DAVA : Taraflar arasındaki "tazminat" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; (İstanbul 10. Asliye Hukuk Mahkemesi)'nce davanın zamanaşımı sebebiyle reddine dair verilen 24.11.1971 gün ve 518-928 sayılı kararın incelenmesi davacılar vekili tarafından istenilmesi üzerine; Yargıtay 4. Hukuk Dairesi'nin 29.01.1973 gün ve 5686-688 sayılı ilamıyla, (...Uyuşmazlık tapu sicilinin tutulmasından doğan zararın zamanaşımına ilişkindir. Beşiktaş Cihannüma Mahallesi, Bostan Sokak'ta bulunan, sınırları, kapı numaraları kaydında yazılı, fakat miktarı yazılı olmayan Sultan Beyazidi Veli Vakfı'ndan, üzerinde ondukuz adet bekar odaları bulunan iki bostan (mülkleri ve gediği) temessük kaydından naklen Kanunuevvel 1299 tarihli defterden 255 numara ile Mustafa Reşit Paşa oğlu Celil Paşa adına kayıtlı iken ölümüyle evlatlarına geçmiş, Hasan Paşa Deresi'nden Yıldız Sarayı'na giden yolun genişterilmesi nedeniyle parçalanmış yola giden bölümü dışında kalanı kısmen bölünerek yaklaşık olarak 9387 zirai Hüseyin Hüsnü Paşa'ya iskan için verilip, kalanı zamanın Padişahı Abdülhamid'in emlaki arasına katılmıştır. Sınır ve alan tutarının belli edilmesi, haritasının çizilmesi evkafca istenilmesi üzerine Mahkeme-i Şer'iyye'den verilen ilamı göre, tamamının 33.604 zira olup 9032 ziraının yola çevrilerek kalan 24.631 ziraı üçe bölünerek belli sınırlarla 13.051 ziraı gedikten çözülerek gedik malikleri tarafından Abdülhamid'e ferağ edilmiştir. Bu yer Hazine-i Hassa'ya ait olduğundan ve Abdülhamid'in tegallüp ve zülmu ile kişisel mal durumuna sokulduğu düşüncesiyle 1324 yılında hürreyetin ilanını takip eden günlerle çıkartılan özel yasa ile 10.04.1301 günlü tapu devlete intikal ettirilerek 26.06.1326 günü Hazine adına tescil edilmiştir. Daha sonra Devletçe Emlak ve İtam Bankası kurulurkan yasada öngörülen Hazine yapına karşılık 13.11.1928'de banka adına tescil edilmiş ve banka yeri satmaya karar verince tapudan yerin sınırlarının belli edilmesini istemiş tapu idaresi Eylül 1929'da haritaya bağlayarak meydana çıkan alan farkı ile birlikte 18.11.1929'da yeniden ve tadilen banka adına tescil etmiş, banka 18.04.1937'de yarı pay malikleri Hüseyin Rahmi ve Abdullah Vehbi'ye ferağ etmiş, yeni malikler taşınmazın 2/5'ini davacıların miras bırakanı Abdülbaki ve Faik'e eşit paylar halinde 23.04.1945'de satmışlardır. Taşınmaz bu durumda iken 1951 yılında kadastro tesbitine girişilmiş, davacıların haritaya dayanan tapu kaydı içinde daha başka kişilerin yerleri de bulunduğu ileri sürülerek malik hanesi açık bırakılmış, davacılar kadastro mahkemesinde 22.03.1951 gününde muarazanın önlenmesi ve tescil davası açmışlar, dava birçok aşamalar geçirdikten sonra red olunarak 265 ada, 2 parsel sayılı arsanın Hazine adına tesciline 07.04.1967 gününde karar verilmiş ve Yargıtay'ca onanan bu karar 24.05.1968 günü kesinleşmiştir. Davacılar 24.05.1969 günü açtıkları bu dava ile tapu idaresinin yaptığı yanlışlık nedeniyle uğradıkları zararın ödetilmesini istemişler, mahkeme; ileri sürülen zamanaşımı savunması uyarınca "zarar daha sonra meydana gelmiş olsa bile zamanaşımının haksız eylem gününden işlemeye başlayacağı doktrin ve on yıllık zamanaşımının gerçekleştiği" görüşüyle davayı red etmiştir. Ancak mahkeme kararında, haksız eylemin hangi günde işlendiği, olayın özelliklerine, ferağ ve iktisap tarihlerine göre ayrıntıları belirtilmiş değildir. Oysa davada MK'nun 917. maddesine dayanılarak Hazine'ye, tapu sicillerinin tutulmasından ötürü kusurdan müstakil sebep aranmaksızın tazmin sorumluluğu yöneltilmektedir.

