DAVA : Taraflar arasındaki davadan dolayı (Sakarya 1. asliye Hukuk Hakimliği)nce verilen 16.11.1977 tarih ve 427/727 sayılı hükmün temyizen tetkiki davacılar avukatı tarafından istenmiş ve temyiz dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmış olmakla dosyadaki kağıtlar okundu; gereği konuşulup düşünüldü :

KARAR : Davacılar vekili, müvekkillerinin davalıdan 8.1.1976 tarihinde Murat 124 taksiyi 64.270 liraya peşin ödeyerek satın aldıklarını, faturanın bir müddet verilmediğini ve 17.2.1976 tarihinde fatura alırken davalı zamlı tarifeden söz ederek 9020 liralık bono aldığından zamlı tarifenin kaldırılarak borçlu olmadığının tesbitini talep ve dava etmiştir.

Davalı vekili cevap dilekçesinde, davacılara 1976 model vasıta 17.2.1976 tarihli fatura ile teslim edildiğini, faturaya itiraz edilmediğini, borç için 6 gün sonra da bono verildiğini belirterek davanın reddini istemiştir.

Mahkemece, toplanan delillere ve 17.2.1976 günlü faturaya davacıların itiraz etmediği anlaşılmakla subuta ermeyen davanın reddine karar verilmiştir.

Hüküm, davacılar vekili tarafından temyiz edilmiştir.

1 - Yukarıdaki açıklamadan da anlaşılacağı gibi istem, otomobil bedeli olarak ödenen para ile faturada gösterilen miktar arasındaki farka ve bu farktan dolayı davacılardan alınan (9.020) liralık bonolara ilişkindir.

Buna göre taraflar arasındaki uyuşmazlık sadece fiat konusundadır. Oysa fiat, otomobilin bir endüstri ürünü olması nedeniyle 3003 sayılı Yasanın (Endüstriyel mamulatın Maliyet ve Satış Fiatlarının Kontrolu ve Tesbiti Hakkındaki Kanun) verdiği yetkiye dayanılarak Sanayii ve Teknoloji Bakanlığı'nca önceden tayin edilmiş bulunmaktadır. Zaten olayın özelliği de buradan gelmektedir. Zira bu durumda uyuşmazlığın, TTK.nun 1466. maddesinde yer alan bir akit hükmünce yerine getirilmesi gereken edalar hakkında kanunun veya selahiyetli makamların kabul etmiş olduğu en yüksek haddi aşan mukaveleler, en yüksek had üzerinden yapılmış sayılır ve bu hadden fazla olan edalar, hatta yapılmış olmasa dahi geri alınır" şeklindeki hükmün getirdiği esaslar dairesinde halli gerekmektedir.

Anılan maddenin gerekçesinden de anlaşılacağı gibi buradiki amaç, ekonomik sıkıntı içinde bulunan tarafın bunun etkisi ile en yüksek haddi aşan edada bulunmayı kabul etmesini önlemek ve böylece ekonomik hayatın ölçülü ve düzenli bir şekilde cereyanını temin etmektedir. Bundan dolayıdır ki yasa koyucu, butlan hükmünün mutlak şekilde uygulanmasını, korunmak istenen tarafın menfaatine uygun bulmamış ve en yüksek haddin aşılması halinde mukavelenin ancak en yüksek had üzerinden yapılmış sayılacağı esasını koymuştur.

Diğer taraftan, bu haddi aşan alacağın alacaklısının Borçlar Yasasının 20. maddesi hükmünden yararlanarak akdin tamamen batıl olduğunu tesbit ettirmesine engel olmak için de maddenin sonuna "Bu hallerde BK.nun 20. maddesinin 2. fıkrasının son cümlesi tatbik olunmaz" hükmü eklenmiştir.

Bunlardan başka, BK.nun 62. maddesinin geri alma davalarını güçleştireceği gözönünde tutularak, bu yüzden meydana çıkacak sakıncaları bertaraf etmek için metne "Bu hadden fazla olan edalar, hatta yapılmış olmasa dahi geri alınır" cümlesi ilave edilmiştir.

Yapılan bu açıklamalardan da anlaşılacağı gibi TTK.nun 1466. maddesi tamamen koruyucu amaç taşıyan kamu düzeni ile ilgili hükümleri içermektedir.

Olayımızda, bu madde hükmünün uygulanması için aranan bütün koşullar mevcut olduğundan, taraflar arasındaki mukavelenin sadece yasal sınırlar içerisinde geçerli olacağı düşünülmeli ve bunun doğal sonucu olarak da davacıların haksız iktisap kurallarına göre istemde bulunabilecekler veya menfi tesbit davası açabilecekleri kabul edilmelidir.

2 - Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı'nın yasal yetkisine dayanarak bu tür otomobiller için (Murat 124) tayin ettiği azami perekende peşin satış fiatı 8.1.1976 tarihinde (63.000) lira iken 5.2.1976 tarihinde bu fiat (69.500) liraya çıkarılmıştır.

Davalı, faturayı düzenlediği 17.2.1976 tarihinde gerçerli olan ikinci fiat üzerinden alacağını tahakkuk ettirmiş ise de, davacılar, zamların kendilerine uygulanamıyacağını ileri sürerek sonradan verdikleri bonolardan dolayı borçlu olmadıklarının tesbitini istemişlerdir. Bu durumda, mukaveleye hangi fiatın uygulanacağını tayin, ancak akdin icra edildiği tarihin saptanmasiyle mümkün olacak demektir.

Konu, peşin bedelle otomobil satışında ibaret bulunduğuna göre, akit, otomobilin alıcıya teslim edildiği tarihte gerçekleşmiş olur. Mahkemece dinlenen tanıkların beyanlarına ve dosyaya ibraz edilen garanti ve servis karnesi münderecatına göre de teslim, 8.1.1976 tarihinde vuku bulmuştur. Şu halde taraflar arasındaki akid, (semen yönünden) bu tarihte azami satış fiatı olan (63.000) lira için geçerli olacaktır.

Hal böyle iken davalı sonradan düzenlediği 17.2.1976 tarihli fatıru ile bu satıştan dolayı davacılar toplam (71.658) lira borçlandırmış ve aradaki fark için de kendilerinden (9.020) liralık bonolar almıştır. Satıcı olan davalının bedeli bu şekilde tesbit ederek en yüksek haddin fazlasını talep etmesinin yasya aykırı düşeceği gözönande tutulmak ve hükme göre tesis edilmelidir.

3 - Alınan bir fatıruya sekiz gün içinde itiraz edilmemesi halinde münderecatının kabul edilmiş sayılacağına dair olan TTK.nun 23. maddesinin ikinci fıkrası, sadece geçerli akitler hakkında uygulanabilir. Batıl olan akitler için böyle bir şey düşünülemez. Çünkü, bizatihi hükümsüz olan bir akid, faturaya itiraz edilmemekle geçerlilik kazanamaz.

Olayda, taraflar arasındaki akdin kısmen yasa aykırı olduğu ve uyuşmazlığın da bu kısma ilişkin bulunduğu saptanmıştır. Yasaya aykırı akitler ise BK.nun 19 ve 20. maddeleri uyarınca batıl sayılacağından davacıların faturaya itiraz etmemeleri bu nedenle sonuca etkili olamaz. Hal böyle iken, Mahkemenin faturaya itiraz edilmediğinden davanın reddine karar vermiş olması isabetsizdir.

SONUÇ : Yukarıda açıklanan nedenlerden dolayı davacılar vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün BOZULMASINA, ödediği temyiz peşin harcının isteği halinde temyiz edene iadesine 23.5.1978 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972