DAVA : 5842 sayılı Denizcilik Bankası Türk Anonim Ortaklığı Kanununun 8. maddesine göre Banka İstanbul Limanında yükleme ve boşaltma işlerini tekel şeklinde yapmakla görevlidir.

Yükleminin yapıldığı tarihte yürürlükte bulunan Denizcilik Bankası T.A.O Liman İşletmeleri Tekel tarifelerinin 2. bölümünde, bu tarifenin uygulanmasında, yükleme, boşaltma nakil hizmetlerinden ne anlaşılması gerektiği açıklanmıştır.

Yükleme hizmeti, açıkta duran veya kıyıya yanaşmış olan geminin bordasına getirilmiş ve sapanlanmış eşyanın buradan alınarak gemi güvertesi veya ambarına konulması ve istif edilmesidir (m. 102,1A).

Boşaltma hizmeti eşyanın: Açıkta duran veya kıyıya yanaşmış olan geminin güverte veya ambarından alınarak gemi bordasındaki deniz veya kara vasıtasına veya rıhtım, iskele üzerine bırakılmasıdır (1.102.1B).

Nakil hizmeti, rıhtımın veya iskeledeki yüklü deniz vasıtasının gemi bordasına götürülmesi içindeki eşyanın sapanlanması veya gemi bordasındaki deniz vasıtasına bırakılan eşyanın istif edilmesi deniz vasıtasının rıhtıma iskeleye getirilmesidir (m. 102. 1C).

Bu hizmetlerin tatbik şartları ile diğer hususlar kendi tarifelerinde gösterilmiştir.

Sahiplerine ait mekanik vasıta ve tesisler ile yapılacak hizmetler de tarifenin 13. bölümünde açıklanmıştır.

Bankanın tekelinde olan yükleme, boşaltma ve bankaya ait rıhtım ve iskelelerdeki taşıma (hammaliye) hizmetlerinin bankaca gerek sahiplerine ait gerekse iş sahiplerinin hakiki ve hükmi şahıslardan temin edecekleri mekanik vasıta ve tesisleriyle yapılmasına müsaade edildiği takdirde, bu vasıta ve tesislerin bulundukları yerlere bakılmaksızın bu bölümde yazılı tarife uygulanır (m. 113.1).

Bu tarifenin uygulanacağı eşya dökme ve dökme mayıstır (kb 113b2).

Gemilere yükletilecek veya gemilerden boşaltılacak dökme mayist takribi miktarı hizmete başlanmadan önce, kat'i miktarı da hizmetin yapılmasını müteakip eşya sahipleri tarafından yazı ile bankaya bildirilir (m. 113.2).

Görüldüğü üzere, iş doğrudan doğruya eşya sahibi tarafından mekanik vasıta ve tesislerle yapıldığı ve bankanın herhangi bir katkısı bulunmadığı halde tarifede yazılı bir miktar paranın alınması öngörülmüştür.

Yüklemeyi doğrudan doğruya maiyatın sahibi yapmaktadır. Banka yükleme için herhangi bir hizmette bulunmamıştır. Buna rağmen, eşya sahibinin bir bedel ödemesi hususuna tarifede yer verilmiştir.

İşte davalı Bankanın istediği meblağ, yükleme yapmasından ötürü istediği bir ücret değil, kanunun verdiği tekel hakkı gereği olarak düzenlemiş olduğu tekel tarifesinde öngörülen paradır. Bu itibarla kanuna dayanılarak düzenlenen tekel tarifesinde yazılı bu para ancak BK.nun 125. maddesinde yazılı olduğu üzere on senede zamanaşımına uğrar.

Yukarıda açıklandığı üzere, davacı bankanın talebinin de dayanağı, dökme mayiet sahibine yüklemenin mekanik vasıta ve tesislerle yapılmasına müsaade edilmesinin karşılığıdır. Bu bakımdan taşıma ile ilgisi yoktur ve bu itibarla TTK.nun 1262. maddesinin de uygulama olanağı mevcut değildir.

Öteden beri uygulama bu yoldadır (YTD.7.3.1954-465-735-1.3.1968-66/-1731,

68/1305-sayılı kararlar).

Hernekadar, davalı Hukuk Genel Kurulunun 11.2.1970 K. 68/T. 113, K. 77 sayılı kararına dayanarak olayda TTK.nun 767. maddesinin uygulanması gerektiğini ileri sürmekte ise de, dava konusu olayın hukuk genel kurulu kararında sözü edilenlerle ilgisi yoktur.

Denizcilik Bankası T.A.O. Liman İşletmeleri Tekel Tarifelerinin uygulanması bakımından, yukarıda bir nebze değinildiği gibi, yükleme boşaltma hizmeti ile nakil hizmeti ayrı ayrı tarif edilmektedir. Yükleme hizmeti tarifesi No. 102-1 de boşaltma hizmeti tarifesi tarife No. 102-II de ve nakil hizmeti tarifesi ise tarife No. 102-II de düzenlenmiştir.

