DAVA : Taraflar arasındaki ödence davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; İstanbul Asliye 7. Hukuk Mahkemesince davanın kabulüne dair verilen 8.11.1977 gün ve 74/369-611 sayılı kararın incelenmesi davalı idare tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin 24.4.1978 gün ve 78/997-2144 sayılı ilamı:

"..Sözleşmenin 19. maddesine göre (mukavelenin tatbikinden doğabilecek her türlü uyuşmazlıklar, Tekel Mütedavil Sermaye Talimatınamesi hükümleri dairesinde hallolunacaktır.) Sözü edilen Talimatnamenin 25. maddesinin son fıkrasına göre, idare mukavele ve şartname ile kendisine düşen vazifeleri yerine getirmezse, müteahhit yalnız teminat için ihtiyar ettiği masrafları talebi hak kazanır.

Sayıştay Yasası'nın 1260 sayılı Kanun ile değişen 30. maddesinin 2. fıkrasına göre, sözleşme ve kağıtlar Sayıştay'a tescil edilmedikçe uygulanamayacağına göre, transferin tescilden önce yapılması olanaksızdır. Tescil ile transferin yapıldığı tarih nazara alındığı takdirde davalı idareye atfı kabil bir kusur bulunmamaktadır.." gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmiştir. Yeniden yapılan yargılama sonunda; Mahkemece önceki kararda direnilmiştir. Dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:

KARAR : Tekel Genel Müdürlüğü, satın alma komisyonunun 31.7.1973 gün 174 sayılı kararı ile açılan eksiltme sonucu, Fransa'da La Cellophane ve İsviçre'de Montefiore S.A. Firmalarından teslim alınarak, İstanbul teslim, fiyat ve transfer obsiyonu 30.11.1973 tarihine kadar olmak üzere 30.500 adet 9 mm.lik ve 30.000 adet 117 mm.lik selofan bobinin satın alınması işi, davacı tarafından verilen teklif uygun görülerek, 13.10.1973 günlü sipariş mektubu ile davacı firmaya ihale edilmiştir.

Yüklenici 17.10.1973 tarihinde kesin teminatı yatmış, 3.11.1973 ve 7.11.1973 günlerinde sözleşmeler imzalanarak noterce tescil ettirilmiş, 9.11.1973 tarihinde tescil için Sayıştay'a gönderilen sözleşmeler, gerekli işlemlerin tamamlanmasından sonra 28.11.1973 gününde davalı idareye iade olunmuştur. İdarece 29.11.1973 tarihinde Ticaret Bankası Nuriosmaniye Şubesinde akreditif açılmış 5. 12.1973 gününde de döviz transferi sağlanarak durum 19.12.1973 de davacı yükleniciye duyurulmuştur.

Davacı, sözleşmeye göre fiyat ve transfer obsiyonunun 30.11.1973 gününe kadar olmasına rağmen öngörülen sürenin geçirilmesi ile sözleşmeye aykırı davaranıldığını ileri sürerek, yaptığı noter giderleri ile yoksun kaldığı % 3 oranındaki komisyon ücreti tutarının, davalı idareye ödetilmesini istemiştir. Davaya konu ihale, davalı Tekel Genel Müdürlüğünün, döner sermaye ile yürüttüğü işlemler kapsamında bulunduğundan, 2490 sayılı Yasanın 1. maddesinin 2. fıkrası uyarınca, anılan Yasa hükümlerine tabi değildir.

Tekel Döner Sermaye Yönetmeliği hükümlerine göre açılan ihale sonucu düzenlenen sözleşmenin 6. maddesinde "fiyat ve transfer obsiyonunun 30.11.1073 tarihine kadar" olduğu kabul edilmiştir.

Davalı idarece, 29.11.1973 tarihinde akreditif açılmışsa da, obsiyon süresi içinde transferlerin yapılamadığı anlaşılmaktadır. Davacı, bu nedenle 27.12.1973 günlü dilekçesiyle idareye başvurarak sözleşmeyi feshettiğini bildirmiştir.

