DAVA : Taraflar arasındaki davadan dolayı Ankara As. 2. Ticaret Mahkemesince verilen 24.3.1975 tarih ve 519/124 sayılı hükmün temyizen tetkik itaraflar avukatları tarafından istenmiş olmakla gereği konuşulup düşünüldü:

KARAR : Davacı, davalı ile aralarındaki mukavelenin davalı tarafınan haksız feshi sebebiyle (600.000) lira kar mahrumiyetinin haksız fesih tarihinden itibaren % 10 faizi ile birlikte tahsilini talep etmiştir.

Davalı savunmasında, davacının sipariş etiği malların (teneke) teslimi için sözleşmelerde bir tarih tespit edilmediği gibi (mümkün olunca) ve "toplandıkça" şartlarını gerçekleşmesi halinde teslimin vaki olabileceğini oysa bu şartlar taahakkuk etmediğinden davacının malın teslim edilmesinden dolayı kar mahrumiyeti talep edemiyeceğini ileri sürerek davanın reddini istemiş ve mütekabil davasında da, davacının temerrüdü, yani kadi ihlal etmesi sebebiyle aradaki akdin feshinin hüküm altına alınmasını talep ve dava etmiştir.

Metekabil davalı savunmasında, nisbi harç yerine maktu harcın alınmasının usulsüz olduğunu beyan ettikten sorra akdin ihlali ve temerüdü bulunmadığını savunarak mütekabil davanın reddini talep eder.

Mahkemece, bilirkişiler tarafından yapılan incelemeler sonucunda davalı şirketin akdi tek taraflı ve haksız olarak feshetiği ve binnetice davalının (600.000) lira kar mahrumiyetine sebebiyet verdiği anlaşıldığından (600.000) liranın dava tarihinden itibaren % 10 faizi ile birlikte davalıdan tahsiline ve taraflar arasındaki akdin fiilen imkansız hale gelmiş olması sebebiyle ortada dava mevzuu kalmadığından akdin feshi davası hakkında hüküm ittihazına mahal olmadığına karar verilmiştir.

Karar, taraflarca temyiz edilmiştir.

1 - Taraflar arasındaki hukuki ilişki davacının davalı işletmeye iki parti halinde verdiği belli vasıftaki tenekeye ait siparişin davalı işletme tarafından kabulü suretiyle doğmuştur. Ancak davalının teslimatı, (mümkün oldukça), (toplandıkça) yapılacaktır. Bu şartı davacı da kabul etmiştir.

Peşin satışla ilgili genel şartların 5. maddesinde "mamüller peşinatı teşkil eden 25'in şirketimize ödendiği tarihden itibaren 18 haftalık bir süre içinde alıcıya teslim edilmiş olacaktır. Ancak, mamullerin teslimi için alıcıya bildirilen tarih makul bir süre için şirketimizce ertelenebileceği gibi işletmenin zatında mündemiç idari ve teknik sebepler tahtında sipariş şirket tarafından kısmen veya tamamen iptal edilebilir. Bu takdirde alınan peşinatı iade edilir. Alıcı bu kabil iptal muamelesine itiraz edemez ve peşinatı için faiz her ne nam altında olursa olsun tazminat ve sair hak talebinde bulunamaz" denilmektedir.

Bu hükmün incelenmesinden de anlaşılacağı gibi davalı işletmenin idari ve teknik sebepler dolayısıyla siparişi tek taraflı olarak kısmen veya tamamen iptal yetkisi mevcuttur ve taraflar bu yüzden siparişi verene davacının herhangi bir itiraz hakkı olmayacağını, faiz ve hiçbir tazminat talebinde bulunamıyacağını peşinen kabul etmişlerdir.

2 - Davalı işletme 12.5.1966 tarihli yazısı ile ton başı fiyatı (2520) liradan (2900) liraya çıkardığını ve 8 gün içinde bu fiyata itiraz edilmediği takdirde kabul edilmiş sayılacağını davacıya bildirmiş, davacı bu fiyata itiraz etmediğinden yeni fiyatı kabul etmiş sayılmıştır. Buna rağmen % 5 olduğu ihtilafsız olan peşinatı yeni fiyat üzerinden ikmal etmemiştir.

3 - Dosyada mevcut 24.11.1969 tarihli bilirkişi raporundan da anlaşılacağı gibi davalı işletme teneke istihsaline devam ettikçe sipariş edilen A tipi normal evsafa uymayan ıskarta teneke istihsalini gittikçe azaldığı bir vakıadır. Nitekim bilirkişi raporunda teslimatın sipariş tarihinden takriben 4 yıla yakın bir zaman sonra teslim edilebileceği mütalaasında bulunulmuştur.

