Davacı, prim itiraz komisyonu kararının iptalini istemiştir.

Mahkeme, davanın reddine karar vermiştir.

Hüküm, taraflar avukatlarınca temyiz edilmiştir.

Türk Ulusu adına yargı yetkisini kullanan Yargıtay 10. Hukuk Dairesinin Başkanı M. Ç. ve Üyeleri F. U., A. G., C. K. ve T. U.'un katıldığı 12.3.1974 tarihli oturumda dosya raportörü M. Ç. tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan ve teniyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tesbit edildi.

Davacının TTK. hükümleri gereğince tacir olup aylık sigorta prim bildirgelerini Kuruma verdiği tarihlerde bu belgelerin dayanağı olan ticari defterlerde bildirmeyi ve ölçümlemeyi gerektiren bilgilerin yazılmamış bulunduğu yönü davada uyuşmazlık konusu teşkil etmemektedir.

Mahkemeye göre işlemlerin deftere geç işlenmesi, - Vergi Usul Kanunu'nun 30, 219 ve 352 nci maddelerinin birlikte incelenmelerinden de anlaşılacağı üzere - üçüncü derecede bir usulsüzlük olup bir geçersizlik nedeni değildir; bu bakımdan da, olayda Kurumun ölçümlemeye gitme hakkı yoktur.

1 - a) Bilindiği gibi sigorta primleri hesabına esas tutulacak kazançlar toplamının belirlenmesinde aslolan, işverenin bildirimidir; Kurum, ancak yasaca belli durumların varlığı takdirinde, "ölçümleme" adıyla anılan bir işlem çevresinde kazançlar toplamını tesbit hakkına sahiptir. Bu nedenler, 506 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu'nun 79 ncu maddesinin 2 nci fıkrasında sayılı ve sınırlı olarak gösterilmişlerdir ve bildirgenin usulünce düzenlenmemesiyle süresinde verilmemiş bulunmaması durumları ayrık olmak üzere, bu nedenlerin tümü, bildirgelerin gerçeği yansıtmadığı yolundaki bir yasal belirtiye dayanmaktadır. Değişik anlatımla, son kez anılan nedenlerin varlığı durumunda, Yasa Koyucu, kuşku duyulması gereğini belirten bir varsayımın da ötesinde, işverenin kazançlar toplamını gerçeğe uygun olarak bildirmediğini öngörmekte ve bildirime geçerlik tanımamaktadır.

b) İşverenin bildirimine geçerlik tanınmayan ve dolayısıyla, Kuruma ölçümleme hakkı verilen nedenlerden biri de, 79 ncu maddedeki anlatımla, aylık sigorta prim bildirge ve üç aylık sigorta prim bordrolarının, yani belgelerin dayandığı kayıtların belgelerde yazılı olanları doğrulayıcı nitelikte görülmemesi durumudur. Belgelerin dayandığı kayıtlar çevresine işverenin tutmakla yükümlü bulunduğu defterler de girdiğine göre, bu defterlerin bildirge ve bordroları tam bir uyumluluk içerisinde doğrulamaları gereği ortadadır. Bu yönden, şayet defterlerle bildirge ve bordrolar arasında birbirini tutmamazlık varsa, Kurumun kazançlar toplamını bizzat saptama, teknik deyimle, ölçümleme hakkı doğar. Bu, bildirge ve bordrodaki kazançlar toplamına ilişkin işlemlerin defterlere hiç geçirilmemiş bulunması durumunda öncelikle böyledir. Zira, olmayan bir şeyin, olan bir şeyi doğrulaması, mantık açısından dahi söz konusu değildir.

Aslında bu konuda önemli olan, işlemin deftere zamanında geçirilmemesi sorunu değildir; defterin, bildirge ve bordroları düzenlenip Kuruma verildikleri tarihteki durumudur. Bildirge ve bordroların verilmelerinden önce fakat geç olarak işlemlerin defterlere geçirilmesi ise ayrı bir sorundur ve defterlerin geçerliği ile ilgilidir. Bununla birlikte, defterlerin geçersizlikleriyle hiç gösterilmemeleri arasında ameli bakımdan ayrım gösterilemiyeceği için, sonuç, gene aynıdır ve bu durumda dahi defter ve kayıtların gösterilmemesi çevresinde gene ölçümleme nedeni vardır.