MK'nun 917. maddesine dayanan sorumluluktan doğan dava hakkının BK'nun 60. maddesi hükmünce bir ve on yıllık zamanaşımına bağlı olduğunda kuşku bulunmadığına göre, zamanaşımının hangi günden başladığının tesbiti zorunludur. Eğer zarar bir ayni hakkın varlık veya sona ermesinden ibaretse hak sahibi, herşeyden önce aynen geri alma olanaklarını arayacak ve sonunda tapu iptali veya tescil davası red edilip kesinleşince maydana gelen zararın giderilmesini bu kurala dayanarak devletten isteyecektir. Örneğin (Münderecatı sicildeki kayda uymayan veya sicile kaydedilmemiş bulunan ipotekli borç senediyle irat senedi hakkında tapu kütüğü münderecatına itibar olunur. Sicil kaydına uymayan bu gibi senetleri hüsnüniyetle iktisab edenlerin duçar olacakları zararın tazminini devletten istemek hususundaki hakları bittabi mahfuzdur). (Bakınız: Velidedeoğlu ( Esmer - Gayrimenkul Tasarrufları - 1956 Sh. 410). Ayrıca devlet tapu sicilinin çok muntazam tutulması ve gayrimenkullerin durumunu tesbit ve tescil bakımından islahı ve açık bir hale konulması meselesine büyük bir ehemmiyet vermiş ve bu sicillerin devlet memurlarınca tutulmasında ileri gelecek bütün zararlardan dolayı vatandaşlara karşı feri değil, aynen İsviçre'de olduğu gibi asli bir mesuliyet yüklenmiştir) (a.g.e., Sh. 556). Devletin bu sorumluluğunun asli ve geniş kapsamlı olduğunda bütün yazarlar birleşmektedir (Akipek - Sh. 303; Wieland - sh. 858). Bu esasa aykırı olarak eylemin işlendiği günde, henüz zarar doğmadan dava açma zorunluğunu kabul, bu takdirde mal varlığında henüz bir eksilme mevcut olmadan veya gerçekleşmeden açılan davanın reddini gerektirecektir. Çünkü, tazminat davası bir eksilmenin giderilmesini sağlama amacını güder. Dairemiz bir kararında bu yönü şöyle belirtmiştir: (Borçlunun haczi kabil diğer gayrimenkullerin mevcudiyeti karşısı henüz zarar tahassül eylemediğine ve bu itibarla dava hakkı doğmamış olmasına binaen davanın reddedilmemiş olması bozma nedenidir), (4. HD. 29.12.1955 gün, E. 7209, K. 5764). Şayet zararın bir kısım zararlı işlemlerin devletin tazmini yükümlülüğü dışında bırakılması sonucu doğuracaktır. Bu da bütün yazarların kabul ettikleri devletin bu konudaki geniş kapsamlı sorumluluğunu öngören yasa koyucunun amacına aykırı düşer. Bu müddetlerin başlamasında tapu sicilinde yapılan yanlış muamele değil, maddi zararın meydana gelmesinde sebep olan işlem dikkate alınacaktır (Bakınız: Safa Reisoğlu - Türk Eşya Hukuku - Ankara 1980 - SH. 156/157). Dairenin ve Hukuk Genel Kurulu'nun zamanaşımının başlangıcı yönünden yerleşmiş uygulaması bu yoldadır (Bu konuda bakınız : E. Şener - Yargıtay 100. yıl Armağanı - Sh. 503, 584'de dipnot 85-91 açıklanan içtihatlar). O halde zarar sonradan doğmuş olsa bile zamanaşımının haksız eylemin işlendiği günden işlemeye başlayacağı açıklanarak ve hangi günde ne suretle işlendiği açıklanmadan, zararın muarazanın önlenmesi ve tescil davasının reddi gününde doğmuş olduğu sicile izafe edilen enfüsi değerin gereksiz ve dayanaksızlığının o gün belirdiği gözetilmeden verilen karar bozulmalıdır. Yapılacak iş, zamanaşımı savunması reddedilip davacıların ellerinde bulunan tapu kaydının ilişkin bulunduğu yerin kendi adlarına tescil konusunda Muhammet Zafir mirasçılarından 40 kişiye karşı yönelttikleri dava bekletici sorun sayılarak sonucuna göre işin esası incelenerek karar vermekten ibarettir...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda; Mahkemece önceki kararda direnilmiştir.

Temyiz eden : Davacılar vekili,

MK'nun 917. maddesine dayanılarak Hazine aleyhine açılan bu davanın, tapu kaydının düzeltilmesi davasının reddine ilişkin kararın kesinleşme tarihinden 1 yıl içinde açıldığı hususunda uyuşmazlık bulunmamaktadır. Özel daire ile yerel mahkeme arasındaki uyuşmazlık, on yıllık zamanaşımının başlangıç tarihi hakkındadır. Yerel mahkeme bu sürenin tapudaki yanlışlık tarihinden başlayacağı görüşündedir.

Sağlıklı bir sonucu varabilmek için zamanaşımının kabul ediliş nedenleriyle, tapu sicilinin tutulmasında hakim olan ilkelere kısaca değinmekte yarar vardır.

Belli bir süre içinde kullanılmayan dava edilebilme niteliğini kaybetme olan zamanaşımının kabul nedenleri, iddia edilen alacağın aradan uzun bir süre geçmiş olmasına rağmen kulanılmaması, kendi alacağına karşı uzun süre kayıtsız kalan kimsenin bu hakkın artık korunmaya layık olmadığını kabul etmiş sayılacağı, uzak geçmişte kalan olaylardan dolayı uyuşmazlığın sürdürülmesinde kamu yararı bulunmaması olarak özetlenebilir.