Bu durumda, haklı bir nedene dayanarak sözleşmeyi fesheden davacı yüklenicinin, isteyebileceği alacakların tutar ve niteliğinin saptanması gerekmektedir.

19. maddede, "Sözleşmenin uygulanmasından doğabilecek uyuşmazlıkların, yürürlükteki Tekel Döner Sermaye Yönetmeliği hükümlerine göre çözümleneceği" hükme bağlanmıştır. Böylece sözü geçen Yönetmelik, sözleşmenin eki içerik ve niteliğindedir.

Anılan Yönetmeliğin 25. maddesinin 2. fıkrasına göre; "İhaleden sonra idare kendisine ait mükellefiyetleri yapmadığı takdirde, müteahhit ihale tarihinden itibaren, merkezde 15 gün, mülhakatta bir ay tamamladıktan sonra, taahhütten feragat etmeğe selahiyetlidir. Bu selahiyet idareye ait mükellefiyet müddetlerinin hitamı tarihinden itibaren merkeze 10 gün, mühlakatta 15 gün zarfında idareye yazı ile bildirilmek suretiyle kullanılır. İdare mukavele ve şartname ile kendisine düşen vazifeleri yerine getirmezse, müteahhit yalnızca teminat için ihtiyar eylediği masrafı talep etmeğe hak kazanır."

(Sorumsuzluk anlaşması) ya da (sorumluluğun sınırlandırılması anlaşması) olarak isimlendirilen bu tür anlaşmalar, tarafları bağlar. Bu anlaşma tabiatiyle sözü edilen 25. maddenin son satırında (...İdare mukavele ve şartname ile kendisine düşen vazifeleri yerine getirmezse) denildiğine göre, madde hükmünün, sözleşmenin yapılmasından sonraki dönemde de uygulanacağı açıktır. Öyle ise, idarenin kendisine düşen yükümlülükleri yerine getirmemesi durumunda dahi, davacı olumlu zararını isteyemez. Yalnız teminat için ödediği giderleri istemeğe hakkı vardır.

Davalı idarenin sorumluluğunu sınırlayan anlaşmanın B.K.nun 99. maddesi karşısında geçerli olup olmadığı sorununa gelince; B.K.nun 99. maddesinin 1. fıkrası hükmüne göre "hile veya ağır kusur halinde duçar olacağı mesuliyetten, borçlunun iptidaen beraetini tazammün edecek her şart batıldır. Sorumluluk sınırını daraltan anlaşmanın geçersiz sayılabilmesi için, davalı idarenin olayda ağır kusur ya da hilesinin gerçekleşmesi gerekmektedir. Oysa idare, verilen teklifleri inceleyerek 13.10.1973 gününde işi davacıya ihale etmiş, kesin teminatkın 17.10.1973 günü yatırılmasından sonra sözleşmeler 3.11.1973 ve 7.11.973 günlerinde imzalamış, Yasa gereği Sayıştay'a tescil için gönderilen sözleşmeler ancak 28.11.973 günü davalı idareye iade edilmiş ve ertesi günü 29.11.973 de idarece akdeditif açılmıştır.

Bu durumda, idareye düşen yükümlülüğün zamanında ve gereği gibi yerine getirilmediğini söylemek olanağı yoktur. Bir miktar selofon kağıdı alımına ilişkin olayda B.K.nun 99. maddesinin 2. fıkrasının uygulama olanağı da mevcut değildir.

Bu nedenle Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Özel Daire bozma kararına uyulmak gerekirken önceki kararda direnilmesi usul ve yasaya aykırıdır.

SONUÇ : Davalı Tekel Genel Müdürlüğü vekillerinin temyiz itirazlarının kabulü ile direnme kararının yukarıda yazılı nedenlerle BOZULMASINA, 4.3.1981 gününde oybirliğiyle karar verildi.

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972