İstanbul Limanında yükleme ve boşaltma hizmetleri Denizcilik Bankasının tekelinde olmakla beraber, nakil ihtiyaridir. Nitekim İstanbul Limanında yükleme maksadı ile yapılacak nakil hizmeti, ihtiyari bırakıldığı müddetçe, iş sahibine ait deniz vasıtasındaki eşyanın, sapanlanması ve vinç kancasına takılmasına karşılık bir meblağ alınmaktadır (m. 102, 10-5).

Hukuk Genel Kurulu kararında belirtildiği üzere o konudaki olay Liman vasıtalarınca alınarak muayyen bir müddet bekletilerek davalıya teslimi suretiyle ifa edilen hizmetin karşılığının talebinden ibarettir ve disbarko ve staryo ücretidir.

İhtiyari olan bir hizmet yapılmış ise bu hizmete ait ücret talebinde TTK.nun 1262. maddesinin uygulama olanağı bulunabilir.

Esasen bu tarifenin tatbiki bakımından, yükleme, boşaltma hizmetlerinin neleri kapsadığı ve açıkta bulunan bir gemiden eşyanın karaya taşınması ile karadan açıkta bulunan bir gemiye taşınması, tarifenin uygulanması bakımından yükleme ve boşaltmanın dışında mütalaa edilmekte olup ayrı bir bölümde ve nakil başlığı altında değerlendirilmektedir.

Tarifenin 162.7. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan ve 101.18. maddesinde yazılı sebepler yüzünden tahakkuk ettirilen disbarko ve staryo ücretinin iş sahiplerine ait mekanik vasıta ve tesislerle dolayısiyle öngörülen tekel hakkı ile ilgisi yoktur.

Bu durumda sözü edilen Hukuk Genel Kurulu kararına dayanma olanağı yoktur.

Bozma kararında açıklandığı üzere davacı Bankanın talebi tekel tarifesinden doğmuştur ve bir hizmet karşılığı da değildir. Bu nedenle davalının karar düzeltme isteminin reddi icabeder.

SONUÇ : Davalı avukatının, yukarıda yazılı nedenlerle, yerinde olmayan karar düzeltme talebinin reddine ve karar düzeltilmesini isteyenden takdiren 100 lira para cezası alınarak hazineye gelir kaydedilmesine 31.12.1976 tarihinde çoğunlukla karar verildi.

KARŞI OY YAZISI

Dava konusu alacak, davacının yasa gereği tekeline giren yükleme ücretinden ibarettir. Gerçekten 5842 sayılı Kanunun 8. maddesinde Denizcilik Bankası T.A.O.nun Türkiye limanlarında 300 rüsum tonilatodan yukarı gemilerle gelen ve giden bütün emtianın yükleme ve boşaltma işlerini yapmağa yetkili olduu kabul edilmiş ve bu hizmetlerle karşılık alınacak ücretlerin tarifelerle saptanacağı 27 ve 28. maddelerde belirtilmiştir.

Yargıtay Yüksek Hukuk Kurulunun 11.2.1970 gün ve 113/17 sayılı kararında açıklandığı gibi yükleme ve boşaltmaya ilişkin hizmetler, taşıma akdi kapsamında bulunmaktadır. Yine Yargıtay'ın kökleşmiş ek içtihatlarına göre taşıma işi ile bağlı olmaksızın sadece yükleme boşaltma hizmetlerini içeren akitler de birer taşıma akdi niteliğindedir ve aynı hükümlere tabidir. Yükleme işi davacının tekeline verilmiş olmasının bir sonucu olarak, hizmet yapılmamış olsa bile, davacının ücrete müstehak sayılması, alacağın dayanağı olan hukuki ilintinin (taşıma akdinin) unsurlarını ve niteliğini etkilemez. Daha açık bir deyimle hususi hukuk hükümlerine tabi olan davacı şirket tarafından tekel hakkına dayanarak yapılması gereken yükleme ve boşaltma, yine hususi hukuk hükümleerine tabidir.

Nitekim, yükleme işi davacı tarafından yerine getirilseydi, isteyebileceği ücret, hizmetin karşılığı olan ve tarifede tesbit edilen miktardan ibaret olacaktı, olayda talep edilen de bu ücrettir. Yükleme boşaltma ve nakil hizmetlerinin tarifede ayrı ayrı gösterilmesi ve uygulanacak ücretin saptanması ile ilgilidir. Yükleme hizmetininyapılması halinde tahakkuk eden alacak için TTK./1262 son maddesindeki zamanaşımı süresini uygulamak ve hizmetin yerine getirilmemesine rağmen aynı tarifenin uygulanması suretiyle davacının müstehak olduğu ücret için Bk.nun 125. maddesinde yer alan zamanaşımına tabi olacağını düşünmek açık bir çelişkiye yol açar. Çünkü her iki halde söz konusu olan, davacının yükleme ücretidir.

Böyle olunca, denizde yük taşıma ile ilgili olarak, TTK. 1262 maddesinin son fıkrasında öngörülen özel nitelikteki zamanaşımı süresinin olaya uygulanması gerekeceğinden, karar düzeltme istemi kabul edilerek hükmün onanmasının uygun olacağı düşüncesiyle çoğunluk oyuna karşıyız.

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972