflar İdaresi'nin temyiz itirazının kısmen kabulü ile hükmün 240/300 pay bakımından (BOZULMASINA), 2613 sayılı Kanunun 38. maddesi karşısında yersiz alınan temyiz harçlarının yalıtanlara iadesine, 812.1981 gününde oyçokluğuyla karar verildi.

1- Davacılar Ahmet Muhtar mirasçıları Rauf ve Tahsin 6.9.1968 günlü dilekçeleriyle Bakırköy Osmaniye Mahallesi 222 ada 4 parsel numarasıyla tahdit edilen taşınmazın tamamına zilyet ve mutasarrıf bulundukları halde, sadece tapu ile mafik oldukları 60/300 payın adlarına 'tescilinin yapılmasının doğru olmadığını beyanla kazandırıcı zilyetliğin de nazara alınarak taşınmazın tamamının adlarına tesciline karar verilmesini istemişlerdir.

Diğer davalı Mecit'de 30.9.1979 günlü dilekçesiyle dava konusu parsele 25 yıla yakın bir süre ile zilyet olduğunu ileri sürerek mülkiyet hanesinin adına doldurulması dileğinde bulunmuştur.

Davacılar birbirlerinden ayrı olarak par selde müstakillen zilyetlik iddialarınıda bulunmuşlardır. Taraflarca ikame edilen şahitler dinleten taraf yararına beyanda bulunmuşlarsa da çelişik ifadeler olduğu ve her iki grup davacının ayrı zamanda aynı yere zilyet bulunmalarının imkansız oluşu itibariyle mahkemenin zilyetlikle kazanma hususuna değer vermemiş olması doğru olmaktadır. Zilyetliğe dayanan davacılar Rauf, Tahsin ve Macit'in bu nedenlerle temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.

2- Ahmet Muhtar mirasçılarının dayandıkları 4.8.1948 tarih 43 sayılı tapu kaydı ve bunun gidisi Haziran 1330 tarih 42, 43 numaralı kayıtların kadastro bendinde 222 ada 4 parsel numarasını alan taşınmaza ait olduğu mahallinde yapılan keşif ve bilirkişi raporuyla saptanmıştır. Tapu kayıtlarının 60/300 paya ait olduğu, cinsi sütununda (müştemilatlı sebze bahçesi gediği) belirtildiği ve nev'i hanesinde (muhteremeyn haremeyn gedik katından) dendiği ve ilk geldisi 1261 tarih temessük fiş 87 gösterilmiş ise de Bakırköy İstanbul mıntıkasında tapu kütükleri ve Ankara Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü arşivinde yapılan tüm yazışma ve aramalara ve bu yolda uzman bilirkişi incelemesi yaptırılmasına rağmen bu geldi kaydının dayanakları ve diğer paylar bulunamamıştır. Tapu kaydındaki gedik ve vakıf gedik katının mahiyetine gelince:

Gedik: Esnaf ve sanatkarların meslekleri için inhisari bir şekilde kullandıkları alat ve edavalı üzerine yararlanma hakkı ve imtiyazına denir. Bu hak önceleri sadece alat ve edavat üzerinde bir imtiyaz iken sonraları meslek ve ticaretin ilişkin olduğu dükkan, mağaza, han, fırın gibi taşınmazlara da yaygınlaştırıldı. Türk Hukuk Tarihine 1000 yıllarında giren bu hukuki ve renkli tasarrufun bir çok sakıncaları gözlemlenerek İstanbul ve Beladı Selasedeki gediklerin kaldırılması hakkında 16 Şubat 1328 tarihinde çıkarılan kanunu muvakkat ile tasfiye edilmişlerdir. Gedikler iki bölümde mütalaa olunabilir. Birincisi mülkiyet üzerine tasarruf olunan gedikler. Bunlar (Kuru kahvesi, şerbet hane ve meyhane ve tülbentçi gedikleri gibi). İkincisi, vakıf gedikleri ki bunlar nizamlı ve nizamsız diye ikiye ayrıldı. Vakıf gedikleri şartları veçhile tasarruf ve intikal ederlerdi.