Tapu siciline hakim temel pransipler ise; tescil prensibi, illiyet prensibi, aleniyet prensibi, güven prensibi, ayni aleniyet prensibi ve devletin sorumluluğu prensipleridir.

Taşınmazların tapu siciline kaydolunmasının devlet bakımından gösterdiği önemledir ki, MK'nun 917. maddesiyle "Hazine tapu sicillerinin tutulmasından mütevellit bütün zararlardan mesuldür. "Hazine, bu zararlar kendi kusurundan mütevellit memurlara aledderecat rücu etmek hakkını haizdir" hükmü getirilmiştir.

Görüldüğü gibi bu maddede, zamanaşımının sözkonusu olup olmadığı, sözkonusu ise hangi zamanaşımının uygulanacağı konusunda bir açıklık yoktur.

Öğreti ve uygulama kıyas (benzetme) yoluyla BK'nun 60. maddesindeki zamanaşımının uygulanacağı sonucuna varmıştır. Kıyas (benzetme) yoluyla uygulamada ise, müessesenin bünyesi ve niteliğinin gözardı edilmemesi gerekir.

MK'nun 917. maddesi gereğince, Hazine'nin sorumlu olabilmesi tapu sicilinin tutulmasından zarar doğmuş bulunması, memurun, hukuka aykırı eylemi olması, zarar ile eylem arasında illiyet (nedensellik) bağı bulunması koşullarına bağlıdır. Zarar doğmadıkça Hazine'nin sorumluluğundan söz edilemeyeceği açıktır. Tapu kaydının düzeltilmesi olanak içinde bulundukça zarardan söz edilemeyecek, Hazine'ye karşı tazminat davacı açılamayacaktır.

Mülkiyet hakkına dayanılarak açılacak bir davada zamanaşımının bahis mevzuu olamayacağı, 16.05.1956 gün E. 1, K. 7 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı gereğidir.

MK'nun 933. maddesi gereğince haklı bir sebep olmaksızın yapılan bir tescil mülkiyet hakkını sona erdiren, tek başına yeterli bir neden değildir.

Bunun içindir ki, sahte vekaletname veya bu nitelikteki bir veraset ilamıyla yapılan tescile rağmen eski malik (davacı), tapu tashihi davası sonuçlanıp kesinleşinceye kadar, taşınmazın mülkiyetini henüz yetirmiş değildir.

15.03.1944 gün, E. 1943/13, K. 1944/8 sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı'nda belirtildiği gibi, tapuda yanlışlık başlı başına hukuki bir mevcudiyet ifade etmeyip, ancak sebebiyet verdiği zarar itibarıyla hukuki bir mevcudiyet ifade eder. Bunun doğal (tabii) sonucu ise zamanaşımının kayıt tashihine ait davanın reddine ilişkin kararın kesinleşme tarihinden başlamasıdır. Aksinin kabulü, 917. maddenin konuluş amacına da ters düşer. Nitekim Hazine'nin açacağı rücu davasında da zamanaşımının tapudaki yanlışlık tarihinden değil, ödeme tarihinden başlayacağı, yerleşmiş uygulama gereğidir.

Yerel mahkemece, bu ve özel daire bozma kararında gösterilen nedenler gözetilmeksizin direnme kararı verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.

SONUÇ : Davacı vekillerinin temyiz itirazlarının yukarıda ve özel daire bozma kararında gösterilen nedenlerle kabulüyle HUMK'nun 429. maddesi gereğince direnme kararının (BOZULMASINA), davacılar lehine takdir olunan 1.000 lira avukatlık ücretinin davalılardan alınarak davacılara verilmesine 20.01.1982 gününde oyçokluğuyla karar verildi.

KARŞI OY YAZISI

Temyize konu bu dava, Hazine aleyhine açılan ve MK'nun 917. maddesinden kaynaklanan bir tazminat davasıdır. MK m. 917'ye göre devlete karşı açılacak tazminat davalarında BK'nun 60. maddesinde öngörülen zamanaşımının uygulanacağı yolunda öğretide ve uygulamada tam bir görüş birliği vardır. Bu yön Hukuk Genel Kurulu'nun 26.09.1962 gün ve E. 4/21, K. 76 sayılı içtihadında veciz bir şekilde dile getirilmiştir. Nitekim, yerel mahkeme ile özel daire ve özel dairenin çoğunluk görüşü ile azınlık görüşü arasında bu konuda herhangi bir uyuşmazlık mevcut değildir. O halde, kusurlu ya da kusursuz sorumluluk ayırımı yapılmaksızın bütün haksız eylemlere (ayrık durumlar ve özel düzenlemeler hariç olmak üzere) uygulanan BK m. 60'daki zamanaşımı ve özellikle 1 ve 10 yıllık zamanaşımının hangi tarihlerden itibaren başlayacağı konusu üzerinde kısaca durulmasında yarar görmekteyiz. Bilindiği gibi, konumuzla ilgili olmak üzere anılan maddede iki tür zamanaşı öngörülmüştür. Bu yön, m. 60'da şu şekilde deyimini bulmuştur.