Burada işlemlerin - Kanunların cevaz vermeleri kaydıyla esasen bildirge verme süresi içinde deftere geçirilmeleri olanağı bulunduğu için zorunlu gecikmelere dayanan bir sakınca da ileri sürülmez. Nitekim bu yön, "Sosyal Sigorta İşlemleri Tüzüğü" nün 18/d maddesiyle belirgin hale getirilmiştir.

c) Hiç şüphesiz, Kurumun ölçümleme hakkı dahi, M.Km. 2'de öngörülen ve evrensel nitelik taşıyan dürüstlük kuralları çevresinde kullanılmalıdır. Bu nedenle, ölçümlemeye gidebilmek için, aranan ve anılan uyumsuzluk, kural olarak biçimde değil, özde olmalıdır. Örneğin, kazançlar toplamı deftere geçirilmemekle birlikte eğer o defterin dayanağı belgede saptanmışsa, Kuruma ölçümlemeye gitme olanağı tanınamaz. Zira, maksat bildirimde doğruluktur ve defterin dahi dayanağı bulunan kök belge ile bu doğruluk kanıtlanmış ve maksat gerçekleşmiştir. Aynı anlayış ve uygulama, açıkça belli olan ve özellikle Kuruma zarar vermeyen yanlışlıkların varlığı durumunda da geçerlidir.

2 - Olayda, kararın başlangıç kısmında da belirtildiği üzere, bildirgelerin verildikleri tarihlerde bunların dayanağı bulunan yevmiye defterine çalıştırılan sigortalının kazançlar toplamına ilişkin işlemler geçirilmemiştir. Gerçekten sigortalı Y. Ö.'e Eylül, Ekim, Kasım 1969, Ekim 1970 ve Şubat, Mart, Nisan 1971 aylarında 2.078,85 76 lira ücret ödenmiş ve bu ücretlere ait bildirgeler 14.6.1971 tarihinde kuruma verilmiştir. Anılan ücretlerle ilgili işlemler ise, ilişkin bulundukları tarihlerden çok ve bildirgelerin verilmesinden bir süre sonra olmak üzere 30.6.1971 tarihinde ve bir tek kalem olarak deftere işlenmiş ve kayda dayanak kılınan "Ücret Bordrosu" gene 30.6.1971 tarihinde düzenlenmiştir. Bütün bu yönler, getirtilen sigorta dosyasından ve bilirkişi raporundan açık ve seçik olarak anlaşılmaktadır.

Bu durumda Kurumun ölçümleme hakkının doğduğunun kabulü gerekir.

3 - Kaldı ki Kurumun bu hakki bir başka yönden de doğmuştur. Zira, tacir olan davacı, TTKm. 66 gereğince, diğer defterlerle birlikte yevmiye defteri de tutmakla yükümlüdür.

Öte yandan, bir yasa hükmünce tutulan defter ve kayıtlar, gerek tüzük hükmündeki Bakanlık Genelgesi, gerekse "Sosyal Sigorta İşlemleri Tüzüğü" hükümlerine göre, aylık sigorta prim bildirge ve üç aylık sigorta prim bordrolarının dayandığı belgeler niteliğindedir. TTKm. 70 de ise, açıklık ve doğruluk esaslarının bir sonucu olarak, yevmiye defterine geçirilecek kayıtların haklı bir neden olmaksızın on günden çok geciktirilemiyeceği öngörülmüştür. Bu hüküm, nitelikçe geçerlik şartıdır. Bundan başka, olayın niteliği, özellikle TTKm. 67 gözönünde tutulunca, davalı için gecikmede haklı bir nedenin varlığı düşüncesini de bertaraf etmektedir.

O halde, davacı Kurumun temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.

4 - Bozmanın niteliğine göre mahkemenin dayandığı sair gerekçeler üzerinde durulmamıştır.

Sonuç: Temyiz olunan hükmün yukarda gösterilen sebeplerden ötürü BOZULMASINA, 12.3.1974 gününde oybirliğiyle karar verildi.

Diğer Bölümlerimiz +
Tüm Hukuki NET forumları + Hukuki Portal + Hukuk Haberleri + Sözleşme ve dilekçe örnekleri + Mevzuat ve bilimsel incelemeler + Hukukçu Blogları + Avukat ilanları + Videolar + Linkler + Ansiklopedi ve Sözlük +

İçtihat Arşivi  Eski içtihat dizini

Yargıtay Kararları 2007 2006 2005 2004 2003 2002 2001 1999 1998 1997 1996 1995 1994 1993 1992 1991 1990 1989 1988 1987 1986 1985 1984 1983 1982 1981 1980 1979 1978 1977 1976 1975 1974 1973 1927-1972