Cevap: ilginç bir senette tahrifat durumu
BONO (EMRE MUHARRER SENET)
BONONUN MAHİYETİ
* Bonoda keşideci ve lehdar olmak üzere en az 2 kişi bulunur, çekte olduğu gibi muhatap yoktur. Bono, lehdarın(alacaklının) keşidecide(borçluda) olan bir alacağını gösterir. Bono kayıtsız ve şartsız olarak belli bir parayı ödeme vaadini içermelidir. Şarta bağlı bir borç ikrarını içeren senet bono niteliği taşımaz.
* Bono veya emre muharrer senet kelimelerinin senet metnine yazılması zorunludur. Bu kelimelerin senet metninin yukarısına, aşağısına veya imza yerinin sağına, soluna yazılması senede bono niteliği vermez.
BEDEL
Senet metninde para miktarı hem rakam ve hem de yazı ile gösterilebilir. Farklılık halinde yazı ile olan geçerli sayılır. Bonodaki alacak yazı ile veya rakamla birden çok yazılmışsa ve bedeller arasında da fark varsa az olanı geçerlidir. Yabancı bir para miktarı da gösterilebilir. (Bu hususlar çeklerde de geçerlidir.)
Ticaret Kanunumuzda zorunlu tutulmasa da, bono bedelinin metne yazılması gerekir. Zira açığa yazılan miktarın tahrifine imkan verilmiş olur. (Borçlu bono metnini tamamen doldurmadan verdiğini ve daha sonra bononun anlaşmaya aykırı şekilde doldurulduğunu iddia ediyorsa, bu durumu yazılı bir belge ile ispatlamak zorundadır.)
Görüldüğünde ödenecek ve görüldüğünden belli bir süre sonra ödenecek bonolara faiz kaydı konabilir.
VADE
* Bonoda vade gösterilmemesi bononun geçerliliğini etkilemez. Vadesi gösterilmemiş olan bono, görüldüğünde ödenmesi şart olan bir bono sayılır. Bonoda keşide ve vade tarihleri aynı olabilirse de, vade tarihi keşide tarihinden önce olamaz. İki farklı vade tarihi gösterilemez.
* Uygulamada bonoya yazılan, “İşbu bono vadesinde ödenmediği taktirde müteakip bonoların da muacceliyet kesbedeceği…” şeklindeki kayıtlar geçersizdir, ancak bononun geçerliliğini etkilemez.
Bununla birlikte; keşideci ile lehdarın aralarında yaptıkları ayrı bir sözleşmede, düzenlenen senetlerden birinin ödenmemesi halinde diğerlerinin de muaccel olacağı kararlaştırılmışsa, bu sözleşme gereğince vadesi gelmemiş senetler de takip konusu yapılabilir.
* Taraflar aralarında anlaşarak ödeme zamanını sonraki bir tarihe erteleyebilirler. Bu durumda, aralarında yazılı bir anlaşma yapabilir veya bonodaki vadeyi çizip yeni vade tarihini senet üzerine yazarak imzalayabilirler.
ÖDEME YERİ
Bonoda ödeme yeri gösterilmemişse, bononun düzenlendiği yer ödeme yeri sayılır. Düzenlendiği yer de gösterilmemiş olursa, bonoyu düzenleyenin ad ve soyadı yanında bulunan yer ödeme yeri sayılır. Düzenleyenin ad ve soyadı yanında da bir yer yazılı değilse, unsur noksanlığı olduğundan senet bono sayılmaz.
ALACAKLI
Bonoda lehdarın yani alacaklı olan kişinin ad ve soyadının senet metninde gösterilmesi zorunludur. Lehdarın adı ve soyadı gösterilmeyen bir belge, adi bir senet bile sayılmaz. Bonoda birden fazla alacaklı gösterilebilir. Alacaklı gerçek veya tüzel kişi olabilir. (Dolayısıyla, senet bir firma adına düzenlenmiş, ancak bu firmanın tüzel kişiliği yoksa, senet bono niteliği taşımaz.)
DÜZENLEME TARİHİ VE YERİ
Düzenleme tarihi bulunmayan senet, bono sayılmaz, adi senet hükmündedir. Düzenleme tarihi kalem ile, daktiloyla veya kaşe ile atılabilir. Bonodaki yazılarla, düzenleme tarihinin değişik yazı ve mürekkeple yazılmış olması bononun geçerliliğini etkilemez. Düzenleme tarihi bononun herhangi bir yerine yazılabilir.
Görüldüğünde ödenecek bonoların keşide tarihinden itibaren 1 yıl içinde ödenmek üzere borçluya ibrazı gerekir.
Düzenleme yeri gösterilmeyen bono, düzenleyenin adı soyadı yanında yazılı olan yerde düzenlenmiş sayılır. Düzenleyenin adı soyadı yanında da bir yer yazılı değilse, unsur noksanlığı olduğundan senet bono sayılmaz.
BORÇLU
* Bonoda keşidecinin(asli borçlunun) imzasının bulunması zorunludur. Bononun el yazısı ile imzalanması gerekir. Parmak izi veya mühür geçersizdir. Senette birden fazla borçlu varsa, bunlardan bir kısmı imza kullanmış, bir kısmı da parmak izi veya mühür kullanmışsa, senet el yazısı ile imza edenler bakımından geçerlidir. Pul üzerine imza atma zorunluluğu yoktur.
Bonoya pul yapıştırılmamışsa veya eksik yapıştırılmışsa, senet geçerlidir. Ancak, senet resmi mercilere ibraz edildiği taktirde, noksan olan damga resmi cezalı olarak ödettirilir.
* Bonoda keşidecinin adı ve soyadının bulunmaması senedin geçerliliğini etkilemez. Keşidecinin bonoyu kendi yöresinde tanındığı ad ile imzalaması halinde de bono geçerli sayılır.
* Vekilin, temsil ettiği kişi adına kambiyo senedi tanzim edebilmesi için, bu hususta özel yetkisinin bulunması zorunludur.
* Keşideci bonoyu vadesinde ödemez ve temerrüde düşürülürse, bono bedelini, faizini, komisyonunu ve masraflarını ödemek zorunda kalır. Keşidecinin sorumluluğu, vadeden sonraki zamanaşımı içinde protesto olmasına da bağlı değildir. Ancak hamilin, cirantalara ve aval verenlere karşı takipte bulunabilmesi için, bononun yasal süre içinde ibraz edilmesi ve ödenmemesi halinde keşideciye karşı protesto düzenlettirilmesi şarttır.
* Senedin borçlunun elinde olması, bedelinin ödenerek alındığına karinedir. Alacaklı bedeli ödenmeden senedi verdiğini iddia ediyorsa, bu durumu ispatlamalıdır.
YETKİ
Taraflar aralarında anlaşarak bonoya hangi yer mahkeme ve icra dairelerinin yetkili olduğunu yazabilirler. Taraflar arasında yetki hususunda bir anlaşma yoksa, ödeme yeri mahkeme ve icra daireleri yetkili sayılır. Alacaklı ayrıca, borçlunun ikametgahı mahkemesinde takipte bulunabilir veya dava açabilir.