(Zarar ve ziyan yahut manevi zarar namıyla nakdi bir meblağ tediyesine müteallik dava, mutazarrır olan tarafın zarar ve failine ıttıla tarihinden itibaren bir sene ve her halde zararı müstelzim fiilin vukuundan itibaren on sene mürurundan sonra istima alınamaz..."

A) Görülüyor ki, maddede öngörülen bir yıllık asli zamanaşımı süresi kural olarak "zararın ve onu giderme borcu altında bulunan kişinin öğrenilmesinden (bilinmesinden) itibaren" işlemeye başlayacaktır. İstikrarla vaki Yargıtay uygulamalarında, "... zararın varlığını öğrenmenin zamanaşımının işlemesi için yeterli olduğu, kapsam ve miktarının öğrenilmesinin şart olmadığı" kabul edilmektedir. (Geniş bilgi için Bakınız. İsmet Sungurbey, Medeni Hukuk Sorunları - İstanbul 1973 - Sayfa 98 vd.); (Selim kaneti - İsviçre Federal Mahkemesi'nin Borçlar Hukuku Kararları - Cilt I - Sayfa 182, 165 numaralı karar). Buna karşılık zarar görenin zararın varlığını öğrendiği anda, ileride doğabileceğini öngöremediği zararlar sonradan ortaya çıkarsa, bir başka ifade ile zarar gelişen bir durum gösteriyorsa, bu zararların tazmini için zamanaşımı, bunları öğrendiği günden işlemeye başlar. Cismani zararların sonuçları pek güç öngörülebileceğinden, bu durum özellikle cismani zararlarda söz konusu olur. (Sungurbey - age - 119, N. 4); (Kaneti - age - 183 ve 185).

B) Ancak hemen belirtmek gerekir ki; zarar görenin, zararı ve tazmin ile yükümlü kişiyi öğrenmesinden başlayarak bir yıl içinde dava açabilmesinin de bir üst sınırı olmak gerekir. Bu yön zamanaşımı müessesinin kabul ediliş amacının doğal bir sonucudur. Nitekim yasa koyucu, BK m. 60/1 ile buna bir sınır koymuş ve (... ve her halde zararı müstelzim fiilin vukuundan itibaren on sene mürurundan sonra...) maddi ve manevi tazminat davalarının dinlenemeyeceğini açık bir dil ile vurgulamıştır. Bu yönü bir örnekle belirtmek gerekirse; zarara ve onu tazmin ile yükümlü kişiye ıttıl, eylemin işlenmesinden üç yıl, beş yıl ya da dokuz yıl sonra vaki olmuşsa zarar gören bir yıl içinde tazminat davasını açabilir; ancak ıttıla mesela dokuz buçuk yıl sonra vaki olmuşsa, bu takdirde zarar gören ancak altı ay içinde dava açmak zorundadır. Çünkü anılan maddedeki on yıllık zamanaşımı süresi, tazminat isteme hakkını doğuran eylem ya da olgu ile işlemeye başlayacaktır. On yıllık sürenin başlaması için zarar unsurunun var olup olmamasının bir başka deyim ile zararın doğmuş olup olmaması zamanaşımı, eylem ya da olgu tarihinden işlemeye başlayacaktır. Bu yön, düzenlenme biçimi başkaca bir yoruma elverecek nitelikte değildir. İsviçre uygulamasının da (davacı vekili Tekinay'ın iddiası hilafına bu doğrultuda olduğu gözlenmektedir. (Bakınız Kaneti - age - sayfa 185, 168 numaralı ve keza sayfa 230'daki 220 numaralı karar). Bern İstisnif Mahkemesi'nin 7 Mart 1929 tarihli kararında da (ZBJV, Cilt 66, sayfa 496 vd.); (... Herne kadar iddia edilen zarar ancak 1923 yılında, söz konusu taşınmazın devri dolayısıyla tapu sicilinin bir hükmü olarak ortaya çıkmış ise de, hidayet mahkemesi doğru bir şekilde 10 yıllık tali zamanaşımının varlığını kabul etmektedir. Zira, BK'nun 60. maddesi, tazminat talebinin her halde zarar verici fiilin vukuundan itibaren 10 yıl sonunda zamanaşımına uğrayacağını öngörmektedir. Bu hüküm borçlunun menfaatına vazedilmiştir ve böylece kendisinin sorumluluğunu gerektirebilecek fiilleri dolayısıyla sınırsız bir süre için takip edilebilmesine engel olunmak istenmiştir. Bu sebeple 10 yıllık süre, zarar verici fiilin yapılmasından itibaren başlar ve örneğin bu olayda olduğu gibi tazminat iddiası, iddia henüz dermeyan edilmeden zamanaşımına uğramış olabilir (V. Tuhr. allg. Teil OR 347, N. 36: Oser, Aufl Art. 60, N. 14; vgl. auch BGE Art 352 und Staudinger N. 2). BK. 60. maddesinde söz konusu edilen (zarar verici fiil), 1879 yılındaki hatalı kadastro yapılması sebebiyle ika edilmiştir. Bu fiil, herhalde daha sonra çıkan zararın sebebidir. Ayrıca, İsviçre Medeni Kanunu'nun meriyete vazına dair kanunun 168. maddesi gereğince 1913 yılında Kanton Tapu Sicillerinin, Federal Tapu Sicili hükmünde olduğu ve bunun Bungdorf kazasında da yürürlüğe girdiği açıklanmıştır. Bizatihi bu durum, zarar verici fiil olarak nitelendirilse dahi, zamanaşımı süresi gene geçmiş sayılır. (Bu sebeple davanın zamanaşımı sebebiyle reddine karar verilmiştir.....) denilmek suretiyle konuya büyük bir açıklık getirilmiştir. Öte yandan Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ile 4. Hukuk Dairesi de birçok kararlarında BK m. 60'ı böyle anlamış ve yukarıda anılan görüş doğrultusunda uygulamıştır. (HGK 26.09.1962 gün ve E. 4/21, K. 76; 4. HD. 31.10.1975 gün E. 1013, K. 11104 v keza 30.11.1973 gün ve E. 10397, K. 9643). Demek oluyor ki, zararı doğuran eylem ya da olgudan doğan zarar, bilahare meydana gelmiş ise, zarar ve ziyan isteme hakkı, dava hakkının doğumundan önce zamanaşımına uğrayabilir.