4 - Böyle bir durum karşısında davalı işletme 27.7.1966 tarihli yazısı ile genel şartların yukarda değinilen 5. maddesinddeki yetkisini kullanarak siparişi iptal ettiğini davacıya bildirmiş ve standart harici tenekelere ait fiyat ve sipariş şartlarını havi listeyide göndermiştir. Bu listede A kalite tenekenin tonu iptalden önce davacıya tebliğ edilen fiyatı teşkil eden (2900) lira olarak kayıtlı olduğu görülmektedir.

5 - Mahkemenin kararına mesnet ittihaz edilen 24.11.1969 tarihli bilirkişi raporunda, siparişin iptalinden sonra sipariş konusu maldan hiç kimseye teslimat yapılmadığı gibi yeni bağlantıların da vuku bulmadığı belirtilmiş ve davalı işletmenin siparişleri karşılayamıyacak olması yüzünden keyfiyetin davacıya anlatılarak akdin karşılıklı razıya binaen feshi yoluna gidilmesi gerekeceği mütelaasında bulunulmuştur. Bundan başka raporun 46. sayfasında davalının teslimatını ancak 1969 yılı içinde imkan dahiline girebileceği kaydedildiği halde, 3.11.1965 tarihli (500) tonluk siparişinin realize edilmesine çok az bir zaman kalmış olduğu bir sırada 3.2.1966 tarihli 500 tonluk 2. parti sipariş ile birlikte 27.7.1966 tarihinde tek taraflı olarak iptal edilmesini davalı şirketin kusurunu teşkil etiğini kabulünde de isabet görülmemiştir.

6 - Bu itibarla davalı işletmenin siparişlerini karşılamıyacağını anlaması sebebiyle davacının sözü edilen iki siparişinin iptali için bilirkişi raporunda tebarüz ettirildiği gbi onun rızasını istihsale mahal kalmadan genel şartların 5. madesindeki yetkisine müsteniden davalı tarafından iptal edilmesinde taraflar arasındaki akde bir aykırılık bulunmamaktadır. Esasen böyle bir iptale siparişi veren davacının bir itiraz hakkı bulunmadığı da peşinen kararlaştırılmıştır. Bir başka deyişle davalı işletme siparişi böyle bir şart altında kabul etmiştir. O halde davanın reddi gerekirken kabulü yolunda hüküm tesisi doğru değildir.

7 - Kaldı ki sureti kabule göre de, davalı işletme 29.8.1966 tarihli ve iptal yazısından takriben bir ay sonra gönderilen ihtarnamesinde malı aynı şartlarla teslime amade bulunduğunu davacıya bildirmiş olmasına göre, her ne kadar davacı iptalin gerçekleşmesi karşısında siparişin ihyasını kabul etmek mecburiyetinde değil ise de, davacını zararının iptal yazısını ve sözü edileni ihtarnamenin usul tarihlerine inhisar ettirilmesi gerekir. Objektif iyiniyet kurulları zararın hesabında bu yönün gözönünde tutulmasını gerektirdği gibi B.K. nu 98. maddesi delaletiyle 44. maddesi hükümleri de bunu icap ettirir. Zira davacı zararın artmasına sebebiyet vermiş olmaktadır. Davalı işletme, yetkisine dayanarak siparişi iptal edip, uzun süre beklemesi gereken peşinatı davacavıya iade etmekle iyi niyet kurallarına uygun davranmıştır. Çünkü, davalı iptalden sonra bir başkasına da aynı cins mal teslimatı yapmamış ve istihsalinin standart tenekeye inhisar etiği ve satandart dışı iskartamal istihsalinin teslimatı mümkün kılacak bir düzeye uluşmadığı veya çok uzun zamanda teslimi olasılığının doğacağı, bilirkişi raporundan anlaşılmıştır.

8 - Davacını temyizine gelince, davalı siparişi iptal etmiş ve davacıda 29.8.1966 tarihli ihtarname ile vaki teklifi kabul etmemek ve bu tazminat davasını açmak suretiyle akid fiilen feshedilmiş olması itibariyle mukabil davanın mevcuu kaldığından mahkemece karar ittihazına mahal olmadığına karar verilmiş olması bakımından yerinde görülmemiştir.

SONUÇ : Yukarda 8. bendde açıklanan nedenlere davacının temyiz itirazının reddine ve 1 - 7. bentlerde açıklanan nedenlerden dolayı davalının temyiz itirazının kabulü ile hükmün BOZULMASINA ve 1000 lira vekillik ücretinin davacıdan alınarak davalıya verilmesine, ödediği temyiz peşin harcının isteği halinde temyiz edene iadesine 16.10.1975 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972