Vakıflar İdaresi vekilinin savunmasında ve temyiz dilekçesinde dayandığı temessük senedinde Hazinedar Bostanı namı ile maruf bostan gediğinin 16 pay itibariyle 3,5 payı diğer bir deyimle 7/32 payı Tito veresesine, 3/32 payı Dimitri'ye kalmış, Dimitri'nin 7 çocuğundan birinin mirasçısız ölümü ile malulen vakfa kaklığı ve Vakıflar Müdürlüğünün bu payı müzayede ile Abdullah Kızı İsmet Ham'ına ferağ ettiği İstanbul Tapusu Kayıt Kaleminin İstanbul Gurup Tapu Sicil Müdürlüğüne gönderdiği 25.9.1951 gün ve 1108 sayılı cevabı yazısı örneğinden anlaşılmaktadır. Temessük senedinde tamamı 16 pay diğer bir deyimle 32 pay olarak kabul edilen taşınmazın 22/32 payı ve tapu kayıtlarında tamamı 30.) pay olarak kabul edilen taşınmazın 240/300 payının nerede ve kimler adına olduğu yapılan yazışma, arama ve incelemeye rağmen bulunamamıştır.

Haremeyn muhteremeyn gedik olduğu belirlenen taşınmazda önceleri 32 payda 7 payı vakıf iken vakfın bunu Tine Veledi Fotoya ferağ etmesiyle tapu tesis edildiği ve Dimitri'nin bir çocuğundan mahlülen keza vakfa kalan payın vakıf tarafından İsmet Hanım binti Abdullah adına ferağ edilmesiyle vakfın taşınmazla ilişkisi kalmamıştır. Bu durumda:

İsmet Hanıma ait payın akibeti bilinmediğine ve kadastro tahdidine onun mirasçıları tarafından bir itiraz vaki olmadığına göre o pay dahi vakfa ait ve raci olmak gerekir yolundaki çoğunluk görüşüne katılmaya olanak yoktur. Zira: Ferağ ile şahsa geçtiği kabul edilen ve 16 Şubat 1328 tarihli Kanunla gedik hakkı sahiplerine mülkiyet hakkı tanındığına göre bu payı arayan olmamış ve kadastro tahdidine itiraz vaki olmamış - ise bu pay vakfa dönmez. Ya MK.nun 448. maddesi gereğince veya 2613 sayılı Kadastro ve Tapu Tahriri Kanununun 22/H bendi gereğince Devlet adına kaydolunur.

60/300 pay hakkında kurulu tapu kaydına değer verildiğine ve 240/300 payın kimlere ait olduğu saptanamadığına göre bu payın da Devlete (Hazineye) kaldığının kabulü zorunludur. Sadece 60/300 paya ait tapu kaydının nevi hanesinde (Haremeyn muhteremeyn Gedi katından mazbut) deyimini kayden belli olmayan ve mevcut belgelerle de kime verildiği açıklanmayan paylar için de kabule imkan yoktur. Bu nedenlerle Vakıflar İdaresi'nin temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.

Açıklanan bu maddi vakıalar ve dosya kapsamı karşısında hukuki geçerliliğini koruyan tapu kaydındaki 60/300 payın Ahmet Muhtar mirasçıları adına ve niteliği ve kimler adına olduğu anlaşılamıyan 240/300 payın da Hazine adına tesciline karar verilmiş bulunması doğru olmaktadır

Sonuç: Yukarıda açıklanan hususlar karşısında tüm temyiz itirazlarının reddiyle usul ve yasaya uygun olan hükmün (ONANMASI) oyundayım. Çoğunluğun bozmaya ilişkin görüşüne karşıyım.

Üye Mustafa GÜRSEL

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972