Nitekim, mümeyyiz davacı vekili olan Tekinay da Borçlar Hukuku adlı eserinde aynen (... fiilden zarar gören, gerek sorumlunun kim olduğunu gerekse zararı ne zaman öğrenmiş olursa olsun, fiilin vukuundan itibaren 10 yıl geçince tazminat davası zamanaşımına uğrar. Demekki, zararın ve sorumlunun, fiil vuku bulduktan 10 yıl sonra öğrenilmesi, zarar gören kişiye pek fayda sağlamaz; zira onun dava hakkı zamanaşımına uğramış bulunmaktadır...) demek suretiyle aynı görüşü paylaşmıştır (S.S. Tekinay - Borçlar Hukuku - 3. Bası - İstanbul 1974 - Sayfa 510). Mümeyyiz Vekili 1971 yılında basılan Eşya Hukuku adlı kitabında da, bu tür olaylarda Hazine'nin (Devletin) aleyhine (MK m. 917'ye dayanılarak açılacak davalarda) BK'nun 60. maddesi hükmünün uygulanacağını bildirmiş; ne var ki 10 yıllık zamanaşımının başlangıcı yönünden bir açıklama yapmamıştır. Böyle bir açıklamanın yapılmamasının nedeni, kanımızca bu konuda herhangi bir kuşku ve duraksamanın söz konusu olmamasındadır. Ancak, mümeyyiz vekilinin daha sonra 1978 yılında yayınlanan Eşya Hukuku adlı kitabında (sayfa - 313 vd.) 10 yıllık sürenin başlama tarihinin ne olacağı sorununu ortaya attığı ve sonuçta 10 yıllık sürenin dahi, zararın doğumu tarihinden itibaren başlayacağı sonucuna vardığı görülmektedir. Esasen, adı geçen mümeyyiz vekilinin duruşmada da aynı konuları dile getirdiği cihetle burada bu iddialara cevap verilmesinde zorunluluk duyulmuştur. Zira, bu iddialara karşı verilecek yanıt, aynı zamanda genel kurulun çoğunluk görüşünün de yanıtını teşkil edecektir.

Ancak yanıtlara geçmeden önce, genel kurul kararında yer alan bir konu ve yargıya katılmadığımızı hemen belirtmek istiyoruz. Gerek müzakereler, sırasında ve gerekse çoğunluk kararında, BK'nun 60. maddesinde öngörülen ve haksız eylemlere ilişkin olan zamanaşımının, MK'nun 917. maddesinden kaynaklanan tazminat davalarına kıyasen uygulanacağı cihetle, devletin tapu sicillerinden doğan tazminat davalarının taşıdığı özellik bakımından 10 yıllık zamanaşımının ancak zararın öğrenildiği veya hiç olmazsa fiilen gerçekleştiği tarihten başlaması, yani ayın hakkının sona erdiği tarih zamanaşımına başlangıç olarak alınması gerektiği ileri sürülmüştür. Oysa hemen belirtelim ki, BK'nun 60. maddesi yukarıda kısaca değinildiği gibi, kusurlu ve kusursuz sorumluluktan doğan, yani daha genel bir ifade ile haksız eylemden doğan bütün tazminat davalarında kıyasen değil, doğrudan doğruya uygulanır. Daha değişik bir anlatımla eğer bir haksız eylem için yasalarda ayrı bir zamanaşımı öngörülmemiş ise bu takdirde BK m. 60 doğrudan uygulama yeri bulacaktır; tıpkı sözleşmelerle ilgili bir konuda ayrı bir zamanaşımı düzenlenmemiş olan durumlarda BK madde 125 uygulandığı gibi. Nitekim MK m. 917, m. 320'de ayrı bir zamanaşımı söz konusu olmadığından BK m. 60, bu eylemlerden doğan tazminat davalarında uygulanmaktadır. O halde MK m. 5 karşısında özellikle temyiz konusu bu davada kıyasen bir uygulamadan asla söz edilemez.

Mümeyyiz vekili Tekinay, 1978 baskılı Eşya Hukuku adlı kitabının 314. sayfasında aynen şöyle demektedir ki bu görüşünü duruşmada ve temyiz aşamasında da yinelemiştir. (... Kanaatımızca, tapu sicilinin tutulmasındaki yolsuzluk devam ettikçe hukuka aykırılık da sürüp gider. Diğer söyleyişle, tapu kütüğündeki yolsuz kayıt düzeltilinceye kadar Hazine'nin sebebiyet verdiği hukuka aykırı durumun devam ettiği söylenebilir. Böyle hallerde zamanaşımı, zararın öğrenildiği veya hiç değilse fiilen gerçekleştiği tarihten başlatılmalıdır. Bu çözüm tarzı kabul edilemezse, birçok hallerde, ayni hakkın doğduğuna ve varlığına yıllarca inanarak zilyetliğini sürdüren bir kimse, elindeki taşınmazdan yoksun kalınca - aradan 10 yıl geçtiği için - devletin doğruluğunu garanti ettiği tapu kaydının koruyucu desteğinden hiç bir şekilde faydalanamaz. Bu sonuç, iktisabın hükümsüzlüğünü kısa zaman sonra öğrenen bir kimsenin duyacağı ızdıraptan çok daha ağır bir acı doğurur...) demekte, BK m. 60 ile ilgili ilk görüşü ile çatışır nitelikte bir öneride bulunmaktadır. Bu temenni niteliğinde de olsa bu görüşe, BK'nun bu gün yürürlükte bulunan 60. maddesinin düzenlenme ve anlaşılış biçimine göre katılma ve bu görüşü paylaşma mümkün değildir. Şöyle ki:

1- Bilindiği gibi haksız eylemleri; ani, temadi ya da teselsül eden haksız eylem şeklinde tezahür ederler.

a) Ani haksız eylemlerde, eylem uzamaz (imtidat etmez). Yani ani olarak başlar ve ani olarak tamamlanır ve zararı meydana getirir. Bu tür ani haksız eylemlerde, eylem işlendiği anda vücut bulmuştur. Bu durumda zamanaşımı (özellikle 10 yıllık zamanaşımı), zararı doğuran eylemin tekemmül ettiği andan itibaren işlemeye başlar.

b) Temadi eden haksız eylemlerde, kural olarak eylem sürüp gittikçe (devam edegeldikçe) zamanaşımı işlemez; bu gibi durumlarda zamanaşımı ancak temadinin son bulduğu günde işlemeye başlar. Çünkü, eylem devam edegeldikçe haksız eylem son bulmamış demektir.

c) Teselsül eden haksız eylemlerde ise, aynı kararın sonucu olsa dahi, haksız eylemin tekrarlanması durumunda, her yeni eylemden doğan zarar için yeni bir zamanaşımı işlemeye başlar; Gerçi, yasa koyucu, TCK'nun 103. maddesi ile suçlu yararına öngördüğü kural gereğince müteselsil (zincirleme) suçlarda (suç kastının tek olması bakımından) teselsül eden eylemlerin hepsini bir tek eylem sayıp, zamanaşımını teselsülün bittiği günden başlattığı görülmekte ise de, Ceza Yasası'nın bu kuralı, böyle bir kural bulunmayan Borçlar Hukuku'ndaki zamanaşımını teselsülün bittiği günden başlattığı görülmekte ise de, Ceza Yasası'nın bu kuralı, böyle bir kural bulunmayan Borçlar Hukuku'ndaki zamanaşımına aktarılamaz ve borçlunun aleyhine olarak uygulanamaz (Sungurbey - age - 103, 110, 112, 119). O halde, aynı kastın ya da kararın icrası cümlesinden de olsa tekrarlanan her haksız eylem bağımsız bir eylem sayılıp, her biri hakkında ayrı zaman aşımı uygulanmak gerekir.

Tapu sicillerinin tutulmasından doğan zararların (somut olayda olduğu gibi) ani bir haksız eylem sonucu oluştuğu (meydana geldiği) kuşkusuzdur. nitekim olayımızda 1939 yılında yolsuz tutulmuş, tesis edilmiş bir tapu kaydı mevcuttur ve davacıların miras bırakınına tapu idaresinde yapılan satış üzerine 1945 yılında zararın doğmasına neden olan yanlış işlem tesis olunmuştur. O tarihten sonra zarar verenin başkaca bir eylemi söz konusu değildir. O halde, zarar verenin başkaca bir katkısı olmaksızın, haksız bir eylemle yaratılmış olan zarar verici durum yalnızca devam ediyorsa, haksız eylemin devamı ya da tekrarı söz konusu olmadığından, zarar görenin zarar verici durumu öğrendiği anda bir yıllık zamanaşımı ve eylemin işlendiği, hatalı işlemin yapıldığı tarihten itibaren de 10 yıllık zamanaşımı işlemeye başlar (Sungurbey - age - 119 vd.). Çünkü burada yalnızca yaratılmış olan ihlal (zarar) durumu devam eder; yoksa zarara yol açan eylem devam etmez ve çünkü tekrarlanan bir hatalı tapu işlemi yoktur. Bundan dolayı ... zaten doğmuş olan zararın yalnızca devamı söiz konusudur. Nitekim mümeyyiz vekili dahi eserinde eylemin devam ettiğini kabul edememiş ve sadece tapu sicilinde yanlış kayıt durdukça hukuka aykırılığın (hukuka aykırı durumun) devam edeceğini, hukuka aykırı durum devam ettikçe de zamanaşımının işlemeye başlamasının hakkaniyete aykırı bir sonuç doğuracağını (mürafaada) ileri sürmüştür. Oysa BK m. 60, özellikle 10 yıllık zamanaşımını haksız eylem gününden başlayacağını vurgulamıştır. Hukuka aykırılığın, yukarıda açıklandığı gibi ihlalin (zararın) devamı süresince zamanaşamının işlemeyeceğini kabul maddenin açık hükmü karşısında mümkün değildir. Çünkü anılan maddede öngörülen eylem sözcüğünün eylem (olgu) hakkında değişik açıdan yürütülen bir değer yargısı olan hukuka aykırılık halini de kapsayacak şekilde yorumlanması, keyfi bir yorumdan ileri gidemez. Böyle bir yorumu kabul, mesela yayın yoluyla işlenen haksız eylemlerden doğan tazminat davalarının, o yayının zararlı sonuçları devam ettikçe, diğer bir ifade ile yayının yapıldığı gazete ya da kitap ortada durdukça hiç bir zaman zamanaşımına uğramayacağı sonucunu doğurur ki, Sungurbey'in deyişi ile (... zamanaşımının başlangıcını tamamıyla belirsiz bir tarihe ve davacının keyfine bırakan böyle bir çözümün, yasa koyucunun, uyuşmazlıkları bir an önce tasfiye etmek amacını güden ve bu amaçla kabul ettiği 60. madde hükmüne aykırı düşeceği kuşkusuzdur. Oysa, az yukarıda verilen örnekte, tazminat davası (Yargıtay uygulamasına ve bilimsel görüşlere göre), yayının yapıldığı tarihten itibaren işlemeye başlayan zamanaşamana bağlı tutulmuştur.

Kaldı ki, mümeyyiz vekilinin temenni niteliğindeki önerisine dayanak yaptığı 15.03.1944 günlü İçtihadı Birleştirme Kararını'nın da bu olayla uzaktan yakından bir ilişkisi yoktur. Öte yandan, yine mümeyyiz vekili, "... İsviçre doktrinini modern bir görüşle BK m. 132/6 hükmünü geniş bir tarzda yorumladığını ileri sürerek, bu hükmün dahi zamanaşımının durmasını gerektireceği..." görüşünü ileri sürmüştür. halbuki olayımızda bu hükmün uygulanması da mümkün değildir. Çünkü, davacı ayın davasını açtığı tarihte ayrıca bir tesbit davası açmak olanağına da sahipti (Mustafa Reşit Karahasan - Sorumluluk ve Tazminat Hukuku - İstanbul 1981 - Sayfa 1604/c); (Sungurbey - age - 115, 104). Gürülüyor ki mümeyyiz vekilinin temenni niteliğindeki görüşüne hiç bir yönden katılmak mümkün değildir. Zira, yanlış tapu işleminin (hukuka aykırı durumun) devamı süresine zamanaşımının işlemeyeceğini kabil bir anlamda gerek MK m. 917'den kaynaklanan gerekse basınç araçlarıyla (gazete, kitap, mecmua ile) işlenen haksız eylemlerden doğan davaların zamanaşımına uğramayacağı sonucunu doğurur ki, BK m. 60'ın uygulanmasını da ortadan kaldıracak olan böyle bir yoruma herşeyden önce bizzat 60. madde hükmü engeldir.

Öte yandan bir kısım bilim adamları (... BK m. 60'da on yıllık sürenin de zarar verici fiilde bulunulduğu tarihten itibaren işletmeye başlayacağı ifade edildiğine göre, eğer zarar gören her halde sicilin yolsuz tutulmasından itibaren on yıl içinde dava açmamışsa, zarar, on yıl sonra meydana gelse dahi, durum değişmeyecek, dava zamanaşımına uğramış olacaktır. Fakat tapu sicilinin yolsuz tutulmasında, zarar görenin çoğu kez zarar verici fiilden haberdar olmaksızın dahi on yılın geçebileceği düşünülecek olursa, bu sürenin çok kısa olduğu ortaya çıkar. Bu durumda tapu sicilinin daima kişilerin denetimi altında bulundurulması gerekir. Oysa hiç kimseye sicildeki hakkının yerinde durup durmadığını devamlı olarak arıştırma görevi yüklenemez. Bu herşeyden önce, tapu sicilinin amacına aykırı düşer. Bütün bunlardan dolayıdır ki, bizim de katıldığımız bir görüşe göre, buradaki 10 yıllık sürenin hiç olmazsa, zararın doğduğunun kesin olarak tesbit edildiği tarihten itibaren işlemeye başlayacağını kabul etmek gerekir...) demektedirler (Lale Sirmen - Tapu Sicilinin Tutulmasından Doğan Zararlardan Devletin Sorumluluğu - Ankara 1976 - Sayfa 104). Yukarıda da belirttiğimiz gibi böyle bir yorum ve uygulama, ancak temenni olarak düşürülebilir. Çünkü, bir yasa hükmünün yorumu ile boşluk doldurma çabalarını birbirine karıştırmamak gerekir. Ratio Legis'e göre yorum, kanundan çıkan anlama ve ondaki değerlendirmelere bağlıdır ve bu yüzden yorumcu, boşlukların doldurulmasında olduğu gibi serbest bir değerendirme yapamaz. Çünkü serbest bir değerlendirme ancak, kanundan somut olaya ilişkin gerekli karar için norm çıkarılamadığı zaman mümkündür. Bundan dolayı bu ayrımı yapılmaması tehlikelidir. Kanunun anlamıa göre yorumundan meydana gelecek sonuç, kişisel olarak adaleti bulunmadığında, serbest değerlendirme ile norm kazanılmaya girişilecektir ki, bunda doğrultu olarak, iyi niyetle, hukuk idesi (adalet) seçilse bile, ortada kanuna bir aykırılık vardır. Hukukun serbestçe bulunmasına, ancak kanunun anlamından bir şey çıkarılamıyorsa, belli bir konuda boşluk varsa girişilebilir. O kadar ki, kanun koyucunun önceden görülemedeği yeni ilişki biçimleri ortaya çıkmasında dahi, eğer kanun anlamına göre bu ilişkilere uygulanabilecek ise, yine bir boşluk doldurma çabasına girişilemez. Hukukçu, uygulayıcı kanunların amaç ve ilkelerine, kendi arzu ve idealleri adına dahi olsa, aykırı davaranamaz, yorumlamak ve uygulamakla görevli bulunduğu kanunları çiğneyemez, özellikle onlarla ilgisini kesemez (Prof. Dr. Vecdi Aral - Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine - 3. Bası - İstanbul 1979 - Sayfa 205 vd.). O halde zararı doğuran eylemin işlendiği tarihten itibaren başlayacak 10 yılık sürenin, somut olay yönünden çok kısa olduğundan sözederek, zamanaşımının işlemeye başlamasını 60. maddenin öngörmediği bir koşula (zararın kesin olarak tesbit edildiği tarihe) bağlamak, yoruma dahi gerek bulunmayan 60. maddenin lafzına ve ruhuna aykırı düşer. Kaldıki, 10 yıllık sürenin kısa olduğu iddiası da asla varit değildir. Zira MK'nun 638, 766 sayılı Tapulama Kanunu'nun 31. maddelerinde de öngörülen 10 yıllık süre içinde mülkiyet hakkının kaybı konusu düzenlenmiştir. Bir an için bu sürenin kısa olduğu kabul edilse dahi salt bu gerekçe, yasa hükmünün değişik bir şekilde yorumlanmasını ve uygulanmasını gerektirmez. Bir Federal Mahkeme Kararı'nda da açıkça olan olayları öğrenmeden, alacağın zamanaşımına uğraması şaşılacak bir durum değildir. Alacaklının alacağını bilmemesine önem vermeyen ve OR. 127/BK. 125'ten daha kısa zamanaşımı süreleri öngören kurallar da vardır. Ayrıca OR. 60/I 67/I - BK. 60/I, 66/I zamanaşımı süresinin alacaklının zararı ve zarardan sorumlu kişiyi ya da sebepsiz zenginleşmeyi öğrendiği andan başlayacağı yolundaki kuralı da sınırsız bırakmamış olup, zamanaşımının zarar verici olaydan ya da talebin doğuşundan başlayarak on yılın sonunda herhalde gerçekleşeceğini belirtmişlerdir..... Alacaklının henüz alacağı doğuran olayları öğrenmeden alacağı zamanaşımına uğrasa bile, bu madde hükümlerinin uygulanmasından vazgeçilemez. Alacaklı yönünden böyle bir adaletsizliği önlemenin mi, yoksa alacağın muacceliyetinden başlayarak on yıl geçtikten sonra artık koğuşturmaya uğramak istemeyen borçluyu korumanın mı daha ağır bastığı kanun koyucunun çözemleyeceği bir sorundur. Yargıç, alacaklıyı korumak için, kanunun koyduğu düzenden ayrılamaz...); (Kaneti - age - sayfa 232 ve özellikle 233).

Nihayet Yüce Genel Kurul çoğunluk kararında, rücu davalarının paranın ödenmesinden sonra açıldığı olgusunun da ek bir gerekçe olarak karara dayanak yapılması görüşüne de katılamıyoruz. Çünkü bu ilkenin, BK m. 60'ta öngörülen 10 yıllık zamanaşımının başlaması ile ilgisi ve alakası mevcut değildir.

O halde bütün bu nedenlerle, zamanaşımının ayın davasının redle sonuçlandığı tarihten itibaren işlemeye başlayacağı yolundaki görüş, BK m. 60'ta öngörülen 10 yıllık zamanaşımının uygulanmasını ortadan kaldıracağı cihetle benimsenememiştir. Bu bakımdan yasa hükümlerine uygun olan direnme kararının onanması gerektiği görüşüyle çoğunluk kararına muhalifiz